De Belgische Illustratie. Jaargang 8

Vijftig jaar geleden.

Het maatschappelijk leven heeft, in de laatste vijftig jaar, veel veranderingen ondergaan. Het is in de burgerkringen veel meer ceremonieel geworden, terwijl de invloed van diezelfde burgerkringen, het ceremonieel aan hoogerhand, zelfs aan het hof, aanzienlijk heeft doen afnemen.

Indien men in deze dagen nog deed zooals voorheen, zou zekere burgerij aan het hof verwijten, dat het den ‘ouden tijd’ wilde terugbrengen - den tijd, zooals men zegt, van ‘tienden en doode hand;’ men zou in zekere dagbladen en schimpschriften ongenadig spotten met al die pruikachtige plechtigheden en ceremoniën.

Maar wonderlijk is het wel, dat diezelfde menschen, eens rijk geworden, zelven in hun huis dat ceremonieel nabootsen. Immers, zoodra de kas het dragen kan - en niet zelden vóór dat dit het geval is - rijdt zekere burgerij in rijtuig, kort nadien dost zij haren knecht in een blauwe livrei met groote knoopen, waarop iets geprent staat dat aan een wapen doet denken; dan frult men den jongen een gouden band om den hoed en men doet zich door zoo'n gemaskerden knecht, aan tafel dienen.

Wij willen logiek zijn: de hier bedoelde burgerij omringt zich zoodanig, omdat zij denkt daardoor invloed en, om hier een fransch woord te gebruiken, prestige te winnen; doch waarom, als de prestige in die verouderde dingen gelegen is, tegen die verouderde dingen in vroeger dagen, zoo luidruchtig geschreeuwd?

Het geheim is licht te raden: zoolang men niets bezit, tenzij een groote dosis zucht om iets te worden, bevecht men de grooten, lacht men met hunne gebruiken en gewoonten, hangt men den democraat uit, want - ze zijn te groen! riep de vos. Maar zoodra men eenig geld bezit, tracht men te doen gelijk de grooten, en men vindt dien ouden tijd, met al zijne ceremoniën, wonder schoon.

Een der laatste koningen die de overleveringen zijner voorouders gaande hield, was Karel X. Deze vorst werd in 1825 te Reims gezalfd. 't Moge zekere verlichte burgers - natuurlijk die nog in geen koets rijden - doen glimlachen, maar die zalving was wel plechtiger en deftiger, dan wat men nu, in onzen verlichten tijd, bij de kroning van eenen vorst aanwendt.

Een oud hoveling vertelt ons, dat de reis van Parijs naar Reims, tijdens de zalving, verplichtend was voor al wie tot de deftige kringen behoorde.

Reeds in de eerste dagen der maand mei, zegt hij, was Reims door vreemdelingen, die van de vier hoeken van Europa toesnelden, bevolkt. De Franschen waren er, natuurlijk, in meerderheid. Men moest buiten de voorsteden der oude stad, eene gansch in hout opgetrokken stad maken.

Het kamp bestond uit kompagnieën van al de regementen des legers, die in deputatie kwamen. Het St. Leonards-kamp lag een kanonschot ver van Reims, in eene uitgestrekte plein, langs de rivier de Vesle, rechts van den weg van Châlons. De grond was voor 35.000 fr. gehuurd.

Eenige dagen voor de komst van den koning en van gansch het hof, bevonden zich reeds te Reims de 150 leden der Kamer, bij gesloten brief uitgenoodigd, de 58 pairs van Frankrijk, daarin niet begrepen diegenen welke ambten aan het hof te vervullen hadden en die deel maakten van den koninklijken stoet; 53 eerste presidenten of prokureurs-generaal; 38 prefekten en 40 maires, de voornaamste steden van Frankrijk voorstellende; verder al de maarschalken; een groot getal generaals; 10 of 12 onder-admiraals en schouten-bij-nacht.

Twee en veertig cordons bleus, de orde van den H. Geest vertegenwoordigende, waren te Reims vereenigd; 4 grootkruisen en 3 kommandeurs van de orde van St. Louis; 4 grootkruisen en 4 groot-officiers van het Legioen van Eer, vertegenwoordigden het leger.

Koning Karel X kwam den 28., in den loop van den dag, te Reims aan. Alvorens de stad binnen te rijden, stapte hij uit zijne reiskoets en plaatste zich in de prachtige carosse du sacre, die nog in een der zalen van het kasteel van Versailles te zien is. De stoet, welke den koning vooraf en achterna ging, was inderdaad onbeschrijflijk indrukwekkend.

