Biekorf. Jaargang 2

[p. 356]

Wind- en Waterhozen.

WEINIG zijnder, meene ik, onder de lezers van Biekorf, die wel weten wat wind- en waterhozen zijn. Wel hebben wij allen hooren spreken van die lichte en bijna vreedzame windhozen, die ons volk de ‘varende vrouwe’ noemt; maar geweldige, stormachtige en al vernielende windhozen, de zulke zijn in Vlanderen zoo goed als onbekend.

Des te beter, en God zij geloofd!

Het schippervolk onzer kusten weet er meer van: vele visschers hebben waterhozen, of waterpompen gelijk zij ze noemen, gezien, en sommigen hebben toch iets of wat ondervonden van hunne onweerstaanbare macht.

Te lande is het eene ware zeldzaamheid als men eene waterhoze te zien krijgt; ten hoogsten mogen wij op ééne rekenen alle drie jaar voor geheel West-Vlanderen, niet meer.

Den 1sten Oest 1888, is er eene waterhoze gezien geweest te Meessen, en van de jare den 27sten in Wedemaand dreef er eene tusschen Blankenberghe, Lisseweghe en Oostende.

Beide waterhozen hebben weinig schade veroorzaakt, en zij en kunnen ons geen gedacht geven van hetgene eene waterhoze eigentlijk is en vermag.

Het land der hozen schijnt Noord-America te zijn, nievers en zijn zij talrijker en nievers geweldiger. Van in Sporkel van 't jaar 1880 tot in Pietmaand 1881, dus in een goed jaar en half, wierden daar 177 menschen door de waterhozen gedood, 539 gevaarlijk gekwetst, 988 huizen vernield, 5 dorpen bijna geheel vernietigd.

Toch en zijn wij in Europa niet geheel en gansch bevrijd van dien geesel Gods. Immers over twintig jaar wisten de ouderlingen nog te spreken van de dubbele waterhoze die in 1788 gewoed heeft van aan de Pyrenee'n tot aan Holland en die ten minsten voor honderd millioen frank schade veroorzaakte.

De kracht dier verschijnselen komt tamelijk uit in de volgende beschrijvinge van de waterhoze die in 1845 te Monville in Vrankrijk woedde.

[p. 357]

‘Den 19sten Oest 1845 kwam er eene geweldige waterhoze op, die eerst te Le Houlme een weefhuis beschadigde, eene drooghalle omverre wierp en 180 boomen nedervelde. Vandaar vloog de hoze in het dal; zij had het uitzicht van eenen stompen wolkenkegel, die met den top omleege hong en met schrikkelijke snelheid op zijn zelven draaide. De wolke was zwart al boven, de top roodachtig: eerst kon deze eene breedde hebben van 12 meters, later van 40 en van 300; hij wreef langs den grond en rukte alles mede.

Op zijnen weg voer hij tegen een spinhuis van vier verdiepen: in éénen oogenblik was het opgenomen en verpletterd, met al de werklieden, zonder dat er een steen op zijne plekke bleef. Het woonhuis daarnevens verloor een deel van zijn dak.

Binst den zelfsten stond vernielde de waterhoze eene tweede spinninge die even groot was als de eerste. De verdiepen waren tegen malkander geslegen en nogmaals bleef de woninge omzeggens ongedeerd.

Daarna week de hoze een weinig slinks af en klom boven een ander werkhuis, waar zij het derde verdiep van afrukte, en dan ging zij botsen op eene der schoonste spinmeulens der streke.

Dat schrikkelijk gebouw, geheel in baksteenen opgemetst en zoo kloek aangeleid dat het te zwaar geschenen had, wierd in eenen oogwenk verbrijzeld, met twee honderd werklieden die onder de puinhoopen begraven wierden. Al de spingetouwen waren verwrongen, vermorzeld en afzichtelijk om zien.

Vandaar dreef de waterhoze op de hoogten van Eucoumeville en baande eene afschuwelijke strate door de bosschen van Clères. Geen één boom die weerstond, op eenen afstand van verscheidene kilometers: de kloekste eeken waren uitgerood, gewrongen, verbrijzeld. Hagen waren weggerukt en gekorven; het gers zelve was hier en daar uitgetrokken en op zijn zelven gekruld.

