De Belgische Illustratie. Jaargang 8

Antwerpen in brand.
Tafereelen uit den Jare 1576,
door August Snieders.

(Vervolg.)

In het portaal der kerk hing, aan eene ijzeren stang, eene lantaarn boven eene eikenhouten bank en boven deze, aan den wit gekalkten muur, een overgroot gekleurd kruisbeeld. Daar kwam, op alle uren van den dag en tot 's avonds laat, vooral de mindere man een oogenblik neêrknielen - bidden, en ook wel eens op een veeltakkigen kandelaar, een licht ontsteken, ter eere van Hem die het licht der wereld was.

Daar bevonden zich nu nog twee personen, Hugo en Gertruda. De heer Sedgraves had hun gezegd te wachten, en dewijl de kerk verlaten was, meenden zij wel te doen in het portaal stand te houden en den terugkeer te verbeiden. Het meisje knielde middelerwijl op de houten bank, Hugo volgde haar voorbeeld. Hij ook verkeerde in neêrgedrukte stemming; het was een zwaarmoedige dag geweest en het laatste voorval was zeker niet geschikt om hem een vroolijk einde te geven.

De deur werd langzaam geopend en toen Gertruda, eenigzins verschrikt, het hoofd oplichtte, stond zuster Bertha, in haar deels wit kloostergewaad, voor haar.

‘Zuster Bertha!’ zegde op eenen toon van blijde verrassing de dochter van Sedgraves.

‘Juffer Gertruda!’ luidde het antwoord, en bij die twee uitroepen had Hugo het hoofd opgeheven, was opgestaan en staarde op het bleeke gelaat der non, die de faam had een wezenlijk eiligen levenswandel te leiden, en welke door het volk als eene bevoorrechte van hooger beschouwd werd.

Haar weldoen, hare naastenliefde, hare eindelooze opoffering, het trotseeren van alle gevaren, het verachten van den dood in de dagen van besmettelijke ziekten, hadden dien stralenkrans om haren naam doen ontstaan, en wie zich in prangende omstandigheden bevond, had dit vertrouwen, dat een gebed van zuster Bertha genadiger ontvangen werd dan elk ander.

Geen wonder dus dat de verschijning van dat wezen, en dit juist op dit oogenblik, op Hugo indruk maakte. Wat zijne verloofde betrof, deze kende zuster Bertha van voor jaren, toen zij nog in de wereld was, en het kind der weduwe was meer dan eens het rijke huis der Sedgraves binnen getreden, om er op den meest vriendschappelijken voet ontvangen te worden.

‘Gertruda,’ ving de non aan, ‘ik weet dat gij binnen kort een grooten stap in het leven doen zult. Ik begrijp dat uw geleider, de heer graaf Hugo, uw verloofde is.....’

De jonge man boog toestemmend het hoofd en verkeerde blijkbaar meer en meer onder den indruk, welken de verschijning op hem had le weeg gebracht.

‘Het is mijn innigste wensch,’ ging de non voort, ‘dat gij beiden gelukkig in deze wereld zijn moget; doch ik huiver als ik aan uwen bruiloftsdag denk.’

‘Indien zuster Bertha voor ons bidt.....’ waagde Gertruda te zeggen.

‘Mijn gebed, lieve Gertruda,’ en de non nam de hand van het meisje in de hare, ‘mijn gebed zal niet krachtiger zijn dan een ander. God zegene, in deze bange dagen, uwe voornemens, en moge uw bruiloftsdag door geen donkere onweêrswolken gestoord worden.’

Langzaam glipte Gertruda's hand uit die der zuster.

‘Bange dagen, zegt ge, zuster Bertha?’ onderbrak Gertruda.

De non staarde het meisje vlak in de oogen en in deze oogen teekende zich duidelijk de onrust af; want ieder woord van die zuster had, in Gertruda's geest, meer dan eene gewone beteekenis.

