De Belgische Illustratie. Jaargang 10

De beeldstormers te 's-Hertogenbosch.
Geschiedkundige novelle uit het jaar O.H. 1566
Door H.A. Banning.

(Vervolg.)

‘Hier is je dochter, Bentijn, zij moet je spreken,’ zeide hij, en verwijderde zich aanstonds weder.

Clara stond nu te midden van een aantal lieden, die bijna allen in half beschonken toestand verkeerden.

‘Jij hier, Klaar, wat moet dat beteekenen?’ vroeg Bentijn, die, verwonderd over dat ongewone verschijnsel, opgestaan was en haar waggelend te gemoet kwam.

‘Moeder is ongesteld geworden, vader,’ sprak Clara onthutst, omdat al de aanwezigen haar aanstaarden.

‘Zoo, zoo!..... En wat scheelt er aan?’ vroeg Jan, die, te oordeelen naar de wijze waarop hij die woorden uitsprak, niet lang meer bij de flesch behoefde te zitten om volslagen dronken te zijn.

‘Ik weet het niet,’ antwoordde Clara, ‘maar moeder verlangt naar u en het is reeds zoo laat.’

‘Ja, ja, ik kom heel gauw, ga maar vast vooruit,’ sprak Bentijn.

‘Ach, vader, gij moest met mij meêgaan, ik ben bang op straat, want het is zoo donker en zoo woelig,’ hernam Clara, en zij zag hem smeekend aan.

‘Hij moet den rozenkrans gaan bidden!’ riep een der drinkebroers.

Een algemeen gelach bewees, dat die woorden grooten bijval vonden.

't Is een aardig popje, dat meisje van Jan,’ riep een ander, ‘'t lijkt wel een Lieve Vrouwke.’

‘Wij hebben al menige heilige stuk geslagen, die er lang zoo goed niet u tzag,’ sprak een tweede.

‘Zij zal hem nog leeren biechten, daar kunt gij op rekenen,’ riep een derde.

‘Zeg liever, dat zij haar vader en ons allen aan de galg zou brengen, als zij er maar kans toe zag,’ klonk het nu met een ruwe stem.

‘Wie zegt dat daar?’ vroeg Jan, die in opgewondenheid geraakte door af dat sarren.

‘Ik!’ riep Willem Michielsz., die ook aanwezig was.

‘Gij!’ sprak Bentijn met zooveel verachting, als hij op dat oogenblik slechts kon uitdrukken, ‘ik zou mij schamen om met zulk een schelm aan dezelfde galg te hangen; de raven zouden je vleesch niet eens lusten.’

Die woorden waren nauwelijks gesproken, toen een bierkan rakelings langs het hoofd van Jan Bentijn vloog.

‘Vader, vader, laat ons gaan!’ kermde Clara. Zij nam Bentijn bij de hand en trachtte hem het huis uit te voeren.

Willem Michielsz. was opgestaan en wilde Jan Bentijn te lijf, doch een der aanwezigen, die medelijden met het jonge meisje had en wel zag dat de twist te hoog zou loopen, hield hem tegen.

‘Wees toch verstandig, Willem,’ sprak hij, ‘een vent, die vrouw en kinderen laat verhongeren, is geen schot kruit waard. Daarenboven kan hij evenmin tegen u vechten als gij tegen hem zingen.’

‘Gij hebt gelijk,’ zeide Willem, ‘en ik wil ook liever van avond niet met hem afrekenen, want het zou te veel opschudding geven; morgen zal er gelegenheid genoeg voor zijn.’

‘Wat zegt dat galgenaas,’ riep Jan Bentijn, die meer en meer in opgewondenheid geraakte, zooals men dat gemeenlijk ziet bij menschen, die door den drank verhit zijn. ‘Als ik wil kan ik hem op het rad brengen, die deugniet, die........’

Willem Michielsz. stoof andermaal op en moest door meer personen bedwongen worden; anderen begunstigden intusschen de pogingen van Clara en drongen Bentijn de deur uit. Het meisje kon zich nauwelijks op de been houden van ontsteltenis en aandoening, en al hare inspanning om haar vader naar huis te krijgen zou weinig gebaat hebben, want Jan was niet slechts onwillig, maar ook nauwelijks in staat zich staande te houden.

‘Ach, wat moet ik beginnen!’ riep zij, de handen wringende.

