De Belgische Illustratie. Jaargang 3

[p. 300]

Pater Beckx.

PATER BECKX.

De Belgische Illustratie levert heden een portret, dat men vruchteloos elders zou zoeken. Nevengaande houtsnede is genomen naar eene photographie van den Zeer Eerwaarden Pater Beckx, die zich tot nu tegen alle portretteering hardnekkig verzet had, totdat een van hoogerhand uitgaande wenk, waarbij de photographische afbeeldingen der gezamenlijke vaders van 't Vaticaansch Concilie werden aangevraagd, een einde heeft gemaakt aan zijne nederige onwilligheid, of, zoo ge wilt, aan zijne onwillige nedergheid.

Petrus Beckx, de 22^e generaal der Jezuïetenorde, werd den 8^en Februari van het jaar 1795 geboren in het stedeken Sichem, tusschen Diest en Aerschot, in de nabijheid van Scherpenheuvel gelegen. Zijne theologische studiën volbracht hij in 't Seminarie van Mechelen, waar wijlen Zijne Eminentie de Kardinaal - Aartsbisschop Engelbertus Sterckx zijn professor in de Godgeleerdheid geweest is. Den 7^en Maart des jaars 1819, dus eene maand ongeveer vóór Zijne Heiligheid Pius IX, werd hij tot de priesterlijke waardigheid verheven, en bediende vervolgens, als onderpastoor, gedurende eenigen tijd de parochie van Uccle bij Brussel. Reeds drie maanden later, den 27^en October des jaars 1819, trad hij in 't Noviciaat der Societeit van Jezus te Hildesheim, te gelijk met den Antwerpenaar J.B. Devis, den niet onbekenden schrijver van het ‘Cöthener Gebetbuch,’ dat een zeer populairen naam in Duitschland verworven en reeds een dertigtal uitgaven beleefd heeft.

Na zich in verschillende betrekkingen loffelijk te hebben gekweten, begaf zich Pr. Beckx, omstreeks 1825, naar Anhalt - Cöthen, waar hij eene residentie opende voor zijne Orde.

Den 27 October van datzelfde jaar hadden Hertog Frederik-Ferdinand van Anhalt-Cöthen en zijne gemalin Julia van Brandenburg, zuster des konings van Pruisen Frederik-Wilhelm III en vermaagschapt aan wijlen Prinses Frederik der Nederlanden, na eerst te Parijs door Pr. Petrus Ronsin onderwezen te zijn, in handen des Aartsbisschops Mgr. De Quelen het Lutheranisme afgezworen. In 1826 te Cöthen wedergekeerd, maakten de doorluchtige bekeerlingen, den 13^en Januari van datzelfde jaar, dien gewichtigen stap aan hun volk bekend, tevens met de verklaring dat zij de rechten hunner Protestantsche onderdanen zouden blijven beschutten. Nauwlijks kan men zich een denkbeeld vormen van de opgewondenheid, welke er door ontstond onder de schier uitsluitend Protestantsche bevolking - vooral toen de koning van Pruisen, op onheuschen toon, een in de dagbladen openbaar gemaakten brief aan zijne zuster geschreven had.

Pr. Beckx, nu tevens de huispriester en biechtvader der vrome Hertoginne geworden, moest natuurlijk in zijn geestelijken werkkring den weêrslag dier opgewondenheid gevoelen. Men begrijpt het, hard was de strijd welken hij te strijden had, om de verbittering der Lutheranen tot bedaren te brengen en den moed der alom bedreigde Katholieken staande te houden. Voorzichtigheid en vastberadenheid, twee hem kenschetsende deugden, kwamen alle zwarigheden te boven en hij slaagde er in, zelfs voor de rechtbanken, den laster tot zwijgen te noodzaken.

Geholpen door het hertogelijk paar deed hij voor de Katholieken, wier aantal dagelijks toenam, een heerlijk kerkgebouw verrijzen. Daartoe hebben destijds veel edele Protestanten vrijwillige bijdragen geleverd: daartoe heeft vooral de in 1825 te Parijs bekeerde Albert von Haza-Radlitz, een edelman van den echten stempel, meer dan allen meêgearbeid, terwijl Paus Leo XII twee schoone schilderijen, twee zilveren standbeelden, Petrus en Paulus voorstellend, daarenboven een zilveren kruis, waarin een partikel van 't heilig kruishout gevat was, als blijken van deelneming ten geschenke aanbood. Zooveel eerbied had de ijverige Priester voor onzen heiligen godsdienst weten in te boezemen, dat zelfs de broeder der Hertogin, Gustaaf Adolf, graaf van Ingenheim, in de handen van Pr. Beckx het Protestantisme afzwoer, niettegenstaande zijn koninklijke broeder hem deswege uit Berlijn verbande.

