De Belgische Illustratie. Jaargang 8

Antwerpen in brand.
Tafereelen uit den jare 1576,
door August Snieders.
(Vervolg.)

‘Wat mijne bedoelingen betreft, die door u, mevrouw, miskend worden, deze kan ik voortreffelijk rechtvaardigen, en zij wettigen geenszins den heimelijken oorlog mij aangedaan.’

De hooge toon, waarop die woorden werden uitgesproken, krenkte de markgravin.

‘Mevrouw de Gattarina,’ zegde zij, ‘het strijdt tegen mijne gevoelens van edelvrouw, mij met heimelijke oorlogen - en zij drukte op die woorden - in te laten.’

De gravin beet zich op de lippen; de kamp waartoe zij hardnekkig de markgravin had uitgedaagd en in welken zij dacht, deze gemakkelijk te zullen doen bukken, dreigde tot bitterheid over te slaan.

‘Gij hebt gesproken van “teleurstelling,” hervatte mevrouw van Varick; doch het moet u wel bekend zijn, dat een zoon der van Varick's en van Berchem's aanspraak mag maken op de hand van de adellijkste van den lande. Zonder de familie Sedgraves te willen krenken, mag ik wel zeggen, dat onder dit opzicht, het woord “teleurstelling” ten hoogste ongepast was.’

‘De Sedgraves hebben hun wapen en eene schitterende fortuin.’

‘Het is beneden mij op dit punt voort te spreken; ik wil deze brave familie niet vernederen en mevrouw de Gattarina weigert de fijne schakeering te verstaan, die ik onder dit opzicht daarstel. Ik neem dan ook dat woord “teleurstelling” aan, en vereenig mij gansch met de denkbeelden van mijn zoon. Ik beken overigens, dat, dewijl Gertruda en Jehan sedert hunne kinderjaren kinderlijk-vertrouwelijk met elkander waren, eene vereeniging in later leeftijd, om zijnentwille, ons lief zou geweest zijn. U hebt er anders over beschikt, en daardoor hebt gij Jehan eene diepe, misschien doodelijke wonde toegebracht en, ja, ik beken het, dat is de reden der verkoeling tusschen ons.’

‘Was juffer Sedgraves niet vrij in hare keuze?’

‘O gewis; ik zou de laatste zijn iemands keuze te dwingen, of zoodanig aan te leggen op haar hart, dat dit in eene andere dan de bestemde richting, gestooten werd.’

Mevrouw de Gattarina was eenigszins uit haar lood geslagen, ten gevolge van den toon dien de markgravin aansloeg.

‘En uwe bedoelingen?’ hervatte mevrouw van Varick. ‘Ik wil ze u zelf doen kennen; ik wil u doen zien, dat ik volkomen ben ingelicht over hetgeen er te Brussel of zelfs in het Escuriaal, mocht worden besloten.’

De gravin onthutste. Ja, zij had bepaald ongelijk gehad die slapende slang wakker te schudden, dat rustige water om te woelen! Het woord Escuriaal wierp de anders zoo behendige vrouw plotseling in de verlegenheid, en gansch afwijkend van haar met zorg opgebouwd plan, zegde zij:

‘De familie Sedgraves was niet afkeerig van het bezit van een graaflijken titel.’

‘Neen, mevrouw, ook bij de van Varick's zou Gertruda een adellijken titel ontmoet hebben; maar ik hoû den ouden heer Sedgraves voor te eenvoudig man en Gertruda voor te naïf, om iets dergelijks na te jagen.’

De gravin gevoelde nu dat zij ditmaal een onbedachten stoot had toegebracht - een stoot, eener diplomatische vrouw onwaardig.

‘Neen, neen, mevrouw de gravin,’ zegde mevrouw van Varick, ‘dat huwelijk is hooger dan hier in eene antwerpsche woning besloten. Het is de eerste maal niet, dat het Escuriaal er zich meê bemoeit, om de macht van Spanje, door de huwelijksbanden in den lande te versterken; het versmelten der hooge familiën uit de beide gewesten, is voorwaar eene niet te versmaden staatskunst. Te Brussel had men evenzoo besloten, dat men zich van graaf von Eberstein en zijne regimenten moest verzekeren.’