‘Ja, en ik ben zeer gelukkig iemand te zien, aan wie ik mijne denkbeelden mag toevertrouwen.’

‘Spreek, zuster!’

‘Aan w[i]e ik mag zeggen: dat men wake, meer dan ooit wake in de stad, want een verschrikkelijk uur is nabij!’

‘Gij doet mij sidderen!’

‘Ja, er pakt zich daar ginds’ - en zij wees in de richting van het kasteel - ‘een donkere wolk te zamen, waaruit vuur en vlam op onze stad regenen zal.’

‘Wij duchten het allen!’

‘Welnu, ik herhaal het, zeg aan allen die eene beschermende hand over onze vaderstad kunnen uitstrekken: het verschrikkelijk uur is nabij!’

‘Hoe zoo dat?’

‘Luister: een ijselijk denkbeeld foltert sedert eenige dagen mijnen geest. Ik zie, waarheen ik mij ook wende, in het gebed gelijk aan het ziekbed, bij dage en bij nachte, een bang tafereel voor oogen!’ - en bij die woorden nam zij andermaal de hand van het meisje in de hare en trok haar dichter tot zich. - ‘Boden zijn uitgezonden met de boodschap: komt tot ons! en woeste horden zijn, op dit oogenblik, reeds in aantocht. 't Zal feest zijn, 't zal feest zijn! zeggen de boozen, feest gelijk in de groote stad aan den oever der Maas! De soldaten zullen bloedig kermis vieren, en het brandende Antwerpen zal zich in de wateren der Schelde spiegelen! Ja, ja, dat ijselijk oogenblik nadert.....’

‘Is het een visioen, zuster Bertha?’

‘Ik weet niet of ik het wakend of droomend gezien heb; ik denk dat het tooneel in mijnen geest ontstaan is, ten gevolge van menschelijke woorden, die mij in het oor ge uizeld zijn - maar ik zie, ik zie gedurig Antwerpen door verraad aan zijne beulen overgeleverd, Antwerpen in lichtlaaie vlammen; ik hoor gejammer en gekrijt; het helsche triomfgeroep der beulen, en ik roep tot u, opdat uwe stem verder klinken zou dan de mijne: waakt, waakt, want een verschrikkelijk uur is nabij!’

Er was iets profetisch in die woorden, en vooral in den steeds klimmenden toon der stem, en toch waren beweging, houding en toon hoogst natuurlijk. Niets duidde aan dat zuster Bertha profetesse zijn wilde; zij waarschuwde enkel en wist wel dat die waarschuwing regelrecht naar hoogerhand ging, wanneer zij deze aan Gertruda toevertrouwde.

‘En is er geene hulp, waarop wij kunnen bouwen?’ vroeg Gertruda.

‘Ja, op God! Kom,’ ging de non voort, ‘laat ons bidden, en misschien zal het kwaad nog worden afgeweerd!’

Het drietal boog de knieën; Hugo, onder den indruk van dit onverwachte tooneel in den halven donkere; van die onheilspellende woorden, welke hem als eene voorzegging toeklonken - Hugo sidderde als een blad.

Daar klepte eene klok.

De non stond op: de metalen stem riep haar; zij boog zich over de geknielden, strekte hare handen over beiden uit en fluisterde:

‘God neme u in zijne heilige hoede! God bescherme uwe bruidskroon en onze moederstad! God geve dat uw bloemkrans niet in eene doornenkroon verandere! God geve dat gij, heer graaf, aan den voet des altaars, het rapier niet trekken moet, om uwe bruid en u zelven te verdedigen!... Gedenkt mijne woorden!’

Zuster Bertha was heengegaan, en liet de twee verloofden diep getroffen achter.

‘Kom, laat ons gaan,’ zegde Hugo tot zijne bruid; ‘het is alsof de Allerzielendag ons geen geluk aanbrengt. Gertruda, het is mij hier zoo benauwd; mijne longen moeten lucht hebben!’

