Beschryvinge van de Noordtsche landen, die gelegen zijn onder den kouden Noordt-Pool, als Denemarcken, Sweeden, Noorweghen, Finlandt, Laplandt, Godtlandt, Poolen, Pruyssen, Ys-Landt, &c.

Waer in verhaelt werdt de verscheydenheyt der coopmanschappen, en kleedinge der inwoonderen. Mitsgaders: eenighe ureemdigheden die men aldaer te lande vindt, soo van beesten, voogelen, vissen, en zee-monsters

[p. 15]

Casimiris, Coninck van Poolen.

Beschryvinghe van Poolen.

POlen is met sijne Heerlijckheden begrepen onder den 37 en 55 graden lengde, en 48 en 56 der breeden nae den Polus Articus, den naem komt van Poulouki, ’t welk beteeckent Roover en Iager, in de oude spraeck, om dat de Poolen niet soo polijt waren als op dese huydige eeuw, doe sy haer vast-stellingh

[p. 16]

begonnen: andere nemen de betekenis van de naem van Pole, ’t welck vlack of woest in een Slavonische spraek beteekent. Lekus is d’eerste Prince van dese Natie geweest, na den welcken dertien Princen of Hoofden geweest zijn, en negentien Koningen of gekroonde hoofden, door de verkiesingh der Edelen, de Kerck en voornaemste Officieren van ’t Rijck bevestight, welck nae de doot des Konincks versamelen, en noemen een ander welck sy weten dat de Croon verdient, en soo sy gheen volck in haer landt daer waerdigh toe vinden, nemen sy een vreemde. Hoe-wel sy na de vlucht van Hendrick de derde haer 15. Koninck, walgden van vreemde voor Koninck in te halen. Den Prince daer toe verheven zijnde, neemt den Tijtel van Coninck van Poolen, Groot-Hertog van Littauwen, Swart-Russien, Pruyssen, Masovien, Samogitie, Livonien, Smolensko en Czerniochounie; welcke Casimier den tegenwoordigen Conink aen neemt, hy noemt sich erfgenaem der Sweeden, Gotten en Vandalen. Zijn intrest is wel met de Poolsche Edel-luyden te staen in ’t bewaren des wets, welck sy hem in ’t kroonen doen sweeren: met Vranckrijck correspondentie te hebben, om de Keysers wapenen af te weeren, wanneer de selve wat tegens sijnen staet soeckt te doen, met de Turck vreede te hebben, maer hem wacker tegens te gaen, wanneer hy de vrede eerst breeckt: ’tmoes-koppen der Tartaren te beletten, en boven al de Moscoviter in hare grensen te houden, en daer toe vrientschap met de Persianen Turcken en Sweden te hebben.

Den Koninck en ’t meestendeel der Poolen zijn Rooms-Catholijck, daer zijn veel Protestanten, jae selfs onder de grootste familien van ’t Coninckrijck, welck de vryheyt van conscientie voor-wenden, daer sijn noch weynig Arrianen en een groot getal Ioden, daer de Edelluyden in ongelegentheyt na toe vluchten.

De sterckte van dese Staet is in nootsaecklijckheyt van 80 of 100000. Man, om dat de Princen haere onderdanen dwingen den Oorlogh te volgen: indien ’t selve in Vranckrijck gedaen wierdt, men sou so grooten menigte van soldaten hebben, dat men der geen voetsel voor soude hebben: de Wapenen der Poolen zijn Zabels, Zagayen, Boogen, Pijlen, Musquetten, Pistoolen en Canons.

