De Belgische Illustratie. Jaargang 11

Bij de boeren,
(Zedeschets uit de brabantsche Kempen)
door
Dr. J.R. Snieders. (Turnhout.)
(Vervolg.)

De herberg zat gepropt vol, en Klinkert, om al de drinkers bediend te krijgen, draafde onophoudelijk naar den kelder om bier te tappen. De meid was hem in het werk behulpzaam en liep al even hard als de baas zelf.

't Ging er toe als een laatste oordeel; bij het kaartspelen sloegen de boeren als bezetenen hunne troeven op de tafel; hier zat men te krakeelen, ginds te twisten, en daar achter in de kamer zongen eenige vreemde mannen, die aan de opgemeten spoorbaan werkten, de ruwste liederen.

- Zou dat weergasche meisje nu nog niet thuis wezen? knorde Faust, terwijl hij al wederom de deur van Sanna's slaapvertrek openstiet.

Ja, Sauna was er; zij zat voor het Mariabeeldje te bidden.

- Ik zou maar in de kerk blijven wonen, zeî haar vader misnoegd; en is dat nu een oogenblik om daar voor dat steenen ding gekheid te verkoopen?

- Foei, vader, hoe noemt gij dat? antwoordde het meisje op zachtaardigen toon.

- De herberg zit vol volk; de meid en ik loopen ons de beenen onder 't lijf uit.... waarom steekt gij niet een hand uit?

- Ik wist niet dat gij mijn dienst noodig hadt, sprak Sanna; waarom zou ik u niet helpen?

- Dat meen ik ook.... en haast u wat... dat weergasche gekwezel schiet er over in een herberg.

- Niet kijven, vadertje! lachte het meisje, en zij legde hem haar vinger op den mond.

[p. 39]

Tegen den avond was er weinig volk meer in de herberg; de vreemde mannen, die heel den namiddag lustig liederen hadden gezongen, bleven alleen over, en schenen wel trek te hebben heel den nacht te blijven voortzingen.

Faust Klinkert kende geen grooter genoegen dan te luisteren naar het zingen van vroolijke liedjes; daarom vermaakte hij zich nooit beter, dan op de zondagen des avonds, wanneer men gewoon was in de herberg te zingen. Treurige liederen duldde hij niet, maar zong men iets vroolijks, voornamelijk wanneer het gericht was tegen pastoor of kerk, dan vergat hij te tappen, dan legde hij zijn pijp uit den mond, en sloeg de maat op de tafel of op zijn knieen.

- Sanna, waarom komt gij niet in de herberg? vroeg hij, het hoofd door de spleet der deur van haar slaapvertrek stekend; of zit gij al wederom voor dat steenen ding? Ja, sapperloot, gij zit al wederom te bidden.... gij zult nog stapelgek worden,

- Waarom kijft gij toch altijd, vader? vroeg het meisje opstaande.

- Kijven! Wie kijft? Kom maar in de herberg.

- Ik meende, dat er geen werk meer was?

- Daarom toch kunt gij de menschen daar wel gezelschap houden, en een liedje meêzingen.

- Kan ik zingen, vader?

- Gij zingt wel voor de hoenders en de duiten.... kom, kom, ga maar meê in de herberg.

- Vader, ik wou liefst hier blijven, die mannen daar in de herherg zingen gemeene, slechte liederen.

- Neen, vroolijke liederen.... wat zijt gij toch een weergaasch kwezeltje!

- Men zong daar binnen iets, waarvoor een eerlijk mensch de ooren moet toestoppen.

In de gelagkamer klonk het:

Van 't ongediert der papen,
Verlos ons Vaderland.

- Hoort gij wel, vader? vroeg het meisje, den vinger opstekend.

- Nu, wat zou dat? wat kwaad steekt daarin? Dat is een politiek liedje, niets anders.

- Dat is het lied der hedendaagsche goddeloosheid, het geuzenlied, en een goed Kristen mag naar dergelijke onteerende liederen niet luisteren, en.....

- Wie leert u dat? De pastoor?

- En gij, vader, moest dat in uw huis verbieden.

- Ik vraag u, wie u dat leert? De pastoor?

