De tentoonstelling voor electriciteit te Parijs.
I.
Met een enkel woord hebben wij in onze rubriek Van alles, voor allen reeds melding gemaakt van de internationale tentoonstelling van electrische toestellen, welke den 1en augustus ll. te Parijs geopend is, doch eerst verscheidene weken later in haar geheelen omvang voor het publiek zichtbaar werd. Het weinige wat wij er toen van meêdeelden, vindt de lezer in dit nommer in plaat gebracht, en het zal hem geen moeite kosten de verschillende voorstellingen te herkennen.
Het bovengedeelte der gravure geeft een gezicht in de groote zaal der tentoonstelling, welker middelpunt gevormd wordt door den kolossalen vuurtoren met electrische verlichting, te midden van het bassin, waarin het electrische bootje van Trouvé ronddrijft. Daaronder ziet men rechts den electrischen spoorweg van Siemens en links de telephon-zaal. Het onderste middenvak stelt waarschijnlijk de reusachtige electriceermachine voor uit Teyler's stichting te Haarlem, die op de tentoonstelling heel wat liefhebbers lokt.
Het belang der zaak noopt ons echter het niet bij deze weinige bijzonderheden te laten en hier meer in het breede op de tentoonstelling terug te komen. Deze toch is niet uitsluitend voor de ‘mannen van het vak’ nuttig en interessant; maar biedt verscheidene zaken aan, die de aandacht en nieuwsgierigheid trekken van elk beschaafd mensch. De toepassingen der electrische krachten worden meer en meer bij het gewone leven betrokken; dagelijks vindt men in de dagbladen de eene of andere nieuwe aanwending der electriciteit vermeld en dikwijls zijn die nieuwe vindingen zoo verrassend en zoo ingrijpend, dat zij den lezer verbaasd doen staan. Iedereen beseft dat de electriciteit geroepen is om binnenkort eene groote omwenteling in het leven te roepen, gelijk de stoom dit in het begin dezer eeuw gedaan heeft, en dat de toekomst behoort aan die voorheen zoo raadselachtige natuurkracht, welke de mensch thans nagenoeg geheel in zijn bedwang schijnt te hebben.
Het aantal uitvinders is zoodanig aangegroeid, dat men ze niet bij honderden, maar bij duizenden telt. Er is geen enkel beschaafd land of het heeft op dit gebied zijne denkers en arbeiders, die tot de algemeene kennis der electriciteit bijdragen.
Het doel der tentoonstelling, die op het oogenblik in Parijs wordt gehouden, is, op stelselmatige manier alles bijeen te brengen en ter bezichtiging te stellen wat tot heden met betrekking tot de kennis en de toepassing der electrische krachten is tot stand gebracht. Zij stelt den bezoeker in staat de degelijke uitvindingen, die inderdaad waarde hebben voor den vooruitgang, te onderscheiden van die, welke haar bijval slechts aan reclame hebben te danken.
De gewichtigste toepassing, die tot heden van de electriciteit gemaakt is, is voorzeker het electrisch licht, dat ongetwijfeld bestemd is om eenmaal het gas op de pleinen onzer groote steden en zelfs in de woningen te vervangen. De wedstrijd tusschen die beide wijzen van verlichting wordt reeds sedert eenige jaren met de meeste belangstelling gevolgd; doch tot heden heeft men niet kunnen uitmaken welke van de twee in alle opzichten den prijs behaalt.
Toen op de wereldtentoonstelling van 1878 een telegram de tijding bracht, dat Edison een volmaakt stelsel voor de verdeeling en verspreiding van het electrisch licht gevonden had, daalden de acties der gasmaatschappijen eensklaps op schrikbarende manier, ondanks de protesten der mannen van het vak tegen de overdreven verzekeringen van Edison; zoodanig was het algemeen vertrouwen in de mogelijkheid, dat het gas door eene andere lichtbron kon vervangen worden.
