De Belgische Illustratie. Jaargang 5

Uitstapjes in Nederland
door H.A. Banning.

Met den processie-trein naar Kevelaar.
II

Het zal wel niemand verwonderen, dat gedurende dit jaar het getal pelgrims naar de verschillende bedevaartplaatsen buitengewoon groot is geweest. Sinds geruimen tijd worden de gemoederen door vrees en angst beheerscht, omdat de maatschappij op hare grondslagen waggelt. De regeerende vorsten, de politieke grootheden, de leiders der woelende volksmenigte, de philanthropen en wereldwijzen - zij komen bijeen om middelen op te sporen ten einde de maatschappij voor volslagen ondergang te behoeden, doch de toekomst blijft even somber en dreigend, en ieder voelt de waarheid der woorden van de H. Schrift: ‘Zij roepen vrede! maar er is geen vrede.’

Aan dien onzekeren toestand paart zich bezorgdheid voor Kerk en godsdienst. Het ongeloof zetelt in ministeriën, in raadzalen en scholen, het tracht de maatschappij te overheerschen. Het zichtbaar opperhoofd der Kerk, de Paus, is van zijne wereldlijke macht beroofd en wordt in de uitoefening zijner verheven bediening belemmerd, de bisschoppen en priesters staan aan vervolging bloot en worden verbannen, omdat zij hun plicht vervullen jegens God en de menschheid.

Wat is er natuurlijker dan dat de ware Christen, wiens rechten miskend worden en die het dreigend gevaar niet kan bezweren, zijn toevlucht neemt tot het gebed, dat krachtige wapen in het uur des gevaars? Wat is er natuurlijker dan dat de Katholiek zich nederwerpt voor de Troosteresse der Bedrukten, de Hulp der Christenen, om hare veelvermogende voorspraak in te roepen?

Lourdes en Salette kunnen getuigen, hoe groot het vertrouwen der Katholieken is op den bijstand van 's Heeren Onbevlekte Moeder. In lange, in onafgebroken rijen heeft men gedurende de laatste maanden de pelgrims bij duizenden en duizenden naar die bedevaartplaatsen zien optrekken en zij hebben uit de wonderen, die daar voor hunne oogen plaats grepen, het vertrouwen geput, dat hulp zal komen van Haar, die onder het kruis ons tot moeder is gegeven, die altijd was en blijven zal de ‘Oorzaak onzer Blijdschap.’

Ook Kevelaar en Scherpenheuvel, die beide geliefkoosde bedevaartplaatsen der Noord- en Zuid-Nederlanders, hebben dit jaar een buitengewonen toevloed van pelgrims gezien. Mannen en vrouwen uit alle standen hebben zich bij duizendtallen daarheen begeven, om redding af te smeeken voor het beminde Opperhoofd der Kerk, voor de Kerk zelve.

De stad 's-Hertogenbosch, die altijd. getuigenis heeft gegeven van hare bijzondere devotie voor Maria, is niet achtergebleven bij deze plechtige manifestatie tegen het heerschend ongeloof, bij die verheven daad van boete en ootmoed. De Bosschenaren hebben willen bewijzen hoe onbesmet zij gebleven zijn van ongeloof en onverschilligheid, zij hebben willen toonen hoe diep bij hen het vertrouwen in Maria is geworteld.

Het was een schoon denkbeeld van de commissie tot regeling der bossche processie, om de bedevaart te doen plaats hebben met een extraspoortrein, want daardoor werden storende onregelmatigheden vermeden en de eenheid in de godvruchtige oefeningen zeer bevorderd. Reeds spoedig na de aankondiging meldden zich zooveel deelnemers aan dat geene plaatsen meer beschikbaar waren. Achthonderd personen hebben van den processie-trein kunnen gebruik maken, nog tweehonderd anderen hebben zich te laat aangemeld.

Het was uitstekend weder in den morgen van den 7^en September, en zoo kwam het dan ook dat in de omgeving van het station een groote toeloop plaats had, lang voordat de processie-trein ging vertrekken. Men vergezelde de pelgrims tot de plaats, waar de bedevaart aanving; ook zij, die haar niet konden volgen, wilden ten minste zooveel zij vermochten, aan de plechtige manifestatie deelnemen.

