De Belgische Illustratie. Jaargang 11

Langs de oevers van den Witten Nijl.
Uit het dagboek van een voormalig Engelsch zee-officier.

De teiloorvormige, moerassige laagvlakte langs den ‘Witten Nijl’ of ‘Bachr el abiad’ in Arabië, alsook de dorre, kale steppen, waar een molshoop de hoogste verhevenheid vormt, lagen achter ons, en vóór ons breidde zich een schoone met boomen bezette landstreek uit, terwijl onze regeeringsboot zuidwaarts stevende, het water met de ruischende schepwielen om zich heen werpend en dikke rookwolken uit zijn schoorsteen stootende.

Na ons van een goeden voorraad hout voorzien te hebben, hadden wij twaalf uren geleden van den slavenhandelaar Akat uit Chartum afscheid genomen, blijde dat muskietennest te kunnen verlaten en onze reis voort te zetten. Nu was het hout bijna op en moest onze voorraad weder aangevuld worden.

De oude, dikke arabische kapitein staat op de brug en ziet met onderzoekenden blik naar den oever ter rechterzij; zijne oogen zijn op eene plaats gevestigd waar omgevallen boomstammen in de nabijheid van het strand de gelegenheid aanbieden om voor het onverzadigbaar machine nieuw ‘voeder’ te verzamelen. ‘Half speed!’ roept hij na een wijl, en langzaam nadert de boot den oever, om vervolgens op het daartoe gegeven bevel in een met riet bedekte kreek stil te houden.

Eenige matrozen, die reeds met koorden gereed staan, springen fluks in de kreek, doorwaden de moerassige plek en winden daarop de kabels om een zwaren boomstam.

Voor hen die met het kappen en aandragen van het hout niets te maken hebben, is het telkens weêrkeerende pleisteren eene aangename verpozing en een welkome afwisseling in het stilleven aan boord. Zij nemen die ledige uren te baat om in de eeuwenoude bosschen en onafzienbare steppen jacht te maken op het overvloedig wild dat zij herbergen. Minder aangenaam is het aanleggen voor de nubische matrozen en de negersoldaten, wien de overigens niet zware taak is opgedragen om het hout te kappen. Even als van elke inspanning, hebben deze liê een grooten afschrik van dit werk en beproeven zij alle mogelijke listen om het van zich af te schuiven. Wanneer met den arbeid moet aangevangen worden, is gewoonlijk de helft hunner aan allerlei kwalen lijdende; zij die nog geen uur geleden met gretigheid een ontzaglijken schotel ‘molachie’ (groente) met een goede partij ‘kisras’ (meelkoeken) naar binnen speelden, wandelen nu, bitter over pijn in de ingewanden klagend, het dek op en neêr, terwijl anderen, die gisteren avond nog een vroolijk drinkgelag hielden onder het uitbulderen van nubische minneliederen, thans met een doek om het hoofd, steunend en zuchtend als ware hun einde ge, naderd, in een hoek liggen.

Maar de kapitein en de bootsman kennen hun volk. Met scherpen blik overzien zij het schip, en weldra verkondigen snerpende slagen en een doordringend gehuil, aan welk een krachtdadige behandeling de zieken worden onderworpen. De uitwerking van de kuur is alleszins bevredigend. Met een koddigen sprong snellen de zieken aan land en scharen zich onder de daar geposteerde manschappen. Onder aanvoering van den machinist stappen zij gezamenlijk naar het bosch, waar zij zich verspreiden en weldra door luidklinkende bijlslagen hun arbeid te kennen geven.

