De Belgische Illustratie. Jaargang 15

Een nacht
In de kathedraal van Antwerpen.
Door A.M. Oomen.

I.

Het was een avond in de maand november. Indrukwekkend verhief zich de hooge toren van O.L.V. te Antwerpen, waarvan de spits in de donkere lucht wegsmolt. Hevige regenvlagen, door den wind voortgezweept, kletterden van tijd tot tijd tegen het grijze kerkgebouw, alsof zij er een aanval op wilden maken; doch machteloos! Zij werden op den harden steen teruggestooten en dropen als beschaamd, met kleine straaltjens en druppelkens, tusschen de voegen naar beneden.

Koude en onbehagelijke killigheid lieten zich gevoelen, en er ging eene rilling over de leden, als men, bij het licht van de lantaarn, over de glinsterende natte straatsteenen naar het hoofdportaal onder den toren zag. Dan werd ook het godsdienstig gevoel tot medelijden opgewekt, wanneer men het oog op het vale kruisbeeld liet vallen, dat in dien onstuimigen avond, zoo verlaten met de armen uitgestrekt, boven den ingang hangt, en waarop het licht van de gasvlam, die met den wind op leven en dood in den lantaarn worstelde, heen en weer dwarlde. Ja! dat kruisbeeld hing verlaten aan weer en wind blootgesteld, als een zinnebeeld van het kruis dat ook verlaten op Golgotha stond; want op het kerkplein was geen levend wezen te zien, terwijl echter de kerk met geloovigen was gevuld, om de lofplechtigheid bij te wonen.

Treffend was het zachte orgelgemurmel en het harmonisch kerkgezang dat zich in het geheimzinnig verlichte kerkgebouw deed hooren. Op eens klonk de beiaard, en bij het huilen van den storm werden de heldere klokketonen met fantastische klanken door de lucht geslingerd, die somtijds door den wind verdoofd werden en dan weer helder galmden.

Het was op dit oogenblik, bij een hevigen stortregen, dat een man onder het kerkportaai sloop; hij bleef een oogenblik staan om het water van zijne kleeren te laten druppen, doch bezag het kruisbeeld niet. Hij ging dit voorbij, wellicht met spotlust in het gemoed evenals de Joden, toen de Zaligmaker stervende aan het kruis genageld was.

Toen hij de kerk binnentrad, maakte hij het teeken van den waren Kristen niet; hij sloeg de rechterhand niet op het voorhoofd als zinnebeeld van den Vader, Schepper van hemel en aarde; hij legde haar ook niet op het hart als zinnebeeld van de liefde des Verlossers; hij bracht die ook niet van den linker- naar den rechterschouder als een teeken van kracht door den Heiligen Geest. Hij doopte zijne vingeren niet in het gewijde water, om er zich mede te zegenen.

Neen, het eenige uiterlijke teeken van eerbied was dat hij zich het hoofd ontdekte, en het was slechts uit menschelijk opzicht dat hij zulks deed. Weldra was hij tusschen de menigte verdwenen. Toen het lof geëindigd was, verlieten de geloovigen het kerkgebouw bij het dreunen van het orgel en bij het eigenaardige rumoer, hetwelk de voetstappen en het verschuiven der stoelen van eene opeengepakte menigte volk teweegbrengt.

Langzamerhand verminderde het geraas; het orgel zweeg en men hoorde nog van tijd tot tijd de stappen van menschen die de kerk verlieten.

Bij het rammelen van stoelen, die weggedragen werden, verminderde het licht; het hoofdaltaar lag reeds in het nachtelijk duister, de wierookdampen stegen nog droomend omhoog onder de indrukwekkende gewelven, en weldra lag de tempel Gods door den sluier van den nacht omhuld.

Het vlammeke van liefde waakte nog voor het Allerheiligste en gaf een zachten lichtschijn. Ook bij de deur van de sacristijn straalde nog een oogenblik een geheimzinnig lichtpuntje uit de lantaarn van den koster⁽¹⁾ en trilde over de koude grafsteenen.

