De Belgische Illustratie. Jaargang 15

Een duister verleden.
Uit het hedendaagsch leven.

I.

Onder de vele fransche familiën die het beleg van Parijs in den winter van het jaar 1870 naar Brussel de wijk had doen nemen, behoorden de heer Justin Desherbiers, zijne vrouw en een jong meisje, dat naar zij zegden, hunne kleindochter was.

Zij hadden zich metterwoon gevestigd in eene straat in de nabijheid der kerk van S^te. Marie, te Schaerbeek.

De heer Desherbiers was een krachtvol grijsaard, die naar het scheen den ouderdom van minstens zestig jaren moest bereikt hebben; zijn rechte gestalte, zijn grijze baard en haren, de helderheid van zijn oog en zijn innemend voorkomen, zijn nette en zelfs uitgezochte kleeding, alles in hem boezemde genegenheid en eerbied in. Zijne vrouw, die ongeveer even oud kon zijn, en den naam van Euphrasie droeg, vormde met hem de scherpste tegenstelling. Klein en buitengewoon zwaarlijvig, kleedde zij zich daarbij zeer ‘overdreven’, hetgeen bijdroeg om de alledaagschheid van haar gelaat en hare manieren nog meer te doen uitkomen.

Wat hunne kleindochter Pauline betreft, deze was in den volsten zin des woords, wat men noemt een schoon en lieftallig meisje. Zij was ongeveer twintig jaar oud, rank, buitengewoon wel gevormd, begiftigd met een gelaat, hetwelk aan eene onberispelijke regelmatigheid, iets innemends en beweeglijks paarde dat een gevoelig, veêrkrachtig en tegelijk zeer ontvankelijk gemoed verraadde. Voeg daarbij weelderig, kastanjebruin hoofdhaar, zachte, zwarte oogen, een heldere, welluidende stem en zeer beschaafde manieren, welke van een uitmuntende opvoeding getuigden. Nochtans zou degene die haar in den huiselijken omgang zou hebben kunnen gaêslaan, weldra eene zonderlingheid van humeur bij haar waargenomen hebben, welke haar afwisselend en zonder schijnbare reden van een uitgelaten vroolijkheid tot een sombere droefgeestigheid deed overslaan.

Dit gezin leefde zeer afgezonderd, hoewel hunne dagelijksche uitgaven en de vertrekken welke zij bewoonden, van een aanzienlijke fortuin getuigden.

In den omtrek woonden verscheidene uitgewekenen van de groote hoofdstad; evenwel verkeerden de Desherbiers met niemand hunner, met uitzondering van eene jonge weduwe, die even als zij van Parijs geboortig, maar reeds gedurende twee of drie jaren in België gevestigd was. Zij heete Celestine van Trénoy, en haar man, majoor in het fransche leger, zegde zij, was gesneuveld bij den veldslag van Magenta. In hare afzondering had Pauline zich innig aan deze jonge weduwe gehecht, en iederen dag gingen zij samen eene wandeling doen.

Brussel had, gelijk men weet, na de neêrlaag van Sedan, een aantal gekwetste fransche militairen binnen zijne muren opgenomen. Zij die, tijdens zij aan de beterhand waren, zich in het publiek vertoonden, waren alom het voorwerp van belangstelling en van nieuwsgierigheid. Het Park vooral was hunne geliefkoosde verzamelplaats; het was dan ook bij voorkeur daar, dat Pauline Desherbiers en hare vriendin gingen wandelen, en men kan lichtelijk begrijpen hoe groot hare deelneming was bij den aanblik harer ongelukkige landgenooten.

Onder deze bevond er zich een die in 't bijzonder hunne aandacht trok. Bleek, vermagerd, met den arm in een draagband, deed zijn lijdend voorkomen slechts des te meer de mannelijke uitdrukking van zijn gelaat uitkomen, dat van een vast karakter getuigde. Hij scheen ongeveer dertig of vijf en dertig jaar oud en zijn langzame afgemeten stap deed des te sterker zijne lange gestalte en de sierlijkheid zijner ledematen uitkomen. Hij droeg geen enkele ridderorde en was bijna altijd alleen.