Onderwijl de manschappen van onze stoomboot aan hun werk togen, maakte ik mij gereed om met mijn knecht op jacht te gaan. Met mijn gordel vol patronen en mijn geweer in de hand, verdiepte ik mij in de beschouwing van de heerlijke woestenij die zich voor mijn oogen vertoonde. Sinds ons vertrek uit de monding van den Tobat, was de streek welke wij door voeren tamelijk eentoonig en onbehaaglijk geweest; thans deed zich een aangename verandering voor. De oevers van den stroom waren aanmerkelijk hooger en de vlakte ter weêrszijde prijkte met statige bosschen die slechts zoo dicht bezet waren dat zij den doortocht vrij lieten en toch voldoende tegen de brandende zonnestralen beschutten.

Langs de vochtige oevers verheffen zich hooge, lommerrijke tamarinden bedekt met slingerplanten, die, pralend in haar schitterend bloesemkleed, als sluiers van de toppen afdalen en zich van tak tot tak en van den eenen stam naar den anderen voortkronkelen. Heerlijke palmboomen met waaiervormige bladeren rijzen uit een ondoordringbaar kreupelhout op, en trotsch pronkt de koning der afrikaansche palmen, de prachtige ‘deleb,’ met zijn breeden kruin en dikke bruine vruchten, te midden der lagere boomen en struiken. Kort, geheel dor gras bedekt alom den grond - een alles behalve aangename toegift, daar de stekelige halmen zich in de kleêren en de huid dringen en een pijnlijk jeuken veroorzaken. Kleine vogels, met veêren zoo glanzend als een spiegel, doorklieven de lucht en bevolken bij duizenden de toppen der boomen. Wilde duiven kirren in de bosschaadjes, watervogels van allerlei aard strijken krassend over den golvenden witten stroom, en op den tamarinden-boom heeft de visch-arend zijn nest gebouwd, van waar hij fier het onmetelijke ruim overziet.

Het zou mij onmogelijk zijn al de verschillende soorten van vogels welke zich aan ons vertoonden op te noemen. Ik kon hen overigens ook slechts een voorbijgaande aandacht schenken, daar ons hoofddoel op zulke jachtdagen natuurlijk was eenig wild meester te worden. In den beginne zag ik geen andere dieren die een schot waard waren, dan paarlhoenders, maar deze waren er dan ook in groot getal. Terwijl wij over den doorweekten oever in de koele schaduw van reusachtige boomen voortwandelden, ontmoetten wij ieder oogenblik groepen paarlhoenders die aan de rivier stonden te drinken en bij onze nadering kakelend het land in liepen. Binnen een half uur had ik er zes geschoten, die Nasir, zoo hectte mijn knecht, vergenoegd in onzen weitesch borgde, daar hij wist dat er voor hem ook een lokker brokske van zou overschieten. Aanvankelijk kon hij aan de jacht niet deelnemen, wijl zijn geweer hardnekkig weigerde over te gaan. Eerst na herhaalde pogingen mochten wij er in gelukken het moordtuig tot rede te brengen.

Naar de sporen te oordeelen moest het oord zeer zijk zijn aan groot wild. De grond was stelselmatig door de logge pooten van olifanten en nijlpaarden ingedrukt en voortdurend ontwaarden wij sporen van antilopen, giraffen en buffels, zonder dat het ons echter in het eerste

[p. 115]

uur vergund was een dezer dieren zelf te zien. Eindelijk kwam er ons een door een toeval bijna vlak voor de hand.

Wij hadden, langs den vochtigen oever voortgaande, een vlucht paarlhoenders opgejaagd en er eenige schoten op gelost, toen eensklaps in het kreupelhout vóór ons een geweldig rumoer zich deed hooren. Een twintigtal buffels stoven met gezwollen neusgaten het hout uit en snelden met rechtopstaanden staart het bosch in, terwijl de aarde onder hunne hoeven dreunde. Verbluft en ontsteld stonden wij daar met ongeladen geweren in de hand, en staarden naar de ontzettende zwarte dieren, wien het schuim langs de zijden gleed. Hier en daar vertoonde zich nog een der donkere gestalten toen de kudde een open ruimte doortrok, en kort daarop verstomde het vervaarlijk geloei der vluchtende schaar. Wij onderzochten nu de plaats nader en bevonden dat er midden in het kreupelbosch een poel was, waarin de buffels zich hadden liggen te wentelen vóór zij door onze onverwachte komst in hunne zoete rust waren gestoord geworden. Met onze eenvoudige schrootgeweren konden wij er natuurlijk niet aan denken de sterke dieren te achtervolgen, en ik was daarom verheugd toen Nasir, op mijne bemerking dienaangaande, het voorstel deed uit de stoomboot, waarvan wij een half uur verwijderd waren, een tweeloop te gaan halen, zoo dat wij, het spoor volgend, dan toch nog een ‘dschamus’ (buffel) zouden kunnen schieten.

