De Beweging. Jaargang 7

[p. 83]

Politieke gesprekken
Door
G. En N. Burger.

VI

G. Een boos stuk wilt ge gaan schrijven over het spelen met onze landsverdediging? Ik raad het u ten sterkste af. Aan schrijvers over dat onderwerp ontbreekt het niet, evenmin aan gloeiende liefde voor het leger. Meerdere opper-officieren met pensioen toonden de pen te kunnen voeren. Maar wat ontbreekt is vertrouwen. En zult gij, als leek, dat kunnen geven, waar het aan allerlei militaire specialiteiten niet gelukte? Waar zelfs de ingestelde staatscommissie noch de Defensieraad erin slaagde?

N. Allemaal praatjes. Het groote publiek denkt niet na, en is eraan ontwend om iets verder te kijken dan het dagelijksch gedoe. Vooral de mindere man, en helaas ook de plattelander houdt niet van de kazerne. Ze hebben het land aan het dienen, en blijven er liever van bevrijd. Als het dan moet, zoo kort mogelijk. En de kleine burgerij schrikt voor belastingen. Tegen elke nieuwe belasting zijn ze in 't geweer te krijgen. Dat is nu wel te betreuren, en men zou meer vaderlandsliefde en opofferingsgezindheid wenschen, maar ik kan het begrijpen. Doch schandelijk is het spel der verantwoordelijke staatslieden. In plaats van zich aftevragen wat het staatsbelang zoo dringend eischt, denken ze aan allerlei andere dingen. Ze zijn bang voor hun kiezers, en vooral de katholieken die hun regeering zoo leelijk in den steek lieten. Of ze zien kans, zooals de Unie-liberalen, om de vijandige regeering een knauw te geven.

G. Maar is de Militiewet, wier uitgestelde behandeling u zoo ontrust, wezenlijk een dringend redmiddel voor onze verdedi-

[p. 84]

ging? Zijt gij er wel zoo zeker van dat we daarmee nu voor goed uit den knoei raakten?

N. Doet dat er nu iets toe af? Uitstel is in elk geval verkeerd, of het wetsvoorstel goed is of niet. Want is het goed, dan is het treurig indien niet zoo gauw mogelijk de goede werking ervan kan intreden. En is het niet goed, welnu, laat het dan niet nog langer een andere betere regeling in den weg staan. Noodig, dringend noodig is dat duidelijk blijke hoeveel er op dit oogenblik van ons land gevergd wordt om tegen allerlei gebeurlijkheden gewapend te zijn. Ge hebt maar al te veel gelijk, dat het al zoo dikwijls gezegd is en goed gezegd zonder resultaat. We hadden beter geen leger, dan een slecht leger, want daarmee wordt niet alleen geld verknoeid, maar worden onze soldaten in geval van nood, eenvoudig weg opgeofferd voor niets. Ik kan me nooit begrijpen dat niet iedereen onmiddellijk de groote beteekenis daarvan inziet. Moet eerst het gevaar vlak voor de deur staan? Doch aan de staatslieden kan ik het niet vergeven, dat ze aan de waan van het volk toegeven. Ook niet dat ze op omwegen wel iets willen doen, mits het volk er zoo min mogelijk van bemerkt.

G. Och, de zaak is zoo verschrikkelijk afgezaagd. Ge moet eerst aanwijzen, precies en duidelijk waar het gevaar zit. Komt het van overzee uit Engeland of Frankrijk, of komt het over onze oostelijke grenzen?

En dan vraagt bijna iedere jongen u, hoe 't mogelijk is, hetzij om de Engelsche vloot, hetzij om het Duitsche leger tegen te houden? Zoolang er geen heldere en eenvoudige verklaring gegeven kan worden, hoe de verdediging mogelijk is, zoolang is er geen vertrouwen, en is uw geheele redenatie een slag in de lucht. De eenvoudige burger laat zich niets meer wijs maken. Eigenlijk is er in zijn binnenste maar een leus: geen man en geen cent. Maar uit respect voor regeering, of vorstenhuis of politieke voorgangers, uit die leus zich altijd in tegenstribbelen en wordt het: ‘zoo min mogelijk mannetjes en zoo min mogelijk geld.’

