De Belgische Illustratie. Jaargang 11

Bij de boeren.
(Zedeschets uit de brabantsche Kempen)
door
Dr. J.R. Snieders. (Turnhout.)
(Vervolg.)

De oude Kurk wist bijna niet, hoe hij het gesprek met dat dwarshout van een boer zou voortzetten.

- Zoo als u bekend is, Faust Klinkert, hernam hij, ben ik eigenaar der Zilveren Ster geworden.

- Indien gij daarop trotsch zijt, is het mij wel.

- God beware mij, dat ik daarop trotsch zou wezen.... om trotsch te zijn, ben ik te oud geworden; wanneer de mensch er aan denkt, dat hij met een zijner voeten reeds in 't graf staat, leert hij, wat hem van de hoovaardij nog overblijft, gemakkelijk af.

- Ja, gij zijt heel uw leven een schriftgeleerde geweest, knorde Klinkert.

- Nu, indien gij dan volstrekt weigert mij de hand te geven, die ik u rechtzinnig toesteek, verzoek ik u, een oogenblik te luisteren naar zaken, die voor u van het grootste belang zijn.

- Ik heb anders weinig trek, om naar iemand, wie het ook zijn moge, te luisteren... doch zeg maar op.

- Dat ik de Zilveren Ster aan mijn naam heb, is u bekend.

- Heb ze maar.... bewaar ze maar zorgvuldig.

- Ook is het u bekend, dat ik volgens de voorwaarden der verkooping het recht heb, de Ster met half maart te betrekken.

- Den eerste, die zonder mijn toelating een voet in mijn huis zet, schiet ik overhoop; mijn geweer staat daar in de klokkekast.

[p. 135]

- Ik hoop niet, dat gij tot dergelijke gewelddadige middelen zult overgaan, Faust Klinkert; 't zou het ongelukkigste voor u zelven wezen.

- En toch doe ik het; daar staat mijn geweer; het is nog hetzelfde, waarmeê ik uw ooievaar uit de lucht schoot.

- Mijn ooievaar, Faust Klinkert?

- Dat is nu hetzelfde; maar ik verwittig u, dat gij nooit in uw leven de Ster, zoo als zij nu is, zult bewonen.

- Niet? Een aangekocht huis is toch het wettig eigendom van den kooper.

- Dat gaat mij niet aan, riep de boer opspringend en woest met zijn vuist tegen zijn hoofd slaande; uit mijn huis ga ik niet.... liever steek ik het nest boven mijn hoofd in brand.

- Nooit heb ik het inzicht gehad u de Ster te doen verlaten; ik wilde u integendeel een voorstel doen, om de voorouderlijke woning voor altijd te blijven bewonen.

- Heb ik u goed verstaan?

- Zeker hebt gij dat; en ik kan u verzekeren, dat het slechts van u afhangt, om de Zilveren Ster in uw leven niet meer te verlaten.

- En nu ga ik er uit, riep de dwarskop: en de Ster moge blijven staan, waar zij staat, of voor altijd in de lucht vliegen en nooit meer naar beneden vallen, 't is mij om het even; maar nu gij zoo spreekt, ga ik er uit.

- Bedenk u eens goed.

- Ik heb mij reeds lang genoeg bedacht.

- Indien gij eens een oogenblik naar mij wildet luisteren.

- Ga maar heen, en doe met uw Ster wat ge niet laten kunt.

- Is dat uw laatste woord?

- Het allerlaatste; indien gij mij de Ster voor een pijp tabak wilt geven, wil ik ze niet; neen, voor heel het nest, zoo als het reilt en zeilt, laat ik u niet opstoppen.

- Faust Klinkert, uwe handelwijze is niet redelijk; waarom.,..?

- Daarom, daarom, daarom! en nu is 't uit!

En daarmeê kon de brave oude man weêr heengaan.

Zoo kwam de verhuistijd, zoo kwam half maart.

