De Beweging. Jaargang 14

[p. 361]

Politieke aanteekeningen

Het einde van den wereldoorlog nadert.

Met een snelheid die de sterkst gespannen aandacht nauwelijks kan bijhouden, voltrekken zich veranderingen, die over het lot der wereld zullen beslissen. Ook over het lot van ons land, en op zijn minst over onze ekonomische verhoudingen, dat wil zeggen over onze welvaart.

Onder die omstandigheden kost het moeite kalm te letten op onze binnenlandsche politiek. Men zou zich kunnen denken dat ook deze in 't nauwste verband werd gebracht met de schokkende gebeurtenissen om ons heen. De verbeelding is toch niet al te stout, die zich voorstelt dat in de vergaderzaal der Tweede Kamer een der politieke leiders, na overleg met andere partijvoorgangers, het woord verkreeg over de dagorde en een sober betoog hield van ongeveer den volgenden inhoud.

‘Het is nuttig en ordelijk dat de Kamer door vragen en interpellatie's zich op de hoogte stelt van wat de regeering voornemens is te doen ter uitvoering van haar program in de troonrede.

Het is begrijpelijk dat de leden daarbij willen uitspreken wat er in ons volk omgaat. Ondertusschen, terwijl wij bezig zijn daarover op onze gewone manier te praten, gebeurt er in de wereld iets dat ons volksbelang kan raken. En dat gebeurt heel snel. Het is denkbaar dat wij binnen enkele maanden voor problemen zullen komen te staan die wij dan moeten oplossen.

Stellig kunnen wij dan aan de regeering vragen wat zij gedaan heeft om ons intelichten en voortebereiden. Misschien kunnen wij dan, evenals gedurende de oorlogsjaren aan die regeering verwijten dat zij “achter de feiten aanloopt”.

[p. 362]

Het zal ongetwijfeld dan aan menigeen onzer leden een voldoening geven, dat hij het rondweg kan uitspreken dat wij “te laat” zijn, zooals de vorige regeering in velerlei opzichten te laat is geweest, en daardoor allerlei leed over onze bevolking niet vermocht af te wenden.

De vraag is echter gerezen, die met alle bescheidenheid wordt gesteld, of de Kamer niet iets kan doen om met de regeering samentewerken en haar taak te verlichten voor wat in de allernaaste toekomst urgent kan worden. Is het niet mogelijk dat de leiders der Kamergroepen met de regeering samenkomen, niet om beginselen te bespreken en niet om te debatteeren, maar om zich aftevragen welke onderwerpen een ernstig en zakelijk onderzoek behoeven, opdat daaruit kan blijken:

1^o.	in welke verhoudingen ons land binnen kort kan komen; zoo politieke als ekonomische verhoudingen.
2^o.	wat onze regeering onder verschillende omstandigheden ook verschillend moet doen of nalaten ten behoeve der hoofdbedrijfstakken van ons volksbestaan.
3^o.	welke principiëele beslissingen over 't een en ander door de Kamers genomen moeten worden opdat deze beslissingen op de wet zullen berusten.
4^o.	binnen welken termijn die beslissingen moeten vallen om te waarborgen dat ze niet te laat zijn.
5^o.	wat de Kamer kan doen door de regeering aantesporen en zooveel mogelijk te ondersteunen opdat urgente maatregelen ook inderdaad op tijd genomen kunnen worden.

Daaruit zou volgen dat de Kamer allereerst inzicht zocht in den omvang en den samenhang van een taak die zij wellicht bereid zou zijn op zich te nemen. Misschien viel het mee en zou de houding van afwachten niet alleen een gevolg zijn van laksheid maar kunnen berusten op het principiëele inzicht, dat het zóó moet. 't Is ook mogelijk dat de Kamer daardoor het volle vertrouwen verkrijgt dat zij geen “nationale tijd” verdoet, zooals ondoordachte menschen zich aanwennen te zeggen.

Een werkprogram voor regeering en Kamer met volledige toepassing der tijdrekenkunde, waarin ministers vaak te

[p. 363]

kort schieten, is wel niet aangenaam. Het ruikt naar een afjakkersysteem. En bovendien is te vreezen dat nog meer offers van ons zouden worden gevergd. Het is niet ondenkbaar dat eenigen onzer zich gezet zouden moeten inwerken in velerlei gegevens die in Frankrijk, Engeland, Amerika en Duitschland bijeen zijn gebracht over graan, kolen en grondstoffenvoorziening der wereld, over markten, scheepvaart en over de maatregelen der “reconstruction” of de übergangswirthschaft.

Anderen zouden zich moeten bezighouden met de details van de vele juridische en ekonomische kwestie's die uit de plannen voor een volkenbond van Wilson, Grey, Erzberger en anderen voortvloeien.