Op den dorpel ontmoetten zij den ouden Sedgraves en terwijl de fakkeldragers vooruit gingen, vertelde Gertruda het gebeurde met zuster Bertha. De heer Sedgraves zag in dit alles iets zeer ongewoons, en in dit denkbeeld werd hij gesterkt, omdat het juist die zuster was, welke reeds als met eene aureool, van deugden was omgeven. Men mocht, zoo dacht hij, gewis deze waarschuwing niet versmaden, en om wel te doen meende hij onmiddellijk naar het huis des gouverneurs te moeten gaan, om hem van het voorgevallene kennis le geven.

Zoo ook dacht er Hugo over.

Gertruda was erg te moede, zij verborg het niet; de laatste woorden der non klonken haar gedurig in het oor. Ook Hugo was ontroerd, doch hij bestreed bedeesd de woorden der non, omdat hij vreesde het volledigen van zijn geluk, dal was de huwelijksdag, verschoven te zullen zien.

Toen het meisje inderdaad den wensch kennen deed, de plechtigheid tot betere dagen uit te stellen, liep hem eene rilling over de ledematen, en toen zij aandrong, sterk aandrong, teekende zich de onrust scherp in zijnen oogslag af Zou Gertruda hem ontsnappen? Was het gebeunde met Jehan van Varick, een lichtstraal voor haar geweest? Wie weet!

Zijne onrust bedaarde slechts toen de oude heer Sedgraves kalm zegde, dat voor veelvuldige omstandigheden, de zaak haren loop hebben moest; dal ook, zegde hij, was sedert lang het denkbeeld van messire de Champaigney en van mevrouw de Gattarina; men moest daarbij geen zoo volstrekten zin aan de woorden der zuster hechten, hoe hoog hij, opzichtens de aanstaande gebeurtenissen, de gezegden dier zonderlinge vrouw ook stelde.

De woorden van den ouden heer, die zelf moeielijk zijne onrust verborg, brachten echter wal kalmte in Gertruda's borst; zij zweeg en drong dan ook niet verder aan.

Omtrent het bezoek bij den markgraaf had de heer Sedgraves verteld, dat hij dezen niet had thuis gevonden; doch hij had het gebeurde met Jehan, zeer licht gekleurd, aan mevrouw van Varick meêgedeeld, die schier geen woord, wonderlijk genoeg! gezegd had en den heer Sedgraves tamelijk koel had bejegend.

Wat drukke en ook drukkende avond! Er zijn zoo van die dagen in het leven, dat de onaangename tijdingen en gebeurtenissen ons als overvallen, ons als een opvolgende rij van sneeuwlawienen, dreigen te versmachten. Een ongeluk komt nooit alleen, zegt het vlaamsche spreekwoord. Is het niet begrijpelijk, dat de moedigste, onder de overmacht een oogenblik zich als verpletterd gevoelt?

Dit zou nu nog wel niet het geval zijn geweest met kolonel Otto von Eberstein, den vroolijken, gulhartigen makker en wien zelfs het eigenlijke aandenken van den Allerzielendag niet

[p. 80]

lang was bijgebleven. Hij ook had meer dan één tegenspoed ondervonden, al was het maar deze, dat hij niet even als zijne vrienden, in de taveerne een goeden pot wijn had mogen ledigen, en zich met eenen dronk gerstenbier had moeten vergenoegen.

Nu, voor een dronk armzalig bier, had hij zijne eeuwige spreuk: wir haben die Ehre zu zeichnen niet over.

Graaf Otto had alles aangewend wat mogelijk was, om zich te kunnen verbeelden, dat het oude en prikkelende bier, wijn was. Hij had het in een wijnroemer geschonken en dezen opheffend, den gerstenwijn in het licht zien tintelen; hij had den beker geledigd met de oogen dicht genepen en uit al zijne kracht aan ‘wijn’ denkend, doch alles was te vergeefs! De smaak bleef..... biersmaak.

