Berigten van het Historisch Genootschap te Utrecht. Deel 3

[p. 44]

Proeve eener geschiedenis van het geslacht en de goederen der heeren van Matenesse.
Deels uit oorspronkelijke stukken bewerkt en medegedeeld Door den Heer J.J. de Geer.

De beoefening der algemeene vaderlandsche geschiedenis, in haren ruimsten omvang, is het doel, hetwelk het Historisch Genootschap zich voorstelt. Tot dezen uitgebreiden werkkring behoort dus ook de Geslacht- en Wapenkunde, eene wetenschap, welke hier te lande tot dusverre wel wordt verwaarloosd, maar niettemin haar licht kan verspreiden over menige nog duistere gebeurtenis. De Geslachtkunde toch bepaalt zich niet enkel tot het opmaken van den stamboom, maar zij behandelt tegelijk het leven en de betrekkingen, de goederen en het vermogen dier edele en welgeboren mannen, die voormaals een gewigtig aandeel hadden in het hooge bestuur des lands, en niet zonder invloed waren op de lotgevallen en omwentelingen van vroegere tijden.

De geslachtlijsten, welke bij Goudhoeven, van Leeuwen on Ferwerda gevonden worden en door latere schrijvers, vaak zonder critiek, zijn overgenomen of gebezigd, zijn niet vrij te

[p. 45]

pleiten van grove onnaauwkeurigheden en toegevoegde versierselen, zoodat zij, zonder nadere bewijzen, met omzigtigheid moeten geraadpleegd worden. Tot deze nadere bewijzen behooren eigenlijk gezegde charters, leenbrieven, leenregisters, huwelijksvoorwaarden, testamenten, procesacten, registers van geestelijke gestichten, gewestelijke en plaatselijke rekeningen, anthentieke regeringslijsten, schepenboeken, schepenbrieven en andere gelijktijdige oorkonden; terwijl ook de wapenkunde en de registers van den burgerlijken stand, in een later tijdvak vooral, veel licht kunnen verspreiden.

De kronijken en oude genealogien voeren, wel is waar, den stamboom van sommige geslachten op tot de tijden van Karel den Grooten, of tot de helden van Troje, ja zelfs tot de arke van vader Noach: maar er zijn slechts weinige familien, die hare regtlijnige afstamming tot op de 14^de. eeuw wettig kunnen bewijzen, enkele geslachten zouden het welligt eene eeuw vroeger kunnen doen; boven dien tijd heeft men slechts onzamenhangende berigten, ofschoon ook de edelen dier dagen hunne afkomst gekend en in waarde gehouden hebben, en trotsch zijn geweest op hunne afstamming en verwanten¹⁾.

Onder de oudste en aanzienlijkste adellijke geslachten van Holland, meenen wij met eenigen grond de heeren van matenesse te mogen noemen. Zij waren, even als de heeren van spangen en van hillegersberg, afkomstig uit het geslacht van bokel of boekel, dat gezegd wordt voortgesproten te zijn uit den alouden stam der burggraven van Leiden.

Diederik bokel, de eerste, die onder dien naam ons bekend is, leefde reeds in de tweede helft der 12^de. eeuw: want op den 3. November 1200 komt hij voor, als getuige van graaf Diederik VII. van Holland, in het verdrag, dat toen-

1) Zie deze denkbeelden breeder uiteengezet door Mr. L. Ph. C. van den Bergh in Eenige opmerkingen over de Nederlandsche Geslachten Wapenkunde, in de Bijdragen voor Vaderlandsche Geschiedenis en Oudheidkunde, verzameld en uitgegeven door Is. An. Nijhoff, D. IV. blz. 243-260.

[p. 46]

maals door dezen vorst met den hertog van Braband werd getroffen. Hij bezegelde de deswege uitgevaardigde oorkonde tegelijk met de aanzienlijkste edelen van zijnen tijd, als daar waren Rutger van Meerhem, Hugo van Voorn, Diederik van Altena, Gerard van der Horst, Willem van Teilingen, Simon, Johan en IJsbrand van Haarlem, Wouter van Egmond, Floris van Wolde, Philips van Wassenaar en Arnold, Hendrik en Johan van Rijswijk¹⁾. Hij wordt onder deze, wel is waar, de laatste in volgorde vermeld: maar op den 28. Aug. 1216 staat hij, als getuige van graaf Willem I., genoemd na Aleid, gravinne van Holland, Willem van Teilingen en de gebroeders Diederik en Philips van Wassenaar, doch voor Otger van Voorschoten, Albert Banjaart, Jacob van Heilo, Jacob burggraaf van Leiden, Arnold van Rijswijk, Johan Persijn en IJsbrand van Haarlem²⁾. - Een zoon van dezen diederik bokel³⁾ was vermoedelijk een ander diederik bokel, die

1) A. Kluit, Historia Critica Comitatus Hollandiae et Zeelandiae, Tom. II. in Cod. Diplom. N^o. LI. pag. 253.

2) Van Mieris, Charterboek der Graven van Holland, D.I. blz. 165.

3) Een breeder van dezen Diederik Bokel was, naar het schijnt, Gijsbert Bokel, die in 1226 als getuige van Diederik van Wassenaar voorkomt. Zie v. Mieris, I. 202; verg. S. van Leeuwen, Batavia Illustrata, blz. 1100. Deze Gijsbert Bokel liet twee zonen na:
Gijsbrecht Bokel en Gijsbrecht Bot van der Eeme, die, op den 27 Oct. 1285, als ridders en als borgen van de drie broeders van Amstel, en, op den 30 Maart 1287, als borgen van Herman van Woerden voorkomen. Gijsbrecht Bokel schijnt vóór den 28 Sept. 1298 overleden te zijn; doch Gijsbrecht Bot van der Eeme leefde nog op den 31 Mei 1303, wanneer hij beloofde, Gijsbrecht van Amstel, Herman van Woerden, Gerard van Velsen en hunne bloedverwanten en nakomelingen uit den lande te helpen houden, en den graaf als een getrouw leenman, op verbeurte van lijf, goed en eer, te zullen dienen. Zie v. Mieris, I. 461, 468, 598; II. 26.
Deze Gijsbrecht Bokel liet vier zonen na:
I. Diederik Bokel komt voor, op den 5 Junij 1303, als vijand van Gijsbrecht van Amstel, Herman van Woerden en Gerard van Velsen. Hij had in 1305, nevens de aanzienlijkste edelen van Holland en Zeeland, zitting in den grooten raad, welke door den graaf te 's Hage was belegd, ter bemiddeling van eenen twist, tusschen de welgeboren lieden en de gemeente van Kennemerland ontstaan, en werd daarbij opgeroepen als ridder, edelman en leenman des graven. Het eerst als regter gehoord, gaf hij het vonnis aan, dat door de overige edelen beäamd en door den graaf bij zijne uitspraak gevolgd werd. In 1316 ontmoeten wij hem als borg van den Heer van Putten, en in 1325 als vriend van Hendrik van Brederode en ook als raadsman van Willem III., welke vorst hem, op den 27 Julij 1327, vergunde, dat al de goederen, welke hij van den graaf in leen hield, uitgezonderd het ambacht van Rotterdam met zijn toebehooren, op zijne wettige dochter zouden overgaan, indien hij zonder leenvolger overleed. Daarop in 1328 wordt hij op nieuw vermeld als getuige van den graaf van Holland en als vriend van Gerard van Voorn, burggraaf van Zeeland; en op den 8 Jan. 1330 bezegelde hij mede de huwelijksvoorwaarden van 's graven zoon met de dochter van den hertog van Braband. Diederik Bokel hield de tienden van Kool, Boekelsdijk en Bloemersdijk in regt leen van de abdij van Egmond, en overleed omstreeks het jaar 1333, nalatende eene dochter, Agniese, gehuwd eerst met Simon van Benthem, heer van Teilingen, en na diens dood met Gerrit van Herlaer. Zie v. Mieris, II. 28, 48, 49, 168, 169, 351, 364, 435, 472, 492, 510, 540, 574, 627, 758 en 759.
II. Gijsbrecht Bokel wordt op den 27. Oct. 1285 vermeld, als schildknaap en als borg van de broeders van Amstel, te zamen met zijnen vader Gijsbrecht Bokel en zijnen oom Gijsbrecht Bot van der Eeme; gelijk hij op den 5. Jun. 1303, met zijnen broeder Diederik Bokel voorkomt als vijand van Gijsbrecht van Amslel, Herman van Woerden en Gerard van VeIsen. Hij sneuvelde te Veere omstreeks het jaar 1331. Zie v. Mieris, I. 461; II. 28, 61, 510 en 526.
III. Herman Bokel komt voor op den 16. Julij 1297 als ambachtsheer van IJsselmonden, in eene uitspraak van den graaf van Holland, volgens welke de bedeschuldige lieden uit het ambacht van IIerman Bokel twee derdedeelen, en de ambachtslieden van Ogier van Cralingen sIechts een derdedeel zouden betalen in de jaarbeden en kosten ‘ten cogghe ende in heervaird ende dienste.’ Herman Bokel wordt ook nog op den 28. Junij 1303 als vijand van Gijsbrecht van Amstel, Herman van Woerden en Gerard van Velsen vermeld. Jaeob en Gijsbert Bokel waren vermoedelijk zijne zonen. Deze Gijsbert Bokel leefde in 1331 en 1347; Jaeob Bokel wordt het eerst in 1347 genoemd, en wel als ambachtsheer en ambachtsbewaarder te IJsselmonden, en werd daarenboven op den 22. April 1367 door den graaf van Holland beleend met de ambachten van BoekeIsdijk, Bloemersdijk en het Roode Zand, bij opdragt van Gerrit van Heemstede. Een Jacob Bokel ontmoeten wij ook later in 1385 en 1413, en nog een ander in 1435, als leenheer der adellijke hofsteden van Wena en Uiternesse, welke na zijnen dood overgingen in het geslacht van Almonde. Zie v. Mieris I. 586; II. 31, 510, 739; III. 298.
IV. Floris Bokel leefde omstreeks 1306, 1331 en 1333. Zie v. Mieris, II. 64, 510 en 540.
Nog komen voor ‘Jan Lodix (Floris?) sone’ in 1331, onder de bloedverwanten van dien Gijsbrecht Bokel, die te Veere sneuvelde, bij v. Mieris, II. 510, en Herman Bokel Stapels zoon, in eene oorkonde van het jaar 1335.

[p. 47]

op den 17. Maart 1251 van graaf Willem II., den Roomschkoning, het gunstbewijs verkreeg, dat de goederen, welke hij

[p. 48]

van dezen vorst in leen hield, op zijne oudste dochter zouden overgaan, indien hij zonder zoon overleed. Hij wordt ridder genoemd op den 13 Dec. 1280, wanneer graaf Floris V. hem het voorregt schonk, dat zijne ambachtslieden vrij zouden zijn van alle grafelijke beden, door jaarlijks een schot van 5 pond. Holl. te betalen; hiertoe moest elk grondeigenaar, ofschoon ook te Schiedam, Delft of elders woonachtig, zijn geëvenredigd aandeel geven. Dezelfde graaf gaf bovendien aan Haren diederik bokel, op den 24 Sept. 1287, verlof, ‘dat hi elken man in sinen ambochte sinen dike te ghadere’ mogt doen nemen, ‘op ene stede, gesceiden bi sticken bi den hemeraders van sinen ambochte.’ - Deze diederik bokel was, naar het schijnt, de vader van diederik bokel of boekel uiternesse, die het eerst in 1314 voorkomt, en wel als schildknaap, twistende met Haren Ogier van Cralingen over de gestoelten hunner echtgenooten en haren voorrang ten offer in de kerk te Ouderschie, alsmede over eenen uiterdijk en ‘den bosch,’ over het ambacht de Slepe en de Laansloot, over eene heul en eene waterkcering, en eindelijk over het beheer der kerkmeesters te Ouderschie. Al deze verschillen werden, op den 19 Mei van het gemelde jaar 1314, onderworpen aan de uitspraak van Jan van Henegouwen, heer van Beaumont, die diederiks gemalin zettede ‘voir ende bouen inden stal, want die van roedenrijse¹⁾, dair didderik bokel off comen es,’ altijd van ouds voor en boven hadden gestaan; dan ‘om vrientscip ende hoeffschede,’

1) Dat is waarschijnlijk van moederlijke zijde. Daniel van Rodenrijs komt reeds voor in de jaren 1156 en 1168. Zie v. Mieris, I. 102 en 114; Kluit, Hist. Crit. Comit. Holl., II. in Cod. Dipl. n^o. XXXII. p. 193.

[p. 49]

zou de echtgenoote van Ogier van Cralingen den voorrang nemen ten offer, zoolang namelijk diederik bokel schildknaap bleef; maar werd hij ridder, dan zou zijne gemalin zoowel ‘voir offeren,’ als ‘den pais voornemen toten voerstane.’ - De uiterdijk en de Bosch werden wel aan diederik bokel toegewezen, doch Ogier van Cralingen behield tien voeten van den uiterdijk buitendijks, om ‘soeden off te slane ende sinen dijck mede te dijeken.’ - Voorts zou diederik bokel eenen paal nemen en dien steken in de Slepe en in de Laansloot¹⁾, zoo ver namelijk als hij met vijf welgeboren mannen voor den baljuw van Delf- en Schieland ten heiligen kon houden, dat hem het ambacht de Slepe en de Sloot met regt toebehoorden. - De schouw ‘vander hole’, leidende ‘ten noerdende vander Slepe ende vier voete te didderics ambochte waert te Stemplesse’ werd toegekend aan Ogier van Cralingen, terwijl het verschil over de waterkeering beslist moest worden door den welgeboren heemraad, die daartoe, van wege Jan van Henegouwen, door den genoemden baljuw zou worden gedaagd. - Eindelijk, de toenmalige kerkmeesters van Ouderschie moesten op een bepaalden dag rekening doen voor den baljuw, de buren en voor dengene, dien de heer van Beaumont daarbij zou zenden; deze toegevoegde persoon zou alsdan drie godshuisberaders kiezen, die na verloop van een jaar weder rekening moesten doen en in hunne plaats drie nieuwe personen benoemen, en zoo voort van jaar tot jaar. Tot nakoming dezer uitspraak werden, ten slotte, de beide partijen door eene boete van 500 Holl. pond., ten behoeve van den graaf van Holland, gebonden.

Deze oorkonde nu is in meer dan één opzigt belangrijk te achten. Zij stelt ons niet alleen den onderlingen naijver der toenmalige edelen en hunnen trots op aanzienlijker afkomst en maagschap voor oogen, maar omschrijft ook eenigermate de gelegenheid en den staat der goederen, welke diederik

1) Een huis en erf in Matenesse, volgens oorkonde van het jaar 1557.

[p. 50]

bokel uiternesse en zijne voorouders bezaten. Uit de brieven van graaf Floris V. zagen wij reeds, dat het ambacht van diederik bokel, den ridder, niet ver van Schiedam en Delft was gelegen, en bereids in 1287 zijne bijzondere heemraden had: doch de uitspraak van Jan van Beaumont duidt ons de ligging van dit ambacht naauwkeuriger aan, als palende aan het geregt en de bezittingen van Ogier van Cralingen, en gelegen onder de kerk van Ouderschie. Dit ambacht was dus niet anders dan de oude heerlijkheid van Matenesse¹⁾, waar diederik bokel uiternesse, nevens andere goederen, eene adellijke hofstad bezat en bewoonde²⁾, die de hofstede van Matenesse of Uiternesse³⁾ genaamd werd. Dit oude kasteel, later leenroerig aan de hofstede van Wena,

1) Dat het ambacht van Matenesse van ouds onder het kerspel van Ouderschie behoorde, blijkt uit eene uitspraak daaromtrent in het jaar 1357 gedaan. Zie v. Mieris, III. 49 en 20. Verg. Vriend des Vaderlands, D. XII. bl. 429-431.
Mattenesse, Matenesse kan afgeleid worden van de woorden Matting en nesse, en beteekent aIdus oorspronkelijk een lagen, wateriger grond aan den mond der Schie gelegen: want de Matting of Matting is hetzelfde water, dat later de Schie heette, en het woord nesse schijnt oudtijds eigen geweest te zijn aan landen, die aan gedurige overstroomingen bloot lagen. Verg. Menso Alting, Notitia Germaniae Inferioris, Pars II. p. 123, in voce Matlinge, en Vriend des Vaderlands, XII. 190, in de noot.

2) Verg. v. Mieris, II. 744.

3) Dit kasteel komt later steeds voor onder de benaming van Diederik Boekels hofstede Uiternesse. In eenen leenbrief van den 25 Nov. 1435 wordt het aldus omschreven: ‘die hofstede van Mattenesse also als zij nu ter tijt al om begrauen leyt, gheheten Dirc Boekels hofstede Vter nesse, gelegen inden ambacht van Mattenesse, met drie morgen lants, leggende an die zuytside vander hofstede binnen den weghe, genaemt den Gheer, streckende langhes den weghe tot op die wateringe van Mattenesse.’ - In het jaar 1405 behoorde tot de hofstede van Matenesse 17 morgen lands; en in eene oorkonde van het jaar 1557 wordt gewaagd van omtrent 11 hond lands in Oud-Matenesse gelegen en genaamd Dirk Boeckel hofstadt Vuytenes. - Dit adellijke kasteel ontving welligt de benaming van Uiternesse (uit de nesse) door zijne ligging op eene hoogte of plaat, waardoor het uit of buiten het bereik van het Maaswater bleef, dat de nesse of het omliggende lage - land, bij elken hoogen vloed, overstroomde.

[p. 51]

bleef, schoon verwoest of vervallen, in het bezit van eenen tak uit het geslacht van Boekel, totdat het, bij den dood van Jacob Boekel van Wena, overging op Jan van Almonde en daarna op Jacob van Almonde, beide ook heeren van Wena.

Diederik boekel uiternesse stichtte in het jaar 1325 of 1326, tot rust zijner ouders en tot heil zijner eigene ziel, eene kapelrij ter eere Onzer Vrouwe in de kerk te Ouderschie¹⁾; en het was welligt van daar, dat deze zich den naam van den goeden Diederik of den goeden heer van Matenesse verwierf. Drie zijner zonen zijn ons met zekerheid bekend, Diederik, Daniel en Philips, die allen den naam van Boekel verlieten en het eerst onder dien van Matenesse voorkomen²⁾. Diederik en daniel van matenesse zullen wij hierna achtereenvolgens behandelen; doch vooraf merken wij op, dat Philips van Matenesse, de jongste der broeders, op den 11 Aug. 1345 overleed³⁾ en eenen zoon naliet, Simon van Matenesse geheeten, die in 1376 als heemraad van Nieuw-Matenesse, in 1385 als getuige van wouter van den berghe, en in 1393 als schildknaap voorkomt. - Willem Simons zoon van Matenesse ont-

1) Hij gaf daartoe dat landt, ‘dat gheleegen is tuschen Aelmars landt was, aen die noortoostzijde, ende Jans landt vander Spange ende Jan Haecx lande gemeene, aen die zuytwestzijde van den weeghe, die an den Schiedijck leydt, opstreckende tot wateringhe toe in Matenesse’, en ook nog derdehalf morgen lands gelegen ‘in Gielis ambocht van Cralinghen, in Galchoeck tuschen heeren Ogiers lane, aen die een zijde ende Jan Schoute zoens lande, aen die ander zijde.’ - Jan van Spangen, alhier vermeld, komtvoor als baljuw van Schiedam in de jaren 1331 en 1336. v. Mieris, II. 510, 576.

2) Het verdient evenwel opmerking, dat een ridder Simon van Mathenisse, (Stavenisse?) vermeld wordt in 1292 als tegenwoordig geweest te zijn bij de blijde inkomst van Willem van Avennes als verkoren bisschop te Kamerijk, Zie J. Le Carpentier, Preuves de l'Hist. de Cambray, p. 36.

3) Dagregister der geenen, die in de abdij van Egmond begraaven zijn, of die dezelve eenige goederen besproken hebben, geschreven door Broeder Boudewijn van 's Gravenhage, monnik des kloosters van Egmond in 1530. Zie Kronijk van Egmond.

[p. 52]

moeten wij het eerst, als monnik en priester te Egmond, in een onrustigen nacht van het jaar 1420, in welken de abdij door de gewapende huurlingen van den heer van Egmond werd overrompeld en geplunderd: bij het groote geraas onzacht uit zijnen eersten slaap gewekt, snelt Matenesse, met de overige monniken, toe naar het tooneel van geweld en moord, en bevindt zich weldra, gelijk nog een ander priester, Wouter Dirks zoon genaamd¹⁾, door de pieken der vijanden verraderlijk en zwaar gewond. Vier jaren later werd hij van prior met eenparige stemmen tot dertigste abt van Egmond verkoren, doch kon zich in deze, toenmaals hoogst moeijelijke, betrekking, evenmin als zijn voorganger, staande houden tegen de aanmatigingen en het geweld van Jan van Egmond, die onder andere goederen ook het hooge en lage regtsgebied of de heerlijkheid van Egmond aan den abt betwistte. Terstond na zijne verkiezing zien wij dan ook onzen Willem van Matenesse heimelijk zijne abdij verlaten, de giftbrieven en kostbaarheden des gestichts met zich voerende en vergezeld door zijn getrouwen prior, Hendrik van Muiden, en enkele dienaren; maar door de krijgsknechten des heeren van Egmond bespied, worden zij op hunne vlugt gevat en naar het huis te Rozendaal in Gelderland vervoerd. Hier eischt men de oude privilegien der abdij van hen af, doch liever dan hare regten prijs te geven, verduren zij met moedige volharding eene schier ondragelijke gevangenschap: hunne voeten worden tusschen houten kluisters vastgezet, en door gebrek aan spijs en drank en vele ongemakken zoekt men hen tot de overgave te dwingen. Eerst na twaalf weken onder uitgezochte folteringen doorgeworsteld te hebben, gaven zij toe aan de eischen des heeren van Egmond. Daarna op vrije voeten gesteld, werd Matenesse wel als

1) Deze Wouter wordt door den schrijver der Geschiedenis van het huis te Rivier en van het geslacht van Mathenesse, in den Schied. Almanak, voor het jaar 1839, bl. 148, ten onregte tot het geslacht van Matenesse gebragt. Verg. Joh. de Leydis, Annales Egmundani, Cap. LXXI. pag. 95.

[p. 53]

abt bevestigd en ingewijd, doch waagde het niet zijn verblijf in het klooster te vestigen vóór het jaar 1436, wanneer hertog Philips van Bourgondie het gesticht en den abt onder zijne bescherming en voogdijschap nam, en er vervolgens, bij uitspraak van goede mannen, een onvoordeelig verdrag tusschen de abdij en den heer van Egmond werd gesloten, welks bezegeling onzen abt in tranen van spijt deed uitbarsten. Ook sedert mogt hij zijne dagen in geen bestendige rust en vrede doorbrengen. Er bleven oneenigheden tusschen hem en den heer van Egmond bestaan, die ook latere vijandelijkheden ten gevolge hadden, zoodat Willem van Matenesse zelfs nog op gevorderden leeftijd met verdrijving en afzetting werd bedreigd. In spijt evenwel van de groote moeijelijkheden en de vele vernederingen, hem door den heer van Egmond berokkend, liet hij, bij zijnen dood, den roem na, van groote schulden der abdij voldaan, hare gebouwen aanmerkelijk verbeterd, en eene strenge tucht over de monniken uitgeoefend te hebben. Hij overleed op den 19 Mei 1458 en werd bijgezet in de kerk te Egmond in Onzer Vrouwe kapelle, waar sedert wekelijks, tot zaligheid zijner ziel en tot heil zijner ouders, eene misse ter eere der Heilige Maagd werd gevierd en gezongen¹⁾. Zijn grafschrift luidde aldus:

Mille quadringentis quinquaginta simul annis
Octoque carnati lapsis a tempore Divi
Abbas Wilhelmus de Mathenes voeitatus
Decessit decimo Junii quartoque Calendas.
Annis tricenis longeque magis fuit Abbas.
Solvit scuta Duels Wilhelmi milia sex bis,
Rea quoque dispersas collegit nactus ademptas,
Atque novas Abspoel aedes construxit et IIargom,

1) Tot dezen plegtigen lijkdienst schonk hij aan de abdij van Egmond, op den 6 Jan. 1442, ve scheidene inkomsten uit goederen in Nieuw-Matenesse gelegen, welke hij van zijne ouders beerfd had. Zie den brief bij Joh. de Leyd., Annal. Egmund., Cap. LXXVI.

[p. 54]

 

Muros subrexit, reparans Cameras, Agatalem

 

Argenti rutilo redimivit lumine capsam,

 

Missas instituit, carasque cruees, crucis hymnum,

 

Hune in sublimum Deus evehat atria passum.