De nieuwsgierigheid der beide vrouwen om iets naders omtrent hem te vernemen, werd ten laatste zoo groot, dat zij op zekeren dag op een bank plaats namen, gedeeltelijk reeds bezet door een onderofficier met een houten been, ten einde dezen te ondervragen.

‘Ik ken hem niet,’ had de aangesprokene op hare vraag geantwoord, ‘maar men heeft mij gezegd dat hij een edelman is, die als vrijwilliger in het leger dienst genomen had en gevaarlijk in den veldslag van Gironne gekwetst werd.’

‘Weet gij waar hij woont?’

‘Neen, ofschoon ik er onderzoek naar gedaan heb, want daar hij mijne nieuwsgierigheid opwekte, heb ik met eenige kameraden over hem gesproken, maar zij konden mij niets meer meêdeelen, dan wat ik u zoo even verteld heb.’

Den volgenden dag zochten Pauline en Mevrouw van Trénoy te vergeefs den landgenoot die het voorrecht had gehad zoo bijzonderlijk hare aandacht te trekken. Zij zagen hem niet weêr. Daar de koude en de sneeuw haar beletten hare wandelingen voort te zetten, verdween hij langzamerhand uit hare gedachten.

Mevrouw van Trénoy hield zich een weinig met de schilderkunst bezig, en had kennis gemaakt met een onzer landschapschilders, den heer V., die eene kamer boven haar bewoonde. Zij had hem bij de familie Desherbiers ingeleid, en hij had op zich genomen aan Pauline eenige lessen te geven.

Toen de maand mei aanbrak, kondigde de kunstenaar aan dat hij voor eenigen tijd op reis ging, om schetsen te maken. Toen hem naar de plaats gevraagd werd waarheen hij zich dacht te begeven, noemde hij Hastière, een dorp in het Maasdal, tusschen Dinant en Givet gelegen, dat hij als een der aangenaamste verblijfplaatsen roemde, die men zich wenschen kan, als men een beminnaar is van een stil buitenleven te midden eener schoone natuur. Hij vertrok den volgenden dag.

Het werd prachtig weêr, en op zekeren dag zegde Pauline tot haar grootvader:

‘Wat moet de natuur buiten schoon zijn! hoe aangenaam moet het wezen eenige dagen te verblijven in het dorp waarover de heer V. met zoo veel geestdrift sprak! Daar wij toch besloten hebben ons verblijf in België te verlengen, zouden wij, dunkt mij, wel eenigen tijd te Hastière kunnen gaan wonen. Behalve dat ik mijne lessen zal kunnen voortzetten, zou ons dat alle drie goed doen. Het leven is daar niet duurder dan hier, integendeel. Daarbij durf ik mij niet meer in het park of op de boulevards te vertoonen sedert die onaangename ontmoeting. Ik vrees dat hij mij herkend zal hebben en op de gedachte komt mij te volgen.’

‘Gij hebt gelijk, Pauline,’ onderbrak de heer Desherbiers haar levendig; ‘het buitenleven zal voor ons eene afleiding en tevens gunstig voor onze gezondheid zijn. Reeds morgen zullen wij den schilder gaan opzoeken.’

II.

Hastière vormt twee afzonderlijke dorpen, tegenover elkander op de beide Maasoevers liggende. Dat hetwelk op den rechteroever ligt, bezat eertijds een Benedictijner-klooster, dat in de IX^e eeuw gesticht was en in 1568 door de fransche Calvinisten, die aan den prins van Oranje hulp kwamen bieden, geplunderd en verbrand werd. Onder de bouwvallen, die men er nog ziet, bevinden zich schoone staaltjes van de romaansche bouwkunst. Maar het is dat gedeelte der plaats, Hastière-le-Vaux genoemd, hetwelk over 't algemeen de vreemdelingen aantrekt, dewijl zijne ligging aan den voet van een schoonen berg aangenamer is en men er overvloed van wandelingen vindt.