Die onprincipieele houding weten de vak-militaristen te gebruiken om telkens een beetje meer te verkrijgen, en vandaar ook die sluiptochten langs omwegen.

N. Ja, zoo schijnt de zaak aan uw ‘eenvoudigen burger’, die zich

[p. 85]

op die wijs altijd geplukt en bij de neus genomen vindt.

Maar in wezen is het niets dan een ongelukkige zelfkleineering die ons land meer dan twee eeuwen heeft gekenmerkt. Maar dat moet eens ophouden, We zijn niet langer zoo onbeteekenend als we dat zelf dachten. Ons land is nu in allerlei opzichten vooruitgegaan. We hebben weer een toekomst, maar dan ook plichten, die we niet mogen verwaarloozen. Hoe is het mogelijk een fiere houding aantenemen tegen 't buitenland, zooals altijd het publiek van de regeering vergt, indien niet te gelijkertijd blijkt dat we bereid en klaar zijn om van ons aftebijten.

Leger en marine zijn geen luxe, geen schijnvertooning. Als beide maar zoo goed zijn, als wij bij machte zijn te dragen, dan is er wel geen zekerheid het tegen een overmacht te kunnen houden, want wie zou zoo'n stelligheid kunnen geven, maar er is toch respect gewonnen, dat ons in staat zal stellen juist in tijden van vrede blijken van onze zelfstandigheid te geven.

G. Zoo formuleert ge de kwestie ook naar mijn meening zeer juist. Laat een leger en vloot zoo goed zijn, als wij, d.w.z. ons volk het kunnen dragen en verdragen. Wat beteekent dat nu?

N. Is 't niet onnoozel eenvoudig. Er moeten drie dingen gebeuren. Allereerst moet het uit zijn met het toegeven aan de gemakzucht der jongelui. Korte oefening, geen herhalingsoefeningen, zijn vooral bij ons land leuzen die gauw populair zijn, maar die regelrecht ingaan tegen een goede organisatie van het leger. Geen korte maar flinke oefening en zoo mogelijk gelijktijdig, dat de soldaten leeren begrijpen wat een leger en wat gezamentlijk optreden is. Dat is ook een vorm van die gemeenschapszin, waarover gij zoo dikwijls spreekt.

In de tweede plaats moeten er meer mannetjes zijn. Hoe meer ieder dient, hoe meer het leger overal erkend zal worden. En in de derde plaats moet die ellendige schrielheid ophouden. Wat moet er toch verschrikkelijk gezanikt en gevochten worden telkens om een heel klein stukje verbetering, in de geweren, of in 't geschut of in de schepen, of voor kazerne's. Altijd weer als een regeering zoo iets voorstelt, wordt er direct geroepen: ‘kijk eens wat een verkwisting. Alweer meer geld voor 't vechten of 't oud roest.’

[p. 86]

Me dunkt, die zaken zijn nu toch zoo helder als glas, en elke staatsman met een beetje verantwoordelijkheid moest zich schamen als hij daartegen inging.

G. Maar...er is toch nog een leus van een volksleger.

N. Als dat geen schijnvertooning is, net als dat uitstel van de behandeling der militiewet, dan is er toch alles inbegrepen, wat ik u noemde. Ook in een volksleger blijft de eisch van organisatie en oefening, van goede bewapening van 't aantal soldaten en van behoorlijke verzorging. 't Is mij gelijk hoe ze 't noemen, een volksleger of wat anders, indien 't maar goed is. Maar met een leus ben ik niet tevreden. We moeten een goed, een geheel uitgewerkt plan hebben, anders is 't een en al verwarring en weggooien van geld en moeite. Daarom moeten we uitgaan van het plan zooals onze eigen vakmannen in het leger dat naar hun beste weten gereed maken. Wat drommel, gij moogt niet mopperen dat die hooge officieren lijden aan kastegeest, zij zijn toch ook vaderlanders, en zouden zij dan willens en wetens, tegen hun kennis en ervaring in, de boel willen verknoeien?

G. Zie daar nu het dilemna. Het volk heeft geen vertrouwen in die hooge officierskringen. Die hebben altijd veel te veel buiten 't volk om gehandeld. En daarom vertrouwen zij ook hun plan niet.