- Dat leert mij mijn geweten en mijn godsdienst, vader.

- Met u praten over dergelijke zaken gaat niet, dat weet ik sedert lang.... nu, heb dan al wederom maar uw zin, doch wat ik u vragen wilde, wat deedt gij daar dezen morgen achter den toren, op het kerkpad?

Het meisje keek hem aan en herhaalde half verschrikt:

- Op het kerkpad?

- Ja, ja, op het kerkpad, wat hadt gij daar te femelen met Huib Kurk?

- Met Huib Kurk?

- Ja, ja, met Huib Kurk; geen gekheid, hoort ge, of vader komt er tusschen.

- Wat bedoelt gij, vader?

- Waarom wordt ge rood?

- Word ik rood, vader? Dat zal u maar dunken.

- Klinkert heeft nog goede kijkers in zijn hoofd.... nu, van 't een op 't ander gesproken, dien luiaard laat gij maar links liggen..... al wat Kurk heet, deugt niet.... neen, in de ziel niet.

Faust was zeer opgewonden; hij zag rood als een hanekam, en zijn haar en baard schenen te branden.

- De Kurks zijn altijd hooghartige boeren geweest, en kaal volk is het ook.... nu, ik laat Kurk wat hij is, doch ik wil geen gemeenschap met al wat Kurk heet.... hebt gij mij verstaan? Nu, dan is het uit.

Na dit gezegd te hebben, trok hij de deur dicht, en ging, bij zich zelven kijvend, knorrend naar de gelagkamer terug. Hij kwam onmiddellijk bij zijne dochter weder, en sprak:

- Die kale groothans zou niet weinig in de vuist lachen, indien hij hier in mijn huis zich zoo zachtjes kon innestelen, maar die kale mijnheer is nog niet aan mijn duiten...... Jaren lang heeft zijn vader bij meer dan een boer in het krijt gestaan.... Ja, de Kurks werden nooit in 't dorp veel geteld, al loopt die oude Baaf ook in de kerk met de schaal, en al is de domoor dan ook lid van den gemeenteraad.... nu, mdien hij een domoor is, en dat is hij, zit hij daar toch op zijn plaats, dewijl het allen domooren zijn.

- Vader, waarom zijt gij zoo boos? vroeg het meisje.

- Boos? indien ik heel den gemeenteraad....

- Wat kwaad doet u de gemeenteraad?

- Dat kan hij ook niet.... neen; op wien ik wou neêrkomen, is op mijn ouden knecht, dien verwaanden, onbeleefden Kurk.... indien hij ooit zijn voet in mijn huis of op de werf durft zetten, zal ik hem.... ja, dat zal ik!

Daarop ging hij terug naar de gelagkamer, waar hij, omdat hij boos was op de Kurks, tien maal achtereen meêzong ‘van 't ongediert der papen.’

