De Beweging. Jaargang 3

[p. 1]

[Deel 2]

Wat wil ‘De Beweging’?

De laatste jaren is de vraag meermalen gesteld: Wat wil De Beweging? Er werd dan geklaagd: waartoe die scheiding, waarbij telkens weer een groep zich afzondert en een eigen orgaan verlangt! Er werd uitgemaakt dat er van een groep zelfs geen sprake was, dat enkel een persoon zich opwierp met een nieuw tijdschrift. Er werd geschimpt van persoonlijke ijdelheid, van hoogheidswaan, van zichzelf op de lijst plaatsen, op de lijst namelijk van voorgangers en leiders. De zachtmoedigen treurden: dat het toch jammer bleef, dat uit elkander gaan van goede krachten. De bedachtzamen tobden: dat het toch kostbaar was, dit verdubbelen van den prijs dien de welgezinde belangstelling voor tijdschrift-jaargangen heeft neer te leggen. De zwartgalligen gisten dat het eind wel wezen zou dat geen sterveling meer tijdschriften las.

Wat wil De Beweging?

Men kan zeggen dat zij, in de eerste plaats, niet den stilstand wil.

Dit is waarlijk veel. Overal. Maar vooral in Nederland. Waar ter wereld toch is een land waar men zóó gauw tevreden is met het harde loopen dat men in zijn jeugd gedaan heeft, waar men zóó gauw bezadigd wordt, en zich inricht, en op ambten aast, en op eeretitels, en op onderscheidingen, - en de kunst den bons geeft, de kunst, of de wetenschap, of de edelmoedige denkbeelden van zijn blonde jaren.

Wanneer men beweging zegt, wil men dat alles niet. Men gelooft dan dat het eigenlijke leven niet schuilt in hen die afstand doen van levenslust, levensmoed en levensadel. Men beseft dan dat er in de Toekomst een schoonheid ligt waarnaarheen we ons bewegen, en in het Oogenblik een schoonheid die tot alle beweging bezielt.

[p. 2]

Dit geloof in de schoonheid van Toekomst en Oogenblik is de tweepolige magneet die ons leven gaande houdt. Dit geloof is de spil, óók van De Beweging.

Dit is wel verbazend onwereldsch. Haast al te dichterlijk. En toch ben ik zeker dat het niets is dan de kern van die levenspraktijk die vroegere tijden bezaten, en waarvan het gemis de ellende van den onzen is. Ieder die niet de schoonheid van Toekomst en Oogenblik als één onverbrekelijk besef, als een onophoudelijke stroom en kringloop in zich heeft, is ziek en zal met zichzelf en de wereld nooit raad weten.

De Poëzie is werkelijk niets anders dan de meest onmiddelijke uiting in de mensche-spraak zelf van dit schoonheidsgevoel, dat het gezondheidsgevoel van de menschheid is. Zij geeft den toon aan waarin ieder gezond schepsel leven moet.

Vandaar - want wij komen terug tot De Beweging - dat ik in een algemeen tijdschrift aan de Poëzie niet de plaats geef van versierster der overigens voor haar te ernstige woningruimte. Zij is integendeel de Bezielende, die bij alles vooraan gaat, bij alles tegenwoordig is, - niet om gezien te worden of om zelf te doen wat veel beter door anderen gedaan wordt, maar om dat uit te drukken wat aan allen gemeen is en duurzaamheid en bekoring verleent: ritme en evenmaat.

Een waarlijk leven - wordt door haar tegenwoordigheid uitgedrukt - is altijd allereerst een dichterlijk leven. En zoo begrijp ik noch een Hoogeschool, noch een Algemeen Tijdschrift, noch een Samenleving, waarin niet de Poëzie vóór al het andere bemind en geëerd en begrepen wordt. De Beweging is een dichterlijk tijdschrift, zooals Het Tweemaandelijksch Tijdschrift en De Nieuwe Gids het vroeger waren, en zooals in zijn goeden tijd ook De Gids onder Potgieter het is geweest.

Wie die tijdschriften gekend heeft weet dat de eigenlijke poëzie, de dichtkunst, toch maar een kleine plaats erin besloeg; doch hij weet ook dat het háár geest was die aan de denkbeelden en de studies dat eigenaardige leven gaf: dien lust om er te zijn, dien moed in het uitspreken, dat edele in vormen en bewegingen. Van het oogenblik af dat hun schrijvers, geleerden, staatkundigen, novellisten, het gevoel verloren van den dichterlijken tijds-adem waaruit zij waren voortgekomen, zonk hun arbeid terug tot het levenlooze, verloor het moed en edelheid.