Er kwam echter aan die verveling een zeer sterke afleiding: inderdaad, er werd den kolonel bericht, dat de Staatsche troepen tot voor de stad gekomen waren en zijne tegenwoordigheid op den wal vereischt werd. Nu was von Eberstein weêr soldaat en de duivel der bekoring, die hem gedurig knipoogend en schelmsch lachend, den beker met claret of rijnwijn toestak, had geene macht meer op hem.

ANTWERPEN IN BRAND. - Een verschrikkelijk uur is nabij....

Wij vertellen in een volgend hoofdstuk de gebeurtenissen van den dag, zoo belangrijk voor den loop van ons verhaal.

In den vooravond, toen de oplossing der moeielijkheden met de staatsche troepen tot den volgenden dag werd uitgesteld, rustte de kolonel nog niet; te paard gestegen, deed hij rechts en links verkenningen, en het is alzoo dat wij hem in den loop van dit hoofdstuk, ook aan het molenhuis ontmoet hebben.

Wij keeren naar Jehan van Varick terug. De jongeling was door de straten geijld en naar gelang hij zich van de plaats, waar hij de dwaze daad pleegde, verwijderde, kwam de gezonde rede bij hem terug. Hij begon te denken dat hij eene tamelijk gekke figuur maakte, zoo blootshoofds voortijlende, en koos dan ook de meest afgelegene straten, om de Nieuwstraat te bereiken.

Slechts op zijne kamer gekomen, herkreeg hij al zijne tegenwoordigheid van geest, en gaf zich rekenschap van het voorgevallene.

Het was als kwam hij uit eene hevige koorts, een boozen droom, eene ijselijke nachtmerrie, en er waren oogenblikken dat hij zelfs aan de verschrikkelijke waarheid van het voorgevallene zou getwijfeld hebben, miste hij niet hoed en rapier.

Maar die stem in het molenhuis? Had hij ze wezenlijk gehoord of was het slechts eene koortsachtige bedwelming, eene schepping van zijne zieke en overspannen inbeelding geweest? Had hij misschien een oogenblik aan eene vlaag van zinsverbijstering geleden? Of zou de booze hem hebben willen betooveren en in zijne netten verwarren?

De moeder zat naast zijnen zetel en hield zijne hand in de hare geklemd; zij luisterde naar de wonderlijke dingen die haar zoon haar vertelde; doch zij stelde hem gerust en zegde, dat hij enkel onder de overheersching eener sterke inbeelding verkeerd had; en Jehan zag zijne moeder strak in het oog en nam toen langzamerhand de stelling aan, dat hij aan eene kortstondige vlaag van ziekte had geleden, welke nu gelukkig geweken was.

‘Wat zal Gertruda van mij denken?’ zegde hij diep beducht. ‘Het denkbeeld dat ik mij in haar oog verlaagd, dat ik eene bespottelijke rol gespeeld heb, grieft mij nog meer dan dat hetwelk mij zegt: zij had u niet lief.’

‘Arme Jehan!’ sprak de moeder troostend, ‘wees gerust: de heer Sedgraves, die uwen hoed en uw rapier terugbracht, legde zich het gebeurde zeer goed uit en vergeeft het u, evenals graaf Hugo, van ganscher harte.’

‘Ik heb liever dat die mij niet vergeeft....’ morde Jehan en zijn oog schoot vlammen en zijne tanden klemden zich op elkander.

‘Jehan, lieve Jehan, bid toch uit ter harte: en vergeef ons onze schulden, gelijk wij vergeven onze schuldenaren!’

‘Nu, het zij zoo.... Maar zij, zij zal mij....’

‘Gij hadt haar dan wel lief, Jehan?’