In een eenvoudig hotel had daar de land-

[p. 7]

schapschilder, waarvan boven spraak geweest is, zijn intrek genomen en betrok onze fransche familie insgelijks eenige kamers.

Pauline, die veel van de natuur hield, maar slechts de omstreken van Parijs kende, had nooit iets gezien dat in vergelijking kon komen met de gezichtspunten, welke zich alom aan hare oogen vertoonden. Reeds in de eerste dagen genoot zij daarvan naar hartelust, terwijl zij haar grootouders dwong haar te vergezellen tot op de steilste rotstoppen. Maar wat was het gevolg hiervan? Dat de twee oude lieden zich zoodanig vermoeiden, dat zij zich niet meer van hunne plaats konden verroeren.

De schilder V. bood zich wel twee- of driemaal aan om het meisje te vergezellen, maar zij begreep dat zulks eene wezenlijke opoffering voor hem was, dewijl zijne studiën al zijn tijd vereischten; daarbij was het een reeds bejaard man, niet vlug ter been en van een terugstootend karakter.

Pauline zag er des te minder bezwaar in om alleen langs bergen en dalen te zwerven, daar zij in den grond harer ziel eene groote behoefte tot mijmeren en eenzaamheid had.

Na op zekeren middag de rivier overgestoken te zijn, volgde zij den loop daarvan tot tegen-over Waulsort. Dit oord, dat zeer woest is, wordt slechts doorsneden door een smal voetpad, bijwijlen geheel beklemd tusschen het water en den berg, die bezaaid met rotspunten en dicht met kreupelhout begroeid is.

Het onversaagde jonge meisje zette niettemin haren weg voort, daar zij besloten had de bouwvallen van Château-Thierry te bezichtigen; maar weldra verloor zij allen gebaanden weg en zag zich verdoold in dicht struikgewas, te midden van reusachtige rotsblokken, die haar den weg belemmerden.

Eensklaps stond zij voor eene door de golfjes bespoelde rots, waarlangs zij onmogelijk heenkon, zonder door het water te moeten gaan. Zij was op het punt van op hare stappen terug te keeren, toen zij een sterk geklots in het water vernam. Met een kloppend hart luisterde zij naar het naderend gerucht tot zij plotseling een man voor zich zag, met een zwaren baard, een linnen jas aan, het hoofd gedekt met een lagen hoed en een zak aan een koord over den schouder dragende.

Op het eerste gezicht bemerkte zij, dat zij niet te doen had met een landman; maar deze omstandigheid, wel verre van haar gerust te stellen, vermeerderde slechts hare ontroering, vooral omdat een eenvoudige terugkeer op zulk eene plaats eene onmogelijkheid was.

Pauline's verwarring steeg ten top toen de onbekende, na als een man van de wereld zijn hoed afgenomen en gebogen te hebben, haar met welluidende stem en een zuiveren tongval aldus toesprak:

‘Wees onbevreesd, mejuffrouw... ge zijt ongetwijfeld verdoold en ik zal mij gelukkig achten u weêr op den rechten weg te mogen brengen.’

‘Och, mijnheer, inderdaad, ik weet niet...’ lispelde het jonge meisje.

Maar plotseling bleef zij steken, terwijl zij den vreemdeling met aandacht aanstaarde, die, zich in den onderzoekenden blik vergissende, er terstond bijvoegde:

‘Ik herhaal het, vrees niets, mejuffrouw; ik ben een eenvoudig visscher met de hengelroê, die zich zooeven zijn vischtuig heeft zien ontrukken door een snock en te vergeefs getracht heeft het dezen weêr te ontnemen. Dit verklaart u den toestand waarin ge mij ziet... Maar wat mij het meeste ergert is de overwinning van den visch op den mensch behaald.’

