Biekorf. Jaargang 2

[p. 108]

Over Mikroben of Levelingen

KOCH'S uitvindinge tegen tere en teerziekten heeft in de laatste tijden geheel de wereld in rep en roere doen komen. Alle verstandige lieden, lezers van Biekorf, weetgierige snuisteraars in nieuws- en andere bladen, weten daar ongetwijfeld tegenwoordig meer als genoeg van, en zij en begeren niet daarmeê verder lastig gevallen te worden.

Dat en ben ik eigentlijk ook van zinne niet van te doen, en ik ben ten anderen te stijf verveerd voor de geduchte heeren keurlieden van het berek van Biekorf, om het te durven aangaan met geheel versletene ware voor hunnen toog te komen.

Maar op Koch peizende, en op zijn geneesmiddel, viel 't mij in dat de lezers misschien niet en zouden kwaad zijn van nadere kennisse te maken met die kleene wezentjes, oorzake van tere en andere besmettende ziekten, die zoo eene geweldige en vreezelijke rolle spelen in de levende wereld, 't is te zeggen met de mikroben ofte de levelingen.

Over die levelingen, hunnen aard, hunne kenmerken, hunne werkinge enz., willen wij tegenwoordig eenige bladtjes schrijven.

't En is van vandage niet dat de mensch op het gedacht gekomen is dat de oorzake van besmettelijke ziekten in levende wezens te zoeken is, en 'k en wete niet beter of een geleerde pater Jesuiet heeft, van in de jaren zestien honderd, de meeninge uitgesproken dat de cholera door kleene diertjes veroorzaakt wierd. Hij beweerde zelfs met zijn vergrootglas die diertjes in het bloed van cholerazieken gezien te hebben. Dat het hem in dien tijde met zijne vergrootglazen onmogelijk was den leveling van de cholera, die later door Koch gevonden wierd, te ontdekken en behoore ik wel niet nader uiteen te doen. Hij zal zeker tot dan toe nog onbekende deelkes van het bloed, of ievers eene toevallige mengelhoopkens in het bloed, ontwaard hebben.

Het is, als ik niet en misse, de zelfste pater, bij name Anastaas Kircher, die de verrottinge onder al heure ge-

[p. 109]

daanten - en hij rekende onder verrottinge niet alleenlijk 't gene wij daar nu door verstaan, maar ook vele besmettelijke ziekten, zoo namentlijk de rotte koortsen of typhus, de cholera, de peste, misschien ook de pokken - die de verrottinge aanzag als het werk van kleene levende diertjes.

Der heeft naderhand vele en lange her- end- wederher gezaagd geweest over die doenwijze: de eene zoeker was voor de diertjes de andere tegen.

Later kwam eene nieuwe zake, nauw betrek hebbende met onze levelingen, te berde, ik wille spreken van de zelfteling, of ‘generatio spontanea’

Eene van de ijverigste voorstaanders van die leeringe was pastor Needham, een begaafde en vernuftige katholijke priester uit Londen. De vermaarde Buffon en vele andere geleerden stonden hem bij en keerden hunnen kant voor zijne gedachten.

Zijn bekwaamste en geleerdste tegenstander was de Italiaansche priester Spallanzanli, ‘een der ervarenste natuurkundigen aller tijden,’ zegt een protestantsche leermeester der geneeskunde, van hem sprekende.

De eerste houden staande dat krieldiertjes en andere, bij der blooter ooge onzichtbare, kiemkes van 's zelfs ontstaan, daar waar er van te vooren maar doode stoffe en was.

De andere beweerden dat die levende wezens voortkomen van andere levende wezens, die, om zeggens altijd, onder de gedaante van stof allenthenen in de lucht zweven, en, langs alle kanten nederzinkende, daar tot groeite en wasdom komen, waar zij voldoende voedsel, vocht en warmte vinden.

Die strijd tusschen die tegenoverstaande meeningen bleef hardnekkig en lange duren; veel werkers wrochten voor, noch meer en sterkere tegen.

Fr. Schultze uit Berlijn, Schwann, leermeerster, eerst ter hoogschoole van Leuven, later te Luik, en Cagniard-Latour, een franschman, bewezen eerst, bezonders voor 't gene aangaat het gisten van den wijngeest ofte al cohol, dat de zelfteling geen reden van bestaan en had.

[p. 110]

Pasteur heeft later die zake in handen genomen en zoo klaar en duidelijk de valschheid der leere van de zelfteling doen blijken, dat men ze voor goed als begraven mag aanzien.

't En duurde ook niet lange of een der tegenwoordig best gekende levelingen, de stokkeling der kole - bacillus anthracis - was gevonden.

Van toen af wierd men van lang zoo meer in dien zin te werken, eerst en meest in Vrankrijk, waar Pasteur, de groote meester, zijne belangrijke en wonder vruchtbare proefnemingen in gang had.

De gewichtigste vooruitgang nochtans, voor het ontdekken, 't onderzoeken en 't kennen der levelingen wierd bewrocht door Koch, als hij zijn buitengewoon merkweerdig werk, ‘over de besmettelijke wondziekten’ in het licht gaf.

De leeringe wegens de levelingen is sedert dien in eenen ongeloovelijk korten tijd met reuzenstappen vooruitgeloopen; de wetenschap wegens de levelingen is bewrocht en doorgrond geweest van meesters en leerlingen, geheel de wereld door; vele nieuwe zulke wezens zijn ontdekt, vele onbekende en onvoorziene zaken, daarmeê betrek hebbende, in den klaren gebracht; maar wij moeten er om der waarheidwillen bijvoegen, die snelle voortgang en de zekerheid in het werk en zijn maar mogelijk geworden door de groote helderheid, die op nog ongekende banen door den nauwkeurigen en bewonderensweerdig vlijtigen arbeider Koch op die zake gebracht, en in zijne bovengemelde uitgave geboekt wierd.

(Vervolgt).