Dat al geschiedde binst eenige stonden. Menschen die op de heuvels woonden konnen gemakkelijk de wervelwolke bij der ooge volgen, spijts de ongehoorde snelheid

[p. 358]

van hare vlucht. Zij komen overeen om te zeggen dat de spinhuizen onder den druk der waterhoze als overdekt waren met vlammen en rook. Van alle kanten kwamen de lieden met speiten toegesneld om te blusschen hetgene zij voor eenen brand namen’.

Zelden sticht eene waterhoze zooveel schade, maar in 't algemeen blijft haar geweld zoo goed als onweêrstaanbaar.

Horkt naar eenige rampgevallen die de waterhozen van 29sten tot 30sten Meie 1879 in de Vereenigde Staten van America veroorzaakt hebben.

Een huis van een verdiep en half wierd van zijne grondslagen gerukt en 90 meters verre gedregen om daar dan geheel in stukken te vallen.

Een ander huis wierd insgelijks opgelicht, eerst 10 voeten Noordwaards en dan nog 12 voeten Noord-Westwaards gedregen: daar wierd het verbrijzeld, en de brokken vlogen van 50 tot 60 meters in 't ronde. Het huis van M. King wierd ook opgeheven en 300 voeten verder nedergezet, het was grootelijks beschadigd maar 't bleef staan.

Op eene andere plaatse wierd een huis naar den Zuid-Westen verschoven, terwijl de wind den Noord-Oosten invloog.

Een zekere Heer Frank Senton was in een huis waar de wind de kappe van afrukte, zij wierd 40 voeten hooge opgenomen en 320 roeden verre geworpen. Daar wierd zij wederom nu opgenomen, nu langs den grond gerold, wel 300 voeten verre.

Elders nog wierd eene dochter 200 meters verre gevoerd en dan tegen een schettewerk dood geslegen; men vond ze later zonder kleederen en overdekt met zwart slijk. Zoo ging het met menige menschen. Het slijk hield somwijlen het haar van vrouwlieden zoowel t'hoope dat het hun moest afgeschoren worden. Al die slachtoffers hadden ooren en oogen vol slijk en 't was hun onmogelijk iets te hooren of te zien.

De dieren ook voeren gelijk de menschen: bijna altijd vond men de hennen verre weggedregen geheel ontvederd

[p. 359]

en dood. Eene katte wierd duizend stappen verre weggevoerd gevonden, zoo plat alsof zij onder de plettersteenen van een stampkot gelegen hadde.

Die waterhozen van 29sten en 30sten Oest hadden zulke schrikkelijke vreeze onder het volk verspreid, dat vele lieden, reeds verschillige weken na de gebeurtenisse, nog aarzelden om naar bedde te gaan, en dat honderde menschen 's nachts ter ruste gingen met al hunne kleederen aan en met het licht nevens hen, altijd gereed om te vluchten.

Eene kleene zwartachtige wolke, die al den Westkant verscheen, was genoeg om iedereen te ontstellen en benauwd te maken. Velen wilden het land verlaten en binst geheele maanden lagen handel en nijverheid stille. Wat baatte het huizen en stallen te herbouwen? Eene waterhoze kon alles ten gronde toe verdelgen.

Zoo groot is het geweld der waterhozen, dat al het geweld van eenvoudige storm- of rukwinden gelijk er somtijds in Vlanderen waaien met de kracht der waterhozen zelfs niet en mag vergeleken worden.

De boomen en worden niet alleenlijk ommegewaaid, maar dikwijls kort afgebroken, al hunne bladeren afgerukt de stam gewrongen, gebroken, in spaanders geslegen; 't en zijn geene pannen die afvliegen of schouwen die instorten, maar geheele huizen die verbrijzeld, kloeke zware muren die verdregen, wagens en karren die hoop over soop geworpen, ja schenen van den ijzerweg die verwrongen, afgerukt, gebroken worden. In één woord 't is een geweld waar niets aan en schijnt te weêrstaan.

Wat zijn wind- en waterhozen?

Een draaiwind, of een wervelwind, of eene windrolle gelijk men te Oostende zegt, of eene windhoze (hoze = kouse = broekpijpe), of nog eene varende vrouwe, dat is al een en het zelfste. 't Is een wind, die tamelijk rap op zijn zelven draaiende vooruit loopt en zand en stof en al dat licht is doet rond zwierelen, somwijlen doet omhooge stijgen en tamelijk verre in zijne vaart mededraaien.