‘Of ik haar liefhad, moeder! En zij, zoo meende ik, gaf mij wel reden om te denken dat mijn gevoel door een wederkeerig gevoel beloond was. Ja, ik dacht haar met recht de liefste-mijne te mogen noemen. Gertruda was altijd zoo vriendelijk, zoo eigen met mij; hare hand rustte zoo kalm in mijne hand; haar oog zoo rein in mijn oog. Zij roemde met welgevallen de kleine refreinen die ik schreef, en soms tusschen de schoone bloemen van den heer Sedgraves gezeten, lazen wij in verrukking, de refreinen van de schoolmatres¹⁾. Zij toonde, kortom, gelukkig in mij en door mij te zijn, en ik droomde noch naam, noch maatschappelijke eer, noch geluk zonder haar!’

De moeder drukte inniger Jehan's hand en wischte een traan uit haar oog.

‘Maar,’ zoo ging de jongeling met bitteren spot voort, ‘zij moest dien vreemdeling toebehooren; zij moest gravin zijn!’

‘Wees niet onrechtvaardig, Jehan! Hebt gij ook geen adellijk wapen? Zijt ge zelf niet van hoogen adellijken stand? Of vergeet ge dat uw vader ridder, markgraaf van den lande van Ryen, hoofdschoutet van Antwerpen is? Neen, neen, geloof het mij, lieve jongen, het hart eener vrouw zooals dat van Gertruda, beslist alleen; het hoofd blijft vreemd aan de keuze.’

Geloofde de moeder inderdaad wat zij zegde? Het is te betwijfelen. De jongeling antwoordde niet; 't was hard wat de moeder hem voorhield, maar 't moest zóó wel zijn. Hij zou dus moeten vergeten, en dat scheen hem voor het oogenblik onmogelijk te zijn.

‘De tijd,’ zegde zij, ‘de tijd, Jehan, is een groote heelmeester en binnen kort zult gij zelf op het tegenwoordige als op een droom neêrzien. Bied mijnheer Sedgraves en Hugo uwe verontschuldiging aan - blijf altijd ridderlijk - en wat Gertruda betreft.....’

‘Die zal mij haten, moeder, ik herhaal het u.....’

‘Neen, die zal u niet haten, lieve jongen; gij kent het hart der vrouwen niet.....’

De moeder sprak niet voort; zij moest een punt aanraken, hetwelk in Jehan's hart een vonkje hoop kon doen opflikkeren. Immers, Gertruda Sedgraves zou geen vrouwelijk gemoed bezeten hebben, indien zij niet heimelijk gevleid ware geweest, over het zoo onstuimig uiten van Jehan's gevoelens jegens haar.

Mevrouw van Varick was eene vrouw van ondervinding; zij kende voortreffelijk het boek dat men menschelijk hart noemt; zij had daarin gelezen, zij had het herlezen; maar juist de bladzij die zij op het punt stond haren zoon aan te wijzen, wilde zij voor hem verborgen houden.

Plotseling, als zijne eigene gedachten luidop voortzettende, zegde de jongeling, de oogen ten gronde gericht:

‘'t Is overigens hare schuld niet, neen! men heeft haar van mij afgeleid en dit met een eigenbaatzuchtig doel.’

‘Och, Jehan, laat al die veronderstellingen varen!’

‘Veronderstellingen? Denkt gij dan, moeder, dat ik onbekend ben met de handeling in gansch die zaak van de intrigeerende Gattarina?’

‘Jehan!’ riep de moeder verrast, en er lag een doodsbleek over haar gelaat verspreid. ‘Wat er ook zijn moge, Jehan,’ ging zij zoetaardig voort, ‘vergeet en vergeef.....’

Een bittere glimlach speelde om de lippen des jongelings; hij wendde zich om en zette het gesprek niet voort.

Wat woelde er in zijn hart? Misschien was dat der moeder meer bestormd dan dat des zoons.

(Wordt vervolgd.)

1) Anna Byns.