Er waren niet minder dan 22 personen- en twee goederenwagens noodig tot vervoer der pelgrims en der benoodigdheden voor de processie; allen zaten, zonder aanzien van rang of stand, broederlijk bijeen.

Daar klinkt het schel gefluit der locomotief, en nauwelijks heeft de trein zich in beweging gezet of het Veni Creator Spiritus wordt door achthonderd monden aangeheven.

Inderdaad dat was een treffend oogenblik. Middelerwijl de trein zich pijlsnel van de stad verwijderde, weerklonk langs de velden de lofzang tot den Gever aller gaven.

‘Kom, Schepper, kom, o, heil'ge Geest,

Bezoek ons all' van minst tot meest,

Kom en stort uw genadekracht

In de harten door U voortgebracht.’

Tot Hem, die de Trooster wordt genoemd, de Vinger van Gods rechterhand, werd het smeeklied opgezonden om licht en liefde voor ziel en hart, om afwending van alle kwaad en alle gevaar.

Spoedig werd het dorp Vught bereikt. Het gezang was geëindigd en werd vervangen door het bidden van den rozenkrans, om den zegen van God over de bedevaart af te smeeken. Alvorens Eindhoven te bereiken werd de litanie van Lorette gezongen en zoo werd als van station tot station gebed en gezang afgewisseld, volgens het programma, waarvan ieder pelgrim in het bezit was en dat zooveel heeft bijgedragen om eenheid te brengen in de godvruchtige oefeningen.

Aan de grenzen scheen men veel lust te gevoelen om de pelgrims één voor één aan de visitatie der douanen bloot te stellen, doch wij ontkwamen gelukkig aan die lastige formaliteit. Wat had men ook bij ons kunnen vinden? Zeker wij waren allen voorzien van een wapen, waartegen nooit een geweldenaar bestand is geweest, een wapen, dat Bismarck en zijne sbirren trotseert. Doch behalve den rozenkrans, het wapen waarmede wij tegen de kerkvervolgers strijden en dat ons zeker eens de overwinning zal schenken, viel er niet veel bij ons te zoeken.

Zoodra wij de grenzen overschreden hadden, weerklonken langs den ganschen trein de tonen van het nederlandsch volkslied. 't Was of ieder van ons op den duitschen bodem wilde doen hooren dat hij Nederlander en Katholiek was, want krachtiger dan eenig ander lied klonk de

[p. 71]

hulde en bede aan de H. Maagd, op de melodie van het Wien Neêrlands bloed:

‘Komt heffen wij een loflied aan,

Ons lied klimme op van d'aard

Tot voor Gods troon, waar d'englen staan;

't Zij met hun lied gepaard.

Wij buigen needrig ons in 't stof

Al knielend, zingend neer,

En staamlen dankbaar uwen lof

O Moeder van den Heer.’

Zoo vervolgde de processie-trein zijn weg langs de gladde ijzeren staven en de achthonderd pelgrims bereidden zich al biddend en zingend voor tot het bezoek aan het wonderbeeld van de Troosteresse der Bedrukten. Men bad voor het Opperhoofd der Kerk, voor hetgeen een ieder het meest dienstig is, voor de broederschap, die sinds bijna anderhalve eeuw bestaat en zooveel zegenrijke vruchten heeft opgeleverd, en ook voor hen, die zich in de gebeden der pelgrims hadden aanbevolen.

Wij stoomden Kaldenkirchen, Lobberich, Grefrath en Kempen voorbij. Ik dacht aan den grooten schrijver der Navolging van Christus, die daar geboren werd, ik dacht aan zijne woorden: ‘Zoek den waren vrede niet op de aarde, maar in den hemel; niet in de menschen of in andere schepselen, maar in God alleen. Meent gij, dat gij altijd de geestelijke vertroosting volgens uwen wensch zult hebben? Wilt gij terstond bezitten, hetgeen vele anderen nauwelijks na vele tranen en na groote moeite verkregen hebben?’

