De Beweging. Jaargang 14

[p. 214]

Politieke aanteekeningen

De onopgeloste kabinetscrisis.

Hoe komt het dat in een zoo angstigen tijd, nu tal van practische en urgente problemen al van 't voorjaar af wachten op den ‘nieuwen minister,’ er week na week verstrijkt zonder oplossing van de crisis? Hoe komt het dat het publiek op geruchten moet afgaan en niets te hooren krijgt over de moeilijkheden die zich bij de vorming van een nieuw ministerie voordoen?

Ongetwijfeld zullen er tal van verontschuldigingen zijn op te sommen, en kunnen er verklaringen gegeven worden, doch de feiten blijven.

Talrijk zijn de verwijten geweest die tot de regeering zijn gericht, maar veel ernstiger verwijten verdient de politiek. Hoe klein, hoe zwak, hoe onmachtig de nederlandsche politiek inderdaad reeds was, is nooit genoeg ingezien en erkend. En dat was toch de grondslag om tot verbetering te komen.

Toch zal de geschiedenis uitwijzen hoe verregaand de politiek in den oorlogstijd beneden haar taak is gebleven.

Dat zij het nog steeds is, geeft een directe verklaring voor de verbluffende langzaamheid en duisterheid bij het oplossen van de kabinetscrisis.

Waarom gaat het? In de allereerste plaats dat ons land een regeering krijgt. Daarvoor draagt ieder politicus, van welke richting ook, de volle verantwoordelijkheid. Tenzij hij de grondslagen eener parlementaire demokratie met genoegen prijs geeft voor een versterkt koninklijk gezag. Het gaat niet aan dat de politicus het als zijn eerste recht beschouwt om verantwoordelijkheden af te wijzen en op andere schouders te schuiven. Wanneer de linksche partijen krachtiger dan eenige rechtsche

[p. 215]

erop aandringen, en alles doen om het door dwang te bereiken, dat een rechtsch ministerie optreedt, verdienen zij het scherpste oordeel. Want wat hebben zij erbij op 't oog? Meenen zij werkelijk dat ons land in de eerst komende jaren een rustig en sterk bestuur vindt bij een vernieuwde coalitie, die afgezien van onderlinge verdeeldheid slechts over 50 van de 100 stemmen beschikt?

Daarvan is geen kwestie. De linksche politici zijn formeel en slim. Formeel door zich te beroepen op de verplichtingen van parlementaire meerderheden. Slim door herstel van kiezers ongunst te verwachten van een oppositie tegen een rechtsch kabinet.

Maar zij missen daarbij het verantwoordelijkheidsbesef tot een innige en ernstige samenwerking. Dat is de plicht die door ons volk maar al te veel wordt verzuimd, maar die door de politici als taak en voorbeeld moet worden hoog gesteld. Dat sluit volstrekt niet uit om vast te houden aan de ontwikkeling van politieke beginselen en dus ook van tegenstellingen. Ongetwijfeld is dat de politieke taak bij uitnemendheid. Daardoor wordt het voor 't kiezersvolk mogelijk gemaakt zich over richtingen van staatsbeleid uittespreken.

Tegenstellingen, of met het vreemde woord antithesen, zij het tusschen christelijke en neutrale beginselen, zij het tusschen kapitalistische en socialistische systemen, moet de politiek hebben. Maar onder eén voorwaarde: dat er een - overigens van zelfsprekende - voorwaarde aan ten grondslag ligt, n.l. de samenwerking om eene regeering mogelijk te maken. Zelfs elke oppositie, die niet op een onmiddellijke revolutie aanstuurt, moet loyaal zijn, dat wil zeggen de verantwoordelijkheid voor de regeering meedragen. Niet de verantwoordelijkheid voor de uitvoering harer beginselen maar wel de verantwoordelijkheid voor het besturen. Deze loyale oppositie wordt gekenmerkt doordat zij de regeering ten volle erkent, en haar de middelen voor het bestuur in algemeenen zin toestaat.

Zoo ooit, dan moest voor ons land in dit jaar het begrip der loyauteit overheerschend zijn.

Alle politieke partijen hebben eraan meegewerkt om de oude tegenstellingen los te maken door algemeen, evenredig en verplicht kiesrecht. Alle dragen een gelijkwaardige verantwoor-

[p. 216]

delijkheid om uit den uitslag der verkiezingen een nieuwe politiek op te bouwen.

Moet nu uit onmacht om op te zoeken wat het resultaat der volksstemming beteekent, een spel gespeeld worden, een roekeloos en zinledig spel met oude en geheel versleten, trouwens ook reeds opgedoekte tegenstellingen?

De eenige leus, die op onzen tijd past, en die ons volk kan redden uit een zedelijken en materieelen ondergang, is die van samenwerking, zoo ver mogelijk. De basis daarvoor moet zijn vertrouwen. En daar dit weg is moet het op nieuw gewekt worden.

Daarvoor zijn twee dingen noodig n.l. een bekwaam en vooral een vast beleid, liefst ook voortvarend maar vooral welberaden. Daarnaast een openbaarheid van motieven en daden, die 't gevolgd beleid glashelder en begrijpelijk maakt.

Zal er samenwerking zijn tusschen de ministers onderling, tusschen regeering en volksvertegenwoordiging, tusschen bestuur en volk, dan moet dit berusten op de samenwerking der politieke partijen. Geen samengaan in 't geheim dat 't verwijt van gekonkel wekt, maar samengaan openlijk en met volledige handhaving der beginselen. Onze politiek is daarop niet geoefend, of met het jargon-woord: niet georienteerd. Zij was gewoon zich openlijk vast te leggen aan beginselen en program, om bij de samenwerking van partijen die toch voor elk regeeren noodig is, liefst schuil te gaan.

Het wreekt zich ook nu. Dat ‘nu’ is echter van een beteekenis, die onze naburen de ‘Schicksalsstunde’ noemen.

Dat ‘nu’ is tevens 't oogenblik dat aan openlijke en rationeele samenwerking door erkenning van beginsel, wezen en kracht der politieke partijen, geen andere belemmering in den weg staat dan conventioneele beklemdheid.

Dat ‘nu’ zou anders wel eens gevolgd kunnen worden door ‘of nooit’.

23 Aug. 1918.

Is. P. de Vooys.