Nog een ander grafschrift werd tot lof van willem Simonsz. van Matenesse, dertigsten abt van Egmond, opgesteld door zekeren meester Egbert, bijgenaamd den grooten redenaar:

Mille quadringentis quinquaginta simul annis
Octoque carnati lapsis a tempore Divi
Decessit decimo Junii quartoque Calendas
Wilhelmus Dominus de Mathenes voeitatus,
Haecmundense monasterium qui rexerat Abbas
Annis tricenis uno quoque mensibus et bis
Binis ac uno septem quoque luce dierum.
Cum tribuente Deo lectus primum foret Abbas,
Multa monasterii rerum quoque damna suarum
Comperit, et numerum distractum clenodiorum,
Invenitque Ducis Wilhelmi millia bis sex
Deberi scuta, sed debita cuncta redemit,
Ac omissa bona juri cito subdidit ejus,
Proque monasterio tutando jure fideli
Primus (firmus) erat sistens animo, mala nulla tremiscens,
Reddituum numeros reparavit, quae sibi jure
Debentur destructa prius vel pro vade rerum
Usquam deposita studuit nanciscier ipse,
Abbatisque bona solemniter amplificavit.
In Abspoel noviter aedes construxit et Hargom,
Inque locis aliis multo numismate partis
Muros erexit, Cameras lapsas reparavit,
Argenti crucibus Sacristiam redimivit
Factus et argento ceu mons est pes crucis, imo
Altaris summam summi tabulam redimivit.
Instituitque bonis carnali patre receptis
Ebdomada quaque quod pangi missa Mariae

[p. 55]

 

Debeat, et totum psalletur missa per aevum.

 

Abbatis Camerain probus hie Abbas paterarum

 

Ornavit numeris, argento Mulciber illas

 

Conflarat, fulvo poliit quoque desuper auro.

 

Cogens clenodia, lectos, ac apta gregavit

 

Tegmina, quo quieunque viri sua tecta subintrant

 

Illis velari valeant Abbatis honori,

 

Aut mage divinum simul officium numerosum

 

Illis mandavit, quos insignivit honestas,

 

Fratres corripuit illos quoque rite cohereens

 

Sanctorum sanctum per iter bene vadere Patrum¹⁾.

Diederik van matenesse reeds boven vermeld, komt het eerst in het jaar 1335 voor, wanneer hij de kapelrij, door zijnen vader diederik boekel uiternesse in de kerk te Ouderschie gesticht, in eigendom gaf aan Herman Boekel, Stapels zoon, en daartoe zelf ook eenige landerijen schonk²⁾. Hij was reeds tot ridder geslagen, toen graaf Willem IV. van Holland op den 21 Nov. 1339 zijn trouwen dienst beloonde, door hem den burg, gelegen buiten Schiedam en geheet en het huis te Riviere, met singel, boomgaard en verder toebehooren, in een regt erheen schonk, benevens eene lijfrente van 15 IIoll. pond., waartoe hem het vruchtgebruik van 11 morgen lands, gelegen bij den ouden dijk³⁾ en genaamd op den Hem, en van nog een ander morgen in Matenesse werd aangewezen⁴⁾.

1) Zie Joh. de Leydis, Annales Egmundant, Cap, LXX, LXXII - LXXXI. Verg. Ant. Matthaeus, Ad Annales Egmundanos notae et observationes, ad cap. LXXX, en van Mieris, IV. 43, 44, 707. De vertaling der grafschriften in Nederduitsche verzen is te vinden in de Kronijk van Egmond, uit het latijn vertaald door KorneIis van Herk, overgezien, vervolgt en met de vertalinge der grafschriften verrijkt door Gerard Kempher, vermeerdert met een lijst van de Donatien en de namen der geenen, die in d'Abdije begraaven zijn, Alkmaar, 1732.

2) 3 morgen lands op Boekelsdijcke (Beukelsdijk of Beugelsdijk) en 2½ m. 2 h. lands te Schoonreloe.

3) Zie over den loop van den ouden Maasdijk Vriend des Vaderlands, XII. 202 en de aldaar aangehaalde schrijvers.

4) Van Mieris, II. 625.

[p. 56]

Het huis te Riviere, dat hier door graaf Willem zijn burg genoemd, en aan diederik van matenesse in erfleen wordt geschonken, was dus vermoedelijk eene oude grafelijke bezitting, oorspronkelijk gebouwd aan den oever der Maas, nabij den mond der Nieuwe Schie. Dit kasteel diende welligt bij den aanvang tot een tolhuis; doch, door het aanhoudend aanslibben van grond uit de Maas, geraakte het allengs zoozeer van dezen stroom verwijderd, dat er omstreeks den jare 1216 op den aangespoelden grond en onder de beschutting van het oude slot aan de Riviere, d.i. aan de Maas, eene kerk werd gesticht, rondom welke de beginselen van Nieuwerschie¹⁾ of Schiedam verrezen. In eenen brief van den 18 Maart 1274, waarbij Aleid van Henegouwen²⁾ aan dit Nieuwerschie eigene wetten en keuren verleende, wordt deze plaats dan ook hare nieuwe stede by het huis te Riviere, en de inwoners de poorteren van Riviere genoemd³⁾. Deze benaming pleit gewis voor de oudheid en het aanzien van het huis te Riviere, doch sedert vindt men echter van dit kasteel geen gewag gemaakt vóór het jaar 1339, wanneer het door graaf Willem IV. aan zijnen gunsteling in erfleen werd geschonken⁴⁾.

1) In onderscheiding van Ouderschie, waarvan reeds onder den naamvan de kapel aan de Schie, in 1063 gewaagd wordt. Zie Vriend des Vaderlands, XII. 189-192, en de aldaar aangehaalde plaats uit v. Mieris, I. 64; Schiedarnsche Almanak, 1839, bl. 135-138.

2) Deze Aleid, dochter van graaf Floris IV., zuster van graaf Willem II., den Roomsch-koning, echtgenoote van Jan van Avennes, graaf van Henegouwen, was vrouwe van Schiedam, en had deze goederen beërfd van haren broeder Floris den Voogd. Verg. Vriend des Vaderlands, XII. 194.

3) van Mieris, I. 373 en 374.

4) Verg. Vriend des Vaderlands, D. XII. bl. 192, 218 en 219. ‘Vetus arx Riverium’, schrijft Hadrianus Junius, Bat. Hist. cap. XVIII. p. 313, ‘nomen habet ab amne (quem Rivieram vernaculus sermo vocat) Mosa, in cuius gurgite antiquitus stetit, nunc alluvionis beneficio ad mille passuum et amplius intervallum ab eo disiunctum, quondam Hollandiae Comitum peculium, Matenesiae genti a Principibus condonatum, postquam interierat castellum familiae cognomento dictum (Uiternesse), a Sciedami oppiduli moenibus fossa intermedia (Broersvest, vroeger Riviersloot) interstinetum, in quo vetusta turris eaque exeelsa quadrato opere in sublime surgit, ita ut phari vicem propemodum praebere potuerit.’

[p. 57]

Diederik van matenesse kocht ook nog in het jaar 1342 van denzelfden graaf, voor de toenmaals aanzienlijke som van 1000 Holl. pond., het regte erfleen der ambachten en geregten van Ravesberge, Vronemade en Oud en Nieuw Gravenkoop met al de daartoe behoorende landzaten, erven, geregten, tienden, mannen en verder aankleven¹⁾, en in het volgende jaar 1343 deed hij te Hillegom (Hilleghim), in naam des graven en te zamen met de ridders Jan van Egmond, Dirk van Brederode en Simon van Teilingen, eene uitspraak in een geschil van Arend van IJsselstein. Hij zegelde toen met eene fasce, waarschijnlijk van azuur, en drie leeuwshoofden, vermoedelijk van keel, op een veld van goud²⁾, waaruit het dan blijkt, dat hij wel den naam van Matenesse had aangenomen, maar niettemin het vaderlijke wapen van Boekel bleef voeren. - Uit hetgeen boven verhaald is, meenen wij ten slotte met eenigen grond te mogen afleiden, dat diederik van matenesse in groote gunst stond bij graaf Willem IV. van Holland, en onder diens eerste edelen en hovelingen geteld werd. Hij overleed op den 10 Febr. 1345 en werd bijgezet in de St. Janskerk te Haarlem³⁾, zonder eenen leenvolger bij vrouwe ‘treine sijne wittachtighen wijue’ verwekt te hebben, zoodat zijne leengoederen, bij zijnen dood, weder aan den graaf vervielen.

Daniel van matenesse was nog schildknaap, toen hij op

1) Van Mieris, II. 677.

2) Het is bekend, dat de oude burggraven van Leiden eene fasce van goud op een veld van azuur tot wapen voerden.

3) Dagregister van Egmond. - H. (?) de Matenesse en Thomas (Theodor.?) de Matthenes, die op den 27. Nov. 1342 en op den 18. Nov. 1343, als getuigen van graaf Willem IV., voorkomen bij v. Mieris, II. 666 en 680, zijn welligt een en dezelfde persoon als de boven vernielde Diederik van Matenesse. Een Gerard van Mathenesse wordt genoemd op den 26 Mei 1351, sterfdag van zijnen oom Pieter Danielsz. van Schie, in het dagregister van Egmond.

[p. 58]

den 26 Mei 1345 door graaf Willem IV. met de leengoederen van wijlen zijnen bloeder diederik van matenesse verleid werd, te weten, met de ambachten van Ravesberg, Vronemade en Oud en Nieuw Gravenkoop¹⁾, met het huis te Riviere en ruim 11 morgen lands, geheeten de Hem, met 13 morgen 2 hond lands, genaamd de Hooge Hem (Hoogeban), welke diederik boekel, daniels vader, plagt te houden, en, eindelijk, met nog 15 morgen, gelegen in Papswoude²⁾, en voormaals door zijne ouders in leen bezeten. Het een en ander werd aan daniel van matenesse in regt erfleen gegeven, behoudens de besterfte van den lijftogt van 50 Holl. pond., welke door diederik van matenesse, met 's graven hand, aan treine, zijne wettige echtgenoote, vermaakt was. Bij deze beleening werd voorts de gunstige bepaling gevoegd, dat al deze goederen op Philips van Matenesse, daniels broeder, zouden overgaan, indien daniel zonder wettigen zoon overleed.

Kort daarop verloor graaf Willem IV. het jeugdige leven op den noodlottigen togt tegen de Friezen, waarna zijne graafschappen overgingen op keizerin Margaretha van Beijeren, die onzen daniel van matenesse, op den 4. Sept. 1346, verleidde niet alleen met het regt erfleen van het huis te Riviere, ‘niet te versteruen ende emmer die jongher man die voirhand te hebben voir dat ouder wijff,’ maar ook met het hooge en lage regtsgebied binnen de uiterste sloot van dezen burg, in gelijke manieren, als zij dit gebied had beërfd³⁾. Omstreeks den zelf-

1) Met deze ambachten werd eene Aleid van den Werve, na het overlijden van hare moeder Badeloghe Pieters dochter van Minnuchem (?), op den 2. April 1382 verIeid. Zie v. Mieris, III. 386.

2) Paapswoude of Abtswoude is eene streek lands tusschen Kethel en Delft, waarvan de tienden van ouds behoorden aan den Abt van Egmond, die aan deze landstreek den naam schijnt gegeven te hebben. Verg. Vriend des Vaderlands, XII. 190, in de noot.

3) Van Mieris, II. 726. In den Vriend des Vaderlands, XII. 224, wordt dus verkeerdelijk gesteld, dat Margaretha van Beijeren het leen van het huis te Riviere aan Daniel van Matenesse opdroeg met dezelfde regten, waarmede zijn broeder het bezeten had.

[p. 59]

den tijd schijnt daniel van matenesse ook door deze vorstin verheven te zijn tot de ridderlijke waardigheid, waarmede hij althans op den 18 Januarij 1347 bekleed was.

Dan, deze voorregten, waardoor gravin Margaretha haren gunsteling aanvankelijk aan zich en aan hare partij had verbonden, kwamen hem eerlang duur te staan, toen de krijg tusschen hertog Willem van Beijeren en zijne Moeder was uitgebroken en de Hocksche en Kabeljaauwsche twisten hunnen aanvang hadden genomen. Want in den jare 1351, ‘soe hebben de Delvenaers’, zegt Mr. Simon van der Sluis, ‘het slot van Matenesse ofte Reviere geheel verbrant, alsoo den twist vande Houkse ende Cabbelyaeuse seer groot was. Ende de hartoge Willem toch met de Cabbelyaeuse selver wt, want de Houckse heeren, die waren alle op hare slooten ende huyse gevlucht, die sij tegen de Cabelyaeuse sterek hadden gemaackt. Ende heer daniel van matenesse, die was mede op dit slot gevlucht, daer hij van de Cabelyaeuse partije is belegen geweest ende het selve most opgeven. Ende dat sloth worden alheel doen verwoest, met noch wel 17 schoone sloten ende heerlijcke huysen in Hollant gelegen, die mede vernield sijn geworden¹⁾.’

1) MS. Extract uyt seeckere memorten, gevonden in het cabinett van hartog Carell van Borgondien, gestelt ende gescreven bij heer ende meester Simon vander Sluys, raed ende doctor van den selven hartogs ende Domproost van Vtreght, in den jare 1472/4. Simon Doede gezegd van der Sluis, geboortig van Rotterdam, was een man van meer dan gewone kundigheden en geleerdheid. Hertog Philips van Bourgondie stelde hem, in 1463, tot zijn geheimen raad en tevens tot zijnen lijfarts aan, daar hij niet alleen als regtsgeleerde, maar ook als geneeskundige, zich groote vermaardheid had verworven. Simon van der Sluis bleef deze zelfde betrekkingen bekleeden onder hertog Karel van Bourgondie, Philips zoon en opvolger, door wiens invloed hij ook, in 1474, tot Domproost van Utrecht, na den afstand van Gijsbrecht van Brederode, werd verkoren. Hij was o.a. ook proost der St. Rumoldskerk te Mechelen, alwaar hij in 1499 in het koor der gemelde kerk, nabij het hooge altaar, werd bijgezet onder een groeten zerk, waarop dit eenvoudige grafschrift gesteld was: Sepulcrum R.D. Simonis de Sclusa, Praeposili hujus Ecclesiae. Zie K. van Alkemade, Intelding tot jonker Fransen oorlog; Aanhangsel op de kerkelijke oudheden van Nederland, bl. 36 en 37; C.P. Hoyne van Papendrecht, Analecta Belgica, T. III. Pars. I. p. 158 en de aldaar aangehaalde schrijvers.

[p. 60]

Ofschoon nu daniel van matenesse zich in den beginne aan de zijde van gravin Margaretha geschaard had, schijnt hij echter, na de vlugt dezer vorstin, van partij veranderd te zijn¹⁾, en de gunst van hertog Willem gewonnen te hebben, die hem op den 2. Julij 1355 zijn getrouwen ridder noemde, en tot optimmering van het slot te Riviere verscheidene landerijen, aan de noord- en zuidzijde der Schie, deels in vrijen eigendom en deels in erfleen, schonk²⁾. In 1359 werd daniel van matenesse door aankoop ook eigenaar van den lijftogt van 50 Holl. pond., welke, bij het overlijden der weduwe van zijnen broeder diederik, aan den graaf was vervallen³⁾; even als hij in het volgende jaar 1360 voor 300 schilden nog de goederen kocht, welke door Jan Begghe, Heynnen zoon, en diens huisvrouw ten behoeve van den graaf verbeurd waren⁴⁾.

Reeds op den 18. Januarij 1347 had daniel van matenesse, toen voor het eerst als ridder genoemd, tot verbetering zijner heerlijkheid, in erfhuur uitgegeven al zoodanig land als buitendijks⁵⁾ in het ambacht van Matenesse gelegen was en

1) Toen hertog Willem op den 13. Jun. 1352 het huis Poelgeest te Koudekerk van Gerrit van Poelgeest liet opeischen, moest Daniel van Matenesse, in geval van belegering, 10, en Dirk van Spangen vijf manschappen zenden. Zie van Mieris, II. 809. Hieruit schijnt te blijken, dat onze Daniel toen reeds tot de Kabeljaauwsche partij gerekend werd.

2) Te weten den vrijen eigendom van 27 morgen lands gelegen nabij Schiedam, ten noorden der Schie, en het erfleen van 9 m. ten noorden der Schie, van 6 m. ten zuiden dezer rivier, en van 11 m. gelegen aan den weg, ten zuiden van de Schie, tusschen den dijk, daar het huis Sterrenburg opstond, en den Hoogen Hem, welke 26 m. hij in erfleen zou houden met gelijke regten, als het huis te Riviere hem verleid was. Zie van Mieris, II. 859.

3) Van Mieris, III. 113.

4) Van Mieris, III. 121.

5) Dat is buiten den in 1281 opgehoogden grooten Maas- of zeedijk. Zie Schied. Alm., 1839, bl. 141; Vriend des Vaderl., XII. 201.

[p. 61]

die Inlage genaamd werd, zoo ver als zijn geregt zich uitstrekte, namelijk ‘totter Slepe dair die Bossche an gaet.’ Hij bedong daarbij eene jaarlijksche rente van 10 schellingen voor elk morgen lands, dat vervolgens, bij overgang, met zes penningen, ten behoeve van den ambachtsheer van Matenesse, zou gewonnen worden; terwijl al het land, dat uiterdijk bleef, ‘buten den dijek leggende ter hauen toe’, ten behoeve der gemeene geëfden zou zijn. Daarna, op den 12. Dee van het zelfde jaar 1347, verkreeg hij van de toenmalige welgeboren heemraden van Schieland het verlof, om de bedoelde landen te mogen bedijken, bij welke vergunning evenwel bepaald werd, dat daniel en zijne nakomelingen degenen, die dijk hadden in de voorzegde Inlage, bij deze bedijking schadeloos zouden houden, en dat zij, in geval men den dijk weder mogt willen opgeven en laten vervallen, gedurende vier jaren daarna verpligt zouden zijn, de schaden te vergoeden, die daaruit zouden voortspruiten¹⁾. Het een en ander werd door hertog Willem op den 14 Dec. 1347 bekrachtigd. - Vervolgens kwam men ook nog overeen, dat de ambachtsheer van Matenesse vijf heemraden voor het nieuw bedijkte land uit de ingelanden, die aldaar twee morgen lands bezaten, zou verkiezen, en dat deze heemraden, op hunne beurt, het regt zouden hebben, eenen ambachtsbewaarder te kiezen, die evenwel door den ambachtsheer moest bevestigd worden²⁾.

1) Van Mieris, II. 744 en 745.

2) Uit deze privilegien ontstonden later oneenigheden tusschen den heer en de ingelanden van Nieuw-Matenesse. Hunne verschillen sproten voort uit de omstandigheid, dat er allengs weinig personen twee morgen lands in deze heerlijkheid bezaten, buiten de gasthuizen, kloosters, kerken en geestelijke collegien, die hunne morgentalen steeds aan zich behielden, en daardoor den heer beroofden van de voordeelen bij overgang bedongen. Deze twist werd eindelijk op den 20. Jan. 1508 (1509) aan de uitspraak van scheidslieden onderworpen, volgens welke de geestelijke gestichten verpligt waren eenen persoon op hunne landerijen te zetten, die ze van den heer verzoeken en dan van elk morgen zes penningen moest betalen; terwijl, bij overlijden van dezen, weder een ander persoon op dezelfde voorwaarden aan den heer moest voorgesteld worden. Uit deze personen nu, zoowel als uit andere ingelanden, die nog 2 morgen lands bezaten, zouden door den heer de heemraden worden aangesteld, die voorts op den ouden voet hunnen ambachtsbewaarder mogten verkiezen, K. van Alkemade MS.

[p. 62]

Ongeveer dertig jaren later werd er door daniel van matenesse, als ambachtsheer, met Jan, heeren Dirks zoon van Matenesse, schout, en Simon Philips zoon van Matenesse nevens anderen, als heemraden van Nieuw-Matenesse, de navolgende verordening omtrent de daggelden van schout, heemraden en ambachtsbewaarder van het nieuw bedijkte land van Matenesse vastgesteld:

‘Ic danel van mattenesse, ridder, doe cond allen luden, dat ic, om orbaer ende proffijt des nuwes lands van Mattenesse, een ordenancye ende een regement ghemaeet hebbe voir mi ende voir mine nacomelinghen mit minen scout Jan heren Dirics sone van Mattenesse, hyemraders Symon Phillips sone van Mattenesse, Jan Ysebouds sone, Heynric Berwouds sone, Gherijd Euers sone ende Diric Bertolomeens sone binnen den ambocht voirser. Jnden eersten, soe wenneer die scout mitten hyemrade opten dijc gaet om die eerste koer (keur) opten dije te koeren (keuren), so zellen sy tot haren cost (daggeld) hebben viertich scelling. Hollnd. payments vanden lande voirs. Voird zo wenneer die scout mitten hyemrade opten dijc te doen heeft om orbaer tslands, het sy die eerste scou of die ander scou opten dijc of op dijcsloet, so sel die rechter hebben vier scelling., die ambochts beware (penningmeester) twye scelling. ende elc hyemraed twye scelling. Hollnd. payments, die nu sijn of namaels wesen zullen. Voird wair dat sake, dat die dijc verstake ende die rechter om vrese tslands opten dijc te doen hadde mitten hyemrade, so zouden sy elxs daghes hair dachghelt hebben, also als voirscreuen is, die rechter vier scellin., die ambochts beware twye scellin. ende elc hyemraed twie scelling. Holld. payments. Voird so wenneer die rechter mitten hyemrade die legghende

[p. 63]

scou scouwen sel, zo zellen sy toeuen opten eersten ghebroken dijc, hi waer gheloeft of ongheloeft, ende after rugghe te trecken jn een herberghe ende voir haren cost te hebben viertich scellin. Hollnd. payments: dat sel dieghene ghelden, des die dijc is, dair die scon op toeft. Ende voird van daghe te daghe opten dijc te scouwen, so wenneer dats die rechter mitten hyemrade ghenoecht, ter tijd toe dat die dijc alomme gheheelt ende ghemaeet is; ende dit sel wesen op zele dachghelt als men gheeft vander eerster scou of vander ander; ende dat dachghelt sel comen opten ghenen, des die dijk is, dair die scou op toeft. Voird wair dat sake, dat die dijc voir die legghende scou al omme wel ende heel ghemaeet waer, so zoude die rechter, die ambochts beware ende die hyemraed hebben voir haren cost viertich scelling. Hollnd. payments vanden ambochte voirghenoemd. Voird wair dat sake, datter enich kijfgat legghende bleue, dair die hyemraed vanden rechter op ghedaecht worde, dair souden sy op ghaen van daghe te daghe ende heeren dat bi haren ede op zelc dachghelt als sy hebben vander eerster scou ende vander ander; dat sel ghelden die ghene, die sy in die broke vinden. Voird so wenneer die rechter mitten hyemrade opten dijc sijn om orbaer tslands, ende dan dair yemand opten rechter of opten hyemrade enigherande onnutte woerde sprake, also menichwaruen alsen die rechter mitten hyemrade dair of belede, dat soude wesen ene boete, den ambochtsheer tyen scelling., den scout viif scelling ende elken hyemraed viif scelling.; ende dit sel wesen sele payment alse die heer vanden lande ontfact van sinen boeten. Ende voird alle zaken, die den dijk of der dijckaedse toe behoeren, die sel die rechter mitten hyemrade berechten bi haren ede, ende alle zaken zonder arghelist. Ende ic danel van mattenesse, ridder, om dat ic wille, dat dese ordynancye, dit regement ende dese zaken alle voirscr. wel ende trouwelicken ghehouden worden van mi ende van minen nacomelinghen, so heb ic dese hantueste open bezeghelt mit minen zeghele. Ende ic Jan heren Dirics soen van

[p. 64]

Mattenesse, schout jnden voirseyden ambocht, Symon Phillips sone van Mattenesse, Jan Ysebouds sone, Heynric Berwouds sone, Gherijd Euers soen ende Diric Bertolomeens soen, hyemraders binnen den voirghenoemden ambocht, om die meere vestinghe alle die voirscr. zaken te volcomen van ons ende die na ons comen moghen, so hebben wi dese hantueste mit onsen lieuen ende gheminden ambochts heer, heren danel van mattenesse open mede bezeghelt mit onsen zeghelen jnt iaer ons Heren dusend driehonderd ses ende tseuentich, op sinte Pieters auond te inghaende zelle’¹⁾

Daniel van matenesse overleed kort daarna, op den 18 Nov. 1376²⁾, en liet tot zijnen leenvolger na:

Diederik van matenesse³⁾, die ook den twist beërfde, welke reeds een tijdlang tusschen daniel van mattenesse en de stede van Schiedam had bestaan over eenige woningen, staande buiten de stad, aan den weg naar Delft. Dit verschil werd eindelijk aan de uitspraak van hertog Aalbrecht van Beijeren onderworpen, die zich op den 11. Jan. 1379 verbond, om met zijnen raad te beslissen, tot wiens ambacht deze huizingen behoorden⁴⁾. Slechts korten tijd mogt deze diederik van matenesse zich in zijne bezittingen verheugen: want vóór nog het jaar 1385 zijnen loop had voleindigd, had hij reeds door den dood zijne aanzienlijke leengoederen geruimd voor:

Wouter van den berghe, die op den 15 Dec. 1385 door hertog Aalbrecht werd beleend met het huis te Riviere en met 26 morgen lands, en zulks naar inhoud van handvesten, hem vroeger door gravin Margaretha en hertog Willem van

1) Naar het origineel, waarvan de zegels zijn te loor gegaan.

2) Dagregister van Egmond.