Over het algemeen is half maart op de dorpen geen treurige dag; de buren zijn elkander behulpzaam, en het werk loopt, ten minste voor kleine huishoudens, voor den avond af. Is het een boer die verhuist, dan komt de buurt, waar hij heen gaat, met karren en paarden; de jongens, de meisjes helpen elkander, en zoodra men het huisraad, het akkergerief, en al wat er voorhanden is, heeft opgeladen, gaat de vrouw van den verhuizer met haar kinderen op de huifkar zitten, welke men versierd heeft met gemaakte bloemen, palmbladeren, gekleurd papier en klatergoud. De buurmeisjes nemen elk een koe, kalf of geit aan de hand, en dansend, zingend en bij het luid geschreeuw van: kieuw, kieuw! het gerammel der bellen aan den hals der paarden, en het onophoudelijk geklap en geklets der voermanszweepen zet zich de trein in beweging naar de nieuwe boerderij.

Verhuist er een werkman, dan kost het hem slechts een enkel woord, en zijne buurlieden staan hem trouw ten dienste. De weigering om bij den verhuizing een handje te helpen, wordt door iedereen afgekeurd, en door den belanghebbende uiterst euvel opgenomen.

Ik heb in het gevangenhuis, waar ik sedert eenige jaren met de geneeskundige dienst ben belast, een brandstichter ontmoet, die geen andere reden van zijn schelmstuk opgaf, dan alleen dat de afgebrande boer op den verhuisdag zijne medehulp had geweigerd.

De nieuwe woning, die Faust Klinkert ging betrekken, lag geen honderd schreden van de Zilveren Ster verwijderd.

Het was een klein, onaanzienlijk huiske, langs de voorzijde uit steen opgebouwd, van weêrszijden en ook aan den achterkant met leemen wanden, en daarop een versleten stroodak.

Daags te voren waren eenige buren bij hem gekomen, en hadden hem gezegd.

- Faust Klinkert, indien u dat aanstaat, zullen wij van daag het huis opwitten en uitschrobben; morgen komen wij met een paar draagberries en twee of drie kruiwagens uw huisraad opladen; zoodoende is de verhuizing in een oogenblik afgeloopen.... indien u dat aanstaat, zijn wij gereed.

- Neen, dat staat mij niet aan, had de dwarskop geantwoord; ik heb niemand noodig.

Het onbeleefde antwoord stoorde eigenlijk niemand; om de lichtgeraaktheid der boeren op te wekken, moet men hen op een geheel anderen toon aanspreken.

Midden in den nacht, bij gevaar op een donkeren weg armen en beenen te breken, begon Faust Klinkert, geholpen door zijne dochter, te verhuizen. Geheel den nacht door droeg, torschte en sleepte hij met zijn huisraad van de Zilveren Ster naar zijne nieuwe woning en had tegen den morgen zijn werk af. Toen liep hij, met de lamp en den hond, voor het laatste zolder, kelder, al de vertrekken, al de hoeken en kanten van zijn oud huis nog eens af, ten einde zich te overtuigen of hij niets vergeten had weg te dragen, liet deuren en vensters wijd open staan en ging heen. Op de straat keerde hij zich om, bezag de Ster van den grond tot den schoorsteen en knorde, dat hij er zijn hand niet meer om wilde verdraaien, of zijn oud nest nu maar in de lucht sprong, of door den grond wegzakte, en er voor altijd in begraven bleef.

Bij Kurk ging het dien dag geheel anders toe. De nieuwe buren kwamen hem af halen met een heelen trein karren, waarbij de versierde huifkar, de schoonste, die er ooit door het dorp had gereden, niet ontbrak. In een enkele lading ging men al het huisraad overbrengen; er waren voerlieden, die niets anders dan een stoel, een tafel, een ketel, of een of ander stuk huisraad geladen hadden, maar toch reden zij mede - de trein moest lang, er moest veel, zeer veel volk aanwezig zijn; dat was eene eer voor den ouden man, die door iedereen geacht werd.

Nooit had men in het dorp zooveel zweepen in eens hooren klappen en kletsen, nooit had men zooveel bellen om den hals der paarden hooren klingelen, nooit had men de trekpaarden en ook de voerlieden zoo heerlijk met gekleurd papier, palmtakken en klatergoud getooid gezien, als op den half maart dat de oude Kurk zijn intrek nam in de Zilveren Ster.