‘'t Loopt nooit goed af, dochter Bentijn⁽¹⁾,’ zeî een dergenen, die den oud-voorzanger naar buiten gebracht hadden, ‘wil ik met u meêgaan?’

‘O, om de liefde van God en de H. Maagd,’ smeekte Clara.

‘Hm, hm!’ bromde de beeldstormer, ‘dat laatste kon er wel afblijven, het past niet in den mond van Jan Bentijn's dochter, maar ik wil u toch niet in den steek laten.’

Hij nam Bentijn onder den arm en men begaf zich op weg.

Het was nog altijd woelig op de straat. Nu en dan, wanneer een lied werd aangeheven, of uit een herberg zich de luidruchtigheid der drinkebroers deed hooren, wilde Bentijn zich van zijn geleider losmaken, doch het gelukte dezen hem daarvan terug te houden en zoo kwamen zij, hortend en stootend vooruit. Op de markt had men 't bevel van het consistorie reeds ontvangen, de groepen gingen uiteen en verspreidden zich langs verschillende kanten.

Clara gevoelde zich zeer verlicht toen zij hare woning bereikt hadden en drukte den geleider de hand, die oogenblikkelijk terug keerde, in weerwil dat Bentijn nog lang bleef aandringen, om bij hem in huis de flesch nog eens goed aan te spreken. Bentijn zette een zonderling gezicht toen zijne vrouw in hare vreugde, dat zij haar man en dochter ongedeerd terugzag, hem weenend om den hals viel, doch het bleek dat hij zijn bewustzijn grootendeels verloren had; hij scheen zich niet meer te herinneren, dat Clara over eene ongesteldheid harer moeder gesproken had en begaf zich kort na zijn thuiskomst naar bed.

De nacht ging rustig voorbij, en toen Bentijn eindelijk zijn roes uitgeslapen had, was het bijna middag geworden. Moeder en dochter ontstelden toen zij hem hoorden, want sinds een paar uren gingen weder allerlei onheilspellende geruchten van mond tot mond en de buren waren reeds komen vertellen, dat het volk voor de St.-Jacobskerk te hoop liep. Clara had de afspraak der beeldstormers gehoord; moest zij niet vreezen voor een herhaling der tooneelen van den vorigen avond?

Bentijn zag er wrevelig uit toen hij eindelijk te voorschijn kwam; hij wreef zich de oogen, die dof en waterig in zijn hoofd stonden; hij spitste de ooren toen hij welbekende klanken van buiten vernam.

‘Waarom hebt gij mij zoo lang laten slapen?’ vroeg hij norsch.

‘'t Is nog niet laat, Jan,’ antwoordde de vrouw, zonder van haar werk op te zien.

‘Niet laat?’ hernam Bentijn. ‘En de zon schijnt toch nooit voor elf uur in ons venster!’

‘Gij sliept zoo gerust,’ zei de vrouw, ‘ik heb u niet willen wekken, want gij hebt waarschijnlijk niets te verzuimen.’

‘Meent gij dan dat ik met slapen mijn geld kan verdienen?’ vroeg Bentijn.

‘Gij behoeft geen geld te verdienen, Jan,’ sprak de vrouw op zachtzinnigen toon: ‘wij zullen wel voor u werken, wij zullen nacht en dag werken, Jan, als gij maar tehuis wilt blijven en ons niet zoo angstig maakt als gisteren avond.’

‘Gisteren avond?’ herhaalde Bentijn vragend. Hij streek met de hand over het voorhoofd, doch er schenen geen herinneringen te willen opduiken.

‘Ik meende het te besterven van schrik, Jan,’ vervolgde de vrouw, ‘toen ik hoorde wat er gaande was.’

‘Wat praat gij toch voor gekheid! Wat zou er gaande geweest zijn?’ vroeg Bentijn.

‘Men zeide mij, dat Willem Michielsz. naar je leven staat, Jan,’ sprak de moeder, ‘en gij weet toch ook wel, dat hij tot alles in staat is.’

‘Roode Willem!’ riep Bentijn, terwijl zijn bolle wangen door toorn gekleurd werden. ‘Ik ben niet bang voor dien galeiboef, voor dien.......’