Pauline bleef nog steeds het stilzwijgen bewaren, zonder zich van hare plaats te bewegen.

‘Komaan, mejuffrouw,’ ging hij voort, ‘wilt ge mij veroorloven uit het water te komen en u te vergezellen? Zie daar hooger op die schippers, die hun vaartuig vastgelegd hebben toen zij u bemerkten. Een hunner is zelfs aan wal gesprongen... hij schijnt te wachten... zij hebben een verdacht voorkomen.’

‘Mijnheer, ge zijt wel goed,’ sprak Pauline, de oogen nog steeds op den onbekende gevestigd houdende; ‘ik ben inderdaad verdwaald, maar het zal mij gemakkelijk vallen... Ik ben niet bang van aard... Geef u geene moeite, ga uw gang...’

‘Oho,’ hernam de visscher glimlachende, ‘dat zou mij moeielijk genoeg vallen, daar ik, gelijk ik u reeds gezegd hebt, al mijn vischtuig verspeeld heb.’

Zoo sprekende stapte hij aan land.

Mejuffrouw Desherbiers trad eenige stappen terug, steeds hare oogen op hem gericht houdende met zulk eene strakheid, dat het hem eindelijk in 't oog viel.

Tusschen twee reusachtige blokken doorklauterende, die hen scheidden, stond hij weldra voor haar.

‘En nu, mejuffrouw,’ sprak hij op vroolijken toon, ‘hebt gij de keuze om mij tot uw geleider te nemen, of wel in dit woeste oord achter te blijven. Van twee kwaden moet men altijd het minste kiezen, zegt het spreekwoord... Aarzelt ge nog?

‘O neen, mijnheer, ik verlang niets liever dan van hier te gaan; ik weet wezenlijk niet, hoe ik niet bemerkt heb dat ik van den weg afgedwaald was. Ik was voornemens de bouwvallen van een oud kasteel te gaan bezichtigen, dat op gindschen berg ligt.’

‘Ik ken het, maar dan moest ge niet langs dezen weg gegaan zijn; van hier zou het u onmogelijk zijn het te bereiken.’

‘Het beste wat ik dan doen kan, is naar Hastière terug te keeren.’

‘Mijn weg voert ook daarheen,’ hernam de visscher, langzaam voortstappende en het jonge meisje eenige stappen voorafgaande. ‘Een paar dagen geleden had ik reeds van uw verblijf in dat dorp gehoord.’

‘Inderdaad! en woont ge bijgeval ook daar?’

‘Neen, ik woon voor 't oogenblik te Givet, maar ik doorkruis veel de omstreken, visschende, wandelende, kruiden zoekende, schetsende, enz.’

‘Wilt ge mij eene vraag veroorloven?’

‘Wees verzekerd, mejuffrouw, dat het mij eene eer zal zijn op alles te antwoorden, wat ge mij zult gelieven te vragen.’

‘Hebt ge verleden jaar niet te Brussel gewoond?’

De vreemdeling scheen verrast.

‘Inderdaad,’ antwoordde hij; ‘en mag ik weten hoe?...’

‘Och, dat is zeer eenvoudig; ik ben uit Frankrijk... ik wandelde dikwijls in het Park, ik zag er gekwetsten van mijne natie, die mij natuurlijk belang inboezemden....’

‘Ik begrijp u... en ik heb het onschatbare geluk gehad een klein gedeelte van die belangstelling deelachtig te zijn?’

Mejuffrouw Desherbiers gaf geen antwoord.

Eenige oogenblikken daarna hernam zij:

‘Ge zijt dus militair, mijnheer, daar gij in dien ongelukkigen oorlog gediend hebt?’