Reeds tegen den middag stonden tafels, stoelen kisten en kasten op de aangewezen plaats. Daarop schrobden de buurmeisjes de vloeren en bestrooiden ze vervolgens met zilverwit schuurzand; zij schuurden het koperen keukengerief zoo blinkend als het goud, en het tinwerk zoo helder, dat Kurk voortaan geen spiegel meer noodig had.

Toen de koperen ketels even als verscheiden kleinere voorwerpen op de kast waren geplaatst en het tinwerk in het rek stond, was de verhuizing zelve tot in zijne laatste bijzonderheden afgeloopen.

- En nu gaan wij uitrusten! riep de oude raadsheer, in de handen klappend; meisjes, spoedt u; de menschen hebben honger en dorst. En de buurmeisjes legden vuur aan, kookren het water, schonken de koffie op en haalden boter en brood aan. Weldra gingen de messen door de dikke ruggen en buiken der krentenbrood en en walmde de geurige koffie door het huis. Daarna dronk men gesuikerd bier met volle teugen; er werd een smakelijke pijp gerookt, en in een paar hoeken speelden de boeren met de kaart.

- Zoo verhuisde men in den ouden tijd, riep de oude Kurk; en zoo moest het nog gaan, en waar het anders gaat, is geen trouw, geen vriendschap.

Sedert lang was het in het huis van Faust Klinkert zoo vroolijk niet geweest; de Zilveren Ster, die sedert lang met een rouwkleed bedekt was geweest, herleefde en scheen het Vroolijke huis van vroeger jaren te worden.

Bij Faust Klinkert ging het heel anders toe. De deur was aan den binnenkant toegegrendeld, de vensterluiken half toegestooten; want Faust, die op zijn bed lag te rooken, had geen licht noodig, zegde hij; hij wou wel heel zijn leven in een pikdonkeren nacht doorbrengen. Sauna zat met roodgeweende oogen, met de handen op den schoot, daar beweegloos te kijken - somtijds scheen zij even in slaap te vallen, en wanneer zij weêr wakker werd, begon het arme meisje te bidden.

Wat was het treurig in de nieuwe woning van den gevallen boer! De wind zuchtte, huilde en loeide in den schoorsteen en sloeg den rook van het vuur naar beneden; de glasruiten ratelden in hare versleten loodgroefjes, de deur en de vensters piepten bij elken rukwind, die dommelend tegen het huisje kwam stooten, en op den zolder, tusschen de reten der planken, achter het houtwerk, overal hoorde men een zonderling getrippel, gepiep en geritsel. Dat zonderling gedruisch maakten de muizen, de ratten, de vleermuizen, die sedert lang in het ongestoord bezit waren geweest der kleine vervallen woning. Waar slechts een opening, een spleetje was, kon men hare kleine, ronde oogen zien vonkelen, zien verdwijnen en onmiddellijk wederkeeren. De kleine, afzichtelijke dieren schenen nieuwsgierig rond te kijken naar Sanna, die daar op haar stoel beweegloos zat te bidden, en naar Klinkert, die op zijn bed lag te rooken.

Ja, het was recht treurig en akelig in de kleine, vervallen woning, die Faust Klinkert met zijne dochter dien dag had betrokken; ja, het was er treurig en akelig en het moest nog erger worden dan het nu was.

XVI.
Niet buigen.

In de meeste huizen, bijna in alle, stond de gewijde waskaars op de tafel te branden. Een der huisgenooten had het wijwatersvat en den gewijden palmtak genomen, en ging rondom het huis, den stal en de schuur, en wierp, bij het bidden van het Onze Vader, hier en daar eenige droppels van het gewijde vocht op het dak, tegen de muren, tegen de houtmijt. Het huisgezin zat rondom de tafel, waarop de gewijde waskaars brandde, te bidden; zoo was het hier, zoo was het bij al de boeren.