N. Maar zoo is er toch geen uitkomst te zien. Wat zoudt gij dan willen? Een andere geest in 't officiercorps? Doch die valt maar niet zoo uit de lucht. Ge hebt geen keus, tenzij ge wilt meedoen aan het al erger en erger verwaarloozen van onze defensie, totdat wij opeens voor een Europeeschen oorlog staan.

G. Maar als 't nu wezenlijk zoo erg was, zou dan de regeering berusten in de beslissing van de Tweede kamer om de militiewet te verdagen?

N. Dat is juist zoo schandelijk. Eerst is het ontwerp kustverdediging achteruit geschoven. Nu de militiewet weer. En er gebeurt niets niemendal. Dat is een regeering die ook al bang is voor de kiezers, en niet toont haar taak aantedurven.

G. Dat blijkt ook nog wel uit wat anders, en wat mij meer ter harte gaat. Want al voel ik veel voor het in ons volk levend pessimisme, dat wij ons toch niet tegenover Engeland

[p. 87]

of Duitschland met forten en pantserschepen, kanonnen en geweren kunnen verdedigen, ook ik voel het diep hoe weinig weerbaar ons volk is. Gij hebt groot gelijk dat wij uit twee eeuwen zelfkleineering ontwaakten en weer bezig zijn bewust te worden, dat ook wij iets kunnen gaan beteekenen. Maar ik zoek onze weerbaarheid ergens anders. Er is een groot werk te doen, dat overal roept om ondersteuning, en niet het minst van onze regeering. Gij betreurt telkens dat die regeering toegeeft aan een volkswaan, en zich niet daarboven durft te stellen. Ik vind juist dat zij zich niet genoeg binnen het geheele volk durft te plaatsen. Ze doet alsof het een kind is dat zoet gehouden moet worden. En 't is een flinke jongen, wiens goede eigenschappen tot ontwikkeling gebracht kunnen en moeten worden. Daar is vertrouwen toe noodig.

N. Maar er is toch geen kwestie van wantrouwen.

G. Geen kwestie van? Er is niets dan wantrouwen. Geen regeering gelooft genoeg in zich zelf. Vandaar al dat gemodder en gemarchandeer. En veel van wat sociaal gevoel heet, is eigenlijk niets anders dan het beproeven de arbeidersklasse zoet te houden, in plaats van op haar te vertrouwen.

N. Groote woorden. Waaruit zou dat dan blijken?

G. Wel, uit alles. Ge hebt zoo straks uw drie eischen geformuleerd voor een goed leger, maar is het niet veel voornamer eens te denken aan welke eischen een volk moet voldoen om in onzen tijd weerbaar te zijn? Kan er eigenlijk wel ooit sprake zijn van 't behoud onzer zelfstandigheid als natie indien we niet allereerst eraan denken wat in de moderne ontwikkeling voor een natie noodig is?

N. Dat klinkt als een klok. Het is zoo vanzelfsprekend, dat wij er geen discussie over kunnen hebben. Maar wat kan een regeering eraan doen? Zoo'n volksontwikkeling voltrekt zich van zelf, zooals een boom groeit en we kunnen onze nationale groei gelukkig rustig afwachten.

G, Dat lijkt er niets op. Precies eender kan men redeneeren, dat de harmonie tusschen de volkeren aldoor beter en beter wordt en dat we de tijd wel zullen beleven dat alle oorlogskansen verdwenen zijn. Precies zooals er oorlogsgevaar voor ons land kan dreigen, precies eender is er ook gevaar dat de intellectueele en moreele bewapening onvoldoende zal blijken en

[p. 88]

dat de deelen van ons volk, de verscheidene klassen geheel en al van elkaar vervreemden. Want de tijd is voorbij dat de arbeiders erin berusten in hun geheele levensbestaan afhankelijk te zijn van een goedgunstige, filantropisch gezinde burgerij. Zij voelen heel, heel anders en willen daarnaar behandeld worden.

N. Me dunkt, dat ge daarover niet klagen kunt, want is het niet juist die politieke angst voor de arbeiders die de regeering weerhoudt haar plicht te doen? Sociale wetgeving is schering en inslag, en ik geef toe niet ten onrechte.

G. 't Is al evenveel schijn als 't angstvallig gesukkel met het militairisme.

Want let nu eens op de discussie die de Tweede Kamer gaat ondernemen over een zoo belangrijk onderwerp als de ziekteverzorging in ons land.