[p. 3]

Wat ik in De Beweging wensch is een verzameling van schrijvers en van opstellen, waarin de dichterlijke drift die onzen tijd onmiskenbaar doorgolft, tot uiting komt, en waarin elk en een ieder doordrongen is van het besef dat hij zonder dien geheimnisvollen aandrang een dor blad in een poel zou zijn.

Op dit oogenblik zijn er, naar het mij voorkomt, behalve de dichterlijke, verschillende stroomingen. Het nieuwe levensen schoonheidsbesef, het gevoel dat Oogenblik en Toekomst omvat en de kracht geeft schoon te zijn en te worden in éénzelfde levensbeweging, heeft zich in onzen tijd over alle gebieden uitgestort. Het zijn nieuwe scheppingen in de kunst, nieuwe idealen in de wijsbegeerte, nieuwe denkbeelden in de wetenschappen, - in die heele falanx van wetenschappen die gaat van zielkunde tot staathuishoudkunde, van scheikunde tot geschiedschrijving, - en in heel het menschelijk leven nieuwe onderzoekingen en nieuwe daden. Wanneer wij denken hoeveel er is dat op dit oogenblik kunst, wijsbegeerte, wetenschap en dagelijksch leven doorwoelt, omver werpt en tot nieuwe gestalten schept, dan wordt ieder denkbaar tijdschrift daartegenover pover, maar tegelijkertijd wordt ook de mogelijkheid van wat een tijdschrift zou kunnen worden, reusachtig.

De Beweging bedoelt niets anders dan deze verhouding waarin al het levensgebeuren tot een nieuwe dichterlijke opleving staat, in hoofdtrekken te doen uitkomen. Niets anders dan deze verhouding; want daarom gaat het. Wanneer in Frankrijk sints enkele jaren Rémy de Gourmont en Edouard Dujardin een Revue des Idées uitgeven, dan doen zij dat in de overtuiging dat al de verschillende wetenschappen in onze dagen groeien naar een nieuwe synthese. Wanneer in Duitschland Die Blätter für die Kunst of in Parijs Vers et Prose de Poëzie afzonderen uit al het andere, dan doen zij dat uit de zekerheid dat in de Poëzie van een tijd de kiem tenminste van een nieuwe synthese ligt. In een klein land als het onze is het eerder mogelijk - het is tot tweemaal toe gebleken - de Poëzie en enkele andere uitingen van geestelijk leven saamtebrengen in eenzelfde kader en de lijnen van de nieuwe synthese uit de Poëzie naar andere gebieden doortetrekken. Dit verbond tusschen de dichterlijke en de meer

[p. 4]

daadwerkelijke en wetenschappelijke elementen van een land lijkt mij in de hoogste mate belangrijk. Overal waar het gebeuren kan zullen beide groepen er baat bij vinden: de Poëzie, die niets zijn kan zonder gedurig verkeer met al het levende, het Andere dat aan zijn openstaan voor dichterlijke ontroeringen de zekerheid van gedurige bezieling dankt.

Wil men zéér nuchter zijn, dan zal men nochtans moeten toegeven dat het verkeer van dichters en andere geesten onderling aan ieders veelzijdigheid en beschaving ten goedekomt.

Ik zou, nu wij geraken tot deze zakelijkheid van bespreking, gaarne het verwijt ontgaan, zoowel van overschatting van mezelf, als van overschatting der resultaten die met een tijdschrift gelijk De Beweging te bereiken zijn. Ik zeg nadrukkelijk dat, naar mijn meening, de eigenlijk-dichterlijke bemoeiing alle wetenschappelijke zoo niet uitsluit, dan toch doorgaans tot dilettantisme dwingt. Ik zeg tevens dat, indien de kleinheid van ons land het samengaan van de meest verschillende groepen mogelijk, en dikwijls noodig maakt, die kleinheid ook uit de te bereiken groepeering blijken zal. Maar het is mij niet te doen om haar grootheid, doch om de groepeering zelf.

Want indien het mogelijk is dat uit de woeling en gisting van onzen tijd datgene wat zich uit als Poezie, en datgene wat zich uit als Wetenschap, en datgene wat zich uit door staats- of levenspraktijk, zich vermengen en zich vereenigen tot een nieuwe Overtuiging, dan kan de samenwerking in een algemeen orgaan daartoe een middel zijn.

Dat is het wat De Beweging wil.

Albert Verwey.