Over deze draaiwinden is er weinig te zeggen achter het lief, grondig en leerrijk schrijven van meester Guido

[p. 360]

Gezelle, dat te vinden is in Rond den Heerd en in De Bo's Idioticon onder 't woord ‘varen’.

De waterhoze, de waterpompe zoo ons visschervolk zegt, wordt zeehoze en landhoze genaamd, volgens dat zij in zee of te lande gezien wordt; zij komt van oorsprongswege gansch overeen met de windhoze; doch en werkt de wind alleene en op zijn eigen niet meer, maar speelt hij in eene wolke, dan is 't die rondschijverende wolke die waterhoze genoemd wordt.

Eene waterhoze is gemakkelijk te erkennen.

Gewoonlijk ziet men eerst eene dikke, zware, zwarte wolke door de lucht drijven, die schijnt te daveren en te dansen. Zelden is zij alleene, bijna altijd vaart zij tusschen andere wolken, maar op haar eigen, veel sneller en veel wilder.

In het eerste kan men doorgaans hier en daar op de wolke alle slag van zonderlinge, langwerpige aanwassen bemerken die van de wolke afhangen en van verre geheel wel aan de ijskegels gelijken die 's winters aan de euzie vriezen.

Die kegels zijn geheel onregelmatig gezaaid: zij vermeerderen en verminderen; sommige verdwijnen, andere komen bij: 't is een ware poppendans, maar wreed, woest, ontzaggelijk.

Ondertusschen, naarmate de waterhoze voortdrijft, schijnen sommige dier tuiten ineen te loopen: hun getal vermindert, maar de overgeblevene worden dikker en langer en wenden meer en meer naar ééne en de zelfste plaatse, het midden der wolke.

Hun getal daalt tot drie, tot twee, oftewel, gelijk het gewoonlijk gaat, 't en blijft maar één meer over, die dan ook ongemeen dikke en lang worden kan.

Zoo waren de waterhozen van Meessen en van Lisseweghe, zoo zijn omtrent al de groote waterhozen die veel schade gesticht hebben.

Met haren langen reusachtigen steert, die daar aan de wolke hangt te kwispelen gelijk de snuiter aan den kop van den olifant, stormt de wreede, zwarte wolke vooruit. Gelijk de stoomwagen in zijne hevigste vlucht beloopt

[p. 361]

zij middelmatig 17 meters ter seconde, maar somwijlen ook kan zij tot 25 meters afleggen.

De steert of kegel is 100 tot 1000 meters lang, ongemeen zwaar en dikke tegen de wolke, maar hij versmalt gestadig naarmate men den nederhangenden top nadert. Die top zelve heeft eene doorsnede die verloopt van eenige tot 3 en 4 honderd meters.

't Ware onmogelijk om begrijpen hoe dat water alzoo op zijn eigen van de wolke kan afhangen zonder uit te storten; ook ziet men bij der ooge dat er in den kegel eene hevige werkinge bestaan moet. Diepe wervels loopen van boven naar van onder, de kegel hangt daar gewrongen als een stuk lijnwaad waar men het water uitgewrongen heeft, maar de wervels verloopen gestadig, en met eene ongeloovelijke snelheid schijvert de kegel op zijn zelven.

Somwijlen blijft de top van den kegel verre boven den grond hangen en zoo vliegt hij over dorpen en over velden, zonder de minste schade te veroorzaken: al het geweld zit in den kegel zelve verdoken, daarbuiten en zijn er geen sporen van wind te zien.

Maar eenige stukken lands verder kan de kegel verlangen, dieper en dieper nederdalen, dan wederom inkorten, om weldra nogmaals te verleegen; alzoo daalt hij tot dat hij tegen boomen en tegen huizen botst, somwijlen zelfs daalt hij tot op den grond en vaagt alles omverre dat in zijnen weg staat.

Nadat dit stijgen en dalen eenigen tijd uitgehouden heeft en dat het meeste geweld afgewrocht is, begint de kegel allengskens, doch altijd onregelmatig, te krempen. Eindelijk schijnt de wolke, als uitgeput en verlamd, de kracht niet meer te hebben om haren machtigen arm uit te reeken; de kegel wordt in haren schoot opgezogen en de wolke zelve versmelt en verdwijnt onder al de andere.

('t Vervolgt)

Edw. Van Robays