De Beweging. Jaargang 14

[p. 377]

Politieke Aanteekeningen

Een somber voorjaar.

De toestand teekent zich voor een onbevangen toeschouwer aldus: Regeering en volksvertegenwoordiging verstaan elkaar niet meer. Evenmin de vertegenwoordiging en het volk. Allerminst de regeering en het volk. Vandaar een overal verspreide en dikwijls broeiende ontevredenheid, die echter niet voortkomt uit een eensgezinde kritiek. Dat vooral is het meest beangstigend. Tevens verklaart het waarom aan een zoo somberen toestand in een tijd dat ons volk aan de grootste ekonomische en politieke gevaren bloot staat, geen einde wordt gemaakt. Wie toch moesten tot de daad overgaan?

Alleerst kon men het verwachten van de politici, doch deze zien in de constitutioneele praktijk geen anderen uitweg dan de aanstaande verkiezing. Ofschoon zij het ministerie Cort van der Linden veroordeeld weten, onderschrijven zij de meening van den regeeringsleider, dat zijn aftreden op dit oogenblik slechts verwarring zou stichten, en veel dringend wetgevend en beheerend werk onmogelijk zou maken. Slechts een betrekkelijk kleine minderheid beseft, dat het zóó in elk geval niet langer kan gaan. Ook al weten zij dat langs den constitutioneelen weg geen nieuw ministerie gevormd kan worden. Dan liever - aldus de konsekwentie van hun optreden - eene regeering die op eigen initiatief en risico de tallooze moeilijkheden moet oplossen en de verstandhouding met het volk en de Staten-Generaal te zoeken heeft in haar eigen optreden, geheel los van eenig politiek verband.

Van die minderheid is echter niet zoo'n kracht uitgegaan, noch een kracht van overtuiging, noch een kracht van uit het

[p. 378]

volk opwellenden aandrang, dat zij de meerderheid uit haar passieve afwachtende houding kan los krijgen. Veel meer krijgt men den indruk dat de minderheid - zij 't ook uit een besef van verband te zoeken met het kiezersvolk dat zoo straks te beslissen heeft, - het protest verkiest boven de beslissing.

Protesteeren is de negatieve zijde van de daad, die het volk in een onbewuste veelzinnigheid verwacht.

Hoe toch toonde zich de actueele politiek in de jongste debatten over de interpellatie's van de heeren Beuner en Sannes? Was dat niet een verflauwde navolging van het wekenlange debat over de levensmiddelenvoorziening? Verflauwd, ondanks het feit dat de scherp gevoelde nood in de groote steden, en de daarmede in verband staande onlusten, in veel grootere wrangheid de erbarmelijke verhoudingen moesten doen gevoelen.

Dat de regeering - aangenomen zelfs dat het te laat en te plotseling kwam - overging tot inkrimping van het broodrantsoen en regeling van 't vee-verbruik, en dat de regeering de stellingsvoorraden reserveert voor tijden van nog ergeren nood, mag haar door niemand verweten worden, die als eisch stelt: een vooruitziende ekonomische politiek.

Dat de regeering juist in het vooruitzien te kort geschoten is, vroeger, en menigmaal, en aldus eenerzijds den toestand slechter liet worden dan noodig was, anderzijds vergat dat eene bevolking geleid moet worden om door voorlichting en voorbereiding in staat te zijn drukkende maatregelen te verdragen, dat kan haar als een ernstige fout worden aangerekend. Maar de volksvertegenwoordiging mag niet vergeten, dat zij aan dit alles minstens evenveel schuld heeft als de regeering. Zij heeft het achteraf goedpraten der regeeringshandelingen door officieele mededeelingen geduld, in plaats van het voorafgaand overleg en de voorbereidende mededeelingen over toestanden en verhoudingen te eischen.

Trouwens het meer of minder vooruitzien, het optimisme of pessimisme in een oorlogstijd van zoo langen duur, is achteraf gemakkelijk te veroordeelen. Men moet dan echter aan de kritiek nu het thans mis gaat, den lof toevoegen voor de bijna vier jaren dat het zeer bevredigend of zelfs heel goed ging.

