Biekorf. Jaargang 2

Mingelmaren

‘MENIGEEN heeft nu nog zooveel taalgevoel, dat het hem hindert eene advertentie te lezen, waarin een winkel “wegens ziekelijke omstandigheden” te koop wordt aangeboden. Maar een veel gebruikt schoolboek heet “De Engelsche meester” en ik heb nog niet gemerkt dat iemand zich aan die uitdrukking ergerde. De bedoeling is “de onderwijzer in de Engelsche taal” en de “meester”, de schrijver, is een Nederlander, het boek is een Nederlandsch boek, hier te lande geschreven, gedrukt en verkocht. “Een Engelsche meester” zou hoogstens een meester kunnen zijn, die op Engelsche wijze, naar Engelsche manier les gaf, maar anders eenvoudig, een meester uit Engeland, een Engelschman. Zoo geeft men tegenwoordig ook Fransche lessen en Engelsche lessen, in plaats van “lessen in het Fransch en in het Engelsch.”

Is “de Fransche mode” nu de mode in of die naar Frankrijk? Hebben wij onder “Duitsche schilderijen” te denken aan schilderijen uit Duitschland of aan schilderijen op Duitsche wijze of in Duitschen geest geschilderd; of wel, aan schilderijen van Duitsche schilders onverschillig waar geschilderd? Wanneer die uitdrukking tot verschillende opvatting aanleiding geeft, blijkt daaruit reeds, dat er iets aan ontbreekt.

Maar al zouden we, met het oog op gelijke taalverbastering in Engeland en Duitschland (niet in Frankrijk), deze vormen laten voor wat ze zijn, in geen geval is het verdedigbaar dat de dagbladen spreken van “een koninklijken trein”, ook al verschijnt er een roman in onze taal (ik zeg niet “een Hollandsche roman”) getiteld: “Een koninklijke misdaad”.

......Als de koninklijke trein inderdaad beteekent: de trein waarin de koning zich bevindt, d.i. een expres-trein voor den koning, dan zou een expres-trein voor een notaris ook een notarieele trein moeten heeten, wat zeker niemand zal toestemmen. Dan ware het beter een paar woorden meer te gebruiken en te zeggen: de trein, waarin de koning zich bevond of de trein des konings; den roman te noemen: de misdaad eens konings en te bedenken, dat “de koninklijke familie” is de familie des konings, “eene koninklijke familie” de familie eens konings, en een koninklijk geschenk niets anders dan een geschenk een koning waardig, terwijl men een geschenk door

[p. 224]

den koning gegeven, alleen kan noemen het geschenk door den koning gegeven of desnoods het geschenk des konings, waarbij de vraag of koning hier objectief of subjectief voorkomt, in de meeste gevallen buiten behandeling kan blijven.

In den zin: “Het geschenk des konings werd eenige dagen tentoongesteld” kan men in twijfel verkeeren, of de koning het geschenk had gegeven, of gekregen, of wellicht nog zou krijgen; maar in het laatste geval spreekt men gewoonlijk van het geschenk (huldeblijk enz.) aan den koning.

......Het is ook stellig weer in navolging van het Duitsch, dat we begonnen zijn misbruik te maken van de adj. op -lijk en wanneer we nagaan, dat zelfs het groote voorbeeld van Bilderdijk niet in staat is geweest, het afschuwelijk barbarisme -baar in woorden als ontzetbaar, gruwbaar, hartdoorvlijmbaar en dergelijke in het leven te houden, toen eenmaal het gezond verstand een woordje meê ging spreken, dan moet het ook wel niet onmogelijk zijn, die woorden op -lijk welke wij te veel gebruiken, langzamerhand naar de kamer van oud- en zeldzaamheden te verwijzen. Indien we geregeld denken, dan openbaart zich dat natuurlijk eerst in de wijze, waarop we spreken en schrijven, want daarbij kan vooral blijken of we met overleg, d.i. al nadenkende onze woorden hebben gekozen en onze zinnen hebben gebouwd.’

Uit Noord en Zuid, 1891, bldz. 181-184.

Nog de Legende van Kortrijk

IN n^o 11 van Wedemaand schreef ik over den oorsprong van den zonderlingen name Kortrijk.

Een Kortrijksche lezer van Biekorf meldt mij, dikwijls dat zeisel gehoord te hebben, met dit verschil nochtans dat de Graaf te Kortrijk niet en woonde maar wel te Harelbeke gelijk de eerste Forestiers van Vlaanderen.

_**_*

'k Hebbe nog een ander zeisel gehoord over den name Kortrijk, dat vele min voldoet en dat ik hier geve voor wat het weerd is.

Over lange lange jaren kwam er in die streke een grave wonen die, om zijne goedheid, van zijn volk geern gezien was. De brave man stierf na eenen geheelen korten tijd zijn graafschap bestierd te hebben, en het volk was droevig dat zijn rijk zoo kort geweest hadde, en van dan af wierd zijn graafschap of onderhoorigheid Kort-rijk genoemd.

A.V.