De Belgische Illustratie. Jaargang 10

Vreemde eenden in de bijt.⁽²⁾
Eene vertelling van den Ouden Valentijn.

I.
Het grijze huis.

Vele mijner lezers kennen waarschijnlijk het dorp Vinkheuvel en zullen dan ook wel weten, dat daar de meeste huizen op elkander gelijken als de oude grenadiers van Napoleon I, al staan zij lang zoo zuiver niet in het gelid. Behalve de vensters, die geel zijn, draagt al het houtwerk een scherp-groene kleur, zelfs de hekken rondom de kleine ‘voortuintjes’ niet uitgezonderd, en wanneer men daar midden in den zomer komt, zal men in die tuintjes te vergeefs naar andere bloemen dan asters en balsemienen zoeken; zij schijnen er even zeer thuis te behooren als de schelpen aan het strand.

Een vreemdeling, die voor de eerste maal Vinkheuvel bezoekt, moet noodwendig in de meening verkeeren, dat dit dorp bij abonnement onderhouden wordt of aan een adellijk geslacht behoort, 't welk de woningen evenzeer in het pak steekt als de lakeien, de koetsiers, palfreniers en hoe de verdere rei gegalonneerde huurlingen ook moge heeten.

Deze dorpslivrei heeft ongetwijfeld iets eentoonigs, doch wanneer de bewoners in alles zoo eenstemmig dachten en handelden, wanneer in hun gemoed zooveel harmonie bestond als in het uiterlijk aanzien hunner woningen, zou menigeen lust gevoelen om de woelige wereld te verlaten, de livrei van Vinkheuvel aan te nemen en asters en balsemienen te gaan poten.

Ruim een jaar geleden had te Vinkheuvel een gewichtige gebeurtenis plaats, die niet weinig opschudding veroorzaakte. De notaris aldaar, die een huis met voor- en achtertuin midden in het dorp bezit, begon oppositie te maken. Hij liet de groene verf afkrabben en het gansche huis, muren, luiken en vensters grijs schilderen, op de wijze als de villa's van den nieuwen tijd; zelfs het hek, dat het voortuintje afsloot, kreeg dezelfde kleur. Die afwijking van het algemeene gebruik werd den notaris zeer kwalijk genomen. In de kringen, waar hij gewoon was te verschijnen, viel hem een koele ontvangst te beurt, zelfs op de sociëteit werd hij stug behandeld en bemoeielijkt, en de gemoderniseerde woning kreeg den naam van het ‘grijze huis,’ welken zij nog draagt. Zijne vrienden waren wel van gevoelen, dat deze verandering uit eene voorwaarde der nieuwe huurders voortsproot en meenden dit tot zijne verschooning te mogen inbrengen, doch de algemeene verontwaardiging, waarbij zich ook de burgemeester aansloot, om zijne populariteit niet op het spel te zetten, wees die verontschuldiging af met te zeggen, dat de notaris zich niet door een voorwaarde had moeten laten binden, die in strijd was met de overoude zeden, gewoonten en gebruiken der Vinkheuvelaars.

In de laatste dagen van april waren werksters ijverig bezig om het grijze huis van top tot teen schoon te maken. Men polste die vrouwen te vergeefs over de nieuwe bewoners, doch zij waren door den notaris aangenomen, en daar een notaris gemeenlijk niet meer zegt dan hij kwijt wil wezen, baatte het ook niet o[...] men hem daar al rechtstreeks of zijdelings naar vroeg. De man was terecht gebelgd over de onverdiende bejegening, welke hij hier en daar moest ondervinden, en liet zich over zijne huurders niet uit.

Men moet het dorpsleven in 't algemeen en Vinkheuvel in 't bijzonder kennen, om te begrijpen, dat het grijze huis het voorwerp van alle gesprekken was; want op zulke kleine en afgelegen plaatsen, waar men met het doen en laten van alle bewoners tot in de minste bijzonderheden bekend wil zijn, is onbevredigde nieuwsgierigheid eene ware pijnbank. Men had gemeend, als gewoonlijk, ten minste den naam en de herkomst der nieuwe bewoners in tijds te zullen vernemen, ten einde, na ingewonnen informatiën bij dezen en genen, alvast hun doopceel te lichten en vooringenomenheid op te wekken, - want op een dorp worden nieuwelingen ongeveer op dezelfde wijze ontvangen als vreemde eenden in een bijt, - doch nu men van alle inlichtingen verstoken bleef, kon alleen van het wapen der verdachtmaking gebruik gemaakt worden.

‘Als zij het daglicht mochten zien, zou de notaris zoo geheimzinnig niet zijn,’ zeî de een.

‘'t Kan wel een bankroetier zijn, die zich hier komt verschuilen,’ sprak een tweede.

‘Of iemand, die aan lager wal geraakt is en zijn naam niet durft noemen,’ meende een derde, en allen waren eenstemmig van meening, dat het in geen geval veel bijzonders kon zijn.