Wij gingen dien vrede zoeken, in ootmoed des harten; vereenigd in het gebed, bezochten wij de plaats, waar reeds zoo vele tranen gestort, zoo vele gunsten verleend zijn, ontferming afsmeekende voor de Kerk en haar zichtbaar Opperhoofd, die door de goddeloozen in boeien geslagen zijn. En mocht ons gebed ook niet verhoord worden, God zou met welgevallen op ons offer nederzien, daarvan waren wij overtuigd.

Nog een korte wijl slechts en hoort! daar gaat een juichtoon op; de geheiligde plek, waar Buschmann voor meer dan twee eeuwen het heiligenhuis oprichtte, lag vóór ons.

Nu nog eens uit volle borst het lied van hulde tot Maria aangeheven:

‘Needrig kind, in Salem's tempel,

Arme maagd in Nazareth,

Vrouw, verschopt van Bethel's drempel,

Moeder onder 't kruis verplet!

Liefste Moeder, in uw leven

Zoo gemarteld, zoo gehoond,

En zoo roemvol thans verheven,

En zoo glorierijk gekroond!’

Wij hadden de ‘heilige stede’ bereikt, alwaar schier dag en nacht lofzangen weergalmen ter eere van Jezus en zijne Onbevlekte Moeder. Er toog eene processie door Oud-Kevelaar naar het zoogenaamde roode kruis; verre over de velden klonk het lied der pelgrims, - dat was onze welkomstgroet te Kevelaar.

Een uur later was de plechtige optocht geregeld; het kruis voorop en met ontplooide banieren trok de processie van 's-Hertogenbosch Kevelaar binnen met het jubellied:

‘Kind'ren van Maria

Zwaait de zegevaan,

Zingt het alleluja,

Nooit zult gij vergaan!’

Wij trokken opwaarts tot Haar, ‘uit wier geopende handen een zegenstroom vloeit, tot de voorbodinne der zon, het licht in de duisternis, op wie wij allen het oog gevestigd houden.’

En bij beurtreien klonk het telkens in heilige opgetogenheid:

‘Kind'ren van Maria,

Zwaait de zegevaan,

Zingt het alleluja,

Nooit zult gij vergaan!’

Zoo naderden wij de groote kapel, dat gedenkteeken van zoo vele offergaven gedurende meer dan twee eeuwen. Op de markt neergeknield, dewijl de kapel reeds met pelgrims gevuld was, ontvingen wij den zegen met het Allerheiligste.

Het is voor ons Nederlanders, die gedwongen zijn de godsdienstige plechtigheden binnen de tempelwanden te beperken, een even ongewoon als treffend schouwspel, wanneer daar honderden, laat mij zeggen duizenden, geknield liggen om den zegen te ontvangen. Want het waren duizendtallen, die zich eerbiedig om ons heen schaarden. Het Tantum ergo weerklonk over de markt en toen de bel het oogenblik aankondigde, waarop de zegen werd gegeven, knielden ook de menschen in de naburige woningen eerbiedig neder. In de winkels bogen de koopers en verkoopers het hoofd, de rondtrekkende processiën staakten voor een oogenblik haar gezang en er heerschte eene plechtige stilte.

Ik spreek van duizendtallen en dat zal niet overdreven zijn, want het getal pelgrims was op dat oogenblik meer dan tien duizend.

't Was niet te verwonderen dat de meesten onzer reikhalsden, om hun eerbiedige hulde te brengen bij het wonderbeeld, doch slechts met moeite kon men zoo ver doordringen. En wie zou de godvruchtigen willen storen, die daar in heilige verrukking neergeknield lagen. Men kon aan velen zien dat zij naar Kevelaar waren gegaan beladen met smarten, die door geene aardsche middelen te genezen waren. Wie weet hoevelen daar genade kwamen vragen voor een zoon of dochter, die de wegen der lichtzinnigheid bewandelen, voor een vader of moeder, die met een ongeneeslijke kwaal aan het ziekbed liggen gekluisterd. Er welden dankbare en troostrijke herinneringen in mij op. Op die plaats werden gebeden voor mij gestort, toen ik nog een kind was, dat wist ik. Geen aardsche schatten waren daar afgesmeekt, maar hemelsche gunsten en genaden en wie weet welke zegeningen ik gedurende mijn leven aan die gebeden te danken heb gehad.