De zuster des gouverneurs was bleek; voorwaar, zij had der markgravin geene uitdaging moeten toezenden!

‘Ja, de kolonel van het duitsch regiment moest door alle mogelijke banden aan 's konings dienst verbonden worden, en mevrouw de Gattarina zal het niet ontkennen, dat zij met die ontwerpen bekend was toen zij herwaarts kwam.’

Van bleek werd de gravin rood. De markgravin wist, zij vreesde het ten minste, zij wist alles; zij wist waarschijnlijk ook, dat de schoone weduwe in den aanvang door den koning als bruid voor den graaf von Eberstein was aangewezen; dat dit ontwerp door haar als onmogelijk werd beschouwd en zij, de belanghebbende in de partij, een ander plan had doen aannemen, dit namelijk van een mogelijk huwelijk voor te stellen, en alzoo, wat dien ouden soldaat betreft, meer op dezes beurs dan wel op zijn deels verdronken hart te werken. Ja, dat alles moest de markgravin weten!

‘Genoeg, genoeg!’ had de gravin uitgeroepen.

‘Verontschuldig mij,’ hervatte de markgravin, ‘ik voldoe aan uwen eigen wensch. In plaats van een eerste plan, waarvan ik zwijgen wil, dewijl de partijen al te weinig met elkander overeenstemden, kwam men tot een tweede..... Mevrouw, uwe bedoelingen kunnen rein geweest zijn; ik geloof inderdaad dat gij zoo goed als schoon zijt; maar gij weet niet wat al droomen van geluk gij in een jeugdig hart, misschien in twee harten hebt versmacht! 't Is mogelijk, dat het welgelukken van dergelijke plannen veel stralenglans en eer geeft, maar worden daarin voor derde personen, geene eindelooze opofferingen gevergd?’

‘Wat bedoelt mevrouw met die woorden?’ liet er de jonge weduwe driftig op volgen.

‘Och, ik weet alles. Ik weet wat hooge onderscheiding mevrouw de Gattarina aan het hof van Madrid wacht.’

‘Toch niet ter belooning.....’

‘Ter belooning van eindelooze diensten, die zij den koning heeft bewezen, en dewijl ik met u aanneem dat de bedoelingen niet onedel waren, mag ik ook deze diensten bij de anderen voegen.’

Mevrouw de Gattarina beet zich op de lippen; zij was geslagen; zij gevoelde zich overwonnen. Den strijd wilde zij echter nog niet opgeven, en zij trachtte op hare beurt aan het woord te komen, en zich vrij te pleiten:

‘Ik beken, mevrouw,’ zegde zij, ‘dat ge tamelijk wel zijt ingelicht; doch ik was onbewust omtrent de inzichten uws zoons. Ik beken dat ik iets bijdroeg tot de toenadering tusschen Gertruda en Hugo, en uw echtgenoot zelve moest bekennen, dat in den toestand van zaken, waarin wij ons bevinden, Spanje overgroote voordeelen uit die verbintenis trok.’

‘Och, wat geef ik om al die staatkundige aangelegenheden!’

‘Zeer mogelijk; maar boven den kleinen omtrek, waarin zich de denkbeelden van mevrouw de markgravin bewegen,’ luidde het scherpe antwoord, ‘en die niet verder gaat dan de vier muren van het huis, beweeg ik mij in een wijderen kring, die landen in zich bevat. Neen, neen, mevrouw, ik ben geene intriguante, en in plaats van mij iets te verwijten, zoudt gij mij dankbaar moeten zijn, want ik heb aan uwe vaderstad eene machtige ondersteuning tegen den boossten aller vijanden, tegen oproerige soldaten, gegeven. Graaf von Eberstein is ons getrouw gebleven.’

‘En om hiertoe te geraken, hebt gij harten verbrijzeld, levens vergald, edele gevoelens vertrapt; hebt gij een jong en naïef kind ten speelbal der politiek gemaakt en haar zoo hatelijk bij de spaansche soldaten doen worden, dat ik reeds meer dan eens de hevigste bedreigingen tegen haar onderschept heb. Och ja, ik erken dat uwe bedoelingen zeer schoon, zeer verheven, ten algemeenen nutte aangewend kunnen zijn, en van dat oogenblik worden alle opofferingen gerechtvaardigd. Zoo redeneeren de grooten! De kleinen worden voor de bedoelingen geslacht. Maar ik ben moeder en geene staatkundige vrouw, en ik zeg, ik, dat zij die tot een doel willen geraken, zich zelven en niet anderen moesten opofferen.’