Men hoorde nu de voetstappen van den koster alsook het rammelen der sleutels; hij naderde de lantaarn, nam die in de hand, en verdween. De deur van de sacristijn werd gesloten, en het was doodelijk stil en duister, want de lichtstraalkens van het Godslampke schoten nu eenzaam met een zachten glans, door de beuken van de kapel, waar het Heilig der Heiligen rustte. Indien er op dit oogenblik iemand alleen in den tempel ware geweest, zou hij gewis een treffenden indruk ondergaan hebben onder de hooge beuken, waarvan de kolommen als reusachtige zwarte gedaanten zich schijnen te verheffen tot in het oneindige. De duisternis en de stilte en het denkbeeld dat men met de Godheid alleen is, zouden doen sidderen van eerbied.

De storm, die krachtige stem der natuur, liet zich nog hooren en ruischte zelfs tusschen de kolommen als in een somber bosch; de regen kletterde met geweld tegen de hooge boogvensters. Doodsch tikte de slinger van de kerkklok als eene herinnering aan de snelheid des tijds, want elke slag is een voetstap nader tot den dood. En zie, eindelijk schoten de stralen van de maan door de kerkramen en wierpen haar blauwachtig licht over het groote kruisbeeld van het hooge koor, als eene tweede herinnering aan Golgotha, bij het oogenblik dat de Zaligmaker stierf en de schitterende zon hare stralen terugtrok, om slechts eene indrukwekkende schemering over het kruishout te werpen.

Nu heeft er iets fantastisch plaats in het ruime kerkgebouw; het is alsof een booze geest uit de graven opstaat, want in den somberen beuk achter het hooge koor verspreidt zich een helder licht en het schaduwbeeld van eene menschelijke gedaante beweegt zich als een spook op de witte kolommen.

Een oogenblik daarna verschijnt het spook; de man dien wij bij den stortregen hebben zien binnensluipen, komt voor den dag. Hij heeft een dievenlantaarntje in de hand dat een flauw rood licht rond hem verspreidt.

Ja, daar is de booswicht, die zich niet ze-

(1) Die lantaarn is waarschijnlijk uit den tijd van Rubens, want zij is een model van de lantaarn, die de hermijt op zijne schilderij draagt.

[p. 35]

gende met het kruisteeken! Zijn gelaat is bleek; gluipende oogen staan diep in het hoofd weggezonken, alsof zij het klare licht schuwen; zijn onderlip is in plooien te samen getrokken en steekt vooruit over de bovenlip. Zijn hoofddeksel, dat hij nu oneerbiedig op het hoofd draagt, glimt nog van den regen, en zijne morsige, havelooze kleeren hangen drupnat om de leden. Hij gaat op de kousen met langzamen stap. Bij tusschenpoozen staat hij stil en ziet angstig rond; het minste geluid doet hem sidderen.

Daar kraakt op eens het hout van het orgel en het geknal weergalmt onder de gewelven. Verschrikt vlucht hij in eene der nevenbeuken en staat met ingehouden adem, totdat hij zich overtuigd heeft dat er geen gevaar is.

Nu komt hij weer uit zijne schuilplaats te voorschijn en gaat de Maria-kapel binnen. In zijne helsche ziel branden gouddorst, roofzucht en heiligschennis. Bij alle die slechte gevoelens knaagt hem het geweten, en somtijds beeft hij als een riet, bij de indrukwekkende stilte in het reusachtige gebouw. Het minste gerucht wekt zijne aandacht.