IV.
De kruisdag.

Men was in het voorjaar. De vinken, de leeuweriken, de kwikstaarten, de eenden, de ganzen, in een woord, al de gepluimde reizigers, die vóór den afgeloopen winter naar het warme zuiden vertrokken, waren in de streek terug gekeerd. Ook de ooievaar, die in den voorbijzijnden zomer zijn nest bouwde op het oude wagenrad, dat de boer, die naast Kurk woonde, op een hoog afgezaagden kanada had geplaatst, was aangekomen. Sedert een paar dagen zat de bonte langpooter op het oude rad, waarop nog de puinen zijner ingestorte woning zichtbaar waren, dan op het huis van Baaf Kurk, dan wederom op den hoogen kanada daar naast, of hij kwam op de schuur zitten, en op de werf rondwandelen, en somtijds de hoenders van den pachter staan afkijken. Het was bijna, wanneer hij daar, op zijn eenen poot steunend, stond te zien, alsof hij zich wilde overtuigen, of al die roode, witte en zwarte hoenders, en ook de haan met zijn tieren hals en goudkleurige leiveeren, nog zijne oude kennissen waren van verleden jaar. De vogel scheen alles nauwkeurig op te nemen: de boomen, den grond, de daken, den schoorsteen der hoeven, somtijds vloog hij ver, zeer ver weg, kwam onmeetbare kringen in zijne vlucht beschrijvend terug, en steeg meer dan eens hoog in de lucht, waar hij een oogenblik fladderend op dezelfde plaats bleef hangen. Was het van dat verheven standpunt, dat hij ver in het rond de streek, waar hij zijn huis wilde timmeren, hing af te zien? Ja, dat deed hij, meenden de boeren, die hem sinds jaren kenden; ja, dat deed hij - en zoodra hij de overtuiging had verkregen, dat de hoeve met hare daken, met hare hoenders op de werf, en dat de omtrek met zijne boomen, akkers en weiden, zich vertoonden zoo als de vorige jagen, vloog de bonte reiziger heen, en liet gedurende eenige dagen niets meer van zich zien of hooren. Eer de week echter uit was, verscheen hij op nieuw, en ditmaal in gezelschap van het wijfje, dat, even als een groote mevrouw, haar intrek niet had willen nemen in het oude verblijf, dan na de verzekering te hebben bekomen, dat alles tot de ontvangst gereed was. Onmiddellijk gingen de twee vogels aan 't werk; en de boeren zagen lachend naar het wagenrad boven in de lucht, waar men van den vroegen morgen tot den laten avond, balken en planken legde en herlegde, en aanhoudend klopte en klepperde, om het huis voor de kinderen in gereedheid te brengen.

En wat de ooievaars deden, deden ook de vinken in de struiken, de leeuweriken op den korenakker, de kwikstaarten in de houtmijten, de eenden in het moeras; ja, overal waren de teruggekeerde reizigers bezig met timmeren. Zij hadden geen zagen, bijlen, hamers, nagels en boren, maar toch bouwden zij voort met overleg en kunst, in de volkomen zekerheid, dat hun werk in den haak en op tijd af zou wezen.

- Ja, de vogelen werken wel, de bedrijvigheid is al wederom even groot als de vorige jaren; ja, de vogelnesten gaan vooruit, zoo als altijd, maar het koren groeit niet; neen, het verdort en kruipt letterlijk terug in de aarde.

Zoo sprak de oude Kurk, terwijl hij op een namiddag door het veld wandelde en een oog wierp op de tarwe- en korenakkers.

Ja, de zaailanden zagen er ongunstig uit; alles was vaal geworden; de grond was hard en droog; de wind, die het koude noorden maar niet wilde verlaten, blies met zijn fellen adem wolken van stofzand door de lucht, en ontblootte de wortels der zaaiplanten. Sedert weken was er geen droppel regen meer gevallen. Dat was nu juist het tegenovergestelde van het voorouderlijke spreekwoord, dat altijd werd bewaarheid:

De meimaand koel en nat,
Veel koren vult het vat.

- Een oogst zou er dit jaar niet wezen, meende zijn buurman; men kon er op rekenen, dat het vee van honger zou omkomen. Gelukkig hebben de boeren nog een kleinen voorraad koren op den zolder, anders ging het met hen zelven zoo als met het vee.

Dien zondag spraken de boeren van niets anders, dan van de aanhoudende koude en droogte.

- Dat het koren op de hooge landerijen letterlijk van het veld wegliep, zeî de een.

- Dat op vele akkers het zelfs niet meer te zien was, dat er ooit een korenplant gestaan had, meende een ander.

- Dat er bijna niets anders te doen viel, dan het korenland om te ploegen en er zomervruchten op te zaaien, oordeelde weêr een ander.

- Dat men dan ten minste toch altijd kans had een oogst te hebben van haver en boekweit.

- Of men wel wist, dat haver en boekweit op mislukt korenland zeer weinig opbrachten?

- Dat de ondervinding zulks leerde en een ervaren boer ook maar zelden tot dien maatregel overging.

- En ik, kwam Faust Klinkert, in wiens herberg wij ons op dit oogenblik bevinden, er tusschen; en ik heb reeds gedaan wat uw ervaren boeren van het dorp afraden.

- Wat hebt gij gedaan? vroeg men rechts en links.

- Al mijn koren en tarwe heb ik sedert een paar dagen er in geploegd, of liever er niets in geploegd, dewijl de zaadplanten van de grootste tot de kleinste verdwenen waren, antwoordde Klinkert.

