De Beweging. Jaargang 15

[p. 239]

Politieke aanteekeningen

De Tweede Kamer heeft kort voor de sluiting van het eerste zittingsjaar nog eens schoon schip gemaakt.

De staatspensioneering die door alle links-politieke partijen tegenover Talma's verzekeringswet gesteld was en die daardoor een fellen strijd verwekt had, is door het vorige ministerie niet doorgevoerd kunnen worden. De Eerste Kamer bood een hardnekkig verzet. Omgekeerd werd de invaliditeits- en ouderdomsverzekering met een zoo diepgaande impopulariteit bedreigd, dat elke regeering voor de straffe invoering huiverig moest zijn.

Minister Aalberse's voorstellen hadden ten doel den strijd te beëindigen en de verzorging der invaliden en arme oudjes zoo spoedig mogelijk in werking te doen treden. Zijn poging is gelukt, dank zij de veranderde tijdsomstandigheden. Heel wat meer millioenen dan tot Talma's beschikking stonden, kan hij daarvoor aanwenden, maar bovendien was de strijd geheel en al verouderd, en daarmee de ware vechtlust verdwenen.

Tegenover de eischen die de arbeiders thans stellen, is die van het vroegere staatspensioen uiterst bescheiden geworden. Duidelijk bleek dat uit de sociaal-demokratische amendementen-Duys, die beproefden, de vrijgevigheid van minister Aalberse nog verre te overtreffen.

Ondertusschen is een der laatste strijdpunten van de vroegere politiek, voor goed verdwenen. De sociale voorzorg is daarmede onttrokken aan den partij-strijd, en zal zich nu kunnen en moeten ontwikkelen naar de practische behoeften.

Dit geldt in 't bijzonder ook voor het onderdeel der sociale voorzorg dat zich met de veel grootere kwaal der werkloosheid moet bezig houden.

[p. 240]

De organisatie der werkloosheidsverzekering is langzaam en broksgewijze opgebouwd geworden. De gevaren dat haar beginselen in een partij-strijd betrokken zouden worden zijn vrij gemakkelijk afgewend. Maar de opbouw had het ongunstige getij der oorlogsjaren te doorstaan, en moest ten slotte toch door een centrale regeling bij de wet bevestigd worden. Het zou daarom een kritiek oogenblik worden toen het Koninklijk Nationaal Steuncomité dat vooral ten behoeve der werkloozen optrad, zijn werkzaamheden ging staken.

De wetsvoorstellen die de Tweede Kamer aannam wekten ten onrechte den indruk of daarin de liquidatie van dat comité geregeld werd. Die voorstellen hingen wel met de liquidatie samen, doch dienden in hoofdzaak om de grondslagen der werkloosheidsverzekering te bevestigen en om de hoofdlijnen eener vertakte werkloosheidszorg vast te stellen.

Dat is danook inderdaad geschied, al is de zuiver wettelijke formuleering nog tot een nadere regeling verschoven. Principieel kan er echter niets meer aan veranderd worden. Eene verdere ontwikkeling naar de practische behoeften is gewaarborgd.

Nog op het laatste oogenblik werd door den heer Wijnkoop een politieke tegenstelling ontwikkeld, die echter aan het plan geen afbreuk kon doen, en die ook verder geen invloed zal kunnen verkrijgen, indien slechts met voortvarendheid en breeden blik voortgewerkt wordt om de bestaande organisatie verder optebouwen en stevig te maken.

Het was meer dan een zuivere plichtpleging toen Dr. Nolens aan het eind van het eerste zittingsjaar den voorzitter van de Tweede Kamer hulde bracht voor zijn leiding. Want ongetwijfeld is het aan Mr. Fock te danken dat zooveel werk was afgedaan.

Door de wijziging van het huishoudelijk reglement is de positie van den kamervoorzitter zoodanig versterkt, dat van zijn optreden en van zijn invloed veel zal afhangen. Hij is niet meer alleen de leider der vergaderingen, doch bovenal de leider van de geheele werkzaamheid der volksvertegenwoordiging geworden. Juist door zijn grooter overwicht over de Tweede Kamer, moet ook zijn invloed op de regeering toenemen. Niet in politieken zin, want de leider der meerderheidspartijen behoudt op dit gebied zijn volle beteekenis. Wel echter voor de practische

[p. 241]

samenwerking, opdat de Kamer niet achterblijft bij het tempo dat de ministers wenschen en omgekeerd de regeering genoeg rekening houdt met den spoed, dien de volksvertegenwoordiging noodig acht.

Het is ongetwijfeld een gelukkige greep geweest toen het vorig jaar de Tweede Kamer een onderscheid heeft gemaakt tusschen den leider der meerderheidspartijen en den Kamervoorzitter, en dezen laatsten om zijn persoonlijke eigenschappen buiten de politieke partij-stelling om verkoos.

Het feit dat Dr. Nolens het verband tusschen de rechtsche partijen en de regeering zonder openlijke uiting in stand kon houden, terwijl de openbare leiding der geheele Kamer aan de handen van Mr. Fock was toevertrouwd, heeft ongetwijfeld het heuchelijke resultaat gehad dat de zweep der Novemberdagen niet nutteloos heeft geknald, en de goede wil om vooruit te komen ook in daden is omgezet.