‘Iedereen brengt offers, in de maat van zijnen werkkring!’ hervatte mevrouw de Gattarina nogmaals scherp.

‘Ik wil over die laatste opmerking niet redetwisten; wij gaan uit van een gansch tegenovergesteld standpunt. Gij zijt gansch hoofd, mevrouw, ik wil gansch hart zijn; gij spreekt als eene gansch uitzonderlijke vrouw, ik, ik heb de gevoelens eener eenvoudige poortersvrouw.’

‘En die zou juist de vrouw des heeren markgraafs, van den hoogsten ambtenaar der stad, niet aan den dag moeten leggen: of zou zij het voorbeeld van moed en opoffering niet aan allen dienen te geven?’

‘Ik heb geene hoedanigheden, mevrouw, om als de moeder der Gracchen op te treden. Om groote opofferingen te doen, moet men eene groote zielskracht bezitten, en deze heeft God mij niet gegeven; doch ik herhaal het, op dit punt wil ik niet verder uitweiden. Laat mij echter toe, te zeggen, dat eene eenvoudige poortersvrouw liefde en stil geluk op hare baan zal achterlaten, en eene staatkundige vrouw, integendeel, langs puinen, vermorzelde harten en lijken naar boven gaat. Arme Jehan! Arme Gertruda!’

Mevrouw van Varick was overstelpt van aandoening; zij bedekte het aangezicht met de twee handen en weende.

Dat trof de gravin. Ja, zij was eene diplomatische vrouw, maar het hart was in al de intrigues nog zóó niet bedorven, dat het niet meer vatbaar was voor gevoelens van medelijden. Mevrouw de gravin stond nog slechts vóór op de baan. Later, indien zij op deze voorttrad, zou die staatkunde allengs ook helscher, kouder, harteloozer worden. Zij begreep plotseling dat zij hier veel hoop had vernietigd, en de hand der markgravin grijpende, zegde zij:

‘Vergeef het mij, mevrouw, ik heb onnadenkend gehandeld!’

‘Zoo is het wel,’ zegde plotseling eene stem en toen de beide vrouwen verschrikt zich omwendden, zagen zij messire de Champaigney op den dorpel van het knapenhuis staan. Hij was blijkbaar ontroerd, want hij had een deel van het gesprek afgeluisterd.

‘Ja, geef elkaar den vredekus,’ zegde hij, ‘en indien er harten gewond zijn, laat ons hopen dat God ze zalven zal.’

‘Och, waarom hebt gij mij tot spreken gedwongen!’ zegde mevrouw van Varick.

‘Het is beter zoo,’ was het antwoord van mevrouw de Gattarina; ‘nu de moeilijkheden gekend zijn, wordt ook de verzoening gemakkelijker.’

Een hevig getier liet zich hooren. Messire de Champaigney ijlde naar buiten, en bij het licht van de toortsdragers der beide dames, die nog altijd stonden te wachten, zag de gouverneur eene groep burgers en krijgsknechten naderen, terwijl zij onder woest getier en gehuil een geboeiden kerel deden voortgaan.

‘Vooruit met den spion!’ riep men hier. ‘'t Is Burk, de wapensmid!’ kreet men ginder. ‘Waarom toovert hij zich nu niet los!’ spotte men daar. ‘Hij is er immers een uit Belzebub's cetele?’ raasde men spottend.

Burk was erg gehavend; zijn leelijk gezicht was bleek, maar dat was misschien meer uit nijdigheid dan wel uit schrik, want van tijd tot tijd vertrok hij den mond en grijnsde de omstanders als een duivel toe.

De wapensmid lag tegen den muur toen de gouverneur naderde. De hellebardiers gaven dezen bericht, dat men Burk gevangen had genomen, toen hij gelijk een kat voortsluipend, over den wal in de stad wilde geraken. De

[p. 112]

wapensmid kwam blijkbaar van de zijde van het kasteel en stond overigens, zooals men weet, bij de antwerpsche burgerij in een zeer slechten reuk.