Op de huidige tentoonstelling nu bestaat niet alleen gelegenheid de voordeelen van electrisch en gaslicht met elkander te vergelijken, maar tevens de verschillende stelsels van electrische verlichting aan een vergelijkend examen te onderwerpen; want alle zonder onderscheid zijn op het oogenblik te Parijs vertegenwoordigd. Het tentoonstellingsgebouw straalt des nachts in een lichtglans gelijkstaande met dien van meer dan 300.000 waskaarsen, waarvan het leeuwenaandeel behoort aan de Brushcompany, die niet minder dan 60 lampen met eene lichtsterkte van 60.000 waskaarsen heeft opgesteld.
Vrijdag 26 augustus werd voor het eerst die wedstrijd der verlichting geopend en van dien datum af kon men de tentoonstelling als voorgoed begonnen beschouwen; want de zoogenaamde soirées électriques, welke gedurende twee maanden zullen voortgezet worden, maken in letterlijken zin het glanspunt der geheele expositie uit.
Op den geveltop van het paleis zijn twee lampen opgesteld van den Amerikaan Maxim, wiens systeem veel overeenkomst heeft met dat van Edison. Als twee kunstmatige zonnen verspreiden zij hare stralen ver in het rond en overstroomen met haar licht de beide pleinen de la Concorde en de l'Etoile. Aan den voet van den Arc de Triomphe kan men des avonds om tien uur met het grootste gemak een courant lezen.
Intusschen is de uitvinder met dit resultaat nog niet tevreden. Hij had willen aantoonen, dat het mogelijk is eene ruimte, tien kilometer in het rond, electrisch te verlichten; doch de stralen zijner projectors worden door de boomen der Champs-Elysées gebroken en verliezen daardoor een aanzienlijk deel hunner draagkracht.
Het groote middelschip van het paleis levert bij het binnen treden een inderdaad overweldigend gezicht op. Terwijl op de bovenverdieping elk systeem van verlichting zijne afzonderlijke zaal heeft, straalt de groote zaal beneden in den glans van alle op de tentoonstelling vertegenwoordigde lichtsoorten. Elk systeem heeft zijne verschillende werktuigen van onderscheiden sterkte en constructie en toont zijn eigen karakteristiek licht. De eene machine brengt een groenachtig licht voort, de andere een blauwachtig, de derde een rood- of geelachtig licht; hier is het licht verblindend, daar zacht, ginds flikkerend, elders weêr gelijkmatig. Er zijn er, die eensklaps uitgaan zonder dat men weet waarom, anderen daarentegen blijven altijd even helder. Elke lichtsoort heeft hare bijzondere eigenschappen; vele zijn wel is waar nog gebrekkig en onvolkomen, maar het geheel levert een gezicht op, zoo als men zich moeilijk kan voorstellen. De betoovering als het ware, die zich van den binnen tredende meester maakt, wordt nog verhoogd door het doffe bruisen, sissen en dreunen der tallooze stoommachines, der krachtwerktuigen, die zij in beweging brengen, der door electriciteit gedreven waterwerken en der menigte in werking gestelde apparaten.
Bij het binnen treden wordt het eerst de aandacht getrokken door een electrische lamp, die aan den ingang is opgesteld. Door een merkwaardig mechanisme bewogen, zendt zij haar licht afwisselend in alle richtingen uit, zoo dat het nu eens langs de zoldering zweeft, dan hier, dan ginds opschiet, nu eens de groote trap verlicht en dan weêr de wanden van de kolossale vuurbaak beschijnt, in één woord allerlei grillige wendingen neemt, maar altijd even vast, helder en schitterend blijft.
Vervolgens valt het eerst de groote vuurtoren in het oog, die zijne gekleurde lichtweêrkaatsingen, welke aanhoudend in draaiende beweging zijn, als reusachtige spoken langs de galerijen van het paleis laat glijden.