O, dat niemand vrage wat men te Kevelaar gaat doen; men gevoelt daar meer dan elders den waren vrede, waarvan Thomas van Kempen spreekt, men bidt daar vuriger dan elders voor de zijnen en voor de zielerust dergenen, die ons eens, toen wij nog jong waren, op dezelfde plaats hebben aanbevolen in de bescherming van Haar, die ons aller Moeder is.

Zou het ook mogelijk zijn, dat Kevelaar reeds meer dan twee eeuwen lang het lievelingsoord der godvruchtige zielen was, wanneer men daar geene zoete vertroostingen, geen zielevrede erlangde, zooals de wereld niet geven kan?

Het was avond geworden. Ten half negen ure zouden wij een plechtigen optocht met fakkellicht houden naar Oud-Kevelaar, doch er pakten zich donkere wolken boven onze hoofden samen en eenige oogenblikken later moest ieder een onderkomen zoeken. Dat was een groote teleurstelling, doch zij duurde slechts kort, want een half uur later flikkerden de sterren weder aan den hemel en ten negen uur verliet onze processie, met het verlichte kruis voorop, het Oratorium; de honderden fakkels bewogen zich golvend in een lange rij door de straten en zoo trokken wij naar Oud-Kevelaar, alwaar onze eerwaarde en ijvervolle geleider in de open lucht eene toespraak hield, waarin wij werden aangespoord, om ons voor te bereiden tot een waardige Communie, opdat deze bedevaart zou strekken tot ons tijdelijk en eeuwig welzijn, tot heil der Kerk en van haar zichtbaar Opperhoofd.

Op den terugtocht werd de rozenkrans voor Zijne Heiligheid gebeden en alvorens uit elkander te gaan werd op de markt ook nog de zoogenaamde slangen-processie gehouden.

Men verhaalt dat eens - 't is mij onbekend wanneer - sommige nabijgelegen oorden zeer door kleine slangen geteisterd werden. De bewoners, die daarvan niet ontslagen konden worden, trokken op naar Kevelaar, naar de Troosteresse der Bedrukten en hielden daar al biddend een optocht, die zich kronkelend rondom de boomen bewoog. De plaag hield op, doch toen later het godvruchtig gebruik verslapte vertoonden zich de slangen andermaal en verdwenen eerst weder, nadat men den bijstand der H. Maagd had ingeroepen. Van dien tijd moet het houden der zoogenaamde slangenprocessie dagteekenen.

Nog een paar gezangen werden voor het Oratorium aangeheven en daarna ging men uiteen. Zoo eindigde de eerste dag.

Nog was op den volgenden morgen de zon niet aan den hemel verschenen, of het werd reeds levendig in de straten. Ten vier ure begonnen de H. diensten in de nieuwe kerk; honderden schaarden zich aan de biechtstoelen, om daar belijdenis hunner zonden af te leggen. 't Was treffend om te zien hoe gedurende vele uren lang duizenden en duizenden nederknielden aan de tafel des Heeren om zich te voeden, te versterken met het brood des levens. Niet minder dan acht duizend pelgrims hebben op dien Zondag te Kevelaar dat geluk gesmaakt, en waarlijk het was blijkbaar, want er heerschte dien dag allerwegen eene stemming, die duidelijk deed kennen dat de ware zielevrede, die de menschen tot kinderen Gods maakt, in de harten was neergedaald.

Het was nog vroeg in den morgen toen reeds processiën langs de straten trokken; de vanen blonken in de stralen der zon, die schitterend opsteeg aan den wolkenloozen hemel en de gezangen weergalmden heinde en ver. Het waren duitsche pelgrims uit naburige oorden, die hun bezoek aan het wonderbeeld van de Troosteresse der Bedrukten kwamen brengen. Krachtig en welluidend klonk het zondagslied der herders aan de H. Maagd: O sanctissima, O piissima, Dulcis Virgo Maria.

Dat was betooverend schoon! Mater amata, intemerata...... Ora pro nobis, zoo smeekten die stemmen, en in de nabijheid der kleine kapel gekomen zijnde knielden allen in diepe godsvrucht neer.