Voor 't leger eischt ge een goede verzorging om 't weerbaar te maken, zou het volk het dan niet noodig hebben? Is er iets zoo simpel eenvoudig als deze eisch van menschen, die dag in, dag uit hard en zwaar werken, dat als zij ziek zijn, ze behoorlijk en menschelijk behandeld worden, en dat zij niet behalve door hun kwaal nog door armoe geplaagd worden?

N. Natuurlijk, 't is eenvoudig en billijk, maar waar in ons land blijft een zieke onverpleegd en hongerend?

G. Gesteld eens dat het niet zoo was, - wat niet waar is, - dan nog heb ik den minister als getuige, die verklaart dat zij geen behoorlijke verpleging hebben. Neen meer, hij verklaart dat een ziekeverpleging, zooals thans geëischt kan worden onmogelijk is, en niet te betalen.

Daarvoor zijn de loonen te laag, vooral op 't platteland.

Meer nog. De minister durft het niet aan om organiseerend optetreden voor de verpleging van 't arbeidersgezin, en voor zoovelen, die geen dokter kunnen betalen, omdat ze geen loon verdienen.

N. Gij overdrijft, en maakt de wettelijke moeilijkheden tot een teeken van onmacht. Zoo'n belangrijk ding als de sociale verzekering wordt maar niet zoo op eens kant en klaar in gang gezet.

G. 'k Zal de laatste zijn om te zeggen dat het gemakkelijk is. Ik zei u juist dat er een groot werk te doen valt. Maar zoo iets gebeurt niet zonder vertrouwen. En dat juist is het wat

[p. 89]

gemist wordt. Het komt er opaan te zeggen: ‘zoo moet het gebeuren’ en dan met groote lijnen aantegeven in welke richting.

Juist dat kleinzielig gepeuter om zoo'n sociale verzekering in alle kleinigheidjes uittewerken toont het wantrouwen, dat het anders niet gaan zou.

Wat steekt daarbij af de Engelsche manier van doen. Terwijl de Duitsche beangstigde reactie met duizenden wetsartikelen aan de arbeidersklasse het werk tracht aftenemen, wat zij in breeden bouw had tot stand gebracht, komt de Engelsche regeering en geeft aan de groote arbeiders-ziekenfondsen een nieuwe macht in handen om met geld van de werkgevers en van den Staat voor betere verzorging der zieken te kunnen optreden.

En bij ons, armzalig politiek geruzie en vertoon van onmacht.

N. Is dat nu alles, wat gij als bewijs kunt aanvoeren? Ontbreekt het bij u niet aan vertrouwen, nu ge niet door den schijn van zoo'n wetsontwerp kunt zien, dat ook bij ons de wil er is een goede ziekteverzekering te maken.

G. Dat zal nog moeten blijken, maar inderdaad ik mis dat vertrouwen, ten minste in deze regeering. Want er zijn nog heel andere eischen dan alleen van dokterschap bij ziekte. Er is nog te eischen o.a. goed onderwijs voor het kind dat in een kleine woning werd geboren; er is nog te eischen een verhooging van den levensstandaard voor die vele kleinen in ambtenaarskringen, die zoo pas door minister Heemskerk hooghartig werden afgewezen.

Er is nog te eischen dat de armverzorging wordt ontdaan van vernedering; dat de ouden van dagen niet hongeren en bedelen, en nog zoo heel veel meer.

Wat gij voor het leger eischt, organisatie en oefening, macht van aantal, bewapening en verzorging, dat is nog in veel sterkere mate de behoefte van die groote klasse der arbeiders die zich ook in ons land opmaakt om haar zelfstandigheidsgevoel te doen respecteeren.

Daarvoor vraag ik vertrouwen, en zoolang dat ontbreekt, zoolang in ons land het kiesrecht nog wordt onthouden, en het volle recht om hun gemeenschapszin in hunne eigen orga-

[p. 90]

nisatie's te ontwikkelen, zoolang nog aan de arbeiders iets ‘gegeven’ wordt om te voorkomen de erkenning dat het hen als mensch en burger toekomt, zoolang zult ge vergeefs uitzien naar vertrouwen in voorstellen eener regeering voor de landsverdediging.