Nu sloeg Pr. Beckx de hand aan de bevestiging van zijn heilrijken arbeid. Zijne werkzame bezorgdheid strekte zich tot de kleinste bijzonderheden uit, en om den ijver der Katholieken in hun geloof en in de beoefening daarvan levendig te houden, schreef of vertaalde hij, in zijne schaarsche oogenblikken van rust, verscheiden werkjes van godsvrucht. Onverdroten bracht hij aldus zich zelven geheel ten offer tot het jaar 1830, toen het kinderloos overlijden van den Hertog Frederik - Ferdinand eene verandering bracht in zijn geestelijken werkkring.

De Hertogin-weduwe ging zich te Weenen vestigen: hooger bevel noodzaakte Pr. Beckx zijne veelgeliefde kudde te verlaten, de Hertogin, welke haar zielsbestuurder niet missen wilde, te volgen en het tooneel van zijn priesterlijken ijver naar Oostenrijks hoofdstad te verplaatsen. Hier was hij wat hij te Cöthen geweest was: een verstandig gids in 't geestelijk leven, een welsprekend prediker en vooral een voorbeeldig religieus. Ook hier verspreidde hij een aantal goede boeken, welke door hem uit verschillende talen waren overgebracht. Doch vooral was zijn verblijf te Weenen merkwaardig om de goede diensten, welke hij er aan de Kerk bewees. Het Jozephisme, thans, na den slag bij Sadowa, wederom verrezen, belemmerde nog altijd de vrije ontwikkeling van 't Catholicisme, en moedige worsteling was ook destijds in 't Katholieke Oostenrijk van noode, om eenige onafhankelijkheid en vrijheid in 't godsdienstige te erlangen. In weerwil van de hooge achting, welke Pr. Beckx bij de leden der keizerlijke familie genoot, vooral bij de voortreffelijke Aartshertogin Sophia, moeder van keizer Frans Jozef, werden er zeven jaren van geduldig

[p. 301]

MAAR ÉÉN KONIJNTJE!

[p. 302]

aanhouden vereischt, om tot de stichting van een Jezuïeten-collegie te Verona te geraken. In het duitsche gedeelte des rijks had de vestiging der Societeit nog grooter hinderpalen te overwinnen, en daar Pr. Beckx de eenige Jezuïet te Weenen was, had hij ook alleen den drukkenden last der neteligste onderhandelingen te dragen.

De alom bekende Amsterdammer, Pr. Roothaan, destijds generaal, schonk hem een onbepaald vertrouwen en ontbood den ijverigen priester meermalen naar Rome, waar deze dan ook een geruimen tijd verwijlde, om de belangen der Societeit in de oostenrijksche landen te bevorderen: 't was door zijne tusschenkomst dat de oostenrijksche provincie zijner Orde gescheiden werd van die van Gallicië en dat de thans verspreide provincie van Venetië tot stand kwam.

In 't revolutiejaar 1848 moest ook Pr. Beckx Weenen verlaten en tevens de godvreezende Hertogin Julia, die in datzelfde jaar overleed. Pr. Roothaan zond hem nu naar België en benoemde den beleidvollen man tot secretaris en raadgever des Provinciaals aldaar. In October des jaars 1850 werd hij tot Rector aangesteld van 't Jezuïeten-Seminarie te Leuven, waar de op een misverstand berustende moeilijkheden met anders weldenkende mannen door zijne innemende toegeeflijkheid spoedig uit den weg waren geruimd.

Doch Pr. Beckx was de man der hachelijke tijdsgewrichten. Reeds in Februari van 't jaar 185l, werd hij andermaal door zijn algemeenen Overste naar Oostenrijk gezonden en gelast de herroeping te bewerken der verbanningsedicten van den 7^en Mei des jaars 1848, waarin hij slaagde naar wensch. In 1852 tot Provinciaal in Oostenrijk benoemd, herstelde hij zijne orde te Innsbruck, Linz, Lemberg, Starawics en in de hongaarsche kroonlanden, zonder evenwel aan de talrijke aanzoeken der hongaarsche magnaten en kerkvoogden te kunnen voldoen. - Intusschen was hij te Weenen in vriendschappelijke aanraking gekomen met Dr. Georg Bippart, een der eerste philologen van Duitschland, die den 20^en Mei 1852 het Lutheranisme te Passau had afgezworen.

