Bible in duytsche (Delftse bijbel 1477)

[p. *3 (lees: 1)]

[Deel 1]

Prologus

Hier beghint dat prologus vander biblen des ouersetters te duytsche vten latine

ONse here god voersiende die grote droecheit van deuocien die in sinen volck toecomende was ende wesen soude. Soe aenroept hi ons alle traghe menschen: ende biet ons sijn gracie bij sinen propheet ysayas ende seit aldus. Ghi alle die dorst hebt coemt ten wateren. Ende die gheen siluer en hebt coemt ende coept sonder ziluer ende sonder wisselinghe: wijn ende melck. Bij desen wateren daer ons god toe roept biden voergenoemden propheet. Soe moghen wij verstaen die heilighe scriftuer die ons ghelaten is vanden eersten vaderen patriarchen ende propheten: die ons bescreuen is bij den heylighen gheest. Om dat wi ons daer in oefenen souden. Ende voer oghen hebben dat grote goet: ende die grote wonderen die die ewighe heere onse god ghedaen heeft vanden beghin doer sijn vrienden: die hem met trouwen dyenden. Ende die wreetheit sijnren gherechticheit die hij ghebesicht heeft: yeghen die sondaren sijne vyanden. Ende om dat wij hier in sijnen groten naem ghebenedyen souden ende louen. Want alsoe die apostel sinte pauwels seyt. Al dat bescreuen is: dat is tot onser leeringhe bescreuen. Op dat wij biden troest der scrifturen: sullen hebben hope. Want het is der zielen salicheit datmen die heilighe scriftuere gaerne leest: ende hoert leesen. Want alsoe die mensche niet alleen en leeft biden naetuerlijken broede: mer oeck vanden woerden die gaen wt den monde goods. Daer om selmen gaerne leesen ende horen leesen: ende prediken die heylighe scrift: op dat die ziel ghesont mach werden: ende ghestarct tot allen doechden. Veel luyden sijn die lesen waerlike boeken van konsten: ende van krachten: historien: ende van ouden heren die der werelt dyenden. Mer dat is al tijtverlyes: want sij daer inne niet en vinden der zielen salicheit: want alle die tijt die wij onnutteliken toe brenghen daer moeten wij voer gode rekeninghe of gheuen. Ende wantet gode mishaghet dat die mensche die gode dyenen soude gaerne waerlijke boeken leeset. Om dese sake heeft mi langhe tijt int herte ghweest: dat ic gaerne dit fondament vander scrifturen wt den latijn in duytsche trecken soude: om dat ic hope datter menich salich mensche die ongheleert is van clergyen: zijn profijt in doen zoude. Ende dat oeck sommighe luyden den tijt daer in corten souden: als sij ten anderen ydelheden waert gaen souden: op die heilighe daghen die gheordineert ende gheset sijn vander heyligher kercken. Daer omme soe heb ic dit werck bider gracien goods bestaen. die bijble ouer te setten uten latine in duytscher talen: daer groete pijne ende arbeit in gheleghen is. Nochtan weet ic wel dattet sal worden zeer benijt onder die clergye: hoe wel dat si nochtan weten ende mercken sullen die oorbaerlicheit daer of. Want sinte gregorius seit Die ghewarighe gherechticheit heeft

[p. *2]

compassie: mer die valsche gerechticheit heeft onwaerdicheit: want sommighe clercken torent dat: datmen die heymelicheit der scriftueren den ghemeenen volcke soude ontbinden. ende dat by sondere die de minste clecken sijn. ende en willen niet weten dat cristus apostolen in allen tonghen spraken: ende haer leeringhe ende predicacie den volke leerden ende bescreuen. Nochtan so en meyne ic in desen wercke in ghenen puncten: ieghen die meyninghe der scriftueren te doen. Mer metter hulpen des heylighen gheests daer si mede bescreuen is: alsoe meyne icse te duytschen alsoe ic trouwelicste ende oorbaerlicste mach: houdende van woerde te woerde: ende van sinne te sinne: of van beiden ondermeynghet: alsoe dat die luyden verstaen moghen na der zeden van den lande. Mer om dat sinte baernaert seit. Altijt gheloefde ic minen sin min dan eens anders. Soe bidt ic elcken mensche die alsoe verstandel ende wel gheleert is: dat hij die historie vander bijblen wel verstaet: ghevielt dat hij in desen wercke vonde enich woert of sin dat hijt bet ende volcomelijker mochte duytschen tot profijt vanden wercke. behoudelijke der letteren vanden text dat hij dat beteren wilde ende mi daer in veruanghen: ende oeck wat ic ghemist mochte hebben: dat wijset tot mijnre plomper onverstandelheit. ende niet mijnre meyninghe. Mer eer hem yemant onderwinde te beteren of te corrigeren: besye dat hij sijnre verstandelheit wel vast sij: ende dat bij gheauctoriseerden boecken weten ende verstaen. Want die bijble in menigher stat zeer doncker is van verstandenisse. Nu moet mij god om sijn goedertierenheit die naevolgende boecken mit den zeluen gheest soe si eerst ghescreuen sijn. volmaectelick geuen te trecken wt den latijn in duytsche: ter eeren ende tot glorien van sinen groten naem: ende tot oerbaer ende profijt van sijnen volcke. amen Dat beghinsel des wercs sijn moyses vijf boecken. Dat is te weten genesis. exodus. leuiticus. numerus. deutronomius. Gennesis spreect van vanden beghin der werelt: ende vander eerster patriarchen gheboorte ende van haer leuen ende van haer doot. Exodus scrijft hoe die kinder van israhel wt egypten verlost waren. ende hoe hem god openbaerde opten berch oreb. ende hoe hi gheboet sijnen tabernakel te maken. Der leuiten boeck leert der papen dyenst vanden ouden testament ende watmen gode soude offeren. Ende dat boeck gheheeten numerus oercondt hoe die kinder van israhel ghetelt waren inder wildernissen. ende van menighen wederstoet ende van menighen plaghen die si leeden vander wraken goods ouermidts haer sonden. Deutronomius bediet die ander wet: dat si die boeck der wet ende heet alsoe. Want moyses voer sijn doet doe hij steruen soude soe verclaerde hi den volck van israhel die wet daer in. Ende desen boeck leydemen in goods arche

Hier eyndet dat prologus