Was er een ongeluk in het dorp, of vreesde men, dat er iets ergs zou gebeuren? Daar ginds, wanneer men zijn oog wierp over de uitgestrekte heide, die van den zuidkant het dorp begrenst, zag men tegen eene lucht, die zoo zwart was, als de donkerste nacht. De wind kwam zoo onstuimig uit de heide gestormd, en brulde met zijne akelige stem zoo hard door het dorp, dat de moedigsten zelfs er van beefden. De groote, oude eiken en de dikke linden rondom de kerk stonden daar te buigen als graspijlen, sloegen hunne dikke armen dooreen, of schenen ze, even als iemand die erbarmelijk om hulp roept, naar den hemel op te heffen, en wierpen bij den toenemenden storm, hunne afgerukte lidmaten door het dorp heen. De lange populieren, daar ginds achter de kerk, bogen hun spitse koppen diep naar den grond en braken midden door. De dakpannen, het stroo, het riet der daken, vlogen, even als of het papiersnippers waren, door het dorp heen. Eensklaps hield de ontzettende stem van den wind op. Boven het dorp was de lucht eensklaps zoo donker geworden, dat men, omhoog ziende, zou gemeend hebben in eene zee van den zwartsten inkt te zien. Nu begon de regen in breede stralen naar beneden te storten; de donder, die reeds lang daar ginder boven de heide had gerommeld, knalde verschrikkelijk door de lucht, en de eene bliksem wachtte bijna niet op den anderen. En zoo dikwijls het ijzingwekkend hemelvuur losberstte, zegenden zich de mannen, de vrouwen, de kinderen, die rondom de gewijde waskaars zaten te bidden, met het teeken des kruises. Zoo ging het een half uur lang, zoo ging het terwijl de grond, de huizen, de kerk stonden te daveren, en zich bij elken donderslag omhoog schenen te lichten, totdat er eindelijk een bliksemstraal naar beneden viel, die het turfhok eener boerderij, schuins over de Zilveren Ster, in brand sloeg.

Het was bijna als of de verwoede natuurelementen nu voldaan waren; want de donder

[p. 136]

verwijderde zich, rolde het ontzettend floers boven het dorp achter zich op, en liet het licht weêr naar beneden.

Bij den eersten slag der stormklok, die het akelig geroep van ‘brand!’ overstemde, kwamen de boeren van alle zijden aanloopen en redden in een oogenblik het voornaamste, wat er op de boerderij onder de hand viel: het paard, de koeien, de kalveren, de varkens, het akkergerief, huisraad en kleêren. En daarbij moest het ook blijven; aan blusschen viel niet te denken.

Wel had men eene brandspuit, doch de lederen slang was op den naad hier en daar opengebersten, en de pompzuigers wilden noch omhoog, noch omlaag. Nu, dat had ook weinig te beteekenen, dewijl de meeste putten droog stonden, en huis, schuur en stal twee maal verbrand zouden wezen, voor men in de beek water kon halen. Gelukkiglijk draaide de wind, zoo als men dit na groote onweders dikwijls waarneemt, eensklaps om. Nu blies hij uit het noorden en joeg de vlammen, de brandende stroovlokken, de vonken, den rook recht over de akkers, waar geen huizen stonden. Indiën de wind zoo een oogenblik staan bleef, meenden de boeren, kou de woning zelve misschien nog gered worden; ja, de wind bleef in dezelfde richting waaien, en wat men voorzien had, gebeurde; de woning bleef gespaard en het verlies (want de oogst stond nog te velde) zoude zich bepalen bij stalling, schuur en turfhok.

Heel de brand had niet langer dan een goed half uur geduurd. Ginds ver in het noorden hing nog het afgedreven vreeselijk onweder, dat altijd verder en verder doorjoeg; in de tegenovergestelde richting, in het zuiden, schitterde de lieve zon aan een helderen hemel.

- Wat gaat de arme boer nu aanvangen? vroeg iemand; voeder voor zijn vee heeft hij niet en ook geen stalling.