Daar van de Amerikanen op dit gebied de meeste verwachtingen worden gekoesterd, begeeft de bezoeker zich onwillekeurig het eerst naar de amerikaansche afdeeling. Deze is op het prachtigst verlicht door tien lampen van Weston, elk ter lichtsterkte van 2000 kaarsen. Vier lichtbronnen van denzelfden inzender, elk 4000 kaarsen sterk, verlichten het schip; te zamen dus 30.000 waskaarsen, en dat is nog maar een klein hoekske der tentoonstelling.
De lamp van Weston is het eigendom der United States Electric Lighting Company van New-York en verlicht sedert eenigen tijd een gedeelte der city van Londen. In Amerika geniet de electrische machine van Weston, die aan dezelfde maatschappij behoort, eene groote reputatie en op het oogenblik zijn er meer dan duizend tot galvanoplastische doeleinden in gebruik.
In de engelsche en duitsche afdeeling is het vooral de berlijnsche firma Siemens & Halske, die met hare electrische lampen ter gezamenlijke lichtsterkte van 25.000 waskaarsen de aandacht trekt. Elk harer lichten brandt van het begin tot het einde der soirée rustig en helder, zonder flikkering of gesuis voort.
Hoogst merkwaardig is ook de Lampe Soleii, welke in de schilderijenzaal is aangebracht. Zij heeft een sterk, rustig, eenigszins geelachtig licht, dat uitstekend werkt op het effect der schilderijen. Zij moet niet de minste schaduw voortbrengen, die een eenigszins storenden invloed zou kunnen uitoefenen, en volgens het gevoelen van verschillende bezoekers is zelfs het daglicht niet in staat, zulke gelijkmatige werkingen te weeg te brengen.
In de lichtzalen van den inzender Swan heeft men gelegenheid de doelmatigheid zijner lampen voor de meest verschillende ruimten te beoordeelen. Het eerst krijgt men het salon eener passagiersboot te zien, die door de Swanlamp electrisch verlicht wordt; vervolgens treedt men in een spoorweg-coupé, waarin het licht eener zelfde lamp haar zacht schijnsel verspreidt; tot zelfs in de schacht eener kolenmijn wordt men gevoerd, om te oordeelen over de diensten, die de mijnlamp van Swan, welke niet het minste gevaar voor den mijnwerker oplevert, daar bewijzen kan.
De schouwburgzaal wordt verlicht door een reusachtigen kroonluchter met twaalf Renier-Werdermann-lampen en ook de verlichting der coulissen geschiedt langs electrischen weg. Men wil hierdoor het bewijs leveren, dat het electrisch licht voor de verlichting van schouwburgen verre de voorkeur boven het gebruikelijke gastlicht verdient.
Het zou ons te ver voeren, indien wij van al de verschillende systemen van electrisch licht ook maar ter loops wilden melding maken. Behalve de reeds genoemde stelsels der Brush-company, van Maxim, Weston en Siemen-Halske, vindt men er de verlichtingstoestellen van Edison, Jaspar, Gramme, Joel, Wilde enz. enz.
Al die verschillende stelsels zijn tot deze twee te herleiden: 1°. een lichtboog, voortgebracht door den stroom tusschen twee polen, die hetzij door een uurwerk tot elkaar worden gebracht, hetzij als kaarsen naast elkander staan; 2°. een slecht geleidende en onsmeltbare stof, die door den stroom in gloed komt.
Het eerste stelsel is tamelijk algemeen bekend en wordt sedert lang overal gebruikt. Het tweede daarentegen is van nieuwer vinding en wekt dan ook op de tentoonstelling het meest de aandacht. Edison komt de eer toe het denkbeeld het eerst uitgewerkt te hebben, en zijne lamp heeft het beste vooruitzicht, als huisof kamerlamp het gas en de petroleum te verdringen. Die van Maxim, welke op hetzelfde
Auteursrechtvrij