Als de koning aangekomen was, begaven zich het hof en de genoodigden naar de kathedraal van St. Remy, waar een Te Deum, in vol orkest, uitgevoerd werd. De aalmoezeniers van het huis des konings, boden Zijner Zeer Kristelijke Majesteiten geschenken aan. 't Was avond. Karel X verliet de kerk, met hetzelfde ceremonieel als toen hij deze binnen trad, en begaf zich naar het aartsbisschoppelijk paleis, waar hij vernachten zou.

Den 29 mei, ten 2 ure des morgens, bezett'en de gardes du corps, in groot uniform, de verschillende posten, hun in de kerk aangewezen. Ten 5 ure werden de deuren voor de vergulde menigte geopend en nam deze, in aangeduide volgorde, plaats; ten 6 ure dommelde het kanon in het kamp en luidden al de klokken der stad.

Ten 7 ure kwamen de prinsessen, gevolgd door al het personeel van haar huis. Op dit oogenblik verlieten de kardinaals de Clermont-Tonnerre en de la Fare, met mijter en stool, en in koorkap, voorafgegaan door het metropolitaankapittel, de koor, om den koning af te halen.

Karel X bevond zich in zijne vertrekken, met de prinsen van den bloede en de groot-officiers der kroon. De deur was gesloten, en volgens de aloude traditie klopte de grand-chantre der kathedraal op de geslotene deur. De grootkamerheer antwoordde door de vraag:

‘Wat verlangt gij?’

Namens de geestelijkheid antwoordde de kardinaal de Clermont-Tonnerre:

‘Karel X, dien God ons tot koning heeft gegeven!’

De hussiers van Zijne Majesteit openden de deuren; de twee kardinalen naderden den koning, die van zijnen zetel opstond en Hunne Eminentiën groette. De stoet ging door de binnengalerij, die van het bisschoppelijk paleis naar de kerk geleidde. De prinsen droegen den langen mantel met hermelijn gevoerd en de hertogelijke kroon in diamant.

De koning was gekleed in eene eenvoudige dalmatiek van witte zijde; hij had witte muilen aan en eene zwart fluweelen tok met veêr, op. Dit zoo eenvoudig kleedsel, door de overlevering opgelegd, stak wonderlijk af bij de prachtige

[p. 67]

kleedijen van het hof en de versierselen der geestelijkheid.

Aan den voet des altaars gekomen, knielde de koning; de aartsbisschop van Reims zegde een gebed op, en de koning, door de twee kardinalen geleid, trad naar den zetel, hem toebereid, en die onder den hemel, in het midden van het heiligdom, stond.

Nog andere ceremoniën, die wij niet letterlijk zullen beschrijven, volgden. Na het Veni Creator naderde de aartsbisschop van Reims met de Evangeliën in de hand. Hij opende het boek voor Zijne Majesteit en legde op de bladen, een stuk van het ware kruis.

Dit was het oogenblik der eedsaflegging. Men heeft dit sedert dien le Serment de Reims genoemd. Karel X altijd, met gedekten hoofde, gezeten, hield de hand op de Evangeliën en op de relikwie van het Kruis en zegde:

‘In de tegenwoordigheid Gods, beloof ik aan mijn volk, onze heilige godsdienst te handhaven en te eeren, zooals dit betaamt aan een zeer kristen koning en aan den oudsten zoon der Kerk; goed recht te doen aan alle mijne onderzaten; eindellijk, te regeeren gelijkvormig de wetten van het koninkrijk en de grondwettelijke charte, welke ik zweer getrouw naar te leven, zoo waar helpe mij God en zijne heilige Evangeliën.’

Na dien eed veranderde de koning van kleedsel; de witte dalmatiek werd veranderd in eene roode, op alle naden met goud bezet. De vorst werd er meê gekleed door den eersten kamerknecht, welke het kleedsel uit de hand nam van den hertog d'Aumont, eerste edelman van dienst.

Als eerste kamerheer, trok de prins de Talleyrand den koning violetkleurige fluweelen laarsjes, met gouden leliën bezet, aan. De dauphin, vergezeld door den grootmeester der ceremoniën, graaf de Dreux-Brézé, maakte de sporen aan de laarsjes vast. Graaf de Dreux nam de sporen echter een oogenblik later weêr weg, volgens de voorschriften van het ceremonieel.