Bovendien eischt het landsbelang niet allereerst dat er straf

[p. 379]

gegeven wordt voor 't verkeerde resultaat van het regeeringsbeleid. Dat landsbelang eischt dat in den donkeren toestand waarin wij verkeeren, en in een nog duisterder tijd die voor ons ligt, regeering en volk eensgezind alle krachten aanwenden om te behouden wat te behouden is. Het zou mogelijk zijn dat ministers die vele fouten maakten, ondanks en juist daardoor, het best in staat waren om de leiding in handen te houden. Daartoe is echter noodig allereerst dat zij, zelfs in hun dwalen, de kracht en de bekwaamheid hebben getoond van te handelen, maar dan toch ook dat zij het volle vertrouwen weten inteboezemen aan het volk en aan de volksvertegenwoordiging.

Dat is toch eigenlijk het eenige waarop het aankomt. En daarbij eischt de tijd, en eischen de toestanden dat de regeering het volk niet ontziet, en het een zwaren druk durft en blijft opleggen, eenig en alleen omdat het niet te ontgaan is. De regeering moet het echter doen als een streng meester, die door rechtvaardigheid en door beleid aan het volk het besef geeft van de onmisbaarheid zijner kracht.

Het gevoel der noodzakelijkheid van zoo'n verhouding is in de kamerdebatten niet tot uiting gekomen. Integendeel was eene neiging niet te ontkennen om de regeering er toe te brengen daden te doen, die tijdelijk het volk zouden tevreden stellen, maar die noodzakelijk ernstige gevolgen na zich zouden sleepen.

Van wie kan men nog meer verwachten, dat een verandering in de wanverhoudingen zou uitgaan? Van het volk zelf? Zeker, het mort overal. Doch niet als een geheel. Het is als 't ware opgelost in talrijke groepen, die het morren, protesteeren, rebelleeren, staken, plunderen, enz. aangrijpen om zeer enkele belangen bevorderd te zien. Zij hebben ervaren dat daarmede succes was te behalen, soms voor gerechtvaardigde grieven, maar al te dikwijls ook voor 't handhaven of het verkrijgen eener begunstigde positie. Rustig houden door toegeven is een gevaarlijk spel, dat slechts een tijdelijk succes kan geven ten koste van nieuwe en veel grootere moeilijkheden. Het bederft de stemming maar vooral ook het eenheidsgevoel en de gemeenschapszin. Ons volk is in ernstige tijden daarin niet opgevoed. Het is te midden der vele lotswisselingen van for-

[p. 380]

tuin en armoede die een oorlog medebrengt, verwend in het eischen en is niet vrijwillig bereid tot het offeren.

Dat verandert niet met éen slag. Leed en krachtige leiding zijn noodig om geleidelijk de verloren eenheid te herstellen. Daarom kan het volk wel zich gaan verzetten tegen de regeering en zelfs tegen de geordende demokratie, doch alleen om de toestanden te verergeren. Niet minder dan de anarchie loert achter de broeiende ontevredenheid onzer dagen.

Ten slotte kan een poging tot herstel van een stoffelijk en geestelijk evenwicht in ons volk uitgaan van de regeering zelve. Zeker, zij verloor het verband met het volk en met de volksvertegenwoordiging. Niet echter uit lust in despotisme. Integendeel is het allervoornaamste, wat haar verweten kan worden, dat zij te veel toegaf, te veel voor het volk en voor elke groep van het volk wilde doen, te veel vreesde voor de gevaren die ons land konden treffen, door die aldoor maar te ontwijken in plaats van met inzicht, beleid en kracht die het hoofd te bieden om zelf de richting aantegeven en te leiden.

Maar juist omdat zij 't goede wilde, kan het inzicht dat het niet bereikt werd, en dat de tegenwoordige bewindsmannen niet langer in staat zijn, en niet het vertrouwen bezitten, om herstel te brengen, er toe leiden dat de tegenwoordige regeering het initiatief neemt tot een inwendige hervorming.

Doch ook daarvoor is veel kracht noodig, en diep gevoel voor de eischen van dezen angstig somberen tijd.

Wachter, wat is er van de nacht?

20 April 1918.

Is. P. de Vooys.