3) Diederik van Matenesse wordt in den Vriend des Vaderlands, D_. XII. bl. 434, en in den Schiedamschen Almanak, 1839, bl. 143, ten onregte David genoemd; het is voorts vermoedelijk, da thij de zoon van Daniel van Matenesse zij geweest.

4) Van Mieris, III. 347.

[p. 65]

Beijeren gegeven, en op voorwaarde van dezen burg voor den graaf te openen, zoo vaak hij daartoe vermaand zou worden¹⁾ Deze wouter van den berghe, meer bekendonderden naam van wouter van matenesse²⁾, was de oudste zoon van Kerstand van den Berghe, die, in zijnen tijd, een jonger broeder van diederik, daniel en Philips van Matenesse schijnt geweest te zijn, en zijnen toenaam voerde naar het huis en de goederen van Hillegersberg, waarvan hij bezitter was³⁾. Dit aloude kasteel intusschen werd voormaals bezeten door Haren Vranken Stoep van Hildegardeberghe, wiens oudste dochter Aleid, gemalin van Gerard van Raaphorst⁴⁾, daarmede op den 2. Nov. 1269, voor haar en hare kinderen, ‘est sone oft dochter,’ door graaf Kloris V. op bepaalde voorwaarden beleend werd; en nadat deze goederen sedert door huwelijk of anderzins in het erfelijk bezit waren gekomen van den zoo even genoemden Kerstand van den Berghe, gingen zij vermoede-

1) Van Mieris, III. 429.

2) In den Vriend des Vaderl. wordt deze Wouter van Matenesse verkeerdelijk gehouden voor een zoon van Daniel van Matenesse en broeder van Pieter en Nicolaas heeren Daniels zonen van Matenesse, die in de jaren 1390 en 1414 voerkomen. Immers Wouter van Matenesse zegelde op den 23. Junij 1390 voor Nicolaas heeren Daniels zoon van Matenesse, zijnen neef, bij verkoop van eenig land te Schoonreloo. Zie van Mieris III. 566 en 576; IV. 284. Ook belooft Adriaan van Matenesse, Wouters oudste zoon, in 1412, zijne neven Pieter heeren Daniels zoon van Matenesse en Dirk, Jan, hoeren Dirks zoons zoon van Matenesse schadeloos van eenen borgtogt te zullen houden. - Wouter van den Berghe en Wouter van Matenesse worden ook ten onregte in den Vriend des Vaders. en in den Schied. Alm. voor twee verschillende personen gehouden, zoodat noodwendig de stellingen vervallen, welke op deze dwaling zijn gegrond.

3) Verg. van den Honaard, Beschrijving van Hillegersberg. Deze Kerstand van den Berghe komt voor als hoogheemraad van Schieland op den 12. Dec. 1347 en 25 Mei 1348, bij v. Mieris, II. 744 en 751.

4) Gerard van Raaphorst sneuvelde in het jaar 1272, tegelijk met zijnen broeder Diederik van Raaphorst, in den slag bij Heiloo, tusschen graaf Floris V. en de West-Friezen gestreden.

[p. 66]

lijk nog vóór het jaar 1385 over op zijnen oudsten zoon wouter van den berghe. - Toen nu deze ook het huis te Riviere en de overige leengoederen van Matenesse had verkregen, nam hij den naam van matenesse aan, en schonk op den 15. April 1387 zijn huis ten Berghe met 55 morgen lands, strekkende van de Rotte tot aan den Broekschen vliet, in onversterfelijk erfleen aan zijnen broeder Kerstand van den Berghe¹⁾, met bepaling, dat de kinderen, door dezen te verwekken, een gelijk aandeel in deze goederen zouden verkrijgen, ‘behoudelic den outsten voer wt te nemen die husinghe mit den hyemwerve,’ terwijl ook een jonger zoon hierbij de voorhand zou hebben boven eene oudere dochter²⁾.

‘Het slot Hillegersberch,’ zegt Mr. Simon van der Sluis, ‘is wel het grootste ende outste sloth hier ontrent geweest. Het is gelegen een mijle van Rotterdam, noortoost van de stadt aff, en het is al gebouwt, eer datter sware dij eken om het lant sijn geweest; maar van wie dat dit is gebout, dat en canmen door de outheyt niet wel weten. Hetselve is nog (1472) seer groot met sware muyre ende schoone torens met een cappelle off kerck, gelegen op eenen hoogen berch off heuvel, ende leyt nu heel vervallen. De lantluyden, die plegen hier op deze hoochte haer selven te salveren, als het lant des wijnters daer ondervloeyden van het Maeswater. Hier heeft op dien tijd een proffetesse gewoont, daer seer veel wonders aff geseyt werde, ende was genaemt Hillegaert. Hier werdt veel van gelogen, dat niet wel te geloven en is³⁾. Dit

1) Deze Kerstand van den Berghe komt voor als schildknaap in oorkonden van 1405 en 1407. Hij wordt op den 12 Oct. 1407 met twee mannen door den graaf van Holland opgeroepen binnen Woudrichem. Men vindt hem op den 3. Sept. 1410 vermeld als hoogheemraad van Schieland, en op den 12. Mei 1412 als baljuw van Delf- en Schieland, v. Mieris, IV. 84, 149 en 201. Kerstand van den Berghe overleed zonder geboorte na te laten, weshalve de goederen van Hillegersberg na zijnen dood weder aan zijnen broeder Wouter van Matenesse of diens leenvolger kwamen.

2) MS.K. van Alkemade.

3) Hildegardis castelli una cum templo ruinae in editiore tumulo, qui in solo circumquaque uliginoso et plano in speciem tribunalis assurgit, miliaris ferme unius spatio a Roterodamo disiunctae visuntur, in quo Hildegardis fatidicae foeminae alterius cuiusdam Sibyllae aut Carmentae (cuius effata atque oracula presentem temporum conditionem pulchre exprimentia inspexisse aliquando memini) aedificium stetit, turris lacera superest, dominium nunc penes Joan. Matenesium?’ Hadr. Junius, Hist. Bat. cap. XVIII. p. 316.

[p. 67]

sloth is verwoest ende vernielt inden jare 1426 van capiteyn Nagel met sijne rovers; het was een capiteyn van vrou Jacoba; ende dit slot behoorden doen toe heer adriaen van matenesse, ende was getrouwt met vrou ael van spangen, ende comt nu toe inden jare 1472 heer wouter van matenesse, die getrouwd is met vrou lijsbet van cralingen, maar hij was eerst getrout met joffr. durff van rijn. - Dit vervallen slot thoont hem van verre noch grootelijk ende seer schoon verheven int aenzien, ende het is een seer sterck gebou, ende rontomme is seer schoon maer leech weylandt.’

‘Het wapen van Hilegersberch, dat is door outheyt bijnae vande eyge heer wt de memorij gecomen door seecker misbruyck, dat sedert den jare 1426 is oorsaacke geweest. Want nae dat dit heerlijk slot was verdystrueert, soe heeft nae die tijt den schout van het selve dorp altijt met sijn eygen zegel gesegelt ende oock sijn eygen wapen doen stellen in de plaets van het rechte wapen. Dit misbruyck is tot desen huydigen dage toe van alle de schouten van het dorp gevolcht; maer het rechte wapen van dit slot is een roode lende met drie goude starren op een silveren gront, gelijk als het de heeren van Mathenesse altijt hebben van outs gevoert. Want het heele dorp met de gronden ende huysingen sijn tot desen dage toe een erffpacht, de heeren van Matenesse van outs toebehoorende.’

Uit hetgeen Simon van der Sluis ons hier mededeelt omtrent het eigenlijke wapen van het slot te Hillegersberg of het zoogenaamde Reuzenhuis, leeren wij den oorsprong kennen van het wapen, dat in later tijd door de heeren van Matenesse werd gevoerd, te weten de schuinsche bande van keel, beladen met drie sterren van goud, op een zilver veld. Kerstand van den Berghe,

[p. 68]

jonger zoon van diederik boekel uiternesse, had vermoedelijk dat wapen aangenomen, toen hij in bezit kwam van het huis en de heerlijkheid van Hillegersberg, waaraan het door een ander geslacht zal zijn gegeven¹⁾; het ging vervolgens over op zijnen zoon wouter van den berghe, welke alzoo de eerste heer van matenesse was, die dit wapen voerde in plaats van de fasce en de drie leeuwshoofden, door het geslacht van Boekel en door de vroegere heeren van Matenesse gevoerd.

Tot de aanzienlijke bezittingen van onzen wouter van matenesse behoorden ook de goederen van Spangen, van welke het slot met 27 morgen lands van hem in leen werd gehouden door Philips van Spangen, die in 1385 de mindere helft daarvan, met de hand van wouter van matenesse, zich toen nog noemende wouter van den berghe, in lijftogt vermaakte aan zijne echtgenoote Elizabet Gijsbrechts dochter van IJsselstein. In de oorkonde, deswege uitgevaardigd, komen Jan heeren Dirks zoon van Matenesse en Simon Philips zoon van Matenesse voor als getuigen van wouter van den berghe.

Een jonger broeder van diederik boekel uiternesse beërfde vermoedelijk de vaderlijke goederen, welke tusschen Ouderschie en Schiedam waren gelegen en den naam van Spangen (Spaanschen polder) droegen. Deze zal zijn erfdeel welligt ontvangen hebben als een leen, te houden van zijn ouderen broeder, uit wien de heeren van Matenesse, zooals wij boven zagen, zijn voortgesproten. Hij stichtte omstreeks het jaar 1310 het slot te Spangen, dat, met vijf torens en eene kapel voorzien, zoo groot en schoon was, als er een in het gansche land werd gevonden. In den echt getreden met Sophia van Dorp, werd hij de stamvader van het adellijke geslacht van Spangen, dat na hem heeft gebloeid.

‘Het slot te Spangen is mede wat bedorven vande Cabbe-

1) De wapens behoorden aan de geslachten, niet aan de goederen, en gingen niet zelden met eene erfdochter op een ander huis over. Zie mr. L. Ph. C. van den Bergh, t.a.p., bl. 250.

[p. 69]

lyaeuse partije, daer graeff Willem van Hollant opperste van was, in den jare 1351. Dit en leedt doen geen groote schade, alsoo den heer Dirck van Spangen¹⁾ doen in Brabant was ende doen de goederen van Spangen besadt. Dit slot is hier naer inden jare 1384 wederom gerepareert ende opgemaeckt van hr. Dircks soone, met namen, heer Philips van Spangen²⁾ ende hij was getrouwt met vrou Hendriche (Lijsbet) heer Gijsberts dochter van IJselsteyn. Dit seer schoone gebouw is geheel ten gronde vernielt van capiteyn Willem Nagel inden jare 1426, als hr. Engelbrecht van Spange³⁾ dit slot toebehoorde. Ende hij hadde te Wijve vrou Steventje van Aleckemade. Dit slot is wederom van nieuws opgebouwt van hr. Philips van Spangen inden jare 1453, maar soo groot niet als het te voren was, maar veel eleynder. Desen hr. Philips was mede op de groote dachvaert tot Sluys gehouden bijden hartogh Philips van Borgonyen in den jare 1467. Ende nu comt dit slot toe hr. Cornelis van Spangen, een fraey jongen heer ende eenen soon

1) Dirk van Spangen komt voor op den 13. Junij 1352, wanneer hij gesteld wordt op vijf manschappen, bij te zetten tot de belegering van het huis Poelgeest te Koudekerk, en wordt ook nog vermeld op den 3. Nov. 1364, v. Mieris, II. 809; III. 171. - Een ander Dirk van Spangen komt voor als Baljuw van Rotterdam, op den 28. Febr. 1414. Zie v. Mieris, IV. 279. - Odgier van Spangen sneuvelt met graaf Willem IV. in Friesland, 1345. Wagenaar, III. 260, Goudtsche Kron. 103. Jan van Spangen kwam ons reeds vroeger voor op de jaren 1325, 1331 en 1336.

2) Philips van Spangen wordt met 10 manschappen opgeroepen ten strijde tegen de Friezen, 3 Mei 1398, en in den Arkelschen oorlog met 2 glavien, in April 1405, en met 4 manschappen op den 15 of 16 Julij 1405 en 12 Oct. 1407. Hij wordt beleend met de ambachtsheerlijkheid van Ouderschie in Mei 1409, en komt voor als hoogheemraad van Schieland en als ridder, 3 Sept. 1410, wordt slotvoogd van IJsselstein, 7 Aug. 1416, belooft Jacoba na den dood van haren vader, hertog Willem van Beijeren, te zullen huldigen, 15 Aug. 1416, en was tegenwoordig bij het vredeverdrag, dat op den 13. Febr. 1419 tusschen gravin Jacoba en haren oom hertog Jan van Beijeren te Wondrichem werd gesloten. Zie v. Mieris, III. 673; IV. 13, 20, 84, 119, 149, 198, 380, 383, 494, 526.

3) Egbert van Spangen komt voor op den 15. April 1420, bij v. Mieris, IV. 544. Hij wordt ook vermeld in 1438.

[p. 70]

van hr. Philips voornt. Desen heer Cornelis is seer machtich van goet ende was in den jare 1460 gebooren ende is nu out 12 jaren in den jare 1472.’

‘Het wapen van Spangen is een blaeuwe bare op een gouden gront, ende dit wapen wert nog huyden bij den hr. van Spangen alsoo gevoert¹⁾.’

Eindelijk, onder de voorvaderlijke goederen, welke wouter van matenesse beërfde, noemen wij ook de heerlijkheden van Nieuw en Oud-Matenesse, benevens de hofstede van Matenesse, genaamd Diederik Boekels hofstede Uiternesse, met 17 morgen lands, welk adellijk kasteel hij vermoedelijk, even als zijne nakomelingen, in leen hield van eenen tak uit zijn geslacht, die den naam van Boekel bleef dragen.

Sedert kort was wouter van matenesse tot ridder geslagen, toen hij zich op den 1. Aug. 1393, benevens Reinier Dever, ridder, Philips van Spangen, Dirk van Poelgeest, Alphert van der Horst, Kerstand van den Berghe, Willem van Veen, Jan heeren Dirks zoon²⁾, Simon Philips zoon³⁾, Jan heeren Daniels zoon, Pieter heeren Daniels zoon⁴⁾, en Jan Danielsz.⁵⁾,

1) De oudste heeren van Spangen voerden, even als de eerste heeren van Matenesse, het volle wapen van Bokel, te weten goud met eene fasce van azuur, vergezeld van drie leeuwshoofden van keel.

2) Jan, heeren Dirks zoon van Matenesse komt voor in 1376 als schout van Nieuw-Matenesse, en in 1385 als getuige van Wouter van den Berghe of W. v. Matenesse. Dirk, Jan, Dirks zoons, zoon van Matenesse komt voor in 1405 en 1413 en bezat eenig land in Matenesse.

3) Simon Philips zoon van Matenesse wordt vermeld in 1376 als heemraad van Nieuw-Matenesse, en in 1385 als getuige van Wouter van den Berghe of W. v. Matenesse.

4) Pieter heerera Daniels zoon van Matenesse komt voor in 1405 als bloedverwant van Wouter van Matenesse; hij wordt ook op den 17. April 1414 vermeld bij van Mieris, IV. 284.

5) Deze kan een broeder geweest zijn van Jan heeren Daniels zoon, die te gelijk vermeld wordt. Het was oudtijds niet ongewoon, dat twee broeders of zusters denzelfden voornaam droegen. - Het is voorts onzeker, of Jan, heeren Dirks zoon van Matenesse en Pieter, Jan en Nicolaas heeren Daniels zonen van Matenesse al, dan niet, uit echten bedde geboren waren. Het laatste zou men kunnen vermoeden door de opvolging van hunnen neef Wouter van den Berghe in de leengoederen van Matenesse. In de middeleeuwen was het geen blaam, gelijk thans, de natuurlijke zoon van eenen edeIman te zijn. Al deelden zoodanige kinderen niet met de wettige in al de regten hunner geboorte, zij werden tot den stam gerekend en eerlijk onderhouden en begoed. Ook behoorden zij hier te lande tot den adel. Zie mr. L. Ph. C. van den Bergh, t.a.p. bl. 257.

[p. 71]

schildknapen, op verbeurte van lijf en goed verbond, om het huis te Riviere gedurende een jaar, ten behoeve van hertog Aalbrecht, ‘ende tot nyemant anders’ te houden, en dit kasteel voor den graaf te openen, ‘sijnen wille daermede te doen ende hem daermede te behelpen’, zoo vaak hij daartoe vermaand zou worden¹⁾. Deze verbindtenis van wouter van matenesse en zijne vrienden en bloedverwanten was vrijwillig en kan haren grond gehad hebben in de oude tweespalt tusschen de Hoeksche en Kabeljaauwsche partijen, welke ook onder Aalbrecht van Beijeren, bij den invloed der beruchte Aleid van Poelgeest, meermalen werd aangewakkerd: maar zij stond waarschijnlijk in meer onmiddellijk verband met eene erfscheiding, welke door den genoemden hertog op den 10. Junij 1377 tusschen zijne zonen was gemaakt, waarbij aan Jan van Beijeren, onder andere goederen, de stad Oudewater was toegewezen, benevens het huis te Riviere, dat kort te voren geruimd was door ‘monsigneur daniel de matenesse²⁾.’ Dan, deze toedeeling was willekeurig en onregtmatig: want de stad Oudewater had reeds vroeger het voorregt verkregen van nimmer van de grafelijkheid van Holland gescheiden te zullen worden, en het huis te Riviere was in 1346 aan de heeren van Matenesse in onversterfelijk erfleen geschonken, en werd dan ook, naar inhoud van vroegere handvesten van gravin Margaretha van Beijeren en van haren zoon hertog Willem, door dien zelfden Aalbrecht, in 1385, aan wouter van matenesse, ‘ververret ende vervreemt.’ Wat wonder, dat Jan van Beijeren later, als verkoren bisschop van Luik en graaf van Loon, welligt minder ‘bescheidelicken’, dan de oorkonde luidt, deze tegenstrijdigheden aan zijnen vader onder het oog bragt, die

1) Van Mieris, III. 598.

2) Van Mieris, III. 332.

[p. 72]

hem dan ook op den 24. Maart 1394, in plaats van de stad Oudewater en het huis te Riviere, de landen van Voornen ten erfdeel aanwees¹⁾

Nadat wouter van matenesse²⁾) in het rustig bezit van zijn slot was geraakt, ging hij, op den 4. April 1396, eene overeenkomst aan met de schepenen en raden van Schiedam, waarbij hij aan deze stad, naar aanleiding der handvesten, haar door hertog Aalbrecht verleend, afstand deed van het hooge en lage regtsgebied over 50 gaarden langs de Maas, aan beide zijden der stedelijke haven, voor zoover namelijk deze gaarden tot zijn ambacht behoorden, alsmede van zijne visscherij in de oude haven en in de veste tusschen het Rotterdamsche poorthuis en zijn huis te Riviere; terwijl de schepenen en raden, van hunne zijde, erkenden, dat de heer van Matenesse het regt had tot het houden eener sluis met eenen slunisvliet, strekkende in de haven der stad binnen de stedelijke vrijheid, en nog eenige andere regten³⁾.

Kort daarop bevond zich waarschijnlijk ook onze wouter van matenesse van zijne bezittingen verwijderd, in ridderlijke wapenrusting gedost, te midden van het talrijke leger van Hollanders, Zeeuwen, Henegouwers en Engelschen, hetwelk in dat zelfde jaar 1396 door hertog Aalbrecht te Enkhuizen werd verzameld, en den 22. Aug. van daar tegen de Eriezen van wal stak⁴⁾. Door deze magt had Aalbrecht spoedig zijne vijanden bedwongen; doch naauwelijks was hij terug gekeerd, of er barstte een opstand uit tegen de bezetting, welke te Stavoren was achtergelaten, zoodat hij in 1398 genoodzaakt was, een nieuw leger, ter handhaving zijner regten, naar Friesland te zenden. Op dezen tweeden togt tegen de Friezen was wouter van matenesse stellig tegenwoordig, en zettede daaren-

1) Privilegien van Oudewater, bl. 310; van Mieris, III, 606.

2) Hij komt in 1395 en 1405 ook voor als heemraad van Schieland bij S. v. Leeuwen, Bat. Illustr. bl. 1509.

3) Van Mieris, III. 641 en 642.

4) Simon van Leeuwen, Bat. IIlustr. bl. 1002.

[p. 73]

boven 5 manschappen bij¹⁾. Hij onderscheidde zich gewis bij deze gelegenheid niet minder door krijgsbeleid dan door moed: want op den 25. Oct. 1402 vertrouwde hertog Aalbrecht aan hem en aan Gooswijn van Poel het bevel over het slot en de bezetting van Stavoren, welke stad men, na het uitdrijven der Hollandsche bezetting, met kracht van wapenen had moeten heroveren en sedert behouden. Tot deze bediening had hij zich evenwel slechts voor den tijd van een jaar en op bepaalde voorwaarden verbonden³⁾, en keerde eerlang op zijne goederen terug, van waar onze ridder weder op den 15. of 16. Julij 1405, even als ook nog later op den 12. Oct. 1407, met zijne manschappen door den graaf van Oostervant werd opgeroepen ten strijde tegen de heeren van Arkel⁴⁾. Op den 19 Aug. 1407 ontmoeten wij hem onder andere aanzienlijke edelen in 's graven voedering en kleederen te Ravestein (Hagestein?), en omstreeks het midden van December daarna, voer hij met Philips van Dorp, thesaurier, Arend van Duivenvoorde, Gerrit van Zijl en Mauwerijn van der Does, over Rotterdam naar Woudrichem, tot verdediging der frontieren⁵⁾. Wouter van matenesse verbond zich vervolgens, tegelijk met Johan van Brederode²⁾, door den eed van ledigman (homagialis vasallus et homo ligeus) zijn leven lang aan Hendrik V., koning van Engeland, die hem op den 28. Mei 1413 daarvoor bij wijze van leen eene jaarlijksche wedde van 25 marken of 50 Engelsche nobelen schonk; hij diende vermoedelijk dezen vorst in zijnen oorlog met Frankrijk en was welligt tegenwoordig bij de bestorming van Harfleur en bij den zegenpraal van Azincourt. Later treffen wij hem weder in Holland aan onder de edelen, welke tegenwoordig waren bij het vrede-

1) Van Mieris, III. 673.

3) Baron Thoe Schwartzenberg en HohenIansberg, Placaatboek van Vriesland, I. 333 en 334. Op den 1. Aug. 1409 komt Jan van Heemstede als kapitein en kastelein van Stavoren voor bij van Mieris, IV. 124.

4) Van Mieris, IV. 20 en 84.

5) Arn. van Buchel. MS.

2) Van Mieris, III. 721.

[p. 74]

verdrag, op den 13. Fedr. 1419 tusschen gravin Jacoba en haren oom Jan van Beijeren binnen Woudrichem gesloten¹⁾.

Wouter van matenesse had bij zijne eerste echtgenoote elizabet alpherts dochter van der horst twee Zonen en eene dochter verwekt, adriaan, zijnen leenvolger, Hubrecht²⁾, in 1405 als schildknaap vermeld, en Oda³⁾ van Matenesse, die reeds tot volwassen leeftijd waren gekomen, toen hij in 1407 in een tweede huwelijk trad met machteld van den werve, dochter van wijlen Hubrecht van den Werve en Volewijf van den Berghe. Hij verbond zich bij huwelijksvoorwaarden, om zijne koren- en smaltienden te Wassenaar te verzekeren aan zijne kinderen uit dezen echt te verwekken, en de mindere helft daarvan aan zijne echtgenoote in lijftogt te vermaken. De ridder Arend van Duivenvoorde komt daarbij voor als borg van wouter van mateness, terwijl Kerstand van den Berghe, schildknaap, als voogd, en Jan van den Werve⁵⁾, als borg van Volewijf van den Berghe, deze huwelijksvoorwaarden bezegelden.

Machteld van den werve beërfde later, bij het overlijden van haren eenigen broeder Jan van den Werve het huis te Werve in Rijnland, waarmede zij door graaf Willem VI. op den 2. April 1415 beleend werd. Dit kasteel ging vervolgens op den 15. Junij 1429 over op haren zoon Johan van Matenesse, dien zij, nevens eene dochter Maria, aan haren echtgenoot had gebaard. Deze Johan van Matenesse⁶⁾, heemraad van Delfland, verwekte

1) Van Mieris, IV. 526.

2) Hubrecht van Matenesse liet, volgens Simon van Leeuwen, eene dochter na, met name Elizabet, gehuwd met Antonis van Cats, zoon van Lieven van Cats.

3) Oda van Matenesse huwde, volgens S. v. L., met Otto van Hoogstraten.

5) Jan van den Werve zegelde bij gemis van een eigen zegel met dat van zijnen oom Jacob van Rijsoorde.

6) Johan van Matenesse trad, volgens S. v. L., in tweeden echt met Wilhelmina van Alkemade en verwekte bij haar eene dochter, Margaretha van Matenesse, die voorkomt als nonne te Rijnsburg.