Terwijl hij zich ijlings verwijderde, ging ik meer landwaarts in, de richting volgend die de vluchtende kudde genomen had en te gelijker tijd opmerkzaam naar ander wild omziende. Het rijshout, dat aan den oever zoo welig en dicht was, werd steeds dunner en lichter naarmate men verder van de rivier af kwam. Nog geen kwartier uurs was ik op weg, toen ik eensklaps op een negentig passen van mij drie roode antilopen, een bok en twee wijfkens, zag. In deze verlaten streek wordt er weinig gejaagd, en het geweer is daarom de dieren, welke er zich ophouden, zoo goed als onbekend; de anders zoo bange antilopen zijn er dan ook niet zeer schuchter. Het drietal sloeg mij aandachtig gade, doch meer uit nieuwsgierigheid dan uit vrees, en zij maakten hoegenaamd geen aanstalten om te vluchten. Ik hield mij zoo rustig mogelijk, en elke schielijke beweging vermijdende, trachtte ik de schrootpatroon, waarmede mijn geweer geladen was, door een met hagelkorrels gevulden te vervangen. Juist was ik daarmede gereed, toen ik gestoord werd door een kievit, die krijschend om mij heen kwam fladderen en daarna naar de antilopen snelde, waar hij zijn geschreeuw herhaalde. Dit is een dier vogels wien de natuur de taak schijnt opgedragen te hebben van de vreedzame dierenwereld voor hunne vijanden, den mensch en de roofdieren, te waarschuwen. De drie antilopen schenen onraad te rieken. Zij sloegen verschrikt op de vlucht, doch het was te laat. Door een volle laag hagelkorrels getroffen, stortte de bok, na eenige vreemde sprongen gemaakt te hebben, bloedend ter aarde; haastig schoot ik op hem toe en maakte hem af door hem den strot door te snijden, terwijl de wijfkes in allerijl het veld ruimden. De vogel vloog na een poos krassend weg, terwijl ik den antilope ontweidde en vervolgens op mijn gemak in de schaduw van een kreupelbosch mij neêrlegde om mij te verdiepen in de beschouwing van het donkerblauwe zwerk boven mij. Een stipje gelijk, zweeft een gier in de lucht, beschrijft eene reeks van kringen en schiet dan met ruischende vlerken loodrecht van uit de hoogte neêr; doch in tijds spreidt hij zijn vleugels uit en blijft nu honderd voet boven het doode dier in de lucht zweven. Drie, vier andere voegen zich bij hem, zonder dat men bespeurt van waar zij zoo plotseling komen, en het is een heerlijk schouwspel hen zoo op hunne wieken te zien drijven: zij wagen het echter niet den dooden antilope, die slechts drie passen van mij af ligt, aan te vallen. In den tijd van twintig minuten zaten twintig gieren van verschillende soort en grootte deels op de boomen, deels op den grond, in mijne nabijheid; van tijd tot tijd kwamen zij naar het wild gehuppeld, doch bij de minste beweging mijnerzijds vlogen zij telkens weêr verschrikt terug. De ingewanden, die ik had weggeworpen, werden met woest geweld door de grooten uit den troep buit gemaakt, tot zichtbaar misnoegen van de kleinen, die mokkend naar hunne sterker natuurgenooten zaten te loeren.