‘Ja, als eenvoudig vrijwilliger, maar bij ongeluk werd ik te Sedan buiten gevecht gesteld, en met groote inspanning heb ik mij tot de belgische grens kunnen voortsleepen, van waar ik naar Brussel vervoerd werd.’

Zoo sprekende waren Pauline en haar geleider bij het veer van Hastière gekomen. Toen de boot bijna vlak voor het hotel aanlegde, zegde de visscher op zeer natuurlijken toon tot het jonge meisje:

‘Wilt ge mij toelaten, mejuffrouw, u tot aan uwe woning te vegezellen? Ik geloof dat het passend is, dat ik zelf aan uwe ouders de noodige opheldering geef... Het zal buitendien voor mij eene gelegenheid zijn om met twee landgenooten kennis te maken.’

‘En voor hen, mijnheer, tevens een gelegenheid om hunne dankbetuigingen aan de mijne te paren.’

III.

De gekwetste uit den oorlog van 1870 bleef langer dan een uur met den heer Desherbiers, zijne echtgenoote en Pauline spreken, en hij verliet hen, onder het overreiken van zijn kaartje en met de belofte van spoedig zijn bezoek te zullen hervatten.

Op het kaartje stond: Burggraaf Donatien de Monaville.

In den ganschen loop van het gesprek had de vreemdeling van veel geest en wellevendheid blijk gegeven; hij had op den heer Desherbiers den gunstigsten indruk gemaakt en men begrijpt lichtelijk dat de titel, die op het kaartje te lezen stond, dien indruk sterk verhoogde.

Op zijn weg naar Givet ontmoette hij den schilder V., die een album onder den arm droeg. Hij had reeds verscheidene malen op zijne wandelingen gelegenheid gehad met hem te spreken en hij haastte zich hem de ontmoeting met zijne beminnelijke leerlinge meê te deelen en wat er op gevolgd was. Hij maakte van de gelegenheid gebruik om den kunstenaar behendig omtrent den heer Desherbiers uit te hooren.

‘Alles wat ik weet,’ antwoordde V., ‘is dat zij Parijzenaars zijn en kort voor het beleg in België gekomen, goedgevonden hebben er tot nu toe te blijven.’

‘En de reden?’

‘Die zijn mij niet bekend, maar ik gis dat ze vrees hebben naar Parijs terug te keeren... Ze zijn de eenigen niet... Voor het overige zijn zij zeer brave, welopgevoede menschen en daarbij met eene groot fortuin begiftigd... Ik heb in de handen van den grootvader papieren gezien die een zeer groot bedrag vertegenwoordigden.’

‘Bezit ge stellige inlichtingen omtrent hen?’

‘Ik ben niet in het geval geweest van ze te moeten inwinnen, dewijl ik mij tevreden stelde, met hetgeen ik heb kunnen waarnemen, en daarop is de meening gegrond, welke ik u zoo even heb meêgedeeld.’

De avond begon te vallen toen de burggraaf Givet bereikte. Hij ging het hotel het Anker binnen en na gevraagd te hebben of de heer San Marco thuis gekomen was, ging hij op het bevestigende antwoord naar boven en trad zijne woning binnen, welke op de eerste verdieping lag en uit drie vertrekken bestond.

In het middenvertrek, in een soort van salon, zat een man aan eene tafel te schrijven. Hij kon omstreeks vijftig jaar oud zijn, droeg kort afgesneden, vergrijsd hoofdhaar en een zwarten baard, die zoo dicht gevuld was, dat men van zijn geheel aangezicht, behalve het sterk vooruitspringende voorhoofd, bijna niets kon onderscheiden dan een neus in den vorm van een arendsbek; want zijne oogen waren achter blauwe brillenglazen verborgen.

‘Aha! zijt ge daar?’ sprak hij met een sterken italiaanschen tongval, de pen neêrleggende: ‘terwijl gij het leven van een leeglooper leidt, ben ik verplicht de kastanjes uit het vuur te halen. Ziedaar, lees!’