[p. 75]

bij zijne gemalin Margaretha de Partant alias de Castello uit Luikerland, eenen zoon, Philips van Matenesse, die het huis te Werve op den 21. Maart 1466 beërfde en, door zijne echtgenoote Maria van Wonde, ook de heerlijkheden van Woude en Warmond verkreeg. Na het overlijden van Philips van Matenesse¹⁾, werd zijn zoon Jacob van Matenesse, schildknaap, en gemaal van Anna van Almonde²⁾, op den 9. Maart 1503 met het huis te Werve beleend, van wien deze goederen op den 12. April 1516 overgingen op zijne zuster Maria van Matenesse³⁾, ook vrouwe van Woude en Warmond en gemalin van den ridder Jan van Duivenvoorde⁴⁾.

Adriaan van matenesse, oudste zoon van wouter van matenesse en elizabet van der horst, heemraad van Schieland, ontving in het jaar 1405, bij het leven zijns vaders, als huwelijksgave het huis te Riviere met den boomgaard, de molenwerf, den molenkamp en de overige landerijen, welke tot het kasteel behoorden⁵⁾, benevens het ambacht van Matenesse met zijne ver-

1) Philips van Matenesse deed, volgens S. v. L., na het overlijden zijner echtgenoote eerre reis naar Rome, aanvaardde aldaar den geestelijken stand en eindigde zijne dagen als monnik te Warmond

2) Deze Anna van Almonde komt op den 9 Oct. 1512 voor als gemalin van Jacob van Matenesse, schildknaap, en op den 6 Sept. 1560 als weduwe van Bartholomeus van Egmond van Merestein.

3) Eene zuster van Jacob en Maria van Matenesse was Margaretha van Matenesse, nonne te Poel.

4) Bat. Illustr., blz. 1271. MS. Genealogie der heeren van Matenesse uit de laatste helft der 16^de. eeuw.

5) Te weten, ‘tlandt vpten Hem; jtem dat campkiin onder Sterrenburch; jtem den rijstuyn bi Sterrenburcht; jtem een camptgen an die oostziele vanden rijstuyn ende twee campkijns tenden den Ommeloop; jtem den Ommeloop; jtem den dijcke an die noortzide vander Schye; jtem den dijc dair an weswairts van Harders heul.’
Het buis Sterrenburg werd voormaals gesticht door Hugo van Cralingen en ging met eene erfdochter over in het geslacht van Duivenvoorde. Arend van Duivenvoorde droeg deze hofrad met 20 morgen lands op aan den graaf van Holland, die hem daarmede op den 17. April 1414 weder in onversterfelijk erfleen beleende. Zie v. Mieris, IV, 284.

[p. 76]

vallen, visscherijen verder aankleven; ook de hofstede van Matenesse (Uiternesse) met 17 morgen lands en nog andere goederen¹⁾ werden bij die gelegenheid op hem verleid, doch daaraan behield de vader zich den lijftogt levenslang voor. Met het een en ander werd adriaan dan ook op den 14. Junij 1406 door graaf Willem VI. beleend²⁾,

In den Arkelschen oorlog werd ook onze Adriaan van Matenesse, op den 12. Oct. 1407 met twee manschappen binnen Woudrichem ontboden³⁾, en in eene andere rolle wordt hij gesteld om den graaf met 1 glavie of 6 voetknechten te dienen⁴⁾. Ofschoon hij op den 15. Aug. 1416, als schildknaap, plegtig had beloofd, Jacoba van Beijeren na den dood van haren

1) Te weten ‘sesstalf merghen lands int Nyeuwe landt ende drie marghen in Oude Mattenesse; jtem tlant after die Spaengen; jtem tambocht inden Broec met sinen verualle ende pachte; jtem in Hyldeghairdsberghe neghen merghen lands in Wouter Mueinairs zate; jtem vijf merghen, die Oudsier Nachtegael bruyct; jtem drie merghen in die Zantberchs zate; jtem half die smaltienden te Hyldeghairdsberghe; jtem anderhalf viertel lands die legghet op gheen zide der Goude, ende dair toe twalef merghen lands.’
Door het Nieuwland worden de landen aangeduid tusschen den ouden dijk en de Maas buiten het ambacht van Matenesse gelegen. De Broek was van ouds een uiterwaard bij Matenesse geIegen. Zie van Mieris, II. 61.

2) Van Mieris, IV. 36. Deze brief is verkeerdelijk opgevat door den schrijver van de Geschiedenis van het huis te Rivier en van het geslacht van Matenesse, in den Schied. Alm., 1839, blz. 145.
Adraan van Matenesse kocht ook nog in 1413 den vrijen eigendom van 8 morgen lands gelegen in het ambacht van Matenesse, welke hij tot dus verre van Jacob Boekel in leen had gehouden, te weten 5 morgen Iands, gelegen ‘tenden den Spansen dijc, streckende vander Wateringhe in Mattenesse tot Danel Symons zoens lande, ende beleghen heeft, aen die zuittwestzide, Hildegond, Willem Rijckents soens mit hueren lande ende, an die noordoostzide, den wech van Mattenesse; jtem drie merghen lands an den Groenen wech, streckende van den Groenen weghe toot Jacob Doeden soens werue, ende beleghen heeft, an die zuittwestzide, heer Jan van Zeland mit sinen lande ende, an die noordoostzide, Dirc Jan heren Dircx zoens soen van Mattenesse ende Jacop zoens soen mit hueren lande.’

3) Van Mieris, IV. 84, 284, 423, 494.

4) Arn. van Buchel. MS.

[p. 77]

vader, als gravin te zullen huldigen¹⁾, zien wij hem evenwel sedert geschaard onder de vanen der Kabeljaauwsche partij. Immers hij opende, in het jaar 1425, zijn slot te Riviere voor hertog Philips van Bourgondie, ter bescherming van Schiedam, in den oorlog, welken deze vorst toenmaals tegen zijne nicht Jacoba van Beijeren voerde. Hij deed het ‘van duechden ende van oetmoedicheden ende niet van eniger schulde off rechts wegen’; weshalve de hertog dan ook van zijne zijde beloofde, dit kasteel, na het eindigen van den krijg, weder vrij en onbeschadigd aan adriaan te zullen overgeven, en geen zoen te sluiten met zijne nichte van Braband, zonder hem daarin te betrekken²⁾. Jan van Niekerk voerde gedurende dien tijd het bevel over de bezetting op het huis te Riviere en binnen de stede van Schiedam, en ontving daarvoor een dagelijksch traktement van een Hollandsch schild³⁾; terwijl adriaan later, toen Jacoba afstand van hare landen gedaan had, door hertog Philips met het baljuwschap van Schiedam werd beloond⁴⁾. Doch van eene andere zijde leed hij schade aan zijn slot te Hillegersberg, dat hem, na het kinderloos overlijden van zijnen oom Kerstand van den Berghe, was aangestorven, en in 1426 door de Hoeksche partij, onder aanvoering van kapitein Nagel, verwoest werd⁵⁾.

Adriaan van matenesse was in den jare 1405 in den echt getreden met aleid van spangen, dochter van den ridder Philips van Spangen en van Elizabet Gijsbrechts dochter van IJsselstein. Bij zijne huwelijksvoorwaarden verbonden zich Herberen van IJsselstein en Gielis van Cralingen, ridders, met Jan van IJsselstein en Jan van Hodenpijl, schildknapen, als borgen voor Philips van Spangen, en Arend van Duivenvoorde, ridder, Alphert van der Horst, Kerstand van den Ber-

1) Van Mieris, IV. 383.

2) Van Mieris, IV. 812.

3) Van Mieris, IV. 876.

4) Schiedamsche Almanak, 1839, blz. 147.

5) Mr. Simon van der Sluys, Memorien.

[p. 78]

ghe en Hubrecht van Matenesse¹⁾, schildknapen, als borgen voor wouter van matenesse, adriaans vader; terwijl Pieter heeren Daniels zoon van Matenesse en Dirk, Jan, heeren Dirks zoons zoon van Matenesse, als bloedverwanten, mede den huwelijksbrief bezegelden. - Uit dezen echt kwamen drie zonen voort, wouter, Gijsbrecht²⁾ en Gerrit³⁾, van welke de jongsten stierven zonder geboorte na te laten, benevens twee dochters, beide Elizabet genaamd. De eene dochter is bekend als abdisse van Rijnsburg en overleed in 1494 of 1499. Hare zestien kwartieren stonden in deze abdij voor het oratoor: de acht eerste daarvan waren Matenesse, van der Horst, Spangen, IJsselstein, Leijenberch, Raaphorst, Hodenpijl en Heemstede. De andere Elizabet huwde met Dirk van der Does en werd begraven in de kerk der meer genoemde abdij, alwaar nog in den jare 1570 aan de noordzijde der kerk onder het orgel een tafereel hing, voorstellende den heiligen Gregorius, met de afbeeldingen van aleid van spangen, Elizabet van Matenesse, Elizabet van Cats en Adriaan van der Does, knielende elk voor een ‘behanghen schabelle met hen wapenen dair voiren.’ Beneden deze schilderij lagen de gemelde personen begraven onder een grooten Llaauwen zerk, waarop het wapen van van der Does was uitgebeiteld, met het grafschrift:

‘Hier leyt begrauen Adriaen van der Does, rentmeester generaell van Reynsburch, sterff anno 1502 den XXVII^en. in Februario. Hier leydt begrauen joncfrou Geertruyt van Remmerswaell, huysfrouw van Adriaan van der Does.’

1) Hubrecht van Matenesse zegelde bij gemis van een zegel met dat van zijnen neef Dirk van der Lek.

2) Welligt dezelfde persoon als N. van Matenesse, die door S. v. L. vermeld wordt als schildknaap, broeder van Wouter van Mateness en gemaal van Cleysken van Naaldwijk, dochter van Hendrik van Naaldwijk en eene dochter van Schalkwijk. Bat. Illustr. blz. 1002.

3) Welligt dezelfde Gerrit van Matenesse, van wien Simon van Leeuwen getuigt, dat hij met zijne echtgenoote Maria van Rietwijk afgeschilderd was op een vensterglas in de kerk der abdij te Egmond. Bat. Illustr., blz. 1002.

[p. 79]

Op de onderste lijst van het tafereel las men deze woorden:

‘Hier leyt begrauen jonckfrou alijd vander spangen, adriaens wijff van mathenesse was, starf jnt jair MCCCCXLVIII opten XIII^en. dach jn October.’

‘Hier leydt begrauen jonckfrou Elizabeth van Mattenesse, Diricx van der Does wijff was, starff jnt jair MCCCCLXIX des vrijdaechs nae Pynster.’

‘Hier leydt begrauen jonefrou Elisabeth van Cats, Adriaens vander Does wijff was, starff jnt jaer MCCCCLXXVII opten laesten dach van Aprill.’

‘Hier leydt begrauen Adriaen vander Does, rentmeester van desen doester, ende starff jnt jaer XV^c. ende II. opten XXV^en. dach jn Februario.’

In het memorie- of doodboek der abdij, waarin men gewoon was de namen van de ‘naeste overledene vrunden, als vader, moeder, broeders, susters, oem, moijen ende anders’ op te teekenen, bevonden zich o.a. Elizabeth van Hodenpijll, Elizabeth van der Horst, Clementia van der Horst, abdisse, Alphart van der Horst, Elizabet van Mathenesse, abdisse, Elizabet van Matenesse, Alphart van der Horst, Johan van der Horst, Statini van Braeckels broeder, Gijsberta van der Horst, Maria van der Horst, Dirk van der Horst, monialis. - Elisabet van Matenesse, abdisse, was ‘moije van Adriaen van der Does, sijns moeders suster mede genaempt Elysabeth¹⁾.’

Wouter van matenesse, oudste zoon van adriaan van matenesse en aleid van spangen, werd in het jaar 1435 met de vaderlijke leengoederen verleid, ook met de groote en smalle tienden tusschen Scherpendrecht en Louwersloot, in het kerspel van Hillegersberg gelegen en leenroerig aan de abdij van St. Paulus te Utrecht²⁾; alsmede met de hofstede van Matenesse,

1) Getuigenissen van Stephana van Rossum, abdisse, Adriana van Egmond genaamd Merestein, priorinne, en het convent van Rijnsburg, gegeven op den 10 Julij 1570, op verzoek van Hendrik van der Does, wonende te Rijnsburg, en zoon van Adriaan van der Does en Geertruida van Remmerswaal.

2) Met deze tienden werd in 1366 zeker Vrank van Ghestel, en in 1396 en 1402 Johan van Ghestel Willemsz. verleid. In 1422 kwamen zij door verzuim weder aan de abdij, die vervolgens daarmede Adriaan van Matenesse, Wouters vader beleende. Arn. van Buchel. MS.

[p. 80]

genaamd Dirk Boekels hofstede Uiternesse, welke toenmaals in eigendom behoorde aan Jacob Boekel van Wena, heemraad van Schieland. Onze wouter trad, in het jaar 1435, in den echt met durf van rijn, dochter van Evert van Rijn en Catarina Crabels. Hendrik van Rijn, Floris van Jutphaas, Zoude van Rijn, Folken van der Weerhorst, Egbert van Spangen, Jan van Matenesse en Gijsbert van der Huele, baljuw van Rijnland, bezegelden zijne huwelijksvoorwaarden. Hij verwekte bij zijne gemalin twee zonen, adriaan en Joost, welke laatste den geestelijken stand omhelsde, benevens eene dochter, met name Catarina, die ongehuwd schijnt overleden te zijn. Wouter van matenesse verbond zich later in tweede huwelijk met elizabet van cralingen dochter van Gielis van Cralingen. Twee dochters Agnes en Aleid waren de vruchten van dien echt: de eerste huwde met Jan van Schoten, en Aleid werd de gemalin van Joost Dever van Minnen¹⁾.

Adriaan van matenesse, oudste zoon van wouter van matenesse en durf van rijn, heemraad van Schieland, werd in het jaar 1488 beleend 1^o. met het huis te Riviere, benevens het hoog en laag regtsgebied binnen de uiterste sloot van dit kasteel; 2^o. met 47 morgen lands gelegen te Spangen, waarvan 27 morgen benevens het huis te Spangen door den heer van Spangen van hem in achterleen werd gehouden, terwijl de overige morgentalen, genaamd de Terney Campen, door adriaan zelven gebruikt werden; 3B0. met de helft van 9 morgen lands en eene huizinge, geheeten Dirks zate van Heylide²⁾, gelegen te Rotte,

1) Oude genealogie der heeren van Matenesse. Memorien van Mr. Simon van der Sluis.
Uit het huwelijk van Joost Dever van Minnen en Aleid van Matenesse sproten twee dochters voort, Maria en Elisabet geheeten: de eerste huwde met Joost bastaard van Brederode, en de andere met Wernard van der Does. Beide stierven zonder geboorte na te laten.

2) Diederik van Hoylede was gehuwd met Margrieten, dochter van Haren Vranken Stoep van Hildegardeberglie, den eerst bekenden heer van het kasteel en de goederen van Hillegersberg, vermeld op den 2. Nov. 1269, bij van Mieris, I. 350.
Vrank en Nicolaas van Hoylede komen voor in 1341 en 1324. Zie van Mieris, II 119, 337, 426, 479.

[p. 81]

tusschen den burgweg en den Broekschen vliet, met 12 morgen te Reewijk en nog 3 morgen, gelegen aan den zandberg te Hillegersberg. Hij verkreeg mede, in 1501, de erfpacht van de dijkboeten van Oud-Matenesse, toekomende aan schout, buurlieden en ambachtsbewaarders van Zevenhuizen, en dat wel tegen eene jaarlijksche uitkeering van 17 stuivers.

Adriaan van matenesse huwde met maria van duivenvoorde, eenige dochter van Jan van Duivenvoorde en Clara van Haeften, vrouwe van Lisse, en verwekte bij haar verscheidene kinderen, van welke slechts drie den volwassen leeftijd bereikten, te weten, jan, zijn leenvolger, Clemence, gehuwd met Melis van Amstel van Minden, heer van Kronenburg, en Machteld, gemalin van Gijsbrecht van Tuyl van Bulkestein uit Gelderland.

Jan van matenesse, zoon van adriaan van matenesse en maria van duivenvoorde, werd in 1507 (1508) beleend met het huis te Riviere, de goederen van Spangen, de helft van Dirks zate van Hijlide; terwijl de tienden tusschen scherpendrecht en Louwersloot en de landen te Reewijk en Hillegersberg, benevens de hofstede van Uiternesse, welke toenmaals het eigendom was geworden van Jan van Almonde, mede in het volgende jaar op hem werden verleid. Hij komt voor als hoogheemraad van Delfs- en ook van Schieland.

Hij huwde in den jare 1507 met maria van assendelft, eenige dochter van den ridder Nicolaas van Assendelft en Aleid Freyse van Kuinre, en verwekte bij haar vier zonen en eene dochter, van welke adriaan, Nicolaas en Wouter den volwassen leeftijd bereikten. In 1522 overleden zijnde, werd hij bijgezet in de kerk te Ouderschic. Zijne weduwe hertrouwde later met Jan van Renesse van Wulven,

[p. 82]

en stierf in 1547. Zij werd begraven in de Minrebroederskerk te Utrecht, alwaar hare zonen kort te voren eene grafstede hadden verkregen met een nieuwen grafkelder¹⁾, boven welken op den muur een schoon epitaphium of memorietafel met de wapenen van Matenesse prijkte. - Adriaan van matenesse, johans leenvolger, zullen wij hierna behandelen. Zijn tweede broeder Nicolaas van Matenesse²⁾ was heer van het huis te Lisse, en trad in 1544 in den echt met Geertruid, dochter van wijlen Hendrik Piek, heer van Tienhoven, en Hadewich van Goor. Hij werd in 1564 begraven te Lisse, nalatende een eenigen zoon, genaamd Johan van Matenesse, ambachtsheer van Lisse en Giesen en vrijheer van den Wenaard, die in het jaar 1624 ongehuwd overleed en in de St. Janskerk te Utrecht werd begraven. - Wouter van Matenesse, johans jongste zoon, was slotvoogd van Muiden en baljuw van Gooiland, en werd in 1551 in het klooster te Muiden bijgezet, kort na zijne gemalin Athia van Oenema of Unema uit Friesland (dochter van Janke Unema, heer van Wibisma, en Tet Wibolsma) met wie hij in 1544 in den echt was getreden. Hij liet eenen zoon na en eene dochter, genaamd Maria en gehuwd met Johan van Schagen; de zoon, Johan van Matenesse van Wibisma geheet en, behoorde tot de verbondene edelen van de jaren 1565-1567³⁾, doch verschijnt ons later, tijdens het vermaarde beleg van Leiden in 1574, in een minder gunstig daglicht. Immers, na het doorsteken der dijken, deed Don Francisco Baldeo, veldoverste der Spanjaarden, zijnen krijgsraad te Soetermeer vergaderen, en ontbood daarbij o.a. ook Jonkheer Johan van Mate-

1) Bij het af breken der Minrebroederskerk werd de groote blaauwe zerk, welke dezen grafkelder dekte en uit Duitschland herkomstig was, eerst naar het St. Janskerkhof en daarna in de St. Janskerk overgebragt.

2) Hij komt voor als schepen der stad Utrecht op de jaren 1545, 1546 en 1548. Zie de Water, Groot Utrechtsch Placaatb., III. 168 en 169.

3) Zie M.L. Baron d'Yvoy van Mijdrecht, Bijdragen tot de Historie van het verbond en de smeekschriften der Nederlandsche edelen van de jaren 1565-1567 bl. 199.

[p. 83]

nesse van Wibisma, die zich uit eigene beweging in liet leger der Spanjaarden ten dienste des konings liet vinden. Ook Matenesse gaf den raad tot het versterken en bezetten der binnendijken en tot voortzetting der belegering¹⁾. Vervolgens schreef hij eenen brief aan de overheden der belegerde stad, waarin hij hen door ‘bedriechlijke aenlockingen’ tot de overgave zocht te bewegen²⁾. Ten gevolge dezer missieve, die men op den 5 Sept. tegelijk met eenen brief van Baldeo ontving, werd de raad der veertigen, benevens de kapiteinen en wachtmeesters, bijeen geroepen. Jacob van der Does voerde het eerst het woord en was van gevoelen, dat men behoorde te letten op de hoedanigheid der schrijvers, ‘dat Mathenesse, alhoewel een goet edelman sijnde, t' anderen tijde sijn eere ende eed veracht hadde tot Haerlem tegens die dochter van Vliet’; terwijl Jan van der Does zeide, dat, gelijk Matenesse zich vroeger had kunnen helpen met het concilium van Trente, ‘nopende zijn houwelijck ende trouwe’, het nu te duchten was, dat hij zich jegens hen zou mogen beweren met het concilium van Constans; welk gevoelen ook werd geuit door den jongen heer van Warmond en door den baljuw van Rijnland³⁾. Deze Johan van Matenesse huwde met Gerarda, dochter van Nieolaas van Bronkhorst en Jacoba van Poelgeest, en won een eenigen zoon, Nicolaas van Matenesse van Wibisma, heer van Hazerswoude en Slijdrecht, die in 1617 overleed en bij zijne gemalin Geertruid van Lokhorst verscheidene dochters⁴⁾ verwekte, benevens eenen zoon, genaamd Cornelis van Matenesse, heer van Hazerswoude en Lokhorst. Peze huwde met Anna van den Bongaard, doch overleed zonder geboorte na te laten.

1) Bor, Oorspronk der Nederl. beroerten, VII B. bl. 551.

2) Zie den brief bij Orlers,Beschrijving van Leiden, bl. 495-498, en den inhoud daarvan bij Bor, VII B. bl. 552.

3) J.J. Dodt, Archief voor kerkel. en werelds. geschied., VI. 1-6.

4) Onder welke Anna van Matenesse, gehuwd met Willem van Schagen. Eene andere dochter huwde, volgens S. van Leeuwen, met Jacob van Wassenaar, heer van Warmond, en nog eene andere met Gerrit van Poelgeest, heer van Koudekerk.

[p. 84]

Adriaan van matenesse, oudste zoon van johan van matenesse en maria van assendelft, ridder, lid van de orde der edelen van Holland, hoogheemraad van Schieland, werd in het jaar 1522 (1523) met het huis te Riviere en de overige vaderlijke leengoederen verleid. Op den 4. Jan. 1524 deed hij, als vrijheer van Nieuw-Matenesse, afstand van alle aanwassen Maaswaarts strekkende, ten behoeve van den ambachtsbewaarder en de heemraden en ingelanden dezer heerlijkheid, tegen eene jaarlijksche uitkeering van 10 ponden. Adriaan van matenesse en Adriaan van Renesse, Domheer te Utrecht, te zamen vervangende Wouter van Matenesse, onderwierpen in 1533 (1534) de verschillen, welke zij hadden met den prelaat van Egmond en den priester Pieter Thomasz. van Wormer over het patronaat-regt eener kapelrij, gesticht op het altaar Onzer Vrouwe in de kerk te Ouderschie, aan de uitspraak van scheidslieden, na hierover verschillende en langdurige regtsgedingen gevoerd te hebben voor den officiaal des Domproost en voor den deken van St. Pieter, te Utrecht, voor den deken van Naaldwijk en voor den hove van Holland¹⁾. Nog ging onze adriaan²⁾ in het jaar 1535 eene minnelijke overeenkomst aan met de regeerders der stad Schiedam, over de tapperij binnen hunne wederzijdsche privilegien van 300 roeden³⁾. De beide partijen verbonden zich daarbij, geene ‘nyewicheyden van eenige tapperije meer’ in hare geregten te gedoogen. Hij wordt voorts zeer geroemd door Hadrianus Junius⁴⁾ over zijn manbaftig gedrag bij gelegenheid van eenen hoogen vloed, wanneer

1) J.J. Dadt, Archief voor Kerkel. en Wereld. geschied., V. 307.

2) Adriaan van Matenesse kan ons het bewijs geven, dat ook ten zijnen tijde de kunst van zakkenrollen met goed gevolg werd beoefend; want terwijl hij, daags na jaarsdag 1546, op de straat binnen Utrecht stond te wachten totdat de keizerlijke majesteit met de heeren van de Orde naar de Domkerk zou rijden, werd hem behendig een buidel met geld en zegel uit zijnen diefzak ontvreemd.

3) Het regt om 300 roeden buiten de poorten te mogen bannen had Schiedam reeds van hertog Aalbrecht verkregen. Zie v. Mieris, III. 613 en 614.

4) Hist. Bat., cap. VIII. pag. 59.

[p. 85]

hij door voorbeeld en beloften veel toebragt tot behoud van den Rijndijk.

Adriaan van matenesse verbond zich, in 1531, in het huwelijk met adriaan van duivenvoorde, dochter van Gijsbrecht van Duivenvoorde, heer van het huis den Bosch, en van Anna van Noordwijk, vrouwe van Opdam en Hensbroek. Hij verwekte bij haar verscheidene kinderen, van welke vier zonen en eene dochter tot volwassen leeftijd kwamen, te weten, jan, zijn leenvolger, Gijsbrecht¹⁾, die in 1598 ongehuwd binnen Leiden overleed, Joost, die in 1558 te Dole in Bourgondie door een noodlottig toeval het jeugdige leven verloor²⁾, Adriaan, die in 1574 ongehuwd te Delft stierf en te Ouderschie werd begraven, en eindelijk Maria, gehuwd met Arend van Bomenburg of Bemmelsberg, graaf tot Ubbergen buiten Nijmegen (?); zij overleed in 1566 en werd begraven in de St. Pieterskerk te Nijmegen. - Adriaan van matenesse werd in 1557 bijgezet in de kerk te Ouderschie bij zijne echtgenoote, die reeds in 1542 het tijdelijke leven had verlaten³⁾.