‘Jan, Jan! om Godswil, wees voorzichtig, want gij loopt uw verderf te gemoet,’ riep de vrouw, terwijl zij werktuiglijk de gevouwen handen naar hem uitstak en hare oogen vol tranen schoten. ‘Ik weet dat gij door een groot gevaar bedreigd wordt, ik weet dat vandaag de kerken weêr geplunderd zullen worden en Willem Michielsz........’

‘Wie heeft u dat gezegd?’ vroeg Bentijn, die van zijn stoel oprees.

‘Iemand die belang in ons stelt, die uw leven wil redden. Ach, om de barmhartigheid Gods, blijf vandaag thuis, Jan, begeef je niet roekeloos in gevaar, laat ons niet ter prooi van zooveel angsten en kwellingen!’ smeekte de vrouw.

Bentijn zag haar met groote oogen aan, doch sprak geen woord.

‘Herinner u eens, Jan,’ vervolgde zij, ‘hoe gelukkig wij vroeger waren en hoe diep rampzalig gij ons allen gemaakt hebt. Gij zult toch wel gevoelen, dat het leven, wat gij sinds een paar jaren voert, u niet gelukkig maakt,

(1) Nog in het begin dezer eeuw was men gewoon meisjes uit den burgerstand aldus aan te spreken.

[p. 220]

niet waar? En ik?....... Ach, Jan, toen ik gisteren avond hoorde welk gevaar u bedreigde, zijn mijne beenen door den schrik verlamd, ik zal ze mogelijk nimmer meer kunnen gebruiken, doch dat is alles nog niets, vergeleken bij den angst, dien ik voor u moet uitstaan.’

Zij kon niet verder spreken, want de aandoening overmeesterde haar en zij liet snikkend het hoofd op de borst zinken.

Bentijn stond een oogenblik als wezenloos. Toen stapte hij eenige malen in het vertrek op en neêr. Clara sloeg hem angstig gade, hare lippen bewogen zich slechts even toen zij een schietgebed tot God opzond.

DE POST IN DE WOESTIJN, NAAR HORACE VERNET.

Op dat oogenblik hoorde men van den kant der Groote Markt een verward rumoer, gemengd met kreten, die, naar het scheen, uit honderden monden tegelijk opgingen. Bentijn bleef staan, luisterde, en zeide toen:

‘Die vrouwen zouden iemand het hoofd op hol brengen..... Ik kan niet thuis blijven, ik moet mij wreken op de ellendelingen, die mij het brood uit den mond gestooten hebben.’

Hij scheen te willen vertrekken, doch eensklaps stond Clara voor hem. Haar gelaat was bleek als van een lijk, hare lippen waren blauw.

‘Heb ik u ooit eenig leed aangedaan, vader?’ vroeg zij, en hare stem trilde.

[p. 221]

‘Waarom vraagt gij dat?’ vroeg Bentijn eenigszins onthutst.

‘Heb ik u verdriet veroorzaakt, ben ik ooit ongehoorzaam geweest?’ hernam het meisje, zijne hand grijpende.

‘Een kind moet gehoorzaam zijn aan zijne ouders, dat is niets meer dan een staaltje van zijn plicht,’ antwoordde Jan met gekunstelde onverschilligheid, want hij was genoodzaakt de oogen voor zijne dochter neêr te slaan.

‘Dat is waar,’ sprak Clara weder, ‘maar ik wil meer doen dan mijn plicht, ik wil u uit kinderlijke liefde een onbezorgd bestaan verschaffen, ik wil alléén voor ons onderhoud zorgen, nu moeder afgetobt is door angst en door arbeid; ik wil alles voor u ten offer brengen en tot aan uw dood voor u blijven werken, wanneer gij niet meer met die slechte makkers omgaat; ik heb dat God beloofd, vader!’

KAÏRO. - DE MOSKEE VAN HASSAN.

Bentijn geraakte een oogenblik in verwarring bij die smeekingen zijner dochter, want zij had nu ook den arm om zijn hals geslagen.

‘Maar wat wilt gij dan?’ vroeg hij.

‘Dat gij bij ons blijft, vader, vandaag, morgen..... tot alles afgeloopen zal zijn ten minste,’ sprak zij.

‘Ik kan niet, ik..... ik mag niet,’ stotterde Bentijn.

