Biekorf. Jaargang 1

De Scheeve weken

DE elfste maand van 't jaar draagt vele namen.

Bij de Vlamingen blijft de latijnsche name November nog altijd meest gebruikt.

Onze voorouders nochtans en hadden geene schaarschheid van namen die, waar hier, waar daar, nog bij oude schrijvers geboekt staan. Zooveel te wonderlijker is het dat al die namen als verwezen zijn en allengerhand verdwijnen moeten voor dien vreemden name November, die dan nog teenemaal valsch is.

Doch ja, 't is rechts omdat het woord vreemd is, en aldus onverstaanbaar voor den gewonen Vlaming, dat het in de spreektale blijven kan. Het woord November immers beteekent negende maand, terwijl November toch wel de elfste maand van het jaar is, en de Vlaming en zou niet wetens en willens zulk een leugenachtig woord in zijne tale blijven gebruiken.

Het weze in 't voorbijgaan gezeid dat die name gegeven wierd lange jaren voor Christus' tijd, als het jaar nog met Lentemaand begon. Dan en telde het jaar maar tien maanden en de vier laatste waren September, October, November en December.

De maanden hebben die oude benamingen bewaard.

Een name dien het volk wel kent, is de maand der scheeve weken of, nauwkeuriger gesproken, de maand der scheeve dagen, want 't en zijn de weken niet die scheef zijn maar wel de dagen.

[p. 312]

Waarom die dagen nu scheeve dagen genoemd worden, zal iedereen gemakkelijk verstaan.

Laat ons 't Manneke uit de mane raadplegen van 't jaar 1891, dat nu overal voor de toogveister te koope ligt.

Ziet op bladzijde 19, de maand November of Slachtmaand.

Den 1sten Nov. staat de zonne op ten 6 u. 48 m., dat is 5 uren en 12 minuten voor middag, en zij gaat onder ten 4 u. 38 m., dat is 4 uren en 38 minuten na middag.

Om eenen ‘rechten’ gewonen dag te hebben, zou tusschen het opstaan der zonne en middag de zelfste tijd moeten verloopen als tusschen middag en het ondergaan der zonne, en vermits de zonne op 1sten Nov. 1891, 9 uren en 50 minuten lang zichtbaar is, zoo zou zij binst den helft van dien tijd, of 4 uren 55 minuten, vòòr middag moeten schijnen en binst den anderen helft, na middag; zij zou bijgevolg moeten opstaan ten 7 u. 5 m. en ondergaan ten 4 u. 55 m.

De voormiddag is dus 17 minuten te lang en de namiddag 17 minuten te kort: 't is een scheeve dag.

Zijn die scheeve dagen eigen aan de elfste maand van 't jaar?

Neen-'z toch, maar 't is binst die maand, even als binst de tiende maand of Pietmaand, dat die scheevigheid grootst is, en de 1ste dag van Slachtmaand is gewoonlijk de scheefste dag van 't jaar.

Rechte dagen zijn er weinig, enkel viere in geheel het jaar.

Den 25sten van Kerstmaand is 't een rechte dag: maar van dan voort tot den 15sten van Oostermaand, zijn de voormiddagen korter als de namiddagen: rond den 11sten in Sporkele is het verschil ten grootste. Van den 25sten in Kerstmaand voort, langen de dagen meer namiddags als voormiddags; maar met den 11sten in Sporkele beginnen zij meer voormiddags aan te groeien als namiddags.

Den 15sten van Oostermaand is 't een rechte dag: de zonne staat 6 u. 50 m. voor middag op en gaat ten 6 u. 50 m. onder.

Van dien dag tot den 15sten in Wedemaand, die

[p. 313]

nogmaals een rechte dag is, blijft de namiddag korter, doch het verschil en bedraagt ten hoogste maar 7 minuten: dat gebeurt rond den 15sten van Meie.

Van den 15sten in Wedemaand tot den 31sten van Oestmaand, is de namiddag wederom langer; het verschil bedraagt 12 minuten rond den 25sten in Hooimaand.

Den 31sten in Oestmaand is 't nogmaals een rechte dag; maar van den 1sten in Pietmaand tot den 25sten in Kerstmaand zijn de namiddagen merkelijk korter en ja, tot 33 minuten, omtrent den 1sten van Slachtmaand, gelijk wij hooger geleerd hebben.

Van waar nu dat verschil tusschen de langde van vooren namiddag?

Wij zullen het ten naasten keer zeggen.