Biekorf. Jaargang 1

[p. 34]

Het schuimwoord Medaille

HOE het woord medaille vertaald?

'k Zou wel eerst moeten vragen: Hoe 't geschreven?

Menige Vlaamsche en andere Schrijvers en vertalen dat woord liever niet: 't is immers gemakkelijker een schuimwoord te gebruiken als dat woord, wanneer 't te passe komt en reeds half uit de penne is, door een echt Vlaamsch te vervangen.

Ware ik een van die gewend zijn vreemde woorden, zonder knaginge of achterdenken, in hunne tale te verbezigen, ik zou 't woord medaille gekleed laten, zoo nabij mogelijk op de wijze dat het in 't Fransch gekleed gaat; en 'k zou 't bovendien met liggende prentstaven prenten, opdat iedereen zou weten en zien dat het een vreemd woord is, dat ik niet missen en kan of dat ik niet missen en wille.

Wat helpe 'et ook dat ik medalie, medaalje, medalje, madolje, madoolde, madeulde, madoolzje, metaal, eermetaal schrijve: 't woord is Grieksch (μἐταλλον), Latijn, Fransch, al dat ge wilt, maar geen Vlaamsch.

Hoe dan medaille vertaald?

Onze eerweerde vriend en medewerker, Heer R. Flahault, onderoverste van Onze-Lieve-Vrouwe ten Duinen te Duynkerke, heeft in de rekeningen van Onze-Lieve-Vrouwen capelle te Bolleseele gevonden dat onze zoo gezeide medaillen vroeger vestels, vestelkens geheeten wierden; en dat men, namelijk in 't jaar 1644, ten dienste van de beêvaertlieden die naar Bolleseele kwamen, ‘een dunst tinnen vestelkens’ hadde doen maken, tot Bergen, in Fransch Vlanderen.

De naamreden van 't woord is duidelijk: vesten, vastmaken, vestsel, vestel, vestelken.

Wijvestel, eerevestel, gildevestel, roozenhoedvesteling, Sint Hubrechts vestelingsken, enz.: het woord is alleszins gangbaar en gemakkelijk om gebruiken. Men zal zeggen: vestel, vestelken, dat was goed over ruim twee honderd jaar; maar, in 't jaar 1890, gaat er nog iemand dat oud woord verstaan en willen bezigen?

[p. 35]

Ik zou in 't eerste doen gelijk Heer Pieter Reynier doet, in zijnen tijd Prior van Sint Jans binnen Iper, in zijne Historie van 't oud clooster, capelle en beêvaart van Sint Anthonius neffens de stad Belle, in Vrankrijk, Iper, Zegher van den Berghe, 1629. Immers, hebbende, I, bl. 124, te spreken van vestelkens, hij doet het in dezer voegen, uitgeweerd de spellinge: ‘Ten vijfden, zal een iegelijk beneerstigen, ten minsten eens 's jaars, oft in persoone, oft door een ander, de plaatse zijnder ontvangenisse, dat is deze heilige capelle te bezoeken: zal ook eenige medalie oft vesteling van den heiligen Antonius altijd over hem dragen, in dewelke hij den heiligen eeren zal ende dienen, ende dagelijks vermaand worden van wat lichaam ende onder wat hoofd hij, door Gods gratie, een lid geworden is.’

Wegens vestel, vestelken, vesteling, die ons uit Vrankrijk terug komen, en moeten wij nochtans aan de woorden eerepenning, wijpenning, gildepenning, en andere zulke niet verzaken.

Maar medaille, en bezonderlijk eermetaal, zage ik van nu voort liever bij... 't oud koper.

Guido Gezelle.