Op den eersten mei hield een verhuiswagen voor het grijze huis stil, eene bijzonderheid, die als een loopend vuur het dorp rondging en aanleiding gaf tot het oplichten van gordijnen en het uitzenden van dienstboden met voorgewende boodschappen, om te zien of men ook eenig nieuws kon onderscheppen. De wagen was echter stom als een visch; hij bleef geladen en gesloten staan en de paarden werden afgespannen. Het baatte ook niet, dat de kastelein uit de Vergulde Roskam, alwaar de voerman zijne paarden een oogenblik voor den bak zette, zijn best deed om eenig nieuws te vernemen. Die man wist alleen te zeggen, dat hij de meubelen uit een goederenwagen van het spoorwegstation der naburige stad moest lossen. Als hij met den tweeden verhuiswagen kwam, zou hij wellicht meer weten.

Die wagen bleef lang weg, veel te lang voor de nieuwsgierigheid der Vinkheuvelaars. Menig gewone bezoeker van de Vergulde Roskam, die sinds jaren, dag in dag uit, gewoon was met klokslag van één uur zijn laatste bittertje uit te drinken om daarna regelrecht naar huis te gaan, bleef nu nog lang uit het hoekraam zitten turen naar den verhuiswagen, en de manufacturier tegenover het grijze huis had, baiten de marktdagen, nog nooit zooveel dames in zijn winkel gezien, ofschoon de meesten slechts staaltjes van lint en zomerstoffen kwamen vragen.

Eindelijk kwam de tweede verhuiswagen en vijf minuten later wist het gansche dorp, dat de nieuwe bewoner Van Tepelen heette; zoo stond ten minste, naar de voerman zeide, op den vrachtbrief.

‘Is hij getrouwd? heeft hij een groot gezin?’

Bij die vragen haalde de voerman de schouders op, want hij had juist een glas bier aan den mond gebracht.

Men wist nog wel niet veel, maar men had nu ten minste een naam, en de naam van een paard, dat bij een wedren den prijs gewonnen heeft, kan niet zoo schielijk van mond tot mond gaan als die van den nieuwen bewoner uit het grijze huis.

Van Tepelen! Men haalde nu ook de schouders op. Tepelenburgen had men meer hooren noemen, maar die waren zeer in aanzien en de notaris zou zeker hun naam niet zoo geheimzinnig verborgen gehouden hebben. Van Tapelen had men ook gekend, doch die woonde nu al tien jaren in Amerika.

‘Hij kan wel rijk terug gekomen zijn,’ meende de vrouw van den bakker, die over de onderdeur lag.

‘Rijk, en dan zou hij in zoo'n grijs huis gaan wonen,’ smaalde haar buurman, die op de stoep stond.

‘Als gij waarheid spreekt, zal 't een schande voor het dorp zijn, juffrouw,’ zeide een derde, ‘want wij weten toch heel goed waarom Van Tapelen het land heeft moeten verlaten.’

‘Wacht eens, kan hij ook Van Tiggelen heeten?’ vroeg een vierde.

Hij snelde naar de overzij en herhaalde zijn vraag aan den voerman.

‘'t Kan zijn’, antwoordde deze kortaf, daar men het hem van alle kanten lastig maakte.

‘Kent gij dan een Van Tiggelen?’ vroeg de kastelein.

‘Zeker,’ klonk het antwoord; ‘dat is een commissionair in remplaçanten.’

‘Wat zegt ge!’

‘Nu ja, ik moest hem niet kennen; die sluwe vos is uit de hel gekropen, toen de duivel sliep, dat verzeker ik u.’

‘'t Is een commissionair in remplaçanten,’ herhaalde iemand, die deze woorden had opgevangen.

De manufactuurwinkel was weldra geheel ontvolkt; de gewone bezoekers uit de Vergulde Roskam gingen ijlings naar huis en de dienstboden brachten het nieuws aan hare meesteressen over.

‘Foei, een remplaçanten-baas, een zielverkooper!’

Dat waren de woorden, die den algemeenen indruk weêrgaven.

Als op dat oogenblik de ooren van den notaris niet getuit hebben, mag men zeker aan dit algemeen bekend waarnemingsteeken geen gewicht meer hechten. Dat was dus de reden waarom hij geen naam had willen noemen!

(2) Bijt is een woord dat in onze vlaamsche gewesten niet gekend is; bijt beteekent een in het ijs gekapt open vak: une ouverture dans la glace. Hij viel, zegt men, als een eend in de bijt, hetgeen volgens Weiland zeggen wil: hij deed het zonder overleg. Wij hebben gedacht den titel te moeten behouden.

[p. 296]

Men had altijd gehoopt, dat de notaris eens den burgemeester, die hoogbejaard was, zou vervangen, doch die kans was voorgoed verkeken, nu hij het dorp zulk een schande had aangedaan. Op de jaarlijksche verpachtingen behoefde hij ook niet meer te rekenen, daar waren in de buurt wel andere notarissen te krijgen. Men wilde hem dwarsboomen zooveel men kon; niemand zou zich ook met dat vreemde volk inlaten, en de vrouw van den dokter zeide zelfs, dat zij niet meer op het dameskransje kwam, zoolang de vrouw van den notaris daar nog een voet zette.