Als deken der maarschalken, vervulde de hertog van Conégliano de functiën van connétable en hield, naderbij tredend, den degen van Karel den Groote in de scheê. De koning stond op; men gordde hem den degen aan; hij trok het wapen en hield de punt in de hoogte, liet deze zakken en plaatste den degen op het altaar.

Neêrknielend ontving hij ten tweeden male, doch ditmaal uit de hand van den aartsbisschop, den degen van Karel den Groote en reikte hem aan den hertog van Conégliano over. De relikwiekas, waarin de H. Olie besloten was, werd door een der assisteerende bisschoppen op het altaar geopend. Op de trappen van het altaar, was een met lelies bezaaid fluweelen tapijt uitgespreid. Twee kussens werden naast elkander geplaatst en Zijne Majesteit knielde diep, het aangezicht links gekeerd.

Na de aanbidding stonden Zijne Majesteit en de prelaat op. De laatste zette zich weêr op den aartsbisschoppelijken zetel en de koning, door twee kardinalen begeleid, knielde voor den zalvenden aartsbisschop.

Daar ontving Karel X de zeven zalvingen: ‘op het voorhoofd, op de borst, tusschen de twee schouders, op den rechterschouder, op den linkerschouder, in de vouwen van den rechter- en in die van den linkerarm.’

Hiertoe waren er in het koninklijk kleed, insnijdingen gemaakt.

Na de zalving werd de koning in eene violetkleurige satijnen dalmatiek gekleed. Over dit kleedsel hing de groot-kamerheer, bijgestaan door vier eerste edellieden der Kamer, den koninklijken mantel van violetkleurig fluweel, bezaaid met gouden lelies en gevoêrd en gezoomd met hermelijn.

De aartsbisschop nam den scepter, om dezen in 's konings rechterhand te stellen, daarna de hand der gerechtigheid, welke hij in de linkerhand van Zijne Majesteit gaf.

Het was het uur der kroning.

De dauphin, de hertog van Orleans, de prins de Condé naderden; de aartsbisschop nam de kroon van Karel den Groote van het altaar, hield ze boven het hoofd des konings, en onmiddellijk staken de prinsen er de hand naar uit, ten bewijze dat zij ze ondersteunden. De aartsbisschop wijdde de kroon, zette ze den koning op het hoofd, en andermaal raakten de prinsen het juweel aan.

De koning steeg ten troon en bleef, het aangezicht naar het volk gekeerd, op de trappen staan. De aartsbisschop liet, met luide stem, het vivat Rex in oeternum hooren en de lang weêrhouden geestdrift berstte los in de kerk.

De kroning der koningen is nu iets weinig plechtig geworden, zooals ook het openen onzer Kamers, het sluiten van ons burgerlijk huwelijk, enz. Met de geestelijke plechtigheid, is ook schier gansch de plechtigheid weg gegaan, en 't is, zooals wij in den aanvang zegden, de lach van de nieuwe burgerij die dit veelal heeft doen verdwijnen, terwijl, wij herhalen het, niemand driftiger is naar etiquette dan zij.

Is het vooruitgang, beurtelings al de bloemen onzer plechtigheden weg te slaan? Onze koningen niet met alle plechtigheid en in vereeniging met de godsdienst, te kronen? Ons burgerlijk huwelijk zoo koud, zoo naakt, zoo plat notarieel te hebben gemaakt? Gewis neen.

Dat ceremonieel is machtiger dan men het denken zou; het verbindt zich innig en vast met het karakter eens volks, en toen de omwenteling van 1793 dat alles, gelijktijdig met het hoofd van Lodewijk XVI neêrstiet, onthoofdde zij ook Frankrijk. De plechtigheid onder Karel X, waarvan wij hooger spreken, had echter reeds den glans van vroeger niet meer, omdat de overeenstemming tusschen ceremonie en volk, gebroken was.

Al wat nadien, koud en praktisch in de plaats gekomen is, kan niet anders doen dan bijdragen tot vermindering van den eerbied en het ontzag dat men der overheid en wet verschuldigd is. Middelerwijl dat de burgerij, in den geest van Voltaire opgevoed, met de ceremoniën van hoogerhand lacht, smokkelt zij deze, wij herhalen het, hare kamers en salons binnen, en wee hem die er mee spotten durft!

W. van Dellingen.