- Daarin zou u niemand durven navolgen, merkte een oude boer aan.

- En waarom niet, wanneer gij de overtuiging hebt, dat koren- en tarweplanten verdord, verdroogd zijn? vroeg Klinkert.

- Verdord en verdroogd, maar toch daarom juist niet dood; de wortel is nog levend.

- De planten zijn verdord, verdroogd en dood, verzekerde Faust; en de wortel bevindt zich in hetzelfde geval.

- Daarin zijt gij mis, beweerde een andere boer.

- Of ik geen oogen in mijn hoofd heb.

- Die heb ik even als een ander; ook houd ik vol, dat de wortel nog levend is, en indien er regen kwam....

- Regen! Zoolang de maan duurt, regent het niet, voorspelde Klinkert; en wat er met de nieuwe maan zal gebeuren, is nog een raadsel.

- Ja, dat is en blijft een raadsel, doch men hoopt altijd, dat het weder toch eenmaal verandert.

- Laat het dan veranderen, oordeelde Faust; en al regende het acht dagen lang, van nu af te beginnen, toch is het koren en de tarwe onherroepelijk verloren.

[p. 40]

- Wie weet?

- Nu, wees dan maar wederom de slimste, hernam Klinkert, die alles beter dan een ander wilde weten; de tijd zal leeren - wie handelt zoo als ik, mag hopen haver en boekweit binnen te rijden; wie de wijsneuzen van het dorp navolgt, heeft vooreerst noch koren, noch tarwe, en heeft den tijd voor de zomervruchten laten voorbijgaan.... en daarmeê uit!

- En ik voor mij verwacht stellig regen, zeide een stokoude boer, die het gesprek stil had afgeluisterd.

- Is de wind om? vroeg Klinkert.

- Neen, de wind is noord, en de lucht ziet er uit alsof zij met een bezem was schoon geveegd, alles duidt aan, dat de droogte moet blijven voortduren, en toch verwed ik mijn pink dat er regen komt, hernam de stokoude boer.

- Wanneer, wanneer? vroeg Klinkert.

- Eer wij drie dagen verder zijn, was het antwoord; morgen beginnen de kruisdagen....

- Ha, ha! of het ook daarom zou moeten regenen! lachte Faust Klinkert.

- Ja, zeker; bij lange droogte regent het, voor de derde kruisdag voorbij is.

- Wat kan een kruisdag aan weêr of wind te zeggen hebben? lachte Faust.

- De dag zelf juist wel niet, maar er wordt in die dagen veel, zeer veel gebeden, en.....

- Ook daarom regent het niet; van al dat bidden om regen of droogte heb ik nooit in mijn leven groote uitwerkselen gezien; bidden? waartoe dient dat? Tot niets, spotte Klinkert.

- En toch zal het den tweeden of den laatsten kruisdag regenen, hield de stokoude boer vol, dat weet ik bij ondervinding, en mijn vader, die negentig jaren werd, en mijn grootvader, die er bijna honderd was, zeiden dat ook.

- Nu, betrouw dan maar op uw eigen ondervinding, en op die van vader en grootvader, lachte Klinkert; ha! ha! of het daarom regenen zou, dat de pastoor met koster, kerkzangers en kruis daar langs het akkerpad loopen, en paarden en koeien met hun kerkgezang op den loop jagen!

Faust vermaakte zich met de kruisdagen en bleef, bij het ledigen van zijn bierglas, schimpen, kijven en schelden op den pastoor en de kerk met haar bijgeloovigheden.

De boeren schimpten, keven en scholden niet mede; neen, de boeren, die niet zoo beschaafd, zoo verlicht waren als Faust Klinkert, hadden vertrouwen in de gebruikelijke gebeden der kruisdagen, even als zij vertrouwen hadden in alles wat hun van jongs af was voorgehouden door den ouden dorpsherder.