Johan van matenesse, oudste zoon van den ridder adriaan van matenesse en adriana van duivenvoorde, lid der ridderschap van Holland, hoogheemraad van Schie- en Delfsland, verkreeg volgens leenregt het huis te Riviere met zijne aanhoorigheden, als het hoog, middelbaar en laag regtsgebied, de leenmannen, visscherij en vogelrij, de visscherij der halve

1) Gijsbrecht van Matenesse wordt door Te Water ten onregte vermeld en als heer van Riviere en als lid der verbondene edelen, zie M.L. Baron d'Yvoy van Mijdrecht, t.a.p., bl. 208. - David Gijsbertsz. van Matenesse, stedehouder van Putten, die met Maria, zijne huisvrouw, Jan en Adriaan, zijne zonen, en vijf dochters voorkomt in het testament van Johan van Renesse, deken van St. Jan te Utrecht, was een natuurlijke zoon van den bovengemelden Gijsbrecht van Matenesse. Het testament van Johan van Renesse, gedagteekend 12 Sept. 1618, wordt gevonden hij J.J. Dodt, Archief voor Kerkelijke en Wereldsche Geschiedenissen, II. bl. 76 en volgg.

2) Zijn broeder Gijsbrecht rigtte voor hem een gedenkteeken met een toepasselijk grafschrift op.

3) MS. genealogie der heeren van Matenese.

[p. 86]

Schie, de heimwerf, den boomgaard rondom het slot, en de singelen met het daarop staande houtgewas, gelegen buiten de uiterste sloot van den boomgaard en strekkende aan den dijk en verder naar het huis te Spangen toe. Ook beërfde hij de ambachtsheerlijkheid van Oud-Matenesse en de vrije heerlijkheid van Nieuw-Matenesse met al haar toebehooren; eene rente gaande uit een huis en erf, genaamd de Laansloot; omtrent 11 hond lands in Oud-Matenesse, genaamd Dirk Boekels hofstad Uitenes¹⁾; 3 morgen lands genaamd de Gheer, strekkende langs den weg naar Spangen, en zekere dijkboeten, gelegen tusschen de Laansloot en den nieuwen dijk; eindelijk de hofstad van den Berg met 55 morgen lands en alle vicarijen, tot den huize behoorende, benevens drie blokken tienden en de smaltienden in het ambacht van den Berg, met andere landerijen en renten²⁾. Bij overdragt van Maria Dever van Minnen, weduwe van Joost bastaard van Brederode, verkreeg hij in 1561 ook nog het patronaat-regt eener vicarij in de kerk te Alkmaar.

De schrijver der Historie van het verbond en de smeekschriften der Nederlandsche edelen³⁾ vermoedt, dat ook onze johan van matenesse tot de verbondene edelen van de jaren 1565 tot 1567 behoord hebbe, te meer daar het van elders blijkt, dat hij zich vol ijver voor de vrijheid betoonde⁴⁾. Dan, deze gissing is strijdig met de verklaring door hem afgelegd voor commissarissen van den hove van Holland, in gevolge eener aanschrijving, door de regentesse der Nederlanden op den 11 Junij 1566 (1567) aan den stadhouder en de raden van

1) Hiermede werd hij op den 31. Maart 1558 door Jacob van Almonde als heer van Wena beleend.

2) Testament van den ridder Adriaan van Matenesse, 1557.

3) Te Water, t.a.p., I. 271.

4) Deze zijn ijver kan o.a. blijken uit zijne bijdrage van ƒ 200 tot bevordering der gemeene zaak aan prins Willem I., waarvan de oorspronkelijke kwitantie door dezen vorst gegeven, met zeer vele geschriften van en over Johan van Matenesse vroeger in eigendom was van de heeren Mr. C.F. van Maanen en Mr. J.F. van der Meersch te 's Hage, volgens getuigenis van Mr. Jac. Scheltema, in zijn Staatkundig Nederland, II. 82.

[p. 87]

het gemelde hof gedaan, waarbij de voornoemde edelen geroepen waren, om den eed van trouw aan den koning van Spanje te hernieuwen. Deze verklaring luidde aldus:

‘Joncheer jan van matenesse, heer van Ryviere, voorgehoude zijnde van gelijcke voorsz. Interrogatoire, heeft den ouden eedt vernyeuwt ende bij denzelven verelaert mit Zijne Ma^t. te willen houden en aen te spannen, als hij seyt altoos gedaen te hebben, dezelve gehoorsaem en onderdanich te weesen en jegens eene yegelijke te dienen, volgende den voorsz. eedt, eysch, natuere ende verbintenisse van zijne leenen, zeggende geen verbonden, obligatie ofte confederatien ter contrarie jegens Zijne Ma^t, gedaan te hebben, en dat hij mitsdien geene renunchiatie en behouff te doen.

(Geteekend) Johan van Mathenesse.’

Indien nu johan van matenesse het bewuste smeekschrift geteekend en tot de verbondene edelen behoord hadde, is het niet te vermoeden, dat hij minder rondborstig voor deze zijne handelingen zou uitgekomen zijn, dan andere edelen, die verklaarden gemeend te hebben daarmede niets tegen hunnen leeneed en den koning te misdoen, of wel, dat zij door het opgevolgd accoord met de regentesse der Nederlanden hun verbond en handteekening als vernietigd beschouwden, en geene andere verbindtenissen aangegaan hebbende, het onnoodig achtten eenige renunciatien te doen¹⁾. - Maar zonder tot de verbondene edelen behoord te hebben, ijverde hij niettemin, langs andere wegen, tot afschaffing der gruwelijke inquisitie en tot verzachting der plakaten op het stuk der religie. Immers, toen het indienen der vertoogen van de verbondene edelen en de staten van enkele provincien in Holland bekend was geworden, en men ook dáár had besloten opschorting der inquisitie en plakaten en eene nieuwe orde op het stuk van den godsdienst te verzoeken, werd johan van matenesse met Otto van Egmond, heer van Kenenburg

1) Zie M.L. Baron d'Yvoy van Mijdrecht, t.a.p., blz. 207-210.

[p. 88]

en anderen, in Julij 1566, naar Brussel afgevaardigd, ten einde het vertoog der staten van Holland ten hove in te dienen. Ook was hij tegenwoordig op den dagvaard der afgevaardigden der staten generaal, gehouden te Brussel op den 21 April 1567¹⁾.

Het huis te Spangen, dat tijdens de inneming van Rotterdam door Jonker Frans van Brederode, in 1488, veel schade had geleden, werd eindelijk in 1572, na vooraf door de watergeuzen onder bevel van den graaf van der Marck bezet te zijn geweest, door de stedelingen van Delft geheel verwoest, uit vreeze dat de Spanjaarden zich daarin zouden verschansen²⁾; gelijk twee jaren later ook het aloude slot te Riviere, bij het woeden des Spaanschen krijgs, van zijne voornaamste meubelen en een groot deel der brieven en bezegelde oorkonden beroofd, en verder geheel werd vernield en verbrand³⁾. Nog werd in dat zelfde jaar 1574, toen johan van matenesse uit Holland naar Utrecht voortvlugtig was⁴⁾, de ambachtsheerlijkheid van Hillegersberg door de Rekenkamer aangeslagen, die vervolgens het gezag van den ambachtsheer aan de regering der stad Rotterdam en aan de hoogheemraden van Schieland opdroeg. Sommigen verklaren dit feit uit de toenmalige staatkundige onlusten, en anderen voeren tot reden daarvan aan oneenigheden, welke tusschen den ambachtsheer, de ingezetenen en het geregt van Hillegersberg waren ontstaan⁵⁾.

1) Wagenaar, Vaderl. Hist., VI. 150-155. J.J. Dodt, t.a.p., I. 314. Johan van Matenesse wordt door Wagenaar Adriaan genoemd

2) W. v. Goudhoeven, 87 en 542. Afbeeldingen van het huis te Spangen zijn te vinden in het Kabinet van Nederlandsche en Kleefsche oudheden, D. IV.

3) Oude aanteekening. Eene af beelding van dit kasteel, zooals het zich voor het jaar 1574 nog in welstand vertoonde, is te vinden in den Schied. Alm., 1839. Zij werd genomen naar eene schilderij, berustende op het stadhuis te Schiedam. Eene andere afteekening van het huis te Riviere ziet men bij Smits, Schalkamer der Nederl. Oudh., op Mathenes. De bouwvallen, welke nog van dit huis bestaan, worden mede gevonden in den Schied. Alm. voor het jaar 1839.

4) Bor, Oorspronk der Nederlandse beroerten, VII. B. bl. 533.

5) Van den Honaard, Beschrijving van Hillegersberg, bl. 12, 40, 52 en 53. Schied. Alm., 147 en 148 in de noot.

[p. 89]

Hoe dit zij¹⁾, tijdens het aanwezen van Don Louis de Requesens in de Nederlanden, schijnt johan van matenesse niet onzigtbaar naar Spanje geheld te hebben²⁾. Terwijl hij zich in het genoemde jaar 1574 te Utrecht bevond, werd hij met Mr. Jan van Treslong door Ferdinand van Lannoy en den heer van Champagny heimelijk naar Rotterdam gezonden, en trad aldaar met eenige gemagtigden der staten van Holland in onderhandeling over eene bevrediging, welke niet tot stand kwam³⁾. - Later was hij onder Willem I. een werkend lid der staatsregering en nam gewigtige bezendingen waar. Toen Amsterdam in 1578 tot de Staatsche partij was toegevallen en in groote opschudding verkeerde, werd hij met anderen door de staten van Holland naar deze stad gezonden, ten einde de noodige schikkingen te beramen en op alles goede orde te stellen⁴⁾. Na de afzwering van Philips van Spanje zien wij hem naar Gouda afgevaardigd, om de overheden dier stad tot het doen van den nieuwen eed te bewegen⁵⁾. Vervolgens bevond hij zich onder de handelende personen, toen de grafelijkheid aan prins Willem I. zou worden opgedragen; niet alleen bezegelde hij met Otto van Egmond en Jacob van Wijngaarden, namens de edelen van Holland, de acte dier opdragt, maar stelde ook met Oldenbarnevelt en anderen de voorwaarden der inhuldiging op⁶⁾. Ten zelfden tijde ging hij met

1) Prins Maurits beleende als heer van der Lek en Polanen op den 25 Julij 1622 Johan van Matenesse, kleinzoon van den bovengemelden Johan van Matenesse, bij doode van zijnen vader Adriaan, met de helft van de hofstad te Hillegersberg en van 55 morgen lands.

2) Scheltema, Staatk. Nedert., II. 82.

3) Le Petit, La grande chronique ancienne et moderne de Hollande, Zelande, West-Frise, Overijssel et Groningue, jusques à la fin de l'an 1600. Tom. II. p. 279 et 280; Bor, t.a.p., B. VII. 533. Wagenaar, Vaderl. Hist., VI. 478-481.

4) Hooft, Nederlandsche historien, B. XIII. bl. 577. Wagenaar, Vad. Hist., VII. 204.

5) Scheltema, Staalk. Nederl., II. 82.

6) Wagenaar, Vad. Hist., VII. 513 en 518. Beschrijving van Amsterdam, II. 1. st. bl. 364.

[p. 90]

Adriaan van der Mijle in bezending naar Amsterdam, om aan de overheden dier stad te verwittigen, dat men ook zonder hunne toestemming met deze huldiging zoude voortgaan. Na vervolgens nog tot belangrijke bezendingen naar Zeeland en namens prins Maurits gebezigd te zijn¹⁾, werd hij in 1588 tot raad van state, en in 1596 tot raad der staten van Holland benoemd. Hij overleed in 1602, in den ouderdom van 64 jaren²⁾.

Joh an van matenesse was in den jare 1562 in den echt getreden³⁾ met florentina van kuilenburg, jongste dochter van wijlen Johan van Kuilenburg, ridder, heer van Rijnswoude, Opmeer enz., en Agatha van Alkemade, vrouwe van Opmeer, Alkemade, Lier, Souteveen, Zevenhuizen, Zegword, Zoeterwoude. Uit dit huwelijk sproten, buiten adriaan van matenesse, johans leeuvolger, de navolgende takken voort:

I. Margaretha van Matenesse, in 1596 gehuwd met Herman Valkenaar, heer van Duikenburg en Portengen.

II. Johan van Matenesse, in 1589 tot kanonik, en in 1609 tot deken van het Domkapittel, te Utrecht, en tot proost van Leiden aangesteld. Hij overleed op den 5 Oct. 1613 en werd begraven in de Domkerk te Utrecht, met de navolgende acht kwartieren⁴⁾:

Matenesse.

Duivenvoorde.

Assendelft.

Noortwijk.

Kuilenburg.

Coulster van Alkemade.

Brienen.

Zwieten.

III. Charles van Matenesse, baljuw, ruwaard en dijkgraaf der landen van Putten. Hij huwde in 1598 met Johanna Pieck, Johans dochter, en verwekte bij haar drie zonen en eene

1) Scheltema, t.a.p.

2) Zie ook Te Water en Scheltema t.a. pl., en Kluit, Historie der Hollandsche Staatsregering, I. 333 en 485.

3) Hij had zich in het begin van zijn huwelijk met der woon binnen Leiden gevestigd, want op den 2 Nov. 1562 verleende de regering van Leiden aan hem en zijne echtgenoote vrijdom van aeeijns op wijn en Leidsch bier, zoolang zij binnen deze stad bleven wonen.

4) Drakenborg, Aanhangsel op de kerkel. oudh. van Nederl., bl. 78.

[p. 91]

dochter, te weten, Johan van Matenesse, raad ordinaris in den hove van Holland en ongehuwd overleden, Nicolaas van Matenesse, jong gestorven, Amelis van Matenesse, heer van Lisse, Giesen en den Wenaard, in 1633 ongehuwd overleden en begraven in de St. Janskerk te Utrecht, en Fiorentina van Matenesse, na den dood van haren broeder vrouwe van Lisse, Giesen en den Wenaard en gemalin van Hendrik Valkenaar, heer van Duikenburg en Portengen, schout der stad Utrecht.

IV. Willem van Matenesse, heer van Rascart, Andel, raad en rentmeester generaal der abdij van Rijnsburg en raad ter admiraliteit binnen Amsterdam. Hij huwde in 1601 met Maria Manninga, dochter van Luijert Manninga, heer van Dijksterhuis, en Emerentiana Sonoy, en verwekte bij haar verscheidene kinderen¹⁾, die allen op jeugdigen leeftijd of ongehuwd overleden, bij uitzondering van Willem van Matenesse, heer - van Rascart, Andel, Lisse, hoogheemraad van Schieland, meesterknaap der houtvesterij van Holland en West-Friesland, raad ter admiraliteit binnen Rotterdam. In 1659 in den echt getreden met Margaretha Valkenaar, verwekte deze onder andere kinderen, die jong of ongehuwd overleden, florentina van matenesse, later vrouwe van Riviere, Opmeer, Souteveen en Sterkenburg en gemalin van den ridmeester johan van hardenbroek.

Adriaan van matenesse, oudste zoon van johan van matenesse en florentina van kuilenburg, heer van Matenesse, Riviere en Opmeer, lid der ridderschap van Holland, hoogheemraad van Schieland, was een puikje van geleerdheid²⁾. In het jaar 1616 werd hij met Hugo de Groot en anderen afgevaardigd naar Amsterdam, om de regering dier stad te bewegen tot het treden in de maatregelen, genomen tot bevordering van den vrede in de kerk en tot wering

1) Onder welke Margaretha van Matenesse, ongehuwd overleden op het huis van der Does.

2) Zie van Heussen, Batavia sacra, bl. 865, en Alma Academia Leidensis, waar zijn portret is gegeven.

[p. 92]

van oneenigheid en scheuring¹⁾. Ten zelfden tijde zien wij hem met Cornelis Frans Wittensz. en Hendrik van Berkenrode in bezending gaan, om den Briel terug te ontvangen van de kroon van Engeland, waaraan deze stad met hare aanhoorigheden vroeger verpand was. - Hij gaf in zijn stormachtigen tijd meermalen blijken van moed en vaderlandsliefde. Toen het gevangen nemen van Oldenbarnevelt, de Groot en Hogerbeets in de vergadering der staten generaal werd bekend gemaakt, zaten de leden, vooral de afgevaardigden van Holland, als door den donder getroffen, eene wijle sprakeloos daar neder: ‘Gij hebt ons hoofd en tong en hand ontnomen,’ brak matenesse uit, ‘wat kunt gij anders van ons verwachten dan stilte en verbaasdheid?’²⁾. Toen prins Maurits Hertaing en van Aerssen in de ridderschap wilde brengen, zecht matenesse dit met al zijnen invloed te verhinderen, en aarzelde niet, na de overstemming, daartegen ernstige betuigingen te uiten. Niet minder was hij beroemd door eene bescheidene gematigdheid, welke hij zelfs in den tijd der hevigste partijschap betoonde. Toen de afgevaardigden der staten generaal in de vergadering der synode van Dordrecht verslag deden van het gebeurde, bragt matenesse hunne partijdigheid aan het licht, en sprak later even zoo de kerkelijke leden tegen³⁾. Hij was ook curator der hoogeschool te Leiden, en zorgde mede voor den herbouw van het academie, toen dit gebouw in het jaar 1616 door een fellen brand geheel was vernield; doch, na het veroordeelen der Remonstrantsche leer, werd matenesse in 1619 uit deze betrekking ontslagen, daar hij, naar men meende, de zaak der Remonstranten te zeer was toegedaan geweest⁴⁾, en overleed kort daarop in 1621.

1) Wagenaar, Vaderl. Hist., X. 113-140.

2) Cerisier, Tableau de l'histoire génèrale des provinces unies, V. 262. Lestres, mémoires et négociations du chevalier Carleton. II. 290.

3) Scheltema, Staalk. Nederl., II. 81, 607.

4) Wagenaar, Vad. Hist., X. 387. Leitres du chevalier Carleton, III, p. 63, 278 et 279. Schied. Alm., 1839, bl. 155.

[p. 93]

Hij verbond zich in 1594 in den echt met odilia van aeswijn, oudste dochter van Reinhard van Aeswijn, heer van Brakel en Sterkenburg, en Machteld van IJsendoren, verwekte bij haar een eenigen zoon, en hertrouwde na haren dood met Hendrika van der Does, vrouwe van het huis van der Does, die hem geene kinderen baarde¹⁾.

Johan van matenesse, eenig kind van Abriaan van matenesse en odilia van aeswijn, heer van Matenesse, Riviere, Opmeer en Souteveen, hoogheemraad van Schieland, lid der ridderschap van Holland, betrad het voetspoor van zijnen vader en verklaarde zich als den vriend en voorstander eener gematigde handelwijze in kerkelijke zaken. Toen de Groot in het jaar 1631 in het vaderland was terug gekomen, was Matenesse een dergenen, die zich het meest beijverden om hem te beveiligen, en, ware het mogelijk, aan zijne zaak eene gunstige wending te doen geven. Spoedig werd hij tot vele aanzienlijke betrekkingen benoemd. Als lid der staten generaal had hij deel in de gewigtigste handelingen en verwierf zich den roem van bijzondere naauwgezetheid, vroomheid en eerlijkheid; daarbij had hij den naam van niet in alles te zeer naar den Prins te luisteren. Hij ontving vervolgens een zeer vereerend bewijs van het vertrouwen der staten van Holland, door zijne benoeming tot gezant bij den vredehandel te Munster, in welke betrekking hij bijzonder voor den vrede ijverde. Later had hij ook nog een gewigtig aandeel in de gebeurtenissen van het jaar 1650, en wendde pogingen aan om prins Willem II. te bewegen, met zijne krijgsbenden van Amsterdam af te trekken²⁾. Hij overleed niet lang daarna in het jaar 1653.

Johan van matenesse had bij zijne gemalin Judit willelmina pieck, (dochter van Willem Pieck, ambtman van Beesd, en van N. van Wijhe), met wie hij in 1626 in den

1) Scheltema stelt dus ten onregte, dat hij uit twee huwelijken verscheidene kinderen naliet, Staatk. Nederl., II. 81.

2) Scheltema, Staatk. Nederl., II. 84, 607. Wagenaar, XI., bijv. XII. 54. Aitzema, Saken van staet en oorlogh, II. 914.

[p. 94]

echt was getreden, verscheidene kinderen verwekt¹⁾, die allen in prille jeugd of ongehuwd overleden, bij uitzondering van:

Adriaan van matenesse, hoogheemraad van Schieland, lid der ridderschap van Holland, die na den dood zijns vaders de heerlijkheden van Matenesse, Riviere en Opmeer beërfde. Deze overleed ongehuwd te 's Hage in het jaar 1655 en liet zijne leengoederen na aan zijn eenigen broeder:

Gijsbreciit van matenesse, heer van Souteveen en het huis van der Does, later ook hoogheemraad van Schieland, baljuw en dijkgraaf van Rijnland en lid der ridderschap van Holland. Na een tijdlang ter bevordering zijner gezondheid in Frankrijk vertoefd te hebben, keerde hij naar het vaderland terug, en trad kort daarop in 1666 in den echt met Antonnetta van aeswijn, die hem bij zijne heerlijkheden van Oud- en Nieuw Matenesse, Riviere, Opmeer, Souteveen en het huis van der Does, ook nog de goederen van Brakel, Kemmena, Wesenthorst en Sterkenburg aanbragt. Hij verwekte bij haar eenen zoon en eene dochter, die, even als de moeder, kort vór den vader overleden. Eene uitterende ziekte, welke reeds zoovele zijner naaste bloedverwanten achtereenvolgens had weggemaaid, sleepte ook hem in den bloeijenden leeftijd van ongeveer 25 jaren ten grave. Hij werd op den 19 Maart 1670 plegtig begraven in de St Pieterskerk binnen Leiden, naast zijne ouders, broeders en zusters. Zijn lijkstoet was als volgt:

De bedienden.

Het geregt van Brakel.

Het geregt van Souteveen.

Het geregt van Opmeer.

Het geregt van Matenesse.

Het paard met de wapenen van Riviere.

De standaard met de wapenen van Riviere.

1) Onder welke Odilia en Walburg van Matenesse, kort na haren vader en ongehuwd overleden.

[p. 95]

Het paard met de wapenen van Matenesse.

De standaard met de wapenen van Matenesse.

De 32 kwartieren, gedragen door 16 man, gaande paar aan paar, de kwartieren van vaders zijde, ter regter, en die van de moederlijke zijde, ter linkerhand: Matenesse. Kuilenburg. Duivenvoorde. Coulster. Assendelft. Brienen.   Noortwijk. Zwieten. Aeswijn. IJsendoren. Broekhuizen. Tuyl. Gent. Amstel van Minden. Ulft (Vliet). Matenesse. Pieck. Gent. Balveren. Lecij. Wena. Vijg. Riemsdijk. Hack. Wijhe. Averenk. Haeften. Laer. Tengnagel. Langen.   Broekhuizen. de Bree (van Echten).

Het volle wapen met de sieraden.

De sporen.

De handschoenen.

De degen met het gevest omhoog.

De helm met de pluimen.

De lijfrok.

Het rouwpaard, met zwart fluweel bedekt, zonder wapenen.

Twee mannen gaande voor het lijk.

De boden der staten van Holland, dragers van het lijk, gaande buiten het kleed, en acht mannen onder het kleed van zwart fluweel, hangende ter aarde toe en bij de vier hoeken opgehouden door vier mannen.

Dan, deze plegtige begravenis was tevens eenigermate de uitvaart van eenen naam¹⁾, die achtereenvolgende eeuwen in

1) Of Johan Frederik van Matenes, die onder de geleerden vermeld wordt bij Foppens, Bibl. Belg., II. 642, en omstreeks het midden der 17^de. eeuw eenige verhandelingen in het licht gaf, al dan niet tot het geslacht van Matenesse behoorde, is ons onbekend.
Voorts heeft Jhr. Beeldsnijder van Voshol te Utrecht ons vertoond twee oorspronkelijke bescheiden, zijnde:
I. Eene verklaring van den magistraat der stad Gent, inhoudende: ‘familiam nobilium de Matenes seu Beeltsnijdero, gestantium insignia gentilitia tres aurea stella ubi nigra trabs in scuto argento, esse praeclaram et notissimam inter primae nobilitatis proceres et pro talibus absque contradictione abhinc aliquot seculis in hunc usque diem aestimari’ 12 Jun. 1631. (met zegel).
II. Een adelbrief van Christina van Zweden, waarbij deze vorstin ‘Dr. Weijerem de Mathenes vulgo Beeltsnijderem, Gandensi in Flandria ex honesta et praeclara prosapia oriundum condecoravit renovatione tituli et dignitatis verae nobilitatis.’ Zijn wapen wordt aldus omschreven: ‘Clypeum argenti coloris in cuius tres aureae stella, ubi nigra trabs, clypeum autem seu seutum galea aperta cum velaminibus albi et rubri coloris praecincta tegit, cuius verticem exornat corona inaurata, supra quam similiter stella cauda sursum erecla exstat.’ - Stokholm, 8 Jun. 1652. (met zegel).
Van dezen Weijer van Mathenes vulgo Beeltsnijder stamt het geslacht van Beeldsnijder af.