Nog bij zijn leven had de eerbiedwaardige Pr. Roothaan een algemeene Congregatie uitgeschreven, en Pr. Beckx begaf zich op die roepstem naar Rome. Dan helaas! hij mocht den door arbeid en lijden uitgeputten Roothaan niet meer levend aanschouwen - deze was den 7^en Mei 1853 in geur van heiligheid ontslapen.

In de nu volgende Algemeene Congregatie ter keuze van een opvolger, werd Pr. Beckx den 2^en Juli des jaars 1853 bij de eerste stemming tot generale Overste der Societeit van Jezus verkozen. 't Was de feestdag van Maria's bezoek aan Elizabeth, dezelfde dag, waarop eertijds Jacobus Laynez en de H. Franciscus de Borgia tot dezelfde waardigheid waren verheven. Geheel verslagen over deze onverwachte benoeming, wierp hij zich voor de voeten der stemgerechtigde Paters neder, en, onder een vloed van tranen, verklaarde hij het hoofd te zullen buigen voor de stem der gehoorzaamheid: hij sloot zijne toespraak met deze woorden: ‘bidt voor mij en hebt medelijden met mij.’

Pr. Beckx, die bij zijne verkiezing tot Generaal den ouderdom van 58 jaren telde en bijna 34 jaren in de Societeit had doorgebracht, heeft als Overste zijner orde blijde en nog meer droevige dagen beleefd. Onder de vreugdevolle gebeurtenissen mag men wel rekenen den aanwas der leden zijner orde van 5209 tot 8771, en dat, ondanks verguizingen en vervolgingen van allerlei aard. Daarbij kwam de hooge gunst des Stedehouders van J.C., die een aantal der kinderen zijner Societeit op de altaren plaatste en der godsdienstige vereering waardig keurde: in 't jaar 1853 de Zaligen Joannes de Britto en Andreas Bobola; in 1854 de 40 Martelaren van Brazilië, aan wier hoofd Ignatius de Azevedo zich bevond; in 1862 drie Zalige Martelaars van Japan, aan wie de eeretitel van Heiligen is toegekend; in 1864 onzen landgenoot den Zaligen Petrus Canisius van Nijmegen; in 1865 den Zaligen Joannes Berchmans van Diest, en eindelijk in 1868 den Zaligen Carolus Spinola en zijne gezellen, allen in Japan om het geloof gemarteld.

Dagen der zwaarste beproeving mengden zich tusschen die vreugdedagen. In 1859 waren in Italië alleen 1500 der zijnen verjaagd en verbannen: de provinciën van Napels en Sicilië werden uiteengedreven, terwijl de provincie van Turijn reeds in 1848 was ontbonden en aan die van Venetië in 1867 een zelfde lot was toegedacht. Voeg daarbij de spaansche provinciën van Castilië en Arragon, waarvan al de leden door de vrijheidshelden van 1868 ten lande werden uitgewezen.

In 't ongelukkige Italië was de maat der ongerechtigheden vol. Den 21^en October des jaars 1860 verhief dan ook Pr. Beckx luide zijne stem, om bij Victor-Emmanuël herstel te eischen van 't gepleegde onrecht, of ten minste om in 't openbaar protest aan te teekenen tegen al die geweldenarijen. ‘Ik richt deze protestatie - zoo luidde zijne edele taal - tot het geweten uwer Majesteit. Ik leg ze neder op het graf van Karel-Emmanuël IV, den doorluchtigen voorzaat uwer Majesteit, die vóór 45 jaren vrijwillig afdaalde van den troon, thans door uwe Majesteit bekleed, om in ons midden te komen sterven, gedoscht in het kleed, gebonden door de geloften der Societeit van Jezus, en in ons Noviciaat te Rome, waar heden zijne gezegende asche rust, denzelfden levensstaat leidend, dien de regeering uwer Majesteit verguist en met lasterlijken en onverbiddelijken haat vervolgt.

‘Het aandenken der goedgunstigheid, welke het doorluchtige Huis van Savooie, in de vervlogen jaren, voortdurend aan de Societeit bewezen heeft, en 't verheven karakter waarmede uwe Majesteit bekleed is, schenken mij het recht om te gelooven, dat mijne vertoogen en protestatiën niet zonder gevolg zullen blijven.