In mijne beschouwing dezer dieren verliep de tijd zoo snel dat ik verwonderd was toen Nasir met een tweeloop en vergezeld van een der houthakkers terug kwam. Nadat de matroos den zeventig à tachtig pond zwaren antilope op zijn rug had genomen, zetten wij onze opsporing van de buffels voort, gevolgd door eenige gieren, wie zeker de hoop op nieuwen buit boeide. De sporen, die eerst landwaarts en vervolgens weder naar den kant van de rivier liepen, waren op het dorre, lage gras duidelijk te zien. Al voortgaande, joegen wij ook een troep giraffen op, die aan de boomen knabbelden en op onze nadering in een eigenaardigen galop zich uit de voeten maakten. Wij zouden natuurlijk veel liever op deze schoone dieren gejaagd hebben, doch de moeielijkheid om hen binnen schot te krijgen, deed mij besluiten er niet aan te beginnen en met de vervolging der buffels voort te gaan.

Ver in het verschiet vertoonden zich na eenige oogenblikken zwarte wolken. Het was de rook van brandend gras, hetwelk de negers tegen den regentijd altijd in brand steken ten einde op den aldus gezuiverden grond bij het invallen van den eersten regen een nieuw gewas te winnen. De brand kwam langzaam nader bij; het was een vreemd schouwspel, de lage vlammen knappend door de kreupelbosschen te zien dringen, van tijd tot tijd, door den aard van den tegenstand welken zij ontmoetten, hoog opflikkerend en steeds omringd door dikke rookwolken die over het landschap heen zweefden.

Onze weg voerde ons ten laatste over een veel betreden landstrook naar een dicht met gras begroeide streek, welke wij voorzichtig betraden wijl wij vermoedden, dat de buffels daar in de nabijheid zouden zijn. Het drooge gras, dat meer dan een manslengte hoog was, was doorvlochten met dorre slingerplanten en vormde een bosschaadje waar wij den voet niet hadden kunnen zetten zoo de vervolgde dieren ons niet waren voorgegaan. Er heerschte in dit grasbosch een ondragelijke hitte, en het zweet perelde ons op het gezicht terwijl wij langzaam den kronkeligen weg welken de dieren gebaand hadden, volgden. Met vreugde begroetten wij dan ook den frisschen wind die weldra uit het zuiden kwam opzetten en onze gloeiende voorhoofden bekoelde.

Wij zetten ons in het hooge gras neêr om een oogenblik uit te rusten. Juist wilden wij opstaan om de vervolging te hervatten, toen Nasir eensklaps verschrikt uitriep:

‘Terug, terug, gauw, daar komt het vuur!’

Het was maar al te waar. Niet ver van ons zagen wij zware donkere wolken, die met groote snelheid naderbij dreven en een doordringende, hinderlijke brandlucht verspreidden. Omtrent de oorzaak van dit verschijnsel kon geen twijfel bestaan, zoo min als over het gevaar dat ons bedreigde. De negers hadden ongetwijfeld het gras langs den rivieroever aangestoken, en de wind joeg het gevaarlijke element bijna met de snelheid van den orkaan door de drooge grasvlakte waarin wij ons bevonden en waarin wij reeds diep waren doorgedrongen. In allerijl liepen wij over de krakende slingerplanten het pad terug: voorop Nasir, die het minst beladen was, daarop ik met mijn zwaren buks, dien ik hijgend meêsleepte, en het laatst de matroos met den antilope, dien hij ondanks het gevaar waaraan wij waren blootgesteld, niet in den steek wilde laten. Achter ons bruiste, siste en knetterde het op verschrikkelijke wijze; wij waagden het niet naar de onstuimige vlammen om te zien, doch de rook, die zich als een sluier voor ons uitbreidde, gaf ons genoeg te kennen dat de brand nabij was. Van jagers waren wij vervolgd wild geworden. Voorwaarts, steeds voorwaarts! Wij bereikten gelukkig den zoom van de grasvlakte en renden nog honderd passen verder over het kale land voor wij onder een groep palmboomen, op een plaats waar geen gras stond, met knikkende knieën stilhielden en rond ons zagen om ons van den toestand te overtuigen.