[p. 96]

eer en aanzien had gestaan. Want gijsbrecht van matenesse had bij uiterste wilsbeschikking tot zijn universelen erfgenaam aangesteld¹⁾ zijnen neef:

Willem van matenesse, zoon van Willem van Matenesse, heer van Rascart, en Margaretha Valkenaar. Dit kind, de laatste mannelijke afstammeling van zijn geslacht, die den naam van Matenesse droeg, overleed in 1671, slechts vier jaren oud. Zijne heerlijkheden van Matenesse, Riviere, Opmeer, Souteveen en Sterkenburg gingen toen over op zijne oudste zuster florentina van matenesse, gemalin van johan van hardenbroek.

De bouwvallen van het huis te Riviere met eenige daarbij gelegene landen, benevens de heerlijkheden van Oud- en Nieuw-Matenesse, werden op den 22 Jan. 1688 openbaar te Delft verkocht en voor de som van ƒ 13,400 toegewezen aan de stad van Schiedam²⁾.

1) Hij vermaakte daarbij het huis en de heerlijkheid van Brakel aan zijnen neef Jacob Pieck, ambtman van Beesd, en het huis van der Does aan zijnen neef Emond Pieck. De 20^ste. penning uit de nagelatene goederen van Gijsbrecht van Matenesse bedroeg ƒ 18100-18-12.

2) Beschrijving van Oudewater, bl. 15.

[p. 97]

Bewijsstukken.

De archieven der heeren van Matenesse berustten voormaals op het huis te Riviere, van ouds den zetel der leenvolgers uit dat geslacht. Bij de verwoesting van het genoemde kasteel, in het jaar 1574, ging er een groot deel der oude brieven en bezegelde oorkonden door brand en plundering te loor. Hetgeen men toen nog behield, of daarna terug bekwam, werd, benevens de latere bescheiden, in 1671, het erfdeel van florentin a van matenesse, die het een en ander, door haar huwelijk met johan van hardenbroek, overbrugt in het bezit der heeren van Hardenbroek.

Deze archieven bevatten een aantal meer of min belangrijke oorkonden betrekkelijk het geslacht van Matenesse niet alleen, maar ook tot andere aanzienlijke huizen, waaraan de heeren van Matenesse door huwelijk waren verbonden. Zij zijn thans de eigendom van den heer Baron van Hardenbroek van Hardenbroek, die ons met de meeste bereidwilligheid het gebruik daarvan heeft toegestaan.

Als bijlage tot de geschiedenis van het geslacht en de goederen der heeren van Matenesse volgen hier de bewijsstukken, waarvan wij ons bij het opstellen van dat betoog hebben bediend.

1251. Maart 17.

Willem, Roomsch-koning, vergunt, dat de goederen, welke diederik genaamd boekel van hem in

[p. 98]

leen houdt, op diens oudste dochter zullen overgaan, in geval deze overleed zonder zoon na te laten. (Afschrift).

Wilhelmus, dei gratia Romanorum rex, semper augustus, universis in Christo fidelibus praesentes litteras inspecturis gratiam suam et omne bonum. Ad notitiam universorum volumus pervenire, quod nos theoderico dicto buekel¹⁾ feudum, quod a nobis tenet, filiae suae seniori, si ipsum sine filio mori contigerit, (concedere), auctoritate regia liberaliter duximus concedendum. In cuius rei testimonium praesens scriptum conscribi et sigillo nostrae serenitatis jussimus communiri.

Datum apud Traiectum, anno Domini M^o. CC^o. quinquagesimo primo, XVI kal. Aprilis.

Ende was wuythangende bezegelt mit witte wasse, dan overmits den ouderdom ende quade bewaernisse zeer gebroken.

1) Het stamhuis van het geslacht van Bokel of Boekel was welligt en oudadellijk kasteel, thans nog eene buurt, van dien naam, gelegen in Noord-Kennemerland tusschen Alkmaar en Heiloo. Buiten de reeds vroeger vermelde leden uit dat geslacht, kwamen ons sedert nog voor, bij Simon van Leeuwen, Reinier Boekel, die ten tijde van graaf Floris IV. en van koning Willem leefde, en, in het dagregister van Egmond, Jaeob en Hendrik Boekel, ridders, die op den 22 Aug. 1245 stierven; Eva, dochter van Bruno Boekel, wier sterfdag inviel op den 28 Jul. 1362; Geertruid Boekel; Reinburg, dochter van Hendrik Westphalen en weduwe van Jacob Boekel.
Jacob Bokel werd, volgens een MS. van Arnold van Buchel, in 1382 verleid met de tienden van Bloemersdijk, Kool en Zonneveld, welke in 1394 overgingen op zijnen zoon Gijsbert Bokel. Deze stierf omstreeks het jaar 1405, wanneer Gijsbert van Loo met deze tienden verleid werd, als momber van Jacob Bokel Gijsbertsz., die in 1412 tot zijne mondige jaren kwam, en eenen zoon naliet, genaamd Jacob Bokel van Wena. Deze laatste overleed zonder geboorte na te laten, zoodat de meergenoemde tienden in 1449 werden beërfd door zijne zuster Weina van Wena, gemalin van Jan van Boekhorst.
Nog worden bij Arn. v. Buchel vermeld:
Gijsbert Bokel van den Vliete, schildknaap, 1317.
Gijsbrecht Bokel van der Haer. Hij komt voor in de jaren 1370, 1389 en 1412, en was gehuwd met Lijsbet dochter van Gijsbrecht van Ruwiel Jacobs zoon van Putten, bij wie hij verwekte Gijsbrecht en Jan van der Haer.
Wilhelmus dictus Buckel, sacerdos.

[p. 99]

1280. Dec. 13.

Floris V., graaf van Holland, vergunt, dat de landgenooten van het ambacht van diederik genaamd boekel, ridder, vrij zullen zijn van alle grafelijke beden, door jaarlijks een schot van 5 pond. Holl. te betalen. (Afschrift).

Nos Florentins, comes Hollandiae, notum facimus universis, quod nos, attendentes merita domini theoderici dicti bueckel, militis, eidem concessimus, quod omnes, nunc mannentes in suo officio, vel qui pro tempore ibidem mansuri veniunt, a nunc in perpetuum ab omni scoto precariarum nostrarum annuatim usque ad quinque libras Holln. eximantur. Verum si tot mansuri venerint in dicto officio, quod rationabile existat, quod dictum scotum augmentatur, illud augmentum cedet nobis. Praeterea ipsi concessimus, quod omnis, nunc manens in eo vel pro tempore mansurus, habens terram ibidem, et idem exeat ad manendum in Schiedamme, seu apud Delft vel alias, quod ipse solvet scotum de terra sua ibi jacente proportionabiliter, prout ipsum contingat solvere de quinqne libris Holland., et etiamnunc manens apud Schiedamme et habens terram in dicto officio, volumus, ut ipse solvat scotum de dicta terra sua proportionabiliter, prout supra est expressum. In cuius rei testimonium praesens scriptum sigillo nostro fecimus communiri.

Datum in die beatae Luciae, anno Domini M^o. CC^o. LXXX^mo.

Ende was wuythangende bezegelt met witten wasse.

1287. Sept. 24.

Floris V., graaf van Holland, verleent eenig dijkregt aan haren diederik bokel. (Origineel, voorzien met een geschonden zegel in groen was).

Wi Florens, grave van Hollant, maken cont allen den ghenen, die dese letteren zien zoelen of horen, dat wi haren didderic bokel ghegheven hebben, dat hi elken man in sinen ambochte sinen dike te ghadere mach doen nemen op ene stede, die ghesceiden leghet bi sticken bi den hemeraders van sinen ambochte. Dese brief was ghegheven in ons Heren iare tvelfhondert ende zeven en tachtich, des wonsdaghes na sente Matheus daghe.

[p. 100]

1314. Mei. 19.

Uitspraak van Jan van Henegouwen, heer Van Beaumont, in eenen twist tusschen haren Ogier van Cralingen en diederik bokel, schildknaap, over den voorrang hunner echtgenooten in de kerk te Ouderschie en andere verschillen. (Vidimus van het Hof van Holland, 17 April 1534).

Wij Jan van Henegouwen, here van Beaumont, maken condt allen luden, dat dit js onse seggen alse vanden tuis (twist), die heeft geweest tusschen haren Oegiere van Cralingen, vp deene zijde, ende didderik bokel, vp dander side, des si vp ons bleuen sien aen beyden zijden, alse van haerre wiue stoele jn de kerke ter Ouderschie, vanden Laensloete, vander Slepe, vanden vterdike ende vander waterkeringe. Jnden eersten soe js onse seggen, nae dat wij ter waride vonden hebben met vroeden ende wittachtigen luden ende by wysdom van onsen raide, want die van roederyse, als wij verstaen hebben, aldoes van ouds voir ende bonen hebben gestaen, dair didderick bokel off comen es, zoo segge wij ende setten didderics wyff voir ende bouen jnden stal. Ende om vrientscip ende om hoeffschede, zoo wille wij ende seggen, dat haren Oegiers wyff voeren sal offeren, alsoe lange alse didderic voirseit knape blijfe, ende didderics wiff sal den pais voer nemen. Ende zoe wanneer dat didderic ridder es, off sine nacomelingen, soe sal zijn wyff dan beyde voir offeren ende den pais voornemen toten voerstaene. Voerd soe js onse seggen, dat de vterdijc ende de Bosch bliuen sal ende weesen didderic boekels, mair haer Oegiers sal hebben tien roeden vanden vuyterdijck buten dijcks ten diepen waerts, soeden off te slaene ende sinen dijck mede te dijcken, alse hijs te doene heeft. Voert zoe js onse seggen, dat didderic bokel nemen sal eenen pail ende steeken jnde Slepe ende jnden Laensloet, alsoe verre als hij met vyff welgebooren mannen dar ten heyligen houden, dat hem dambocht de Slepe ende de Sloot te rechte toebehoort; ende alsoe verre sette wijt hem toe, jndien dat hij de paele steke binnen den merken, die hij voir ons gheeescht heeft; ende dit sal hij doen voirden bailliu

[p. 101]

van Delflandt ende van Scielandt tusschen hier ende sente Jans misse naestcomende vp eenen dach, die hem die bailliu van onsen weegen setten sal. Voert segge wij ende setten haren Oegier toe de scouwe vander hole, die ten noerdende leyt vander Slepe ende vier voete te didderics ambochte wairt te Stemplesse. Voirt zoe js onse seggen alse vander waterkeringe, dat de bailliu van Delflandt ende van Scielandt den welgebooren heemraet sal daigen van onsen weegen tusschen hier ende sente Jans misse op de waterkeringe voirseit, ende dair zij de waterkeringe leggen, dair sette wijse ende dair salse blijuen; ende zoe wie dat onrecht heeft van hem tueen, die sal der heemraet cost quyten ende ghelden. Voirt soe js onse seggen, dat de gheene, die nv kercmeesters zijn ter Ouderscie, sullen rekenen voirden bailliu ende voir de bure ende voir den geenen, die wire (wij er) toe senden sullen, tusschen hier ende sente Jans misse op enen dach, diere (die er) de bailiu toe set; ende dan sal de ghene, die wire toe setten ende senden sullen, drie goidshuys beraiders kiesen, ende die sullen tenden (op het eind van het) jaire rekenen, ende als si gerekent hebben, zoe sullen zij drie ander kiesen; ende wair yemant die si koeren ende diet niet wesen en woude, die sal geuen der kercken een pondt Hollandts; ende si sullen emmer voirt kiesen, tot dat zij de ghene vinden, diet weesen willen; ende dit sal weesen van jaire te jaire, ende elckes jaers emmer te rekenen. Ende hier mede segge wij ene ghanse soene ende goede vrienscepe tusschen de parthijen voirseyt; ende waire eenige dinge jn te verbeteren, die houde wij tonsen verclairsen. Ende soe wie dit onse segghen brake, dat men tonser proeue geuinden mochte, die hadde verbuert jegens onsen heere onsen broeder vyff hondert pondt Hollandtsche.

Ghedaen ende geseit ende besegelt met onsen zegele des sonnendaiges nae ons Heeren vpuaert, jnde Haghe, jnt jair ons Heeren dusent driehondert ende viertiene.

1325. Sept. 29.

Overeenkomst tusschen Gerard, kerspelpriester te Hillegersberg, en dieperik boekel uiternesse,

[p. 102]

omtrent eenige landerijen, nagelaten door Jan Meerlijn, weleer persoonre te Ouderschie. (Afschrift).

In den naeme ons Heeren amen. Allen den gheenen, die deesen brieff sullen zien off hoeren leesen, wij Geraerdt, prochyepaep te Hillegartsberghe, ende didderick buekel wternesse maeken condt ende kenlick, dat wij des ouer een sijn ghedraeghen als van sulcken lande, als heer Jan Meerlijn liet in zijnen lesten lijue, persoonre¹⁾ was wijleneer ter Ouderschye, daer God die ziele off hebbe, wies testamentoir wij waeren, ende gelegen is tuschen vrouv Ane Aernoudts lande ende Willem Clarissen soens lande, daer tnoordeynde off streckende is aen den Schyedijck ende tsuyteynde aen den Spaenschen wech in de prochie van Schie ende in heren Ogiers ambochte van Cralinghen, in deeser maniere: wie dat bruycker es des landts, dat hij wuytreycken sal viertich scellinghe jaerlix tot heeren Jans oultaer, dat hij selffe makede, in sulcker voerwaerden als den brieff houdt, die wij voor dees tijt daer aff gemaeckt hebben, ende tien scellinghe iaerlix den persoonre van Schie, ende heeren Geraerd van den Berge²⁾ een pont jaerlix tot sijnen lijue, ende nae sijnen doot den prochypaepe ten Berghe tien scellingen jaerlix, alle jaere te Bamisse te betaelen, eewelicke duerende, heeren Jans memorien mede te doen ten beyden kercken voerseyt. Voort wat renten ofte baeten meer comen mach van deesen voerseyden lande, off dat van renten gecomen is, dat gheuen wij te helpen der capelrije, die diederick buekel geseyt heeft te maeken te Schie in der kercke, ewelick se te sijnre gifte te dueren ende tot sijnen naesten leenvolger. Ende ick diedderick buekel wternesse, voor gelt, dat ick ingenomen hebbe van deesen voorseyden lande, ende om dat icker seluer toe geuen wille door Goods wille ende om mijnre sielen wille ende mijnre oude-

1) De bediening van persoonre, persona, was eene middel betrekking tusschen den patroon en den eigenlijken priester eener kerk. Zie Du Cange, Gloss., in voce.

2) D. i. blijkbaar: heer Gerard, kerspelpriester van den Berghe.

[p. 103]

ren, soe hebbe ick gegeuen ende geue dat landt, dat gheleegen is tusschen Aelmars landt was, aen die noortoostzijde, ende Jans landt vander Spange ende Jan Hoecx lande gemeene, aen die zuytwestzijde van den weeghe, die an den Schiedijck leydt, op streckende tot wateringhe toe in Matenesse. Om dat wij Geraerdt ende diedderick voerseyt willen, dat dit vast ende gestaede ewelicke blijue, soe hebben wij deesen letter bezegelt mit onsen zegelen int jaer ons Heeren duysent dryhondert ende vijff en twintich an ste Michiels daghe.

1335. Jun. 12.

Dirk van matenesse geeft aan Herman Boekel, Stapels zoon, eene kapelrij, door wijlen zijnen vader dirk boekel gesticht ter eere Onzer Vrouwe in de kerk te Ouderschie. (Afschrift).

Ick dirck van matenesse maeke condt ende kenlick allen luyden, dat ick gegeuen hebbe Harman Bueckel¹⁾, Stapels zoene, een cappelrie, die gesticht is ter Ouderschye in der kereken in Onser Vrouwen eere, met seleken lande, als bewijset in den brieff, daer deesen brieff doer besegelt is, ende met anderhalft mergen landts, die gelegen sijn in Gielis ambocht van Cralinghen in Galchoeck tusschen heeren Ogiers lane, aen die een zijde, ende Jan Schoute zoens lande, aen die ander zijde, die dirck buekel mijn vader, daer God die ziel off hebben moete, daer toe gaff, ende met sesstalff mergen landts ende twee hondt, die ick dirck voors. daer selue toe ghegeuen hebbe, voor gelt, dat ick ingenomen hebbe, zedert dat mijn vader voers. starff, van der cappelrye landen, dat genoemet is in den brieff, daer deesen doer gesegelt is, daer de drye mergen off gelegen sijn op Boekels dijcke tuschen Geertruydt Willems, aen de westzijde, ende Jan Vischers kinder, aen die ander sijde, ende die dardalff mergen ende twee hond totte Schoonreloe tuschen heren IJsoudts camp, aen dien een sijde, ende Volckaer Claes Philips soens zoene land, aen die

1) Vermoedelijk dezelfde Herman Boekel, die in 1366 voorkomt als kanonik van St. Jan te Utrecht bij Arn. van Buchel, MS.

[p. 104]

ander zijde. Ende om dat ick dit voirs. wille, dat dit stade ende vast ewelicke blijue, soe hebbe ick deesen brieff bezegelt met mijnen zegele in den jare ons heeren duysent dryhondert ende vijffendertich, gegeuen op ste. Odulphus dach.

1339. Nov. 21.

Willem IV., graaf van Holland, geeft aan diederik van matenesse, ridder, zijnen burg, staande buiten Schiedam en geheeten het huis te Riviere, in regt erfleen, benevens eene jaarlijksche rente van 15 pond. Holl., waartoe hem, gedurende zijn leven, 11 morgen lands, gelegen bij den Ouden dijk en genaamd op den Hem, met nog een ander morgen lands in Matenesse, ten gebruike worden aangewezen. (Afschrift. Verg. van Mieris, II. 625).

1343. Oct. 13.

Uitspraak van Jan van Egmond, Dirk van Brederode, Simon van Teilingen, dirk van matenesse, ridders, en Ger. Alewijns zoon, in verschillen tusschen Arend van IJsselstein, ter eener, en Jacob Nannings zoons wijf en kinderen, ter andere zijde. Hillegom. (Origineel, met nog 3 aanhangende zegels).

1345. Mei 26.

Willem IV., graaf van Holland, verleidt de ambachten van Ravensberg, Vromade, Oud- en Nieuw Gravenkoop, benevens het huis te Riviere en andere goederen, op daniel van matenesse, schildknaap. (Afschrift).

Willem, graeff van Hollandt, Zelandt ende heer van Vrieslandt, doen condt ende kenlick allen luyden, die dese letteren sullen sien off horen leesen, dat wij verlijdt hebben ende verlijen voor ons ende onse naecomelingen daniel van matenesse, onsen knape, ende zijnen naecomelingen, om mennigen trouwen dienst, die hij ons gedaen heeft ende noch doen sal, die ambochten ende gerechten van Rauensberch, van Vromaede, van Oude Grauencop ende van Niew Grauecop, met allen de landtsaten, eruen, gerechten, thienden ende mannen ende met allen toebehoren etc., ende wij heren dirck van matenesse vercoften etc. Voort soe verlijen wij daniel voers. ende verleenen onsen borch, die staet buyten aen Schiedamme ende geheeten thuys ter Ryuiere, met den cingel ende

[p. 105]

met den bogaerden, alsoe alst begrepen is binnen den wuytersten sloote, alsoe groot ende alsoe cleyn alst heer dirck van matenesse besat in zijnen lesten lijue. Voort soe verlijen wij daniel voers. elff mergen landts ende vier hondt, die gheheten sijn den Hem; noch dartien mergen landts ende twee hondt, die dirck boeckel, daniels vader, plach van ons te houden ende geheten is die hoeghe Hem; noch vijftien mergen landts, die ghelegen sijn in Papswoude ende sijn ouders van ons plagen te houden; alles tot eenen rechten leen. Ende waert saeke, dat daniels gebraecke sonder wittachtighen zone achter hem te laeten, soe hebben wij daniel alsulcke graeie gedaen, dat alle deese voergenoemde goeden comen sullen op Philips van Matenes, daniels voers. broeder, jn alsulcker manieren als daniel voers. dese voergenoemde goeden van ons houdt ende voers. is. Ende van alle dese voergenoemde goede soe sullen wij behouden de besterffte van alsulcke lijftocht, als heer dirck van matenesse, daer God de ziele off hebben moet, vrouv treinen, sijn wittachtighen wijue, tot haeren lijftochte ghemaeckt hadde met onser handt, ende daer sij onse brieuen off heeft, daer die somme off loopt vijftich pond Hollants sjaers. Ende om dat wij willen, dat alle deese voergenoemde saken vast ende stade gehouden blijuen, see hebben wij deesen brieff besegelt met onsen zegele jn kennisse der waerheyd. Gegeuen in den Haghen, op des heylich Sacraments dach, int jaer ons Heeren MCCC viue ende viertich. Onder stondt per dominum comitem presentibus Tielman Moelnaer et Sy. de Teylingen. Jtem, domnuis Jo. de Pollanen dominus de Leeka.

1346. Sept. 4.

Keizerin Margaretha, gravinne van Holland, beleent daniel van matenesse met het huis te Riviere en met het hoog en laag geregt binnen de uiterste sloot van dezen burg, in onversterfelijk erfleen, en met bepaling, dat het mannelijke oir de voorhand zal hebben voor eene vrouwelijke afstammelinge, wanneer zij even na zijn. (Afschrift. Verg. van Mieris, II. 726).

1347. Jan. 18.

Daniel van matenesse, ridder, geeft in

[p. 106]

erfhuur de landen, gelegen buitendijks in Matenesse en geheeten die Inlage. (Vidimus der stad Schiedam, 7 Sept. 1461).

Je danel van mattenesse, ridder, make konde allen laden, dat jc wtgegeuen hebbe dat land jn Mattenesse gelegen buten dijck nv ter tijt ende die Jnlage hiet, also verre als dat voirscreuen amboch street totter Sleep dair die Bossche an gaet, tot eenre erfhuyerwair ewelic durende, elke morghen om tien scelling tsiairs, te betalen alle jair tot Voirscoten marct ende tot Valkenburger marct, jn alsulken gelde als die heer vanden lande van sinen renten ontfaet. Ende soe wye desen renten niet en gaue noch en betaelde tot dese voirsereuen daghen, dien soud ment of panden an sinen lande binnen den ambocht voirser., ende niet verder te halen an enich ander goet, hi en wilde bi sinen wille ander goet te pande setten. Voirt so sel elc man, die dair land coopt, behuwet, besterft of jn enigherande manieren verwandelt van den enen op den anderen, elke morgen woinen met ses penninghen, ende niet te verswimen (verzuimen). Ende so wat vterdijck blijft buten den dijck leggende ter hauen toe, die sel bliuen tot alle der gheenre behoif, die dair geerft sijn nv ter tijt, of hier namels wesen sullen, morgen morgen gelijck. Voirt so beloue jc danel voirser. dit voirseyde crue te waren vrij van allen commer, sonder alsulken pacht op te bliuen als voirser. staet, hem allen, die dair erf jn genomen hebben, ende haren nacomelingen voir mi ende minen nacomelingen. Ende wat scade, die hem dair of quame ouermits yement, die hem an desen erue stote of commer doen woude of mochte, dat sonde je hem of nemen ende scadeleys dair off houden, das te verstaen van saken roerende voir den datum van desen brieff; ende alle saken sonder argelist. Ende om dat je wille, dat dit vast ende gestade gehouden worde, soe hebbe je desen brief open bezegelt mit minen zegel jnt jair ons Heren dusent driehondert ende seuen ende viertich op sinte Pieters dach, die men hiet Cathedra.

1347 Dec. 14.

Hertog Willem van Beijeren geeft aan daniel van matenesse verlof tot het bedijken van die Inlage,

[p. 107]

gelegen buitendijks in het ambacht van Matenesse. (Origineel, voorzien met een zegel in groen was).

Willem, hertoghe van Beyeren, palins graue van den Rine, verbeydende der graflicheden van Heynn., van Hollant, van Zelant ende der heerlicheit van Vrieslant, maken cont allen luden, dat wi oirlof ghegheuen hebben ende oirlof gheuen heren daniel van matthenesse te bediken alzulc lant als gheleghen es jn den ambochte van Matthenesse buten dike, die gheheten is die Jnlaghe, tot sijnre oerbair, onghecalengiert van ons ende van onsen nacomelinghen heren daniel voirseit ende sinen nacomelinghe van al dien, des an ons comen mach, jn allen verbonde als die brief hout, die haer daniel voirseit heeft van den welgheboren heymraet van Scyelant. Ende belouen heren daniel voirseit daer jn te houden ende te waren voir ons ende voir onse nacomelinghe hem ende sinen nacomelinghen tieghens enen yegheliken mensche, die daer vp spreken mach. Jn oirconde desen brieue bezeghelt met onsen zeghele. Ghegheuen jn den Haghe des vriendaghes na sente Lucien dach jnt jaer ons Heren M CCC zenen ende viertich.

Jussu domini ducis ad rel. dominorum G. de Emskerke et J. de Binchorst.