Den volgenden dag was het kruisdag. Het weder was zoo als gisteren, eergisteren en de voorgaande dagen: de torenhaan stond nog altijd met zijn bek in het noorden; de gouden vogel met zijn gekrulden staart stond daar zoo beweegloos op zijn ijzeren spil, alsof hij nooit zijn kop meer zoude omdraaien; de lucht was, even als sedert dagen en weken, droog, blauw en helder, en de noordenwind joeg de zandwolken over de akkers, de weiden, de bosschen, juist zoo als hij dit sedert een heelen tijd gedaan had.

Vroeg in den morgen luidde de torenklok, en al wie van huis kon, begaf zich naar den tempel. Toen de dienst uit was, verscheen aan de kerkdeur een man die een kruis droeg; achter hem volgden twee lange rijen schoolkinderen, de kerkzangers, de koorknapen met hunne zwarte togen en witte koorhemden, en achter dezen de drie geestelijken der kerk, - de veldwachter in zijn groene uniform en den blooten sabel in de hand, de kepi schuins op het hoofd, ging onmiddellijk achter de priesters. - en achter den gewapenden, gemeentelijken ambtenaar volgden de boeren met hunne vrouwen, zonen en dochters; meer dan het halve dorp sloot zich bij den stoet aan. Zoo trokken die honderden en honderden geloovigen, onder het zingen der kerkzangen, door het dorp het wijde akkerveld in, waarna men in den langen, ingetogen stoet, op drie, vier plaatsen te gelijk den rozenkrans aanhief. Vervolgens zong een der priesters de litanie van Gods heiligen, die van daarboven uit den hemel luisterden naar al die smeekende stemmen hier beneden. De stoet toog door de akkers, de velden, de bosschen, onverpoosd biddend, dat de almachtige Landbouwer uit den hemel Zijn zegen over de vruchten der aarde zou doen nederdalen. Laat in den morgen kwam de biddende menigte in het dorp terug. Klinkert stond op zijn hooizolder voor het kleine venster, en zag het kruis, dat boven de heggen uitstak, langzaam naderen.

bij de boeren.
Toen de dienst uit was, verscheen aan de kerkdeur een man die een kruis droeg....

- Ja, schreeuwt maar zoo hard gij kunt, grinnikte Faust; indien gij het daarmeê aan 't regenen kunt helpen, is het mij goed.

Toen de stoet in de kerk was, klom hij van zijn hooizolder en ging op de werf staan roepen:

- Sanna, Sanna! kom eens even buiten!

- Wat is er? vroeg zijne dochter door het geopende venster.

- Dat is nu al heel sterk, met daar een paar uren door de akkers te loopen, begint het eensklaps te regenen.

- Foei, vader, waarom spot gij met heilige zaken? vroeg het meisje op strengen toon.

- Indien dat zoo voortgaat, loopen wij nog gevaar letterlijk te verdrinken.... Zie maar, hoe het er uitvalt!

- Dat is een ongepaste en schuldige spotternij; 't is toch niet gemeend, hoop ik, antwoordde Sanna.

- Neen, 't is om te lachen, zeî haar vader; maar wie zou niet lachen, wanneer men daar groote, verstandige menschen, priesters, leden van den gemeenteraad en de zoogenaamde heeren van het dorp biddend en zingend door een zee van stofzand ziet loopen, omdat het niet wil regenen.... Nu, laat hen maar zingen, bidden en door het zand draaien, ik voor mij ga een pijp opstoppen en een glaasje brandewijn drinken.

Den volgenden dag toog dezelfde processie van gisteren wederom uit de kerk, en sloeg een anderen weg in dan gisteren; en ook den derden dag galmden de kerkzangen en de gebeden van den rozenkrans, door honderden en honderden stemmen herhaald, langs het akkerland, de weiden en de bosschen.

Toen de stoet in het dorp wederkeerde, stond Klinkert wederom op zijn hooizolder voor het kleine venster, en vroeg met zijn gewonen spotlach:

- En wat hebt gij nu met al die beweging gewonnen? Dat er een frissche bui kwam, was zeer wenschelijk, doch het doet mij heimelijk genoegen, dat het juist niet regenen wil, terwijl men daar gekke vertooningen maakt.

- Vader, de wind is om! riep Sanna, die onder aan de zolderladder stond.

(Wordt vervolgd.)