Sinds vele jaren hing een klompke kalk aan een haarpijltje uit den mortel, in het gewelf van de zoo verheven koepel vóór het hooge koor; het bewoog zich zachtkens heen en weer als de warme dampen in de koepel opstegen, en het werd ook menigmaal met geweld heen en weer geslingerd, als de wind door eene opening in de glasruiten blaasde. Altijd was het bestand gebleven tegen die voortdurende beweging. In den zomer vlogen de vliegjes op den wiegelenden wereldbol en kruisten er rustig hunne voorpootjes over elkander, of lieten de achterpootjes over de vleugeltjes glijden, alsof zij daar hun toilet kwamen maken; ook gebeurde het soms dat eene eenzame spin hare draadjes van den wand liet overvliegen op het klompke kalk, en dan wandelde de kleine acrobaat behendig over het fijn gesponnen brugske naar het verlaten brokske, zonder zich te storen aan den wijden afgrond dien hij onder zich had.

Dit kleine brokske steen, waarop die kleine diertjes zoo gemakkelijk leefden, was nu in staat om een mensch schrik aan te jagen, want een rukwind joeg door de opening, het stukske kalk slingerde hevig, het haarpijltje brak en het klompke viel pijlsnel in de diepte op den harden arduin.

Het hart van den dief joeg kloppend van angst; doch hij werd aangedreven door den boozen geest, en het vooruitzicht dat hij zich van zekere schatten kon meester maken, sterkte hem in zijne goddelooze plannen.

Nu staat hij voor het altaar; hij waagt het de gewijde trappen met zijne voeten te onteeren; ja, hij gaat verder, hij klimt op den tafel des Heeren en zet den onreinen voet op den gewijden steen, waaronder de overblijfsels van Heiligen rusten.

Nu reikt de booswicht de magere hand naar het beeld van Maria, en rukt het den glimmenden scepter uit de hand.

Een straal van de maan schiet door het kerkraam en werpt haar licht over het beeld; de zilveren kroon schittert den schelm in het oog en op het oogenblik dat hij de hand uitsteekt om die te rooven, hoort hij een gerucht dat hem aan het openen van eene deur doet denken.

Door schrik bevangen valt hij op de trappen van het altaar en kwetst zich het aangezicht zoodanig, dat het bloed uit de wonde komt. Nauwelijks is hij gevallen, of het geblaf van een hond weergalmt door het kerkgebouw. Half bedwelmd staat hij ijlings op en vlucht met het bebloede aangezicht in een der biechtstoelen.

II.

Bij het gezellige lamplicht zat eenige oogenblikken te voren een man, in een klein zindelijk en lief gemeubeld kamerken bij het vuur.

De man is de koster van O.L. Vrouwe-kerk te Antwerpen. Zijne woning is gelegen bij de groote deur, die op het Groenkerkhof toegang tot de kerk geeft. Zijn naaste gebuur draagt den titel van Baron. Hij voert een klimmenden jachthond in zijn blazoen, als zinnebeeld van getrouwheid.

De Baron is vrijheer in het kerkgebouw; hij oefent er een onbepaald gezag uit. Wee hem die heer Baron op zijn terrein ontmoet; want hij vreest niemand; hij heeft eene ontzettende spierkracht, is zeer geoefend in de wapenkennis, en daarbij is hij vlug ter been; nochtans heeft hij een goed karakter. Baron ontvangt een ieder zeer minzaam op een neutraal terrein, doch hij kan niet gedogen, dat het recht van zijn domein door iemand geschonden wordt.

Het is alleen met zijnen buurman dat hij daar in goede verstandhouding leeft; die alleen kan hem op zijn gebied bezoeken.

Het voorkomen van den Baron is innemend; zijn oog is goedig; hij draagt een langen dunnen snorbaard en alhoewel in de kracht van zijn leven, heeft hij min of meer grijsachtige haren; doch als Baron in woede ontsteekt, verandert zijn voorkomen geheel: dan tintelen zijne oogen als vuur, dan fronst hij de wenkbrauwen en hij steekt borstelig zijne haren op.