‘Om Christus' wil, blijf bij ons, vader,’ zoo begon Clara op nieuw, en haar gelaat scheen nog bleeker te worden. ‘Ik heb een voorgevoel, dat gij uw ongeluk tegemoet zult gaan......... ik heb vannacht zulk een akeligen droom gehad........ ik........ ik zou krankzinnig worden.’

Bentijn sprak geen woord en deed ook geen poging om zich van de omhelzingen zijner dochter los te maken.

‘Ik droomde, dat wij nog in onze gelukkige dagen waren,’ hernam Clara. ‘Ik

KAÏRO. - DE CITADE.

[p. 222]

hoorde u zingen in de Hooge kapel. O, hoe heerlijk klonk het Salve Regina, Mater misericordiae. Ik was opgetogen van vreugde, en ook mijne ziel juichte: Wees gegroet, Koningin, Moeder van barmhartigheid, onze hoop en troost in leven en sterven. De kapel straalde van licht en mijn hart smaakte een ongekende zaligheid, toen gij uwe stem al hooger en hooger verhieft en zoo verrukkend schoon het o Clemens, o Pia, o Dulcis Virgo Maria deedt hooren. O, waarom moest het zalige gevoel, dat mijn borst doorstroomde, zoo spoedig verdwijnen en plaats maken voor diepe smart! Eensklaps verdoofden, de lichten, vader, en ik zag allerlei monsters rondom de kapel zweven; zij wilden binnengaan, maar konden niet, dewijl de ingang door een Engel met een vlammend zwaard werd bewaakt; zij wenkten u, en gij verliet de Hooge kapel en volgdet hen. Ik heb mij voor u op de knieën geworpen, maar het baatte niets. Gij volgdet de monsters tot onder den koepel. Daar boden zij u geld aan, wanneer gij de Hooge kapel in brand wildet steken. Ik dacht aan de dertig zilverlingen, waarvoor Judas den Heer heeft verraden. Ik gaf een gil toen ik u de hand naar de beurs zag uitsteken, doch op hetzelfde oogenblik viel het beeld van den patroon uit den toren⁽¹⁾ en verpletterde u. Toen schemerde alles voor mijne oogen en ik zonk bewusteloos neder.’

Clara scheen nog altijd onder den indruk van den droom te zijn, want zij huiverde toen zij de laatste woorden sprak, die blijkbaar eenigen indruk op haar vader maakten; doch nadat zij er andermaal op aangedrongen had dat hij thuis zou blijven, schudde hij eenigszins ongeduldig het hoofd, en nu zonk het meisje werkelijk voor hem op de knieën en kuste zijn hand.

‘Om de liefde van Jesus en zijne heilige Moeder, verlaat ons niet,’ kreet zij. ‘Ik heb een voorgevoel, dat u een ongeluk zal overkomen. Hebt gij dan geen medelijden met mij, met uw eenig kind, dat u zoo liefheeft, dat haar leven zou willen geven om u gelukkig te zien, om uwe ziel te redden?’

Bentijn ontroerde, dat kon men duidelijk aan hem zien, hij weifelde. Was het de stem van Gods genade, die door den mond van zijn kind sprak, om hem nog op den rand van den afgrond tot bezinning, tot bekeering te brengen? Clara's hoofd rustte op zijn hand; zij snikte, haar gemoed was te vol om nog een woord te kunnen uitbrengen.

Daar hoorde men andermaal buiten woeste kreten, doch nu veel luider en onstuimiger. Bentijn scheen eensklaps tot bezinning te komen. Hij huiverde, maar maakte zich van zijne dochter los.

‘Ik kan niet blijven........ ik moet weg!’ riep hij, en stapte ijlings een aangrenzend kamertje binnen, waar zijn hoed lag.

Clara gaf een gil, zij begreep dat nu alle verdere pogingen vruchteloos zouden zijn. Eensklaps stond zij op, wierp de deur van het kamertje dicht en schoof er den zwaren grendel voor.

‘Wat doet gij daar?’ vroeg de moeder ontsteld.

‘Ik heb vader opgesloten,’ sprak zij, en uit haar stem bleek, dat zij zeer opgewonden was.

Toen viel zij op een stoel neder, haar hoofd zonk op de tafel en zij barstte in een luid geween los.

(Wordt vervolgd.)

(1) In den toren op het kruis der kathedraal bevond zich een koperen beeld van St.-Jan, dat 1400 pond woog.