De stille drijver, die voor alle belangrijke wetten als voorzitter der commissie van rapporteurs optrad, en de openlijke drijver, die de hamer en het korte, naar de kern voerende woord met kracht hanteerde, hebben beiden wil van hun niet geringe inspanning.

Want wat zij bereikten is van groote beteekenis. Niet alleen is het eerste zittingsjaar vruchtbaar geweest, maar ook in de laatste helft voorbeeldig.

De Tweede Kamer heeft een groot deel van het verloren gezag herwonnen, maar meer nog dan dat, zij heeft daardoor ook aan zelfvertrouwen teruggekregen.

Daardoor is de Tweede Kamer in staat om niet alleen een nieuwe maar ook een breede politiek te gaan voeren.

De afzonderlijke leden der volkvertegenwoordiging zijn wel dezelfde gebleven, maar de wijze hunner samenwerking is zonder groote verbluffende veranderingen toch zoo sterk gewijzigd, dat de gezamentlijke geest nauwelijks anders dan naar een hooger peil kan streven.

De politiek der regeering beantwoordt niet aan die veranderde omstandigheid, en de Troonrede is daarom in velerlei opzichten eene teleurstelling. In zekeren zin weerspiegelt zich in de regeeringsplannen het nu gebleken werkvermogen van de Tweede Kamer.

[p. 242]

De lijst der wetten, die aangekondigd zijn, is rijk en lang. Maar die lijst is als een bonte rij zonder politieke teekening, en zonder toekomstlijn. En toch zijn de problemen eener nieuwe politiek duidelijk genoeg aan te wijzen, zoo duidelijk, dat een algemeene en gezamentlijke bespreking ervan niet kan uitblijven, opdat eene richting van staatsbeleid daaruit naar voren komt.

Voorop gaat het probleem der defensie in verband met de internationale verhoudingen en de plannen van een volkenbond. Dan komt de finantieele kwestie, die tevens moet samenhangen met bezuinigende reorganisatie der staatshuishouding.

En ten slotte het maatschappelijk vraagstuk, waarvoor sociale wetgeving, woningbouw, de duurte-bestrijding en de handelspolitiek in een nauw en onverbrekelijk verband staan.

In latere aanteekeningen zal er gelegenheid genoeg zijn om op deze drie onderwerpen uitvoerig terug te komen.

Thans moet echter geconstateerd worden, dat de troonrede in overgroote nuchterheid elk dieper verband van een principieel staatsbeleid geheel en al voorbijgaat.

Ten opzichte van defensie en volkenbond is afwachten aanbevolen. De financieele regeling toont slechts den wil tot worstelen, niet tot oplossen. En wat het maatschappelijk probleem betreft wordt detailwerk en dan nog slechts vaag aangegeven.

Het is te hopen en met recht te verwachten dat de algemeene besprekingen over de staatsbegrooting dit jaar de groote politieke kwestie's zullen aandurven en de regeering zullen uitlokken tot het trekken van duidelijker lijnen als in de troonrede is geschied.

Naast de staatspolitiek, wordt ook de gemeentepolitiek belangwekkend.

Er moet op dit gebied door de algeheel gewijzigde samenstelling van gemeenteraden en gemeentebesturen een nieuw beleid afgebakend worden. En het merkwaardig verschijnsel doet zich hierbij voor, dat de S.D.A.P., die zich wat de landsregeering betreft in een vrije oppositie beweegt, waardoor haar kritiek veilig dobbert op de op-en-neer-gaande golven der ontevredenheid, voor het stadsbestuur tot positieve regeeringsdaden geroepen wordt en scherpe kritiek zal hebben te weerstaan.

Het verschijnsel is merkwaardig en tegelijk heuchelijk, want

[p. 243]

het dwingt de arbeiders tot het aanvaarden eener verantwoordelijkheid voor den gang van zaken der gemeenschap.

En gemakkelijk is dat in den tegenwoordigen tijd niet. Want hoewel de roep naar socialisatie, die door elke politiek heen klinkt, nooit iets anders kan beduiden dan onderschikking aan de gemeenschap, wordt toch in breede kringen verwacht dat die onderschikking slechts voor anderen en dan bovendien ten bate telkens van een kleineren kring zal gelden. Het duidelijkst blijkt dat uit de loonpolitiek die het gemeenteraadsleven in deze dagen beheerscht, en die de tegenwoordige gemeenschap van staat of stad in conflict brengt met de in haar dienst werkzame personen. Het geldt echter veel verder. De groepsbelangen laten zich alom met macht en schamel bedekt gelden. De groote taak eener nieuwe politiek zal het moeten zijn, om die belangen met zoodanige open billijkheid te behartigen, dat zij zich onderschikken kunnen, en om de geheele bevolking te leeren dat zij zich aan de demokratische beslissingen dan ook vrijwillig onderschikken moeten. Dat is de grondwet voor elke socialisatie, wier handhaving van heel wat grooter belang is dan de juridische en organisatorische vormen, waar onze samenleving uit nood zal heengroeien.

Is. P. de Vooys.