- Wel, dat is heel eenvoudig, oordeelde de oude Kurk; hoe handelde men voorheen in het dorp, wanneer iemand door een brand in het ongeluk zat?

- Het is jaren geleden, dat wij dergelijk ongeluk niet meer te zien kregen.

- Neen, God zij gedankt; maar wat deed men dan, Kurk?

- Ik voor mij neem een koe meê naar huis, gij ook eene, mijn buurman en de uwe nemen er elk ook een. Een ander neemt het paard, en zoo verder. De dieren moeten behoorlijk, even als eigen vee, behandeld en verzorgd worden, en is de stalling weêr opgebouwd, dan brengen wij paard, koeien en varkens zonder een duit kosten bij den afgebranden boer terug.

Niemand had daar iets tegen en in een oogenblik had men overlegd, waar de dieren zouden gestald worden.

- En morgen beginnen wij de half verbrande planken en balken weg te ruimen, hernam de oude Kurk; daarna halen wij allen te zamen de noodige steenen, kalk en het hout aan, en eer de maand uit is, staat alles weêr recht zoo als te voren; heeft iemand daar iets tegen?

op de valkenjacht.

- Niemand; moet men elkander niet voorthelpen?

En reeds den volgenden dag begonnen de boeren de ineengevallen muren, het overschot der leemen wanden, de stukken en brokken der afgebrande schuur en stalling en van het turfhok weg te ruimen. Eenige dagen daarna haalde men kalk en steen en hout aan; en toen weldra de kap op het gebouw stond, leende men aan den beproefden medebroeder stroo, om het te dekken. En zoo trouw had men elkander ter hand gestaan, dat de voorzegging van den ouden Kurk letterlijk uitkwam; ja, de maand was niet uit, en alles was wederom in zijn vorigen toestand hersteld. Toen kwamen de koeien, de kalveren, het paard, de varkens weder, en de boer kon, dank aan de trouwe medehulp van buren en vrienden, weêr boeren zoo als vroeger.

En had de afgebrande boer nu geen aanzienlijke som gelds uit te geven, om al die daggelden, al die karrevrachten der buren te betalen? Neen, al dat werk van menschen en paarden was hem geschonken; het gebruik echter wilde, dat hij op een zondag, in de een of andere herberg, een paar tonnen bier ten beste gaf - en dat gebeurde.

Zoodra de laatste dienst in de kerk was afgeloopen, kwamen de boeren bijeen in de Zilveren Ster, waar in de gelagkamer twee tonnen bier op een stelling, en voor elken gast een lange pijp gereed lagen. En nu begon men te drinken, te rooken en aan zes tafels te gelijk duchtig met de kaarten te spelen.

Op het banket der groote steden, waar de rijke zalen van al het gas- en waslicht in brand schijnen te staan, waar men de keurigste spijzen op zilveren schotels opdient, waar twintig soorten van kostbare wijnen uit glinsterend kristal worden gedronken, waar eten en drinken worden afgewisseld met wegslepende muziek en geestdriftvolle toosten - waar dat alles volgens de hoogste beschavingswetten plaats heeft, vermaakt men zich stellig niet beter, neen zeker zoo goed niet, als in de Zilveren Ster, bij de twee biertonnen op de stelling, bij het dampen der pijpen, bij het slaan der kaartspelers op de waggelende tafels.

De oude Kurk, met de lange feestpijp in den mond, gaat langs de achterdeur naar buiten, over de werf, en zoo de straat op, waar hij, twintig schreden verder, de armoedige woning van Klinkert voor zich heeft. Hij aarzelt een oogenblik voor hij de deurklink oplicht, want hij kent den dwarskop, wien hij een bezoek gaat brengen, maar al te goed.

- Kom, nog eens beproefd, of er geen middel bestaat om dat hoofd te breken, mompelt Kurk, en gaat binnen.

Sanna zat aan haar rozenkrans, dien zij onder haar voorschoot hield, te bidden; haar vader lag, met de hand onder het hoofd, zoo als naar gewoonte, op zijn bed te rooken.

(Wordt vervolgd.)