De klok van den toren slaat nu tien maal; de koster zegt tot zijne huisgenooten: ‘Ik ga met den Baron naar de kerk,’ en hij opent de deur van een klein open plaatske, waar de Baron hem reeds staat te wachten. Deze springt tegen hem op, lekt hem de handen en maakt allerlei kabriolen om in de kerk te geraken.

Lezers, gij zult het reeds verstaan hebben, de Baron⁽¹⁾ is een hond, die nochtans al de kwaliteiten heeft, die ik heb opgenoemd. Men mag op hem niet toepassen: ‘honden uit Gods tempel,’ want hij is er de getrouwe bewaker van, hetgeen gij dadelijk zult bemerken.

De koster staat nu voor de kerkdeur, Baron ongeduldig nevens hem, de ooren opgestoken en den neus tegen de deur. Nu springt hij op en neer, als de koster den sleutel zoekt en het slot omdraait. De deur wordt geopend en Baron dringt driftig, als met geweld, binnen.

Als een wervelwind snelt hij door de sombere gaanderijen; hijgende loopt hij rond - en met den snuit naar den grond gedoken, volgt hij dan hier dan daar het spoor van den dief. Hij keert en wendt zich in allerlei richtingen; hij snuffelt somtijds ronddraaiende op dezelfde plaats, totdat hij op eens in eene rechte lijn op den biechtstoel aanvliegt, en met borstelige haren en nijdig geblaf woedend op den booswicht toeschiet.

De koster heeft aan het geblaf bemerkt dat er onraad is; hij is Baron gevolgd en verschrikkelijk wordt het oogenblik nu hij voor den biechtstoel staat. Doodsbleek is het afschuwelijk gelaat van den dief, die in zijne klamme kleeren als een lijk is ineengezonken; krampachtig heeft hij den zilveren scepter nog in de hand geklemd; doch als een ongenadige scherprechter staat Baron brullende voor zijn prooi.

Er was voor den dief noch redding, noch verontschuldiging mogelijk, en toen hij tot dit bewustzijn kwam, volgde hij gedwee den koster, die hem in de handen der policie overleverde.

(1) Baron, de merkwaardige hond van O.L. Vrouwekerk, is een soort van schaapshond; hij is vaal van kleur, heeft een dikken staart en is bijzonder gedresseerd op den man. Bij het afdrukken vernemen wij dat de kloeke, en ongekende wachter van Gods tempel, onlangs overleden en nu vervangen is.

III.

Vele jaren nadien, het was omtrent het Paaschfeest, ging een grijsaard op zijn stok geleund, met langzame schreden de kathedraal van Antwerpen binnen; hij dopte zijne magere vingers in het gewijde water om er zich mee te zegenen. Lange vuil-grijze haren hingen tot op de lompen, waarmee hij bedekt was. Gebukt op zijnen stok, strompelde hij door het kerkgebouw tot voor het altaar van Maria. Met moeite kon hij, door den ouderdom, de knieën buigen, doch door kracht van inspanning gelukte hij hierin. Biddend, de handen te samen gevouwen, bleef hij voor het altaar geknield en toen hem de zilveren kroon en scepter van het Mariabeeld in de oogen glinsterden, bukte hij het hoofd dieper en tranen rolden over zijne uitgeholde wangen.

De man richtte zich met moeite weer op en ging waggelend, het knikkende hoofd gebukt, tot den biechtstoel, waar hij zoo vele jaren geleden, door den boozen geest bezield, angstige oogenblikken had doorgebracht.

De lezer heeft den ongelukkige herkend.

Lang heeft het gewicht der zonde hem verpletterd; doch Maria, de toevlucht der zondaars, is hem genadig geweest, en nu, in denzelfden biechtstoel neerknielend, klinkt het hem zoet in de ooren: ‘Komt allen tot Mij, die belast en beladen zijt, want Ik zal u verkwikken,’ en ook verkwikt verliet hij weldra het kerkgebouw.

Antwerpen,

St.-Elisabetsdag.