Welk een heerlijk schouwspel! 't Was nog nauwelijks zeven uur en er lagen reeds honderden geknield voor het wonderbeeld dat Buschmann daar eertijds op eene ingeving des hemels geplaatst had. Ik zag er die de armen naar den hemel hieven, anderen gevoelden zich gelukkig dat zij het voorhoofd konden drukken tegen de kapel, waar zooveel gebeden verhoord waren. Ook ik boog ontroerd de knieën, gedachtig aan de belofte: ‘Als gij u zult vergaderen om te bidden zal ik in uw midden zijn.’

't Was tegen half negen ure dat de pelgrims der bossche processie waren opgeroepen om zich voor het Oratorium te vergaderen ten einde eene plechtige processie met het Allerheiligste rondom de kapel te houden en vervolgens de solemneele Mis in de nieuwe kerk bij te wonen. Den prior en overigen leden der commissie komt inderdaad alle lof toe voor het organiseeren dezer plechtige processie. De vaanen kruisdragers waren in koorkleed, de bruidjes in het wit getooid, het hoofd met bloemen omkranst, en de optocht had werkelijk ‘in statige orde’ plaats, zooals door het programma was voorgeschreven.

[p. 72]

Zoo trok de processie van 's-Hertogenbosch het ruime tempelgebouw binnen. Ik heb reeds in 't vorig nommer gezegd dat die kerk een voortreffelijken indruk maakt; vooral is dit echter het geval wanneer zij, zooals op dezen Zondag het geval was, met geloovigen is gevuld. Het gebouw mist intusschen alle versiering; de wanden zijn zelfs nog ruw, zij worden door geen enkel beeld getooid. Slechts ziet men aan een der hoofdkolommen een kruis, waarop met groote letters te lezen staat:

‘Rette deine Seele.’

't Is of dit kruis u toeroept: ‘Zoek eerst het rijk Gods en het overige zal u toegeworpen worden.’

Na de solemneele Mis hield de onvermoeide herder, aan wien de leiding der processie was toevertrouwd, eene treffende predikatie, die in de harten, zoo goed voorbereid, zoo ontvankelijk voor de woorden des levens, voorzeker een vruchtbaar zaad heeft gestort.

AFKOELINGSTOESTEL.

Nog altijd nam het getal pelgrims aanmerkelijk toe. Uit Kirchenrade kwam een processie binnentrekken, niet minder dan 1300 personen sterk; zij had een flink muziek-korps aan het hoofd. Eene processie vooral trok de aandacht, dewijl uit hare banier bleek dat zij bestond uit ‘Handwerkmeister.’ Sterk gespierde en zwaar gebaarde mannen trokken met treffende ingetogenheid zingend en biddend naar de miraculeuze kapel. Welk een heerlijke manifestatie in onzen tijd van ongeloof en materialisme! ‘De mensch vermag alles door zich zelven,’ zoo leeren de wereldwijzen. Deze fabrikanten en werkbazen legden in 't openbaar getuigenis af, dat het handwerk niet kan gedijen zonder den zegen, die van boven komt.

Alle straten, schier alle huizen waren met pelgrims gevuld en overal hoorde men lofliederen ter eere der H. Moedermaagd weerklinken. Inderdaad Kevelaar is een heilige plaats; men aarzelt er zelfs om den hoed op het hoofd te houden, te midden der biddende bevolking.

Des namiddags ten drie ure werden de solemneele Vespers gezongen.

De plechtigheid was geëindigd, de duizenden, die zich in het kerkruim bevonden, zouden huiswaarts gaan keeren. Doch hoort, daar ruischt een krachtige toon langs de beuken! 't Is Neêrland's gevierde baryton, die in de eigen moedertaal van Paesschen's jubellied ter eere van den onsterfelijken Pius aanheft.

Niemand bewoog zich, een heilige trilling overmeesterde allen, toen het plechtig en ernstig door de gewelven weerklonk:

‘Tweede Petrus langs de baren,

Trotst gij noodweer en gevaren,

Blijft uw oog steeds moedig staren

Op het eenig havenhoofd.