d’Ingeboornen zijn seer gemeen, kostelijck in kleederen, liberael, colerijck, eerbiedigh, beleeft, wetende, goede ruyters, groote eters, en weynich drinckers, maer zijn doot-vyanden van Duytsche, gelijck van Sweeden, Deenen, Engelsche, Franschen, Yren, Spangiaerts, Portugijsen, Mooren, Arabiers, Abisins, Ottomans, Keselbaches, Mogols, Insbegs, Indous, Persis, Chinesen, Iaponners, Tarters, Muscoviters, Nestoriaensche Armenien, en Italiaensche Griecken. Haer tael verschilt een weynig van de Muscovische en Slavonische, ’t welck eenige doet schrijven dat de Slavonische tael geheel in Oost-Indien gaet, ’t welck valsch is: om dat men in Griecken-lant, Natolien, Perssen, Iusbeg en groot Tartarien Turcks spreeckt, in Indien aen dese sijde van den Ganges, aen ’t Suyden van Persien, en in Georgien Persiaens. In Indien over de Ganges, Malays; en in Africa gaet ’t Arabis in zwangh, ghelijck ’t Latijn in Europa, daer zijn weynigh Poolen welck geen Latijn konnen; sy sijn niet seer vijs in kost, maer mengender veel Saffraens in, laten haer hooft en baerd scheeren, dragen lange rokken, gelijck Tartars en Perssen, op het hooft hebben sy een muts met een swarte rand van een Sabel of Marter, welck sy uyt Moscovien krijgen; sy veranderen haer mode niet, om dat de selve ghemacklijck is, en bysonder om haer Landt welck kout is; de kleedingh der Vrouwen verschilt weynig van de Mannen: maer de huys is anders, sy hebben

[p. 17]

minder vryheydt als in Vranckrijck; de Polen zijn goede Mannen.

Men reyst daer met Karren, om dat de Herbergen op ’t Landt niet als vier mueren zijn, men moet alles mede brengen tot eten, drincken, slapen, ’t welck daer ongemaklijker is als in Vrankrijk, daerom verteert men daer minder als in Vranckrijck, men kan daer met tien croonen soo veel doen, als met veertigh in Vranckrijck: ick heb daer eerst geleert my niet te ontkleeden om te slapen te gaen, ’t welck gesonder is, maer quader als d’onse, om dat men minder koude krijght. De kleederen zijn soo ghemaeckt datse ’s nachts geen ongemack aen-brenghen, om datse geen kroppen, stijvigheyt of ander cieraet gebruycken, het welck een mensch onghemack aen-brenght; hare schoenen zijn gelijck de voeten gemaeckt, en hare huyven ghelijck hare hoofden.

Den Adel van dit Koninghrijck is al even hoogh, en die in de hooghste bedieningh is, is de grootste: sy kennen geen Edelluyden in haer lant, als die van hare natie, of welck dienst aen de Polen gedaen hebben, diese met dien tijtel vereeren: sy gebruycken meerder macht over ’t slechte volck als men geloven sou, ’t en waer men ’t selve gesien had: sy mogen om geen doodslagh van hare onderdanen gestraft worden: soo datse Coningen en souverains zijn, ’t welck Polen van allen tijden ’t Rijck der Edelluyden ghenoemt heeft: sy zijn soo jalours over dese vryheydt, datse tot desen dagh toe de Mansulmans hebben te rug gesmeten, sonder nochtans tot de vernielingh der Tartars te willen verstaen, nocht tot ’t onderbrengen van Griecken-lant, uyt vrees dat hare Coning Keyser van Constantinopolen of Oosten wordende, al te absoluyt worden moght: sy nemen de kaele Edelluyden in haere huysen, de selven van alles versorgende, so datse somwijlen om sulcke onkosten weynigh aen hare erfgenamen achter laten. De principaelste officien van dit Rijck zijn, den Coningh, Coningin, Archtbisschoppen, Bisschoppen, Senateurs, Palatinen of Weywoden, de Chmelains, den Mareschal van Polen, den Mareschal van Littouwen, den grooten Cancelier van Polen, van Littouwen, den grooten Tresorier van ’t Rijck, van Littouwen: de Mareschal van ’t Hof van Littouwen. Den grooten Generalissimus der Armeën, den Secretaris van ’t Rijk. De groote Thresoriers van beyde de Staten, den Stalmeester des Conings, den grooten Tresorier des Coninghs Hof, den grooten Tresorier van ’t Hof te Littouwen, Tresorier van Pruyssen, den Procureur Generael van den Fisco: Commissaris van den Oorlogh: Capiteyn der Saintenellen, en bewaringe der frontieren van Tartarien, d’ontfangers der tollen: de meesters van de munt: de meesters der mineurs: de meesters der wateren en foresten, den grooten kamerlingh des Koninghs, en andere minder Officiers van des Konings Hof.