Messire de Champaigney bleef voor den smid, die als een zak op den grond lag, stil staan; hij deed den jongen ridder van Varick ontbieden en deze ving, op last des gouverneurs, het gesprek met Burk aan.

‘Gij zijt eindelijk in den klem geloopen, Burk. Men heeft u langen tijd mistrouwd en eindelijk de overtuiging bekomen, dat ge den verrader speelt.’

Het leelijke hoofd van Burk werd opgeheven, omtrent gelijk de slang, die hare prooi beloert, den kop opheft en in de oogen van den smid lag eene mengeling van baat en smeeking.

‘Gij komt van het kasteel, Burk; wat gingt gij daar in dat Maranennest aanvangen?’

‘Ik moest er nog wat geld ontvangen, genadige heer, voor geleverd werk,’ mompelde Burk ootmoedig.

‘Was het de betaling van uwe spionnendienst, Burk?’

‘Genadige hemel, edele heer, ik een spion?’

‘Wat dit betreft, Burk, zult ge niet meer loochenen; daarvan zijn de bewijzen in handen. Gij zijt door don Sancho d'Avila naar den eletto van Aalst gezonden; gij hebt daar uwen last volbracht, en in het voorbijgaan, nog een trouw dienaar van onze zaak, Dirk Bast, verraden en aan eenen boomtak doen opknoopen.’

‘Ik, genadige heer? Maar hoe wordt een eerlijk man toch belasterd in deze dagen!’

‘Nabij Mechelen, op uwe terugreis, heeft men u geklist, Burk, en in uwe schoenen den brief van den eletto gevonden. Daar zijt ge den dans ontsprongen, en pas in Antwerpen teruggekeerd, begint gij uw oneerlijk werk opnieuw. Gij hebt gewis in het kasteel verslag over uwe aalstersche zending gedaan?’

‘Ach, lieve heer, ik ben een arm, onschuldig man!’

‘Ja, maar zoo denken er de heeren oversten niet over, en ik meen dat, voor het zonlicht doorbreekt, gij, evenals Dirk Bast, aan den een of anderen boomtak van Schermershof zult hangen te wiegelen.’

‘Erbarming, heer van Varick! Ik was immers een eerlijk poorter; uw achtbare vader, de markgraaf, weet het wel. Ik ging, zoo waar...’

‘Zweer niet!’ onderbrak Jehan.

DE LUCHTDRUK-TRAMWAY; SYSTEEM-MEKARSKI.

‘Ik ging verschuldigd loon ontvangen voor het herstel van harnassen en hellebaarden, en nu, nu kan ik het ginder niet meer uithouden, omdat ik mijne arme kinderen in gevaar dacht.’

‘Dwaasheid, Burk, gij hebt nooit veel belangstelling voor uwe kinderen getoond. Daarbij, weet ge waar uwe kinderen zich op dit oogenblik bevinden?’

‘Och, lieve Heer! waar zouden ze zijn?’

‘Uw huis is door die van 't kasteel in brand geschoten.....’

‘Genadige hemel!’

‘En uwe kinderen zijn slechts met veel gevaar door zuster Bertha gered en in veiligheid gebracht!’

‘Arme kinderen!’

‘Nu, nu, gij zult ze zien vóór dat ge naar de eeuwigheid vertrekt! Maak u gereed voor de reis, Burk. Messire de Champaigney zal Zijne Genade, markies van Havrech raadplegen en hij denkt, dat het binnen een uur met u zal gedaan zijn.’

‘Maar zoo wreed zal men niet zijn, lieve heer van Varick! Och, dood mij niet! Ik zal u veel, heel veel vertellen van die van 't kasteel en zonder dat het u eene duit kosten zal. Als gij me den als toedraait, weet ge dat alles zeker niet.’

‘Burk, Zijne Genade de gouvemeur houdt u voor een aartsleugenaar en stelt uwe meêdeelingen op geen prijs.’

DE DRUKKINGSREGULATOR OP HET VOORBALKON VAN DEN WAGEN; SYSTEEM-MEKARSKI.

De wapensmid kermde, bad, smeekte; het was te vergeefs. Messire de Champaigney had besloten recht te doen, toen plotseling zuster Bertha door den kring van omstanders drong en zich voor den gouverneur op de kniëen wierp. Zij vroeg genade, genade voor Burk; zij vroeg ten minste eenige dagen uitstel voor de exekutie der hem toegedachte straf.