En hij reikte den burggraaf een brief toe, dien deze met al de kenteekens van een groote misnoegdheid doorliep.

‘Gelijk gij ziet,’ hernam de andere, ‘moeten wij ons ten spoedigste uit de voeten maken. Wij zijn tusschen twee vuren geplaatst... Buitendien, wij hebben hier niets meer te verrichten.’

‘Dat komt zeer ten onpas, Luigi. Ik kan Givet wel verlaten, maar ik moet volstrekt hier in de omstreken blijven wonen.’

‘Is dat om uwe liefhebberij in het visschen? Gij zijt zeker niet wel bij uw zinnen, zou ik denken.’

‘Och neen, daar is geen spraak van.’

En hij deelde zijn vriend uitvoerig de omstandigheden meê, waarmeê zijne ontmoeting met Mejuffrouw Pauline Desherbiers vergezeld en gevolgd was geweest.

‘Zeer goed,’ hernam de Italiaan, ‘maar het resultaat?’

‘Het resultaat! Dat het eene schoone vrouw

[p. 8]

is, vol schranderheid, beminnelijkheid en beschaafdheid, en ik heb mij terstond tot haar aangetrokken gevoeld op eene manier die mij zelf verwondert.’

‘Hoe is het! zijt gij krankzinnig geworden?’

‘Neen, want zij had mij reeds te Brussel opgemerkt en ik hoû mij overtuigd, dat ik toen reeds indruk op haar gemaakt heb; die indruk heeft natuurlijk moeten toenemen.’

‘Een schoone zaak!’

‘Dat is het juiste woord, het is inderdaad eene schoone zaak, want zij is de eenige erfgename van haren grootvader, die naar ik uit goede bron vernomen heb, zeer rijk moet zijn... Hij bezit aanzienlijke waarden in papieren.’

‘Oho, gij zoudt er mij nog zooveel van vertellen dat... Maar in de veronderstelling dat de droom, dien ge wakende doet, verwezenlijkt zou kunnen worden, hebt ge daarbij dan wel aan de hinderpalen gedacht?’

‘Onheilen kan ik niet zoover vooruit zien aankomen. Laat ons dus van het kapittel der gebeurlijkheden afstappen en ons met het noodzakelijkste bezig houden... Zoo moeten wij dus reeds morgen vroeg dit oord verlaten; maar voor mij is het niet voor goed.’

‘Zoudt ge hier weêr willen terugkeeren?’

voor de bloemenkraam, naar j.g. brown.

‘Zoo dwaas niet! Ik ga mij te Dinant vestigen, waar ik mij voor schilder uitgeef, en iederen dag begeef ik mij langs den ijzeren weg naar Hastière. Daar ga ik voort met visschen en schetsen maken; ik zie de schoone, ik zet haar hart in lichtlaaie vlam, ik dring mij hoe langer hoe meer in de gunst van de oudjes in, en het schip loopt prachtig van stapel. Moge het mij regelrecht naar de heerlijke en kalme oevers eener trouwpartij voeren.’

‘En gij doet dat alles zonder vooraf vast bepaald plan? Gij bedenkt niet, dat ondanks al uwe voorzorgen, uw spoor gemakkelijk gevolgd kan worden... en dan... ge gaat een gevaarlijk spel spelen, vriend, en zulks met het vooruitzicht op eene zeer wisselvallige winst!’

‘Zonder plan! zegt gij? Maar mij dunkt, dat hetgeen ik u zoo even uiteen gezet hebt, reeds een schoon begin is. Met den raad dien de nacht mij zal brengen, vereenigd met den uwen, reken ik er op, reeds morgen vroeg in mijn hoofd de noodige berekeningen vastgesteld te hebben, die mij de overwinning moeten verzekeren zonder daarbij eenig gevaar te loopen. Laten wij nu echter eerst het avondmaal gaan gebruiken.’

(Wordt vervolgd.)