Derwaarts zult gij 't kerkschip voeren,

Zonder aarz'len of ontroeren,

Sterk in 't krachtwoord u beloofd.’

Onnavolgbaar schoon werd dat lied gezongen. 't Was of men bazuingeschal hoorde, toen de zanger er op wees dat de orkaan, die met dood en verderf dreigt niet zal verwinnen, en die zelfde stem klonk weder zoo bemoedigend, zoo troostend, toen zij voorspelde hoe de Opperherder veilig zijne kudde zou binnenvoeren, vóór nog de dag ten avond neigde.

Diep ontroerd stond daar de talrijke schaar. Toen de laatste tonen weggestorven waren zou zij gaarne in geestdrift zijn uitgebarsten, doch de heiligheid der plaats gedoogde dit niet.

‘Das war auszerordentlich schön,’ zeide een Duitscher bij het verlaten der kerk. Hij had de waarheid gesproken. De heer Dekkers verdient zeker de erkentelijkheid der bossche processie, want dat zoo het kunsttalent zich dienstbaar maakt aan den godsdienst, is waarlijk geen alledaagsch verschijnsel.

Na de Vespers bezocht onze processie het zoogenaamde roode kruis, buiten Kevelaar, om, volgens gewoonte, het kruisgebed te bidden. Ook daar waren beide wegen, die tot het dorp voeren, als met pelgrims bezaaid. Bij het terugkeeren hoorden wij in de verte een plechtige muziek; het was de processie van Kirchenrade, die met ontplooide banieren optrok naar het roode kruis.

Ten half zeven ure riep ons het programma naar de nieuwe kerk, om daar voor de overledenen te bidden, en ten half negen ure had voor de laatste maal een plechtige optocht naar Oud-Kevelaar plaats. Met het verlichte kruis en de gothieke lantaren, ter verheerlijking van Pius IX en zijn roemrijk pontificaat, voorop, de fakkels in de handen - zoo togen de pelgrims, lofzangen zingende, door de straten. Onze eerwaarde geleider hield andermaal een treffende toespraak en toen knielden wij allen neder om deelachtig te worden aan den pauselijken zegen. Bij onze terugkomst aan het Oratorium werd nog een tweetal liederen gezongen daarmede was de dag, zoo vol hemelsche gunsten en zegeningen, geëindigd.

Op den volgenden morgen werd nog een gebed voor den Vader der geloovigen gestort en nadat de zegen met het Allerheiligste gegeven was, verliet de processie van 's-Hertogenbosch in plechtigen optocht, onder het aanheffen van de bekende ‘Hulde en bede aan de H. Maagd,’ het geliefde Kevelaar en keerde al biddend naar huis terug.

Tot slot nog een enkel woord Heeft het jaar 1872 zich door talrijke bedevaarten onderscheiden, gedurende de maand September vooral heeft Kevelaar kunnen getuigen hoe groot het vertrouwen der Katholieken is in de voorspraak van Maria.

Van den 5^en tot en met den 8 ⁿ dier maand waren daar niet minder dan 53 processiën. Ik heb reeds gezegd dat op laatstgenoemden dag het getal pelgrims meer dan 10,000 man groot was. Op den 14^en Augustus trok de processie uit Essen, bijna 2000 personen sterk, Kevelaar binnen. Van Bonn en Keulen waren er 1000 voetgangers. Onze geloofsgenooten aan den Rijn zijn diep bedroefd over de heiligschennis, die in hun midden gepleegd wordt, over de vervolging waaraan zij blootstaan; zij komen den bijstand afsmeeken van de Troosteresse der Bedrukten.

Toen wij op onzen terugtocht het station Geldern bereikt hadden, stond daar een lange trein, waaruit ons lofzangen ter eere van Maria tegenklonken. Het waren pelgrims uit Keulen, die ten tweeden male naar Kevelaar togen. Mogen hunne vurige gebeden verhoord worden en een einde komen aan de hemeltergende heiligschennis, die daar wordt gepleegd.

Zijn er nu nog, die vragen wat ons naar Kevelaar voert, zij nemen den pelgrimsstaf op en brengen het antwoord mede.