‘Maar indien de stem van zoovele met den voet vertrapte rechten niet gehoord werd door de rechtbanken der aarde, dan zoude ik een beroep doen bij die hoogste en ontzaggelijke rechtbank van een heiligen, rechtvaardigen, almachtigen God, voor wiens oogen de verdrukte onschuld onfeilbaar in hare eer zal hersteld worden door den eeuwigen Rechter, die Koning der koningen en Heer der heerschers is.’

Zooals bekend is, deze edele taal werd niet gehoord door den Koning, die thans het verdiende loon ontvangt zijner gewelddadigheden.

Den 7^en Maart des jaars 1869 vierde Pr. Beckx zijn vijftigjarig Priesterschap en den 28^en October daaropvolgend zijn vijftigste levensjaar in de Societeit. Bij laatstgenoemde gelegenheid werd hem uit Nederland, met een bundel gedichten in verschillende talen ook het volgend vers toegezonden, waarin beide jubelkronen worden bezongen.

Vijftig jaren onder 't vaandel

van Ignatius geschaard!

Vijftig jaren 't plechtig eedwoord

ongeschonden-trouw bewaard!

Vijftig, vijftig volle jaren,

vol van eigen smart en leed,

Aan Gods meerdere eer en glorie,

aan het zielenheil besteed!

Vijftig jaren in 't Gezelschap

van Gods liefderijken Zoon.....

o Wat zet die krans van jaren

luister bij Uw priesterkroon!

Heil U, die een halve eeuwe,

priesterlijke Middelaar,

Dagelijks de beden opdroegt

van Gods volk op Gods altaar!

Heil U, die een halve eeuwe

't Offer van het Nieuw Verbond

Daaglijks offerdet, bij 't rijzen

van een nieuwen morgenstond!

Driewerf heil U, die den standerd

van het aangevochten Kruis

Vijftig jaren hebt verdedigd

steeds gehoorzaam, arm en kuisch!

Driewerf heil U, die naast Jezus

en met Jezus' kruis belaân,

Tegen duivel, hel en wereld

vijftig jaar hebt pal gestaan!

Hoe de vorst van Babel praalde

op 't gestoelt' van vuur en rook;

Hoe hij 't schijnschoon der verlokking

hulde in nevelen en smook;

Hoe zijn helsche vloekverwanten

onafhanklijkheid van God,

Vrij- en blijheid U beloofden,

schatten gouds en zingenot -

Gij, gij volgdet de banieren,

't vaan van Salems Vredevorst,

Gij, gij droegt, in 't felst bestoken,

't schild der Armoê voor de borst;

Gij, gij hieldt den helm der Kuischheid

om de slapen vastgesnoerd:

U was Eigenwilverzaking

't wapen, dat tot zege voert.

't Zegelied voegt wel den dappren

die zijn krijgseed nimmer schon,

En op 't bloedig slagveld zelve

zich den veldheersdegen won.

Heil U, die den strijd des Heeren

vijftig jaar zoo roemvol streedt,

En als Petrus voor zijn broedren

zoo voor uwe broedren deedt!

Hoor! Hem danken zij en prijzen

die hun zulk een Veldheer gaf,

Smeeken bloei, genade en zegen

op zijn jubelkransen af.

Moge God het Hoofd beschutten

met de dubble kroon gesierd,

Tot Hij beide nederlegge

waar men eeuwig jubel viert!

Eer hem echter dat geluk te beurt valt, schijnen nog zwaarder beproevingen de hem weggelegde kroon te moeten verheerlijken. De gebeurtenissen van September 1870 en de overweldiging van Rome door den roover-koning hebben den 76jarigen grijsaard reeds van een aantal

[p. 303]

zijner kinderen beroofd; en wat het gebrul ‘dood aan de Jezuïeten’ dat thans dagelijks in zijne ooren klinkt, hem nog verder voorspelt, is een geheim der toekomst of liever der Voorzienigheid. Tot nu toe is Pr. Beckx op zijn post gebleven, bereid om den minsten wenk van den onsterfelijken Pius te volgen of aan zijne zijde te sterven.

De onverstoorbare kalmte en de edele eenvoud, op de gelaatstrekken van nevengaand portret te lezen, zeggen het ons, dat Petrus Beckx in deze stormachtige tijden, in deze dagen van huichelarij, juist de man is, berekend voor den zwaren last, welke hem op de schouderen drukt.

Kuilenburg.

H.J. Allard,

R.K. Pr.