J. Vlec.

G. de Hemsteden.

1350. Sept. 5.

Vidimus onder tsegel des abts van Grimbergen, jnhoudende, dat de keyserinne Margareta danckt h. Willem van Duuenvoirde, h. Jan van Oesterwijc, h. Jan van Polanen heer van der Lecke, h. Dirck van Bredenrode, h. Aernt van Duuenvoirde, h. Jan van Binchorst, h. Philips van Polanen, h. Gerrit van Heemstede, h. daniel van mathenesse, h. Willem van Oesthorn, h. Gerrit van Poelgeest, h. Jan van Woude, h. Jan van Egmonde, h. Floris van Boeckhorst, h. Herberen van Binckhorst, h. Dirck van Raephorst, h. Jan van Boekhorst, h. Aernt van Hodenpijl, h. Dirck Vtenwaerde, h. Tournas van Rijnevelt, ridderen, Dirck van Wassenaer, borchgr. van Leyden, Dirck van Polanen, Jan van Nortike, Daniel Boderijse, Jan van Mijnden,

[p. 108]

Jan van Zijl, Jan van der Made, Ogier van Cralingen, Dirck van Spangen, Mouwerijn van der Does en Willem van Zaenden, knapen, hen hoere (?) ende louet hemluyden vuyt te dragen ende bij te staen tegens dengenen, die haer ende hunluyden, sij sijn buyten ofte van binnen slants, verderuen ende verdrijuen willen. Datum 5 Sept. 1350, maer het vidimus is de a^o. 1351, crastino b. Mariae. (Arn. van Buchel MS).

1355. Julij 2.

Hertog Willem van Beijeren, graaf van Holland, geeft aan daniel van matenesse, zijnen getrouwen ridder, tot opbouwing van het huis te Riviere, den vrijen eigendom van 27 morgen lands, gelegen buiten Schiedam, aan de noordzijde der Schie, benevens het erfleen van 26 m. lands, gelegen buiten Schiedam, deels aan de noord- en deels aan de zuidzijde der Schie. (Afschrift. Verg. van Mieris II. 859).

1376. Aug. 1.

Verordening vastgesteld door daniel van matenesse, als ambachtsheer, met Jan heeren Dirks zoon van Matenesse, schout, Simon Philips zoon van Matenesse, nevens anderen, als heemraden van Nieuw-Matenesse, omtrent de daggelden van den schout, de heemraden en den ambachtsbewaarder, bij het schouwen van het nieuw bedijkte land in Matenesse of Nieuw Matenesse. (Origineel).

1379. Jan. 11.

Hertog Aalbrecht van Beijeren, ruwaard van Holland, oorkondt, dat de stad Schiedam en dirk van matenesse, vervangende wijlen daniel van matenesse, aan zijne uitspraak hebben onderworpen hunne verschillen omtrent het regtsgebied over eenige woningen, staande buiten Schiedam aan den weg naar Delft. (Afschrift. Verg. van Mieris, III. 347).

1385. Jun. 11.

Philips van Spangen vermaakt de mindere helft van alle goederen, welke hij in leen houdt van Jacob Bokel, in lijftogt aan zijne echtgenoote Lijsbet Gijsbrechts dochter van IJsselstein. (Vidimus van Lijsbet van Everdingen, abdisse van Oudwijk, 6 Dec. 1425).

1385. Sept. 14.

Philips van Spangen vermaakt de mindere helft van het huis te Spangen en van 27 morgen lands, welke hij in leen houdt van wouter van den berghe, in lijftogt

[p. 109]

aan zijne echtgenoote Lijsbet Gijsbrechts dochter van IJsselstein. Jan heeren Dirks zoon van Maienesse en Simon Philips zoon van Matenesse zijn daarbij leenmannen van wouter van den berghe, (Vidimus van Lijsbet van Everdingen, abdisse van Oudwijk, 6 Dec. 1425).

1391.

Wouter van matenesse, schildknaap, draagt over voor het geregt van Overmeer, ten behoeve van Alphert van der Horst, 17 morgen lands, gelegen aan het land van Splinter van Loenresloot (Arn. van Buchel MS).

1405. Jun. 28.

Huwelijksvoorwaarden van adriaan van matenesse (zoon van den ridder wouter van matenesse) en aleid van spangen, dochter van den ridder Philips van Spangen. Adriaan van matenesse krijgt ten huwelijk het huis te Riviere met zijn toebehooren, en het ambacht van Matenesse; ook het kasteel Uiternesse, en nog andere goederen, waaraan zijn vader wouter van matenesse zich den lijftogt voorbehoudt. Harberen van IJsselstein, Gielis van Cralingen, ridders, Jan van IJsselstein en Jan van Hodenpijl, schildknapen, zijn borgen van Philips van Spangen, en Arend van Duivenvoorde, ridder, Alphert van der Horst, Kerstand van den Berghe en Hubrecht van Matenesse, schildknapen, borgen van wouter van matenesse. Huwelijksvrienden zijn: Barberen van IJsselstein en Alphert van der Horst, ter eener, en Pieter heeren Daniels zoon van Matenesse en Dirk, Jan, heeren Dirks zoons zoon van Matenesse, ter andere zijde. Hubrecht van Matenesse zegelt, bij gemis van een eigen zegel, met dat van zijnen neef Dirk van der Lek, ridder. (Origineel).

1405.

Wouter van matenesse, ridder, en Hubrecht van Matenesse, schildknaap, beloven Alphert van der Horst schaloos te houden van zijnen borgtogt aan Philips van Spangen, betreffende de huwelijksvoorwaarden van adriaan van matenesse en aleid van spangen. (Arn. van Buchel MS).

1407. Jun. 26.

Huwelijksvoorwaarden van wouter van matenesse, ridder, en machteld van den werve, dochter van Volcwijf van den Berghe. Wouter van matenesse verbindt

[p. 110]

zich, om zijne koren- en smaltienden te Wassenaar te verzekeren aan de kinderen uit dezen zijnen echt te verwekken, en de mindere helft daarvan aan zijne echtgenoote in lijftogt te vermaken. Arend van Duivenvoorde, ridder, is borg van wouter van matenesse, terwijl Kerstand van den Berghe, schildknaap, als voogd, en Jan van den Werve, als borg, zich stellen voor Volcwijf van den Berghe. Jan van den Werve zegelt bij gemis van een eigen zegel met dat van zijnen oom Jacob van Rijsoorde, ridder. (Origineel).

1412.

adriaan van matenesse belooft, met Alphert van der Horst, zijnen oom, zijne neven Pieter heeren Daniels zoon van Matenesse en Dirk, Jan, heeren Dirks zoons zoon van Matenesse schadeloos te zullen houden van eenen borgtogt van 20 Wilhelmi schilden Dordrechts jaarlijks, gedaan aan Dirk Hoochstraten en Janne zijne dochter. (Arn. van Buchel, MS).

1413. Mei 28.

Hendrik, koning van Engeland en Frankrijk, beleent wouter van matenesse, die hem als ledigman hulde en trouw gezworen heeft, met eene jaarlijksche wedde van 25 marken of 50 Engelsche nobelen. (Afschrift).

Henricus, dei gratia rex Angliae et Franciae et dominus Hyberniae, omnibus, ad quos praesentes hae perveniunt, salutem. Sciatis, quod pro eo quod dilectus nobis walterus de matenesse, fidelis homagialis et vassallus noster, ex mero motu suo devenit et super hoe homagium et fidelitatem nobis fecit, ae huiusmodi fidelitatis et homagii sacramentum in forma debita et consueta praestitit, et quod ipse de caetero, durante vita sua, erit nobis et regiae maiestati nostrae fidelis homagialis vassallus et homo ligeus noster, bonumque nostrum ubique procurabit et malum nostrum pro suo posse evitabit, ae omnia alia faciet, quae et prout fidelis homagialis vassallus et homo ligeus domino suo facere debet ex consuetudine et de jure: de gratia nostra speciali dedimus et concessimus eidem waltero in feodum et loco feodi quandam annuam pensionem viginti et quinque marcarum sive quinquaginta nobilium monetae Anglicanae, percipiendarum ad totam vitam ipsius walteri ad scaeca-

[p. 111]

rium nostrum in palatio nostro Westmonasteriensi iuxta ciuitatem nostram Londoniae, ad tenninos sancti Michaelis et Paschae, per aequales portiones. In cuius rei testimonium has (litteras) nostras patentes fieri et magni sigilli nostri muniminc fecimus consignari.

Datum apud Westmonasterium vicesimo octavo die Maij anno regni nostri primo¹⁾.

1) Hendrik IV. besteeg den troon van Engeland in het jaar 1398 en werd in 1413 opgevolgd door zijnen zoon Hendrik V. Zie v. Mieris, IV. 31. Indien de boven gegeven oorkonde door Hendrik IV. is uitgevaardigd, moet zij dus gebragt worden tot het jaar 1398. Het is echter waarschijnlijker, dat Wouter van Matenesse zich door den eed van ledigman in het jaar 1413 aan koning Hendrik V. hebbe verbonden, die terstond bij zijne troonsbeklimming de oude aanspraak zijner voorzaten op de kroon van Frankrijk vernieuwde en eindelijk in 1415 den oorlog aan Frankrijk verklaarde Wouter van Matenesse, Johan van Brederode en welligt andere Hollandsche edelen dienden vermoedelijk in dezen oorlog onder de banier des konings van Engeland. Dit vermoeden schijnt te meer gegrond, daar de genoemde vorst voor dezen oorlog ook vele schepen in Holland liet huren, en de graaf van Holland toenmaals met keizer Sigismund naar Engeland overstak, ten einde eene bevrediging te bewerken. Zie van Mieris, IV. 334, 339, 374, 375, 376. De oorkonde, waarbij Johan van Brederode zich als ledigman aan koning Hendrik verbindt, is ook zonder jaartal; doch zij is op denzelfden dag als de boven gegevene uitgevaardigd en met deze, bij uitzondering van het bedrag der jaarwedde, volkomen gelijkluidend, zoodat zij blijkbaar ten onregte door Rijmer, Acta publ. Angl. Tom. VIII, pag. 145, tot het jaar 1400 gebragt wordt. Zie ook van Mieris III. 721, 722; IV. 34.

1413. Dec. 8.

Jacob Bokel bekent voor den regter en de geburen van Matenesse, door adriaan van matenesse voldaan te zijn van de kooppenningen voor 8 morgen lands, in het ambacht van Matenesse, te weten vijf morgen, gelegen aan het einde van den Spaanschen dijk tusschen de wetering in Matenesse en het land van Daniel Simons zoon, en drie morgen, gelegen aan den Groenen weg en grenzende aan de landen van heer Jan van Zeeland en van Dirk, Jan, heeren Dirks zoons zoon van Matenesse. (Origineel).

1425. Dec. 24.

Hertog Philips van Bourgondie, ruwaard van Holland, oorkondt, dat adriaan van matenesse hem het huis

[p. 112]

te Riviere geopend heeft in zijnen oorlog met zijne nichte van Braband. Hij belooft voorts dit slot, na het eindigen van den krijg, vrij en onbeschadigd aan adriaan terug te zullen geven, en geen zoen te zullen sluiten, zonder hem daarin te betrekken. (Origineel, voorzien met een geschonden zegel. Verg. van Mieris, IV. 812).

1435.

Huwelijksvoorwaarden van wouter van matenesse en dorf van rijn, Everts dochter. Huwelijkslieden: Hendrik van den Rijn, Floris van Jutphaas, Zoude van den Rijn, Folcken van der Weerhorst, Egbert van der Spangen, Jan van Matenesse en Gijsbert van der Huele, baljuw van Rijnland. (Arn. van Buchel MS).

1435. Jun. 10.

Willem van Hoekelom, abt van St. Paulus binnen Utrecht, verleidt de groote en smalle tienden tusschen Scherpendrecht en Louwersloot, in het kerspel van Heylighersberghe, op wouter van matenesse, na het overlijden van adriaan van matenesse, zijnen vader. Getuigen Arend en Volken van Baern, gebroeders, leenmannen der abdij. (Origineel).

1435. Nov. 25.

Jacob Boekel van der Wena verleidt op wouter van matenesse de hofstede van Matenesse, genaamd dirk boekels hofstede Uiternesse en gelegen in het ambacht van Matenesse, met den boomgaard en met 3 morgen lands, geheeten de Gheer. (Origineel).

1436.

Lijftogt vermaakt door wouter van matenesse ten behoeve van dorf van rijn, Everts dochter, zijne echtgenoote. (Arn. van Buchel MS).

1438. April 1.

Wouter van matenesse verleidt een erf met twee woningen, gelegen in de Boomgaardstraat. Getuige is Egbert van Spangen. (Origineel).

1438. Sept. 8.

Peter Grauwert wordt verleid met 7 morgen lands in Amelisweerd, welke aan Johanna van Raaphorst, zijne echtgenoote, in lijftogt worden verzekerd. Getuigen Willem van Naaldwijk en wouter van matenesse. (Arn. van Buchel MS).

1439. Jan. 23.

Overdragt van eenen tiend te Jutphaas, gedaan door dorf van rijn en wouter van matenesse, haren gemaal. (Arn. van Buchel MS).

[p. 113]

1461. Dec. 10.

Willem van der Does wordt, na doode zijns vaders, verleid met verscheidene percelen, waaraan de lijftogt in het jaar 1448 vermaakt is aan zijne stiefmoeder Elizabeth van Matenesse. (Arn. van Buchel MS).

1470. April 24.

Erfrente op 4 morgen lands, gelegen in den ban van Noortigerhout, ten behoeve van adriaan van matenesse. Daniel van Alphen, schout van Lisse. (Origineel).

1474. Jul. 28.

Jan van Duivenvoorde bekent voldaan te zijn door adriaan van matenesse van de kooppenningen van 6 morgen lands, gelegen in het ambacht van Vlaardingen en in Spaland. (Origineel).

1481. Dec. 6.

Wouter van matenesse verleidt een erf met twee woningen, gelegen in de Boomgaardstrate. (Origineel).

1484. Maart 10.

Adriaan van matenesse geeft in erfhuur de regte helft van eene woning en eenig land, gelegen in Stomp wijk, in het ambacht van Soeterwoude, en grenzende aan het land der kapelrij van heer Gerrit van Wassenaar. Huge Hugesz. van Zwieten, schout in het ambacht van Soeterwoude, Dirk van Duivenvoorde, getuige. (Origineel).

1485. Maart 6.

Walraven, heer van Brederode, Vianen en Ameide, burggraaf van Utrecht, verleidt op zijne nicht maria, dochter van Jan van Duivenvoorde en echtgenoote van adriaan van matenesse, eene hoeve lands, gelegen op Lakervelt en genaamd Egberts hoeve, met nog 22 morgen lands, gelegen als voren en grenzende aan de landen van Jan van Waal, Otto Pieck, Walraven van Brederode en Stees van Brakel. Gijsbert van Beverweerde bragt deze landerijen over op Jan van Duivenvoorde, na wiens overlijden zij kwamen op maria boven genoemd. Getuigen Dirk van Alphen, Jan van Bloemendaal en Jan van Ruemst. (Origineel, voorzien met een geschonden zegel en de handteekening van Walraven van Brederode).

1488. Nov. 4.

Maximiliaan, Roomsch-koning, en Philips, aartshertog van Oostenrijk, verleiden op adriaan van matenesse, na doode van zijnen vader wouter van matenesse:

[p. 114]

1^o. het huis te Riviere met hoog en laag geregt, in alle manieren, als hunne voorvaders het gehad en gehouden hebben, en op voorwaarde, het slot te openen, zoo vaak hij daartoe vermaand zou worden; 2^o. het huis te Spangen met 47 morgen lands, waarvan Philips van Spangen, ridder, het huis met 27 morgen lands van adriaan van matenesse in leen is houdende; 3^o. met de helft van 9 morgen lands en eene woning, gelegen te Rotte, tusschen den burgweg en den Broekschen vliet, en genaamd Dirks zate van Heylide; 4^o. met 12 morgen lands, gelegen te Reewijk, en 3 morgen te Hillegersberg. Getuigen Gerrit van Abbenbroek, ridder, en Antonis van Eversdijk. (Afschrift).

1501. Aug. 2.

Schout, buurlieden en ambachtsbewaarders van Zevenhuizen geven de dijkboeten, liggende in Oud Matenesse en strekkende van het ambacht van Bleiswijk tot aan de Laansloot, in erfpacht aan adriaan van matenesse, tegen eene jaarlijksche rente van 17 stuivers. (Origineel).

1507 (1508). Jan. 22.

Karel, aartshertog van Oostenrijk, verleidt op jan van matenesse, na het overlijden van zijnen vader adriaan van matenesse, het huis te Riviere, de goederen van Spangen, de helft van Dirks zate van Hijlide en de landen te Reewijk en Hillegersberg. Getuigen Jan van Duivenvoorde, Arends zoon, Willem van Ruiven, Dirk van Boennem en kleine Jan Bruin. (Origineel).

1509. April 17.

Jan van Almonde verleidt op jan van matenesse, na het overlijden van zijnen vader adriaan van matenesse, de hofstede van Matenesse, genaamd dirk boekels hofstede Uiternesse, gelegen in het ambacht van Matenesse en leenroerig aan de hofstede van Wena. Getuigen Jan van Eversdijk en Mr. Michiel van Almonde, leenmannen van Holland. Jan van Almonde zegelt bij gemis van een eigen zegel met dat van Mr. Michiel van Almonde, zijnen broeder. (Origineel).

1509. Junij 23.

De abt van St. Paulus binnen Utrecht verleidt op jan van matenesse, na het overlijden van zijnen

[p. 115]

vader adriaan van matenesse, de tienden tusschen Scherpendrecht en Louwersloot in het kerspel van Hillegersberg. Getuigen Gerrit van Nievelt en Beernd Proijs, leenmannen der abdij. (Origineel).

1512. Oct. 9.

Maximiliaan, gekoren keizer, en Karel, aartshertog van Oostenrijk, bevestigen den lijftogt van 100 pond. Holl., door Jacob van Matenesse, schildknaap, bij huwelijksvoorwaarden vermaakt aan zijne huisvrouwe Anna van Almon de. 's Hage. (Origineel).

1514. Jul. 7:

Jacob van Matenesse, Philips zoon, bekent schuldig te zijn aan Jacoba van Wonde, wed. van Gijsbrecht van Raaphorst, zijne moeije, eene jaarlijksche losrente van 2 gr. vlaams, besteed tot de professie van zijne zuster te Poel en tot schulden, door hem vóór zijn huwelijk gemaakt. Hij zegelt bij gebrek van een zegel met dat van zijnen zwager Jan van Almonde. (Arn. van Buchel MS).

1521. April 14.

Losrente ten behoeve van jan van matenesse, hoogheemraad van Schieland, oom van Antonis van Amstel van Mijnden en voogd van Otgen en Willem, kinderen van Gijsbrecht van Tuyl bij wijlen Machteld van Matenesse. (Origineel).

1522 (1523). Febr. 11.

Keizer Karel V. verleidt op adriaan van matenesse, zoon van wijlen jan van matenesse en marie van assendelft, het huis te Riviere, de goederen te Spangen, de helft van Dirks zate van Hijlide en de landerijen te Reewijk en Hillegersberg. Getuigen Jan van Duivenvoorde en Cornelis Bartoutsz. Deettarode (Tetrode). (Afschrift).

1522 (1523). Febr. 11.

Johan, heer van Wassenaar, Katwijk, Voorschoten, burggraaf van Leiden, verleidt op adriaan van matenesse, na het overlijden van zijnen vader jan van matenesse, 12 morgen lands in het ambacht van den Ketel, 4½ m. in den Schiepolder, op den Broek, in het ambacht als voren, en 18 m. in Spadeland. Getuigen Jan van Duivenvoorde, ridder, Mr. Gerrit van der Mije en Evert de Gras. (Origineel).

[p. 116]

1524. Jan. 4.

Adriaan van matenesse, vrijheer van Nieuw Matenesse, doet afstand van alle aanwassen Maaswaarts strekkende, ten behoeve van den ambachtsbewaarder, de heemraden en de ingelanden van Nieuw Matenesse, tegen eene jaarlijksche uitkeering van 10 pond. Getuige Jan van Duivenvoorde, neef van adriaan van matenesse. (Origineel).

1533 (1534). Jan. 26.

De prelaat van Egmond en Mr. Pieter Thomasz. van Wormer, priester, ter eener, en Adriaan van Renesse, Domheer te Utrecht, en adriaan, heer van Matenesse, vervangende te zamen Wouter van Matenesse, ter andere zijde, onderwerpen aan de uitspraak van scheidslieden hunne verschillen over het patronaat-regt eener kapelrij, gesticht op Onzer Vrouwe altaar in de kerk te Ouderschie. (Origineel. Verg. J.J. Dodt, Arch. voor Kerk. en Wer. Gesch. V. 307.

1535. April 24.

Vergelijk tusschen adriaan van matenesse, heemraad van Schieland, en burgemeesters en geregt der stad Schiedam, aangaande de tapperij binnen hunne wederzijdsche jurisdictien. (Origineel).

1544. Jan. 3.

Plakaat van keizer Karel V. tegen den uitvoer van vleesch, visch, boter, kaas en andere mondbehoeften, toegezonden aan Wouter van Matenesse, als baljuw van Gooiland en kastelein van Muiden. (Authentiek afschrift).

1544. Mei 16.

Codicille van marie van assendelft weduwe van johan van matenesse, 's Hage. (Gecollationeerd afschrift).

1544. Oct. 19.

Huwelijksvoorwaarden van Nicolaas van Matenesse (tweeden zoon van wijlen johan van matenesse en marie, dochter van Nicolaas van Assendelft, ridder), en Geertruid, dochter van wijlen Hendrik Pieck, heer van Tienhoven, bij Hadewich Wolphaards dochter van Goor. Nicolaas van Matenesse brengt o.a. ten huwelijk het kasteel te Lisse met zijne aanhoorigheden. Huwelijksvrienden zijn Adriaan van Renesse, scholaster van den Dom te Utrecht, adriaan, heer van Matenesse, en Wouter van Matenesse, gebroeders, ter eener, en Ot van Asperen en van Buren, Gosen van der

[p. 117]

Lawijck, drost van Buren, Goerd van Erp, ambtman van Beesd en Reinoi, ter andere zijde. Borgen zijn Willem van Tuyl van Bulkestein, ter eener, en Ot Piek, heer van Tienhoven en broeder van Geertruid, ter andere zijde. (Authentiek afschrift).

1546. Jan. 29.

Adriaan van matenesse getuigt voor den hove van Utrecht, dat hem, daags na jaarsdag, terwijl hij op de straat binnen Utrecht stond te wachten naar de keizerlijke majesteit, die met de heeren van de orde naar de Domkerk zou rijden, een buidel met geld en zegel ontvreemd is. (Origineel).

1548. Jan. 3.

De Minrebroeders binnen Utrecht geven eene grafstede in hunne kerk, op het hooge koor voor de sacristie, aan adriaan van matenesse, ridder, Nicolaas van Matenesse en Wouter van Matenesse, zonen van wijlen marie, dochter van den ridder Nicolaas van Assendelft en van Aleid Freyse. (Origineel).

1553. Oct. 8.

Losrente ten behoeve van Marie van Matenesse, weduwe van Jan van Duivenvoorde, ridder, heer van Warmond. (Origineel).

1557. April 15.

Testament van adriaan van matenesse, ridder, vader van jan, Gijsbrecht, Joost, Adriaan en Maria en van natuurlijke kinderen. (Authentiek afschrift).

1558. Maart 31.

Jacob van Almonde beleen jan van matenesse, na het overlijden van zijnen vader adriaan van matenesse, met de hofstede van Matenesse, genaamd dirk boekels hofstede Uiternesse, gelegen in het ambacht van Matenesse en leenroerig aan de hofstede van Wena. Getuigen Jacob Pijnssen, heer van Offen, Zwager, en Jan van Renesse van Moermont, leenmannen van Holland. (Origineel).

1560. Sept. 6.

Overeenkomst omtrent nagelatene goederen van wijlen Arend van Duivenvoorde tusschen Geertruid van Lier, wed. van Jacob van Duivenvoorde, ridder, heer van Opdam, Hensbrock enz., voor zich en hare kinderen, geassisteerd door Joost van Bronkhorst, ridder, heer van Bleiswijk

[p. 118]

enz., en Jan van Schoten, hare gekoren voogden jan van matenesse, voor zich en zijne broeders en zuster, bij goedkeuring van Nicolaas van Matenesse, hunnen oom, als kinderen en erfgenamen van wijlen adriaan van matenesse, ridder, ter eener, en Abraham van Almonde met Jacob van Almonde, gebroeders, voor zich en hunne zusters, en Jacob Starck, pastoor van Noordwijk, in naam en van wege Anna van Almonde, wed. van Bartholomeus van Egmond van Merestein, ter andere zijde. Gedaan ten huize van wijlen Jacob van Duivenvoorde in de Zijlstraat binnen Haarlem. (Origineel).

1561. Jan. 29.

Maria Dever van Minnen, wed. van Joost bastaard van Brederode, doet afstand van het patronaat-regt eener kapelrij in de kerk te Alkmaar, ten behoeve van johan van matenesse. (Origineel).