Middelerwijl men reeds op zoodanige wijze bij verstek de vreemde eenden plukte, alvorens zij nog in de bijt aangeland waren, werden de verhuiswagens gelost. Hoe groot ook de verontwaardiging mocht zijn, zij moest onderdoen voor de nieuwsgierigheid, zoo dat dan ook de gansche buurt het oog gevestigd hield op alles, wat in het grijze huis gedragen werd; men schatte en beoordeelde het vermogen en het karakter van den nieuwen bewoner naar elk meubelstuk. Toen allereerst oude en onbeduidende voorwerpen uit den verhuiswagen kwamen, hoorde men zeggen: ‘'t is een schrale boêl,’ en toen later het eene kostbare meubel na het andere in het grijze huis verdween, heette het dat menschen, die geen geweten hebben, zich gemakkelijk in weelde kunnen baden, dat er bloedgeld aan al dat schoons kleefde en men niet met den zielverkooper zou willen ruilen, hoe rijk hij ook mocht zijn.

De menschen stonden nog op de straat, toen tegen het vallen van den avond een barouchet, met twee paarden bespannen, kwam aanrollen en voor het grijze huis stilhield. Nadat het portier geopend was, steeg eerst een bejaard heer uit, die een oogslag op de woning wierp en toen beleefd den hoed afnam voor zijne buren, die in hunne voortuintjes stonden. Op hem volgde nog een heer, maar veel jonger, zoowat tusschen de 25 en 30 jaren; hij bood de hand aan een lief meisje in rouwkleêren, dat zeer bleek zag en in wier oogen tranen stonden. Eindelijk volgde nog een bejaarde dienstmeid, met een hoofdtooisel, zooals men nooit te Vinkheuvel had gezien en dat onmiddellijk den lachlust der dienstboden in de buurt gaande maakte.

DE KAPEL VAN DE GEVANGENIS TE SING-SING BIJ NEW-YORK.

‘Wie zal voor mijn harp zorgen, Francesco?’ vroeg het meisje, toen zij de hand van den jongen man had losgelaten.

‘Dat zal ik wel doen, Melanie,’ antwoordde hij.

Zij dankte hem met een vriendelijk glimlachje en volgde toen haar vader.

De jonge man, dien wij Francesco hebben hooren noemen, bracht nu, niet zonder veel moeite, een kostbare harp uit het rijtuig te voorschijn, die de verbazing der Vinkheuvelaars in hooge mate opwekte. Hij kwam daarna andermaal terug om een paar bloempotten te halen, die nog in de barouchet stonden, en toen werd de deur van het grijze huis dicht gedaan.

Vele menschen laten zich op zeer zonderlinge wijze geheel door hunne onbevredigde nieuwsgierigheid beheerschen. Zoo zal men sommigen langen tijd doelloos zien staren op een plek, waar den vorigen dag een ongeluk heeft plaats gehad, doch waarvan nu zelfs het geringste spoor niet meer te vinden is. Wanneer iemand door de policie naar de gevangenis gevoerd is, ziet men nog lang het volk op de gesloten poort staren, waarachter het voorwerp der nieuwsgierigheid voor goed verdween. Zoo stonden ook de Vinkheuvelaars voor het grijze huis te gapen; 't was of zij kans zagen om met hunne nieuwsgierigheid door de muren en luiken te boren, ten einde te zien wat daar binnen omging.

Nu men de nieuwe bewoners gezien had, werden allerlei gevolgtrekkingen gemaakt. Men wist nog wel niet juist waar zij vandaan kwamen, doch de muts der meid bracht op een spoor, dat naar het Noorden des lands liep. De een was van oordeel dat de vreemdelingen Noord-Hollanders waren, de ander dacht het een uitgemaakte zaak dat zij uit Friesland kwamen. De oude heer had op sommigen een goeden indruk gemaakt, waarschijnlijk om zijn beleefden groet, doch de meesten waren van oordeel, dat zijn voorkomen door een soort van verlegenheid gekenmerkt werd, die reden gaf tot het vermoeden, dat hij zich niet op zijn gemak gevoelde. De sporen van tranen bij het jonge meisje waren ook niet onopgemerkt gebleven. Waarom had zij geweend? Als men voor zijn pleizier ergens, en vooral te Vinkheuvel, ging wonen, bestond er geen oorzaak om treurig te zijn en daarom kwam men tot de gevolgtrekking, dat zij tegen haar zin - wie weet om welke reden - naar het stille en afgelegen dorp gebracht was. De harp speelde intusschen een hoofdrol bij die veronderstellingen en gevolgtrekkingen. De meeste bewoners kenden dit speeltuig zelfs niet bij naam, en toen zij van iemand vernamen, dat hij er wel eens in koffiehuizen en wafelkramen op had hooren spelen door kermis-zangeressen, die met een bakje rondgingen, zag men op aller gelaat kenteekenen van groote minachting.

Het spreekwoord: ‘Onbekend maakt onbemind,’ speelde tot laat in den avond een grooten rol in de meeste huiskamers.

(Wordt vervolgd.)