Een zee van vuur golfde ons te gemoet, de roode vlammen kronkelden zich knappend om de hier en daar verspreid staande palmen en woelden driftig voort naar het eind van het grasveld, waar zij nog eens hoog opstegen en daarna deels uitdoofden, deels in kleine, onschadelijke vuurliniën zich in alle richtingen over de naakte vlakte verspreidden. De hemel was verduisterd door dikke rookwolken en honderden vogels vlogen krijschend door den damp om de opgejaagde, ronddwarrelende insecten te vangen of bliksemsnel een der voor het vuur vluchtende slangetjes van den grond op te pikken. De hitte rondom den vuurstroom was bijna ondragelijk. Ons geluk wenschend over onze redding, sloegen wij in stilte het ijselijk en tevens grootsche schouwspel gade, dat even schielijk ophield als het zich aan ons was komen vertoonen.

Na een uur was de verhitte grond genoeg afgekoeld om ons te veroorlooven naar de stoomboot terug te keeren, want aan de vervolging der buffels viel natuurlijk niet meer te denken. Haastig gingen wij naar den oever van de rivier, nu eens langs omgevallen boomen komende die nog lagen te smeulen, dan weêr langs recht staande palmen die gloeiden als keersen. De wind joeg een regen van asch over ons heen, die aan onze bezweete gezichten bleef hangen, en daardoor waren wij zoo zwart als Mooren toen wij aan de boot kwamen. Onze reisgenooten hadden zich reeds over ons lang wegblijven ongerust beginnen te maken en de stoompijp aan het fluiten gezet, met het doel om ons de richting aan te geven welke wij moesten volgen.

Groot was de vreugde over onze behouden terugkomst, grooter nog die over het wild dat wij hadden meêgebracht. De houtvoorraad was reeds ingenomen. De schepwielen beginnen de golven op te zweepen, op het bevel van den kapitein steken wij van wal, en met middelmatige snelheid glijdt de boot over den spiegel van den ‘Bachr el Dschebel’ (de arabische naam voor den Boven Witte Nijl), die ons door de verscheidenheid van gezichten welke zijne oevers opleveren, voortdurend nieuw genot bereidt.

Toen de nacht was gevallen, zaten wij nog op het dek. Prachtig was het natuurtafereel dat zich van daar voor ons ontrolde. Zoo ver het oog reikte, was de horizon rood gekleurd door het vuur van het alom brandende gras, terwijl de brand nu eens den oever naderde, dan weêr zich verwijderde, nu eens pijlsnel zich verspreidende, dan weêr op één plaats zich vereenigende en steeds door hoog opstijgende vlammen te kennen gevende wanneer het vuur een dicht grasveld, als waarin ik mij bevonden had, aan de vernietiging overleverde.

Ongelukkig verschijnt, na het invallen der duisternis, op den Witten Nijl eene plaag welke een rustige beschouwing en bespiegeling bijna onmogelijk maakt. Ik bedoel de verschrikkelijke ‘baoda,’ muskietenzwermen, die bij millioenen uit de moerassen opstijgen en door hunne pijnlijke steken zelfs den geduldigsten mensch in vertwijfeling zouden brengen. Weldra lag ik onder de ‘namusia’ (muskietennet), met leedvermaak luisterende naar het gegons der bloeddorstige, buiten gesloten parasieten en slaperig naar den in vuur gehulden oever starende, totdat de slaap mijne oogleden toedrukte en de gebeurtenissen van den dag in een langen droom herhaald werden.