De gouverneur richtte de edele vrouw op en zegde op diep ontroerden toon:

‘Engelen vragen alzoo genade voor duivelen! Zuster Bertha, uwe vroomheid, uwe deugd, uwe zelfopoffering staat te diep in mijn hart geschreven, dan dat zij allen, op dit oogenblik, uwe vraag niet zouden ondersteunen. Ik mag u geene genade beloven, dewijl ik niet alleen in machte ben deze te geven; maar ik beloof u, dat het sitôt pris, sitôt pendu, op Burk niet zal toegepast worden. Ga, breng hem zelf die goede tijding.’

Terzelfder tijd gelastte hij eenige gewapenden, den gevangene naar het Steen, naar de gevangenis, over te brengen.

Burk had de beweging van zuster Bertha gaêgeslagen en de hoop tintelde onmiddellijk in zijn hart op. ‘Dat wijvenras,’ zoo dacht hij, ‘vooral dat wijvenras in kloosterkleêren, is almogend bij die groote paapsche heeren.’

‘Ik heb, Burk, uitstel van de strafuitvoering voor u verkregen,’ zegde de non. ‘Ik zal zelfs trachten genade voor u te bekomen, in de hoop dat gij uw boos leven zoudt laten varen. Uw huis is deels afgebrand, maar uwe kinderen zijn gered.’

De wapensmid antwoordde niet; hij had geen woord van dank voor de non. Hij dacht aan zijne bevrijding, en als hem meer dan één dag leven zou worden toegestaan, zou hij wel gered worden. Immers, Burk wist, dat de aanval tegen de stad voorloopig op den volgenden dag bepaald was! Had de Champaigney den schurk ondervraagd, wellicht had hij ten prijze van zeer weinig, dat belangrijk geheim verraden, en de nacht zou in geene betreurenswaardige achteloosheid en nalatigheid zijn voorbij gegaan.

De soldaten leidden Burk weg. Toen zij een honderdtal stappen gegaan hadden, klonk er eensklaps van de zijde van Schermershof, eene stem, welke riep:

‘Hola, hei!’

De soldaten stonden stil en keerden zich om. In het duister kon men niet ontwaren wie er riep.

‘Op last van Zijne Genade den gouverneur, laat den gevangene los!’

‘Hoort gij die stem?’ vroeg een der sergeanten.’

‘Ja, zeker hoor ik die! Wat mag dat beteekenen?’

‘Ik gebied u Burk los te laten!’ riep andermaal de stem die van Schermershof scheen te komen.

‘Ga eens even zien, wat er van waar is!’ zegde de sergeant tot een der hellebardiers, en terwijl deze zich over het bevel van messire de Champaigney ging vergewissen, hoorden de wachters eene andere stem, die uit den grond scheen op te komen:

‘Wie Burk aanraakt, zal dezen nacht nog betooverd worden en sterven!’

Die stem klonk zóó hol, zóó doodsch, zóó indrukwekkend, dat den soldaten en burgers de moed in de schoenen zonk. Zij wilden wel vechten tegen menschen in vleesch en bloed; maar tegen den boozen geest niet! Meest allen maakten het kruisteeken en zouden de vlucht hebben genomen, ware er geen hulp opgedaagd - namelijk de hellebardiers en fakkeldragers, die mevrouw van Varick en mevrouw de gravin huiswaarts vergezelden.

‘Ho, ho!’ riep spottend een der hellebardiers, ‘wij kennen die kunstjes van meester Burk, die voor oude wijven en kleine kinderen als een toovenaar en duivelskunstenaar te boek staat Indien mevrouw het toelaat, zal ik mij alleen wel belasten, om meester Burk op het droge te brengen!’ - en die toestemming verkregen hebbende, greep de reusachtige hellebardier den wapensmid bij den kraag en riep hem donderend ‘voorwaarts’ toe.

‘Dat is nu recht jammer,’ dacht Burk, ‘ik was reeds driekwart van die klampvogels ontslagen! Nu, 't zij zoo: laat ons dan maar voor een enkelen nacht in het gastvrije Steen gaan logeeren!’

(Wordt vervolgd.)