1562. Febr. 2.

Huwelijksvoorwaarden van johan van matenesse, heer van Riviere (zoon van wijlen adriaan van matenesse, ridder), en florentina van kuilenburg, dochter van wijlen Johan van Kuilenburg, heer van Opmeer en Rijnswoude. Huwelijksvrienden zijn Nicolaas van Matenesse, oom, en Jacob van Duivenvoorde en Wonde, heer van Warmond, ridder, neef, ter eener, en Agatha van Alkemade, vrouwe van Opmeer, de Vuurs enz., moeder, Charles de Bourgongne, heer van Sommersdijk, St. Ameland enz., en IJsbrand van Merode, heer van Broekhoven, zwagers, ter andere zijde. (Origineel).

1562. Nov. 20.

De stad Leiden verleent vrijdom van accijns op wijn en Leidsch bier aan johan van mateness en florentina van kuilenburg, zoolang zij het grootste gedeelte van het jaar binnen deze stede wonen. (Origineel).

1563. Mei 29.

Johan Frutiers verzekert, als man en voogd van Johanna van Coulster, aan johan van matenesse (of Johan van Matenesse Nicolaasz.), zijnen zwager (?), den koop van alle goederen, welke aan Johanna van Coulster aangekomen mogten zijn van Johan van Coulster, priester te Keulen. Leiden. (Origineel).

[p. 119]

1565. April 2.

Octrooi voor Johan van Matenesse, zoon van wijlen Nicolaas van Matenesse, wonende te Lisse, om bij uitersten wil over zijne goederen te mogen beschikken. (Origineel).

1565. April 9.

Overeenkomst tusschen johan, Gijsbrecht, Adriaan en Maria, aangaande rentebrieven en obligation van wijlen adriaan van matenesse, ridder, en wijlen adriana van duivenvoorde, hunne ouders. (Origineel).

1567. Sept. 20.

Adriaan van Duivenvoorde verleidt de helft van eenen korentiend, geheeten de Hoenaard en gelegen in het ambacht van Wateringen, op zijnen neef johan, heer van Matenesse, na doode van Maria van Matenesse, johans zuster. (Origineel).

1582. Febr. 10.

Overdragt van landen, gelegen in Robbenoord, ten behoeve van johan, heer van Matenesse, Riviere enz., en Gijsbrecht van Matenesse, zijnen broeder, Johan van Matenesse van Lisse, Nicolaas zoon, en Nicolaas van Matenesse van Wibisma, Jans zoon. (Origineel).

1584. Dec. 9.

Maria van Matenesse, weduwe van Johan van Schagen, draagt de helft van 23 morgen lands, gelegen in de Hillen onder Charlois, over ten behoeve van Johan van Matenesse van Lisse, Nicolaas zoon. (Origineel).

1588. Aug. 15.

Commissie voor johan van matenesse, heer van Riviere, tot raad van state der Vereenigde Nederlanden. Eed gedaan 11 Oct. (Origineel).

1589. Maart 3.

Prebende in den Dom te Utrecht voor Johan van Matenesse, zoon van johan van matenesse, heer van Opmeer. (Origineel).

1591. Jan. 1-3.

Getuigenissen omtrent eenen grafzerk, vroeger gelegen in de kerk der Minrebroeders te Utrecht en toebehoorende aan het geslacht van Matenesse. (Origineel).

1594. Aug. 3. n.st.

Huwelijksvoorwaarden van adriaan van matenesse en odilia van aeswijn. Adriaan brengt ten huwelijk o.a. de heerlijkheid van Opmeer in Noord-Holland. Huwelijksvrienden zijn johan, heer van Matenesse,

[p. 120]

Riviere, Opmeer, vader, Gijsbert van Matenesse, IJsbrand van Merode, heer van Soeterwoude, Stompwijk, ooms, en Johan van Matenesse, heer van Lisse, neef, ter eener, en Reinhard van Aeswijn, heer van Brakel en Sterkenburg, vader, Arnold van Aeswijn, heer van Ruwiel, Floris van den Bongard, heer van Nijenrode, ter Lucht, ooms, en Gijsbert de Cock, heer van Clingelenburg, neef, ter andere zijde. (Origineel).

1596. Mei.

Commissie voor johan van matenesse, heer van Riviere, tot raad der staten van Holland en West-Friesland. (Origineel).

1598. Oct. 13. n.st.

Huwelijksvoorwaarden van Karel van Matenesse en Johanna Pieck. Huwelijksvrienden zijn johan, heer van Matenesse, vader, adriaan van matenesse, heer van Opmeer, broeder, Gijsbrecht van Matenesse, oom, en Johan van Matenesse, heer van Lisse, neef, ter eener, en Hendrik Pieck, heer van Giesen, broeder, Gijsbrecht Pieck, en Amelis van Boekhorst, raad van den hoogen raad in Holland en Zeeland, ooms, en Johan van Matenesse, heer van Lisse, neef, ter andere zijde. (Origineel, voorzien met nog 5 min of meer geschondene zegels).

1598. Nov. 12.

Testament van Gijsbrecht van Matenesse. Hij stelt tot zijnen universelen erfgenaam aan johan van matenesse, eenig kind van adriaan van matenesse en odilia van aeswijn, en legateert 18 morgen lands, hem aangekomen van zijne grootmoeder Anna van Noordwijk, aan Johan van Matenesse, Domheer te Utrecht, tweeden zoon van zijnen broeder johan van matenesse, heer van Riviere. Jacob en David (vader van Jan en Adriaan), natuurlijke zonen. Executeurs: Antonis van Duivenvoorde, heer van den Bosch, en Nicolaas van Matenesse Wibisma, heer van Slijdrecht, neven. Gedaan op den huize Lokhorst binnen Leiden. (Origineel).

1600. Jan, 22 o. st.

Jacob Taets van Amerongen, landcommandeur van de balie der Duitsche orde binnen Utrecht, verleidt de erfpacht van eenige landerijen, gelegen in het ker-

[p. 121]

spel van Alphen, op johan van matenesse, eenig kind van adriaan van matenesse, heer van Opmeer, bij wijlen odilia van aeswijn, volgens uiterste wilsbeschikking van wijlen Gijsbrecht van Matenesse. (Origineel).

1601. Jun. 1; 1604. Dec. 9; 1610. Jun. 5; 1616. Maart 28; 1625. Mei 16.

Karel van Matenesse, baljuw, ruwaard en dijkgraaf van Putten, verkrijgt in pacht voor den tijd van drie achtereenvolgende jaren en tegen eene jaarlijksche uitkeering van 160 ponden van 40 grooten, de civiele boeten van het baljuwschap van Putten, benevens de schoutambten van Geervliet, Portugal, Korendijk, Spijkenisse, Braband, Heer Simonshaven, Biervliet en Heeckelingen, met het dijkgraafschap van den Korendijk. (Origineel).

1601. Julij 10. o. st.

Huwelijksvoorwaarden van Willem van Matenesse (zoon van johan van matenesse en florentina van kuilenburg) en Maria Manninga, dochter van wijlen Luijert Manninga en Emerentiana Sonoy. Huwelijksvrienden zijn johan van matenesse, heer van Riviere, en adriaan van matenesse, heer van Opmeer, ter eener, en Dominicus Botnya en Eilco Clandt, ter andere zijde. Dijksterhuis. (Origineel, voorzien met nog 3 meer of min geschondene zegels).

1607. Mei 12.

Commissie voor Willem van Matenesse, heer van Rascart, tot raad ter admiraliteit binnen Amsterdam. Eed gedaan 19 Julij. (Origineel).

1609. Jun. 12.

Aanstelling van Johan van Matenesse, kanonik van den Dom te Utrecht, tot deken van den Dom aldaar. (Origineel).

1609. Aug. 13.

Commissie voor Johan van Matenesse, kanonik en deken van den Dom te Utrecht, tot proost van Leiden. (Origineel met de handteekening van prins Maurits).

1611. April 20.

Verleiding der ambachtsheerlijkheid van Lisse op Johan van Matenesse, Nicolaasz., ambachtsheer van Giesen, bij opdragt van wijlen jonkh. Francois de Viri, houtvester van Holland. (Origineel).

[p. 122]

1611. April 20.

Verleiding van de hofstad het Zand, met 10 morgen lands, en van de vrije heerlijkheid van den Wenaard, met nog drie percelen van den Inschiet, alles gelegen onder Giesen, op Johan van Matenesse, Nicolaasz., ambachtsheer van Lisse en Giesen. (Origineel).

1616. Jun. 7.

Commissie voor adriaan van matenesse, heer van Riviere, Opmeer enz., Cornelis Frans Wittensz. en Hendrik van Berckenrode, tot terugontvangst van den Briel met beide forten en verder toebehooren, verpand aan de kroon van Groot-Brittanje. (Origineel).

1619. Jul. 24.

Verleiding van de hooge en lage heerlijkheid van Opmeer met al haar toebehooren op adriaan van matenesse, heer van Riviere, bij overlijden van zijne moeder florentina van kuilenburg. (Origineel).

1620. Aug. 25.

Scheiding van de onroerende goederen van wijlen johan van matenesse en wijlen florentina van kuilenrurg, alsmede van wijlen Johan van Matenesse, Domdeken te Utrecht, tusschen hunne kinderen en broeders en zuster, adriaan van matenesse, heer van Matenesse, Opmeer enz., Karel van Matenesse, ruwaard, baljuw en dijkgraaf der landen van Putten, Willem van Matenesse, heer van Rascart, raad en rentmeester generaal der abdij van Rijnsburg, en Herman Valkenaar, heer van Duikenburg, als echtgenoot van Margaretha van Matenesse. (Origineel).

1621. Aug. 2.

Kwijting van eene huizinge, staande op het Rapenburg binnen Leiden, ten behoeve van Willem van Matenesse, heer van Rascart, afkomstig uit de nalatenschap van zijne moeder florentina van kuilenburg. (Origineel).

1622. Julij 25.

Prins Maurits verleidt, als heer van der Lek en Polanen, de helft der hofstad te Hillegersberg en van 55 morgen lands, gelegen in het ambacht van Hillegersberg, tusschen de Rotte en de Brochter (Broeksche) wetering, op johan van matenesse, na het overlijden van zijnen vader adriaan van matenesse. (Origineel).

1622. Julij. 25.

Verleiding der heerlijkheid van Opmeer

[p. 123]

op johan van matenesse, na doode van zijnen vader adriaan van matenesse. (Origineel).

1622. Aug. 3. o. st.

Verleiding der tienden tusschen Scherpendreclit en Louwersloot, in het kerspel van Hillegersberg, op johan van matenesse, heer van Matenesse en Opmeer, na doode van zijnen vader adriaan van matenesse. (Origineel).

1623. Aug. 30.

Kwijting van eene losrente ten laste van wijlen Willem van Matenesse, heer van Rascart. (Origineel).

1624. Febr. 19.

Commissie voor Johan van Matenesse tot raad in den hove van Holland, van wege den staat dor Edelen, na doode van Steven van der Does, heer van Noordwijk. Eed gedaan 15 April. (Origineel).

1625. Nov. 26.

Staat van landerijen, rentebrieven, obligation en andere authentieke stukken, nagelaten door Karel van Matenesse, ruwaard, baljuw en hoog dijkgraaf van Putten, en door Johanna Pieck, opgemaakt door Amelis en Fiorentina van Matenesse, eenigen zoon en eenige dochter. Gedaan op liet slot te Geervliet. (Origineel).

1626. Junij 21.

Frederik Hendrik graaf van Nassau verleidt, als bezitter der leenen van den huize van Wassenaar en Zuidwijk, verscheidene landerijen, gelegen in het ambacht van den Ketel en in Spadeland, op johan van matenesse, na doode van zijnen vader adriaan van matenesse. Pieter van der Riviere en Jan van Persijn, leenmannen van Wassenaar. (Origineel).

1626. Junij 30.

Huwelijksvoorwaarden van johan van matenesse, heer van Matenesse, Riviere en Opmeer, en judit wilhelmina pieck. Huwelijksvrienden zijn Antonis van Aeswijn, heer van Brakel en Sterkenburg, en Eustatius van Aeswijn, heer van Wesenthorst, ooms, ter eener, en Willem Pieck, ambtman van Beesd en Reinoi, vader, en Jhelis Pieck, heer van Enspijk, neef, ter andere zijde. Gedaan te Utrecht. (Origineel, voorzien met nog vier ongeschondene zegels).

1629. Maart 15.

Sententic van het hof van Holland in eene zaak, betreffende den eigendom der heerlijkheden van Gie-

[p. 124]

sen en den Wenaard, tusschen Amelis van Matenesse, ter eener, en Hendrik Pieck en Maria van Matenesse, weduwe van Johan van Schagen, of wel haren zoon Johan van Schagen, ter andere zijde. (Origineel).

1632. Jan. 15.

Hans Wolphaard, heer van Brederode, Vinnen, Ameide, Cloetingen, Haeften, Herwijnen, Noordeloos, Voshol, erf burggraaf van Utrecht, verleidt twee kampen lands, gelegen in den ban van Leijerdorp, nabij de hofstede van der Does, op Cornelis van Matenesse, heer van Hazerswoude, Lokhorst enz., na doode van zijne moeder Geertruid van Lokhorst. (Origineel).

1633. Sept. 17.

Verleiding der ambachtsheerlijkheid van Lisse en andere percelen op Florentina van Matenesse, vrouwe van Duikenburg, Portengen, gemalin van Hendrik Valkenaar, na doode van haren broeder Amelis van Matenesse. (Origineel).

1633. Sept. 17.

Verleiding der ambachtsheerlijkheid van Giesen, met de derde penning van alle breuken, van de hofstad het Zand en de vrije heerlijkheid van den Wenaard en nog andere goederen op Florentina van Matenesse, vrouwe van Duikenburg, Portengen, na doode van haren broeder Amelis van Matenesse. (Origineel).

1637. Julij 16.

Gerard van Amstel van Minden verleidt, als heer van Zuilenburg, de hofstede, genaamd Katwinkel en gelegen te Derthuizen onder Doorn, op Willem van Matenesse, heer van Rascart, na doode van zijnen eenigen broeder Johan van Matenesse. (Origineel, voorzien met zegel).

1643. Aug. 15.

Commissie voor Willem van Matenesse, heer van Rascart, tot hoogheemraad van Schieland. Eed gedaan 3 Sept. (Origineel voorzien met de handteekening van Frederik Hendrik).

1646.

Een bundel brieven geschreven door Herb, van Beaumont, griffier der staten van Holland, aan johan van matenesse, plenipotentiaris te Munster. (Origineel. Verg. J.J. Dodt, Arch. voor Kerk. en Wereld. Gesch. V. 381-391

1650. Julij 4.

Johan Wolphaard van Brederode verleidt

[p. 125]

twee kampem lands, in den ban van Leijerdorp, op Willem van Schagen, heer van Schagen en Schagercogge, als man van Anna van Matenesse, na doode van Cornelis van Matenesse, heer van Hazerswoude, Lokhorst enz., zijnen zwager. (Origineel).

1652. Mei 10.

Commissie voor Willem van Matenesse, heer van Rascart, tot meesterknaap der houtvesterij van Holland en West-Friesland. Eed gedaan 15 Mei. (Origineel).

1652. Aug. 6.

Octrooi verleend aan johan, heer van Matenesse, om eene vogelkooi te mogen leggen binnen zijne jurisdictie van Oostgeest achter de kerk aldaar. (Origineel).

1653. Jun. 29.

Testament van johan, heer van Matenesse, Riviere, Opmeer, Souteveen, vader van adriaan, gijsbrecht, Odilia en Walburg, en behuwd zoon van hendrika van der does. Adriaan van matenesse beërft o.a. de leengoederen van Matenesse en Riviere, en gijsbrecht de heerlijkheid van Souteveen, benevens het huis en de goederen van der Does, afkomstig van hendrika van der does. Gedaan te 's Gravenhage. (Origineel).

1653.

Rouwceel van johan van matenesse, overleden in 's Hage den 30 Junij 1653, en van zijnen tweeden zoon Willem, overleden in 's Hage 24 Junij 1653. Lijst der heeren en vrienden, op den rouwmaaltijd genoodigd. Memorie der lijkplegtigheden. (Gelijktijdig).

1654. Febr. 21.

Verleiding van de helft der hofstede van Achthoven onder Leijerdorp, afkomstig van hendrika van der does, op adriaan van matenesse. (Origineel).

1654. Maart 18.

Johan, Wolphaard van Brederode verleidt het huis van der Does onder Leijerdorp op gijsbrecht van matenesse, heer van Souteveen. (Origineel).

1654. Jun. 18.

o. st. Verleiding van eenige landerijen onder Alphen in Rijnland op adriaan van matenesse. (Origineel).

1654. Jun. 19.

o. st. Verleiding der tienden te Hillegersberg op adriaan van matenesse. (Origineel).

[p. 126]

1654. Julij 20.

Claude Lamoraal, prins van Ligne enz. verleidt, als heer van Wassenaar, twee deelen der smaltienden van Spaarwoude, afkomstig van hendrika van der does, benevens verscheidene landerijen in het ambacht van den Ketel en in Spadeland op adriaan, heer van Matenesse, Riviere en Opmeer. (Origineel).

1654. Dec. 31.

Commissie voor Willem van Matenesse, heer van Rascart, tot raad ter admiraliteit binnen Rotterdam. Eed gedaan 30 Sept. (Origineel).

1655. Jan. 17 en 23.

Testament van adriaan, heer van Matenesse, Riviere Opmeer (overleden te 's Hage den 30 Jan. 1655). Gijsbrecht van matenesse, zijn broeder en leenvolger, is erfgenaam te zamen met zijne zusters Odilia en Walburg van Matenesse. (Origineel).

1655. April 2.

Codicille van Walburg van Matenesse, jongste dochter van wijlen johan, heer van Matenesse, Riviere, Opmeer en Souteveen. Gijsbrecht en Odilia zijn hare erfgenamen ab intestato. Gedaan te 's Gravenhage. (Origineel).

Jan. 16, 26 en 30.

Testament van Odilia van Matenesse (overleden 2 Febr. 1656), eenige overgeblevene zuster van Gijsbrecht van matenesse, heer van Matenesse, Riviere, Opmeer, Souteveen, van der Does, haren universelen erfgenaam. (Origineel).

1658. Nov. 17.

Testament van Margaretha van Matenesse, wonende te Leijerdorp op het huis van der Does, zuster van Willem van Matenesse, heer van Rascart, haren universelen erfgenaam. (Origineel).

1659. Febr. 25.

o. st. Huwelijksvoorwaarden van Willem van Matenesse, heer van Rascart, Andel, enz., en Margaretha Valkenaar. Margaretha Valkenaar brengt ten huwelijk de ambachtsheerlijkheid van Lisse. Huwelijksvrienden zijn Luijert Manninga, heer van Dijksterhuis, Petersboeren, Weerhoussen, Luijert Clant, heer van Menkema, Uithuizen, Miedem, en gijsbrecht, heer van Matenesse enz., neven, ter eener, en Hendrik Valkenaar, heer van den Wenaard, van der Mije,

[p. 127]

Bottestein, de Batouw, en Florentina van Matenesse, ouders, en Herman van Gelder, heer van de Wel, neef, ter andere zijde. (Origineel met nog twee aanhangende zegels).

1665. Febr. 6.

Wolphaard van Brederode, geboren graaf uit den grafelijken huize van Holland, souverein van Vianen, Ameide, erfburggraaf van Utrecht enz., verleidt eenige landerijen onder Leijerdorp op Aalbrecht Nicolaas van Schagen, heer van Lokhorst, volgens transactie met zijnen broeder Francois van Schagen, heer van Slijdrecht, en zijne zuster Anna Geertruida van Schagen, betrekkelijk de nagelatene goederen van Cornelis van Matenesse, heer van Hazerswoude, en Anna van den Bongard, zijnen oom en zijne moeije. (Origeneel).

1666. April 6.

Venia aetatis voor gijsbrecht van matenesse oud in de 22 jaren. (Origineel).

1666. Dec. 12 o. st.

Huwelijksvoorwaarden van gijsbert, vrijheer van Matenesse, ambachtsheer van Oud-Matenesse, halsheer van Riviere, Opmeer en Souteveen, heer van Sleewijk en het huis van der Does, en antonetta van aeswijn, dochter van wijlen Antonis van Aeswijn, heer van Brakel, Sterkenburg, Kemmena en Wesenthorst, en Margaretha Turck, dochter tot Hemert. Huwelijksvrienden zijn Hendrik Valkenaar, vrijheer van den Wenaard, heer van Valkenaar, Duikenburg, Giesen, Bottestein, van der Mey, de Batouw, lid der staten van Utrecht, Willem van Matenesse, heer van Rascart, Lisse, Andel enz., gecommitteerde raad ter admiraliteit binnen Rotterdam, Johan van Welderen, kolonel en ridmeester, gouverneur van Nijmegen, en Jaeob Pieck, ambtman van Beesd, Marienweerd en Reinoi, lid der staten generaal, ter eener, en Zeger van Rechteren, vrijheer van Almelo en Vrieseveen, kolonel en ridmeester, schoonvader, Cornelis van Bronkhorst van Oosterholt tot Bemmel, heer van de Poll, lid der staten generaal, ambtman en regter der Over-Betuwe, Willem Thomas baron de Quade, vrijheer van Wiekraet en Neder-Hemert, heer van Delwijnen, erfhofmeester van Gelre en Zutphen, en Frederik Hendrik van Randwijk,

[p. 128]

vrijheer van Beek, heer van Rossum, Hessel en Hameren, gedeputeerde der staten van Gelderland. (Origineel).

1669. Nov. 22.

Commissie voor gijsbrecht van matenesse, heer van Riviere, Opmeer, Souteveen, Matenesse enz., tot baljuw en dijkgraaf van Rijnland en tot de schoutambten van Gronswaard, Poeleije, Zuidelwijk, Zevenhoven, Noorden, Nieuweveen en Cudelstaart. Eed gedaan 27 Nov. (Origineel).

1670. Jan. 21.

Testament van gijsbert van matenesse en aeswijn, heer van Matenesse, Riviere, Opmeer, Souteveen, Brakel, Sterkenburg enz. Hij stelt zijnen neef willem van matenesse, heer van Rascart, zoon van Willem van Matenesse, heer van Rascart, en van Margaretha Valkenaar, aan tot erfgenaam van al zijne heerlijkheden en goederen, uitgezonderd de heerlijkheid en het huis te Brakel, vermaakt aan zijnen neef Jacob Pieck, ambtman van Beesd, het huis van der Does, vermaakt aan zijnen neef Emond Pieck, en eenige allodiale goederen. (Origineel).

1670.

Uitvaart van gijsbrecht van matenesse en aeswijn. De 20^ste. penning uit zijne nagelatene goederen, bedragende ƒ 18100-18-12. Lijst der goederen behoorende aan de familie van Matenesse. (Gelijktijdig).

1670. Febr. 20.

Extract uit het leenboek van Gelre en Zutphen nopens het verheffen van Sterkenburg, Haaswinkel, de Slinde, Rouwenhof en andere leenen van wijlen gijsbert van matenesse en aeswijn, ten behoeve van willem van matenesse, zijnen leenvolger. (Authentiek).

1670. Febr. 21.

Verleiding van de hofstad ten Wesenthorst onder Genderingen en andere goederen onder Etten op willem van matenesse, heer van Rascart, leenvolger van wijlen gijsbrecht, heer van Matenesse enz. (Origineel).

1675. Maart 30.

Relief wegens het niet verheffen der heerlijkheden van Matenesse, Riviere, Opmeer, Souteveen enz., verzuimd door den onverwachten dood van willem van matenesse, en de daarop gevolgde droevige lotgevallen des vaderlands. (Origineel).

[p. 129]

1680. Dec. 10.

Overeenkomst tusschen florentina van matenesse, ondertrouwd met johan van hardenbroek ridmeester, en de voogden van Maria van Matenesse, hare zuster, aangaande de nalatenschap van wijlen Margaretha Valkenaar, douairiere van Rascart, vrouwe van Sterkenburg, hare moeder en van wijlen willem van matenesse haren broeder, beide zonder testament overleden. (Origineel).

1683. Mei 7.

Testament van florentina van matenesse, vrouwe van Matenesse, Riviere, Opmeer, Souteveen, Sterkenburg, gemalin van johan van hardenbroek. Zij stelt, bij kinderloos overlijden, tot erfgenaam aan hare eenige zuster Maria van Matenesse. (Origineel).

1685. April 14.

o. st. Codicille van florentina van matenesse. Zij legateert aan haren echtgenoot johan van hardenbroek de heerlijkheden van Oud- en Nicuw-Matenesse en Riviere. (Origineel).

Errata.

Bl. 49 reg. 7 v.b. staat: voeten lees: roeden

Bl. 73 reg. 10 v.o. staat: zegenpraal lees: zegepraal

Bl. 76 reg. 7 v.b. staat: Adriaan van Matenesse lees: adriaan van matenesse

Bl. 81 reg. 15 v.o. staat: het eigendom lees: de eigendom

Bl. 85 reg. 15 v.b. staat: St. Pieterskerk lees: Prekerskerk

Bl. 88 reg. 4 v.b. staat: 21 April 1567 lees: 21 Maart 1568

Bl. 93 reg. 5 v.b. staat: Hendrika van der Does lees: hendrika van der does

Stamboom van het geslacht van Matenesse.

[p. t.o. 130]