Het is niet te veel gezegd dat wij reeds meer dan overladen zijn met het bestudeeren der stapels stukken, die ons door de landsdrukkerij dagelijks toegezonden worden.

Maar wellicht is er een weg en een middel te vinden om het mogelijk te maken de studie voor ons, Kamerleden, zoodanig te verlichten, dat wij toch van de hoofdzaken de hoofdlijnen gemakkelijk kunnen gaan zien.

Ongetwijfeld zou het van ons een offer vergen, het offer onzer zelfstandigheid om allen over alles te oordeelen en mee te praten, indien wij ons genoodzaakt zagen het werk te verdeelen en op elkaars voorlichting te vertrouwen.

Wij vragen ons echter af - en wij leggen het de Kamer vóór - of wij niet een oogenblik de dagorde kunnen onderbreken om ons rekenschap te geven van de taak die in dezen ernstigen tijd rust op alle verantwoordelijke personen.’

De verbeelding dat zoo iets in de Kamer gezegd zou kunnen worden, en dan niet door een ‘wilde’ maar door overleg van partijleiders, is toch inderdaad ietwat stout en fantastisch.

De nederlandsche volksvertegenwoordiging is niet zóó dat een nuchter waarnemer, die haar traditie en haar hechte gewoonten kent, en die volkomen op de hoogte is van de heerschende opvatting over de verhouding van regeering en Kamer, iemand die in 't kort ‘in de Kamer thuis’ is, zou mogen verwachten een dergelijke toespraak eenigen bijval te zien vinden.

[p. 364]

Voorstellen van die trant kunnen niet rauwelijks gedaan worden. Zij moeten zijn voorbereid, eerst als denkbeelden gelanceerd in begrootingsdiscussie's, in de pers zijn besproken, om rijp te worden voor een compromis.

Zoolang dat nog niet zoo ver is, houdt de Kamer zich aan haar dagorde, die steeds met zorg wordt samengesteld.

Het is reeds een uiting van de nieuwheid en de voortvarendheid der Tweede Kamer dat zij in een tijd die anders aan studie der begrooting wordt besteed, de interpellatie's behandelt over 't buitenlandsche beleid, en over de voedselvoorziening: onderwerpen, die in 't vóorjaar reeds uiterst urgent waren, doch waarin de vorige Kamer niet tot een beslissing kon komen, ondanks de wekenlange discussie's.

Helaas beloven de Octoberbesprekingen niet veel beter resultaat.

Over de onderhandelingen met het buitenland kwam niet veel licht. Dat ging niet - aldus minister van Karnebeek - omdat de besprekingen met de geallieerden juist gaan beginnen. De minister had vanzelfsprekend geen tijd om aftewachten tot op voorstel van Mr. Troelstra een parlementaire commissie van buitenlandsche zaken was ingesteld. Hij benoemde zelf een commissie: Colijn-Kröller-van Aalst c.s., die hem zou voorlichten bij 't geven van instructie's aan de onderhandelaars. Ook over 't beter in te richten gezantschap in Washington onder leiding van den gezant Cremer zal de Kamercommissie hoogstens te laat een advies kunnen geven.

De levensmiddelen-discussie zal op haar best kunnen uitloopen op het aannemen of verwerpen van een motie-Schaper, die veel goeds bevat en aangeeft wat in arbeiderskringen van de regeering wordt verwacht, maar....die niet in staat is om iets te veranderen.

De voorsteller kon er zelf geen ander karakter aan geven dan een ‘steun’ voor de regeering. Wat dat voor steun is? Hoogstens een hulpmiddel om met verwijzing naar deze arbeiders-wenschen, niet te voldoen aan andere wenschen die ertegen in gaan, op grond dat de Kamer aan die motie haar sanctie verleent. Maar als nu de motie verworpen wordt? Beteekent dat het tegengestelde?

[p. 365]

Het denkbeeld van den minister-president om voor 't crisisbeleid een Kamercommissie intestellen, een denkbeeld, dat in hoofdzaak beantwoordt aan wat in de vorige aanteekening werd aangegeven, zou de Kamer in staat stellen om een betere en ernstiger discussie voor te bereiden, en tevens om regelmatig een betere invloed uitteoefenen dan door vragen en interpellatie's.

Veel instemming vond dat denkbeeld tot nu toe niet. Het schijnt alsof de Kamer ervoor bevreesd is, bevreesd dat zij dan niet meer haar gewone werkwijze kan volgen en dus in haar rechten beperkt wordt.

Het schijnt zoo, maar regelrecht uitgesproken is het niet.

Onder die omstandigheden kost het moeite te midden der spanning van de wereldomverwerping die zich voltrekt, de belangstelling warm te houden voor de schermutselingen van de binnenlandsche politiek.

19 Oct. 1918.

Is. P. de Vooys.