De Belgische Illustratie. Jaargang 3

Een oproer te Rotterdam.

Sedert de Unie van Utrecht in 1579 zagen zich de meeste nederlandsche steden voortdurend meer en meer in hunne rechten verkort. Het aristocratisch karakter der republiek liet zich moeielijk overeenbrengen met de groote vrijheid, welke de steden onder het grafelijk bewind hadden bezeten. Het bestuur der steden werd beschouwd als een zeer winstgevende betrekking, welke aan bloedverwanten of vrienden der hooge regeeringspersonen behoorde te worden weggeschonken, als eene belooning voor bewezen diensten of als een waarborg voor de ondersteuning, welke de hooge overheid in gegeven omstandigheden behoefde. Vandaar dat de burgemeesters en schepenen groote vrijheid van handelen hadden en op de rechten der burgers konden letten zooveel en zoo weinig zij wilden, omdat zij machtigen steun vonden in de kringen der hooge regeering en er op de klachten der burgers gewoonlijk niet veel acht geslagen werd. Men moet de geschiedenis van sommige steden lezen om te kunnen gelooven hoe despotisch men op vele plaatsen te werk ging,

Aan dit euvel was zeer nauw een ander verbonden. De stedelijke overheid beschikte over bijna alle openbare betrekkingen; de ambtenaren waren niet zooals in onze dagen van den geheelen Gemeenteraad of minstens van het Dagelijks Bestuur, maar meestal van den burgemeester of een der schepenen afhankelijk, van wien zij hunne betrekking voor eene zekere som gelds hadden gekocht. Natuurlijk zorgden de ambtenaren dat zij dit geld zoo spoedig mogelijk terug kregen; hiertoe bezaten zij slechts één middel namelijk de burgers meer te doen betalen, bij belastingen, heffingen enz., dan zij verplicht waren. Omkooperij speelde in die dagen eene groote rol; de stedelijke overheid zwichtte voor het goud der ambtenaren, de ambtenaren voor dat der burgers, en zoo waren de laatsten eigenlijk de eenige offers. Verre van ons van deze beschuldiging op alle personen te werpen, welke met het bestuur der steden zijn belast geweest; slechts willen wij zeggen dat het kwaad zich zeer dikwerf vertoonde en in zekeren zin aan den regeeringsvorm verbonden was.

Het stelsel van omkooperij was in de laatste helft der 17^e eeuw in de toenmaals reeds aanzienlijke stad Rotterdam tot alle rangen der overheid doorgedrongen, en vooral tijdens het bestuur van den burgemeester of den baljuw van Zuijlen van Nijevelt. Hij werd tot die waardigheid verheven in 1677 en bezat na drie jaren reeds een aanzienlijk vermogen, ofschoon hij geheel onbemiddeld in de stad was gekomen. Zijne benoeming had hij te danken aan den prins van Oranje Willem III, van wien hij een der ijverigste aanhangers, ja van wiens partij hij in de Maasstreek het hoofd was. Hij schijnt van af den eersten dag weinig gezien te zijn geweest; althans er zijn nog schimpschriften uit dien tijd aanwezig, waarin hem op bitteren toon verweten wordt, ‘dat hij te Rotterdam is aangeland, in zoo droevige equipage, dat men bewogen is geworden hem een mantel en een rok te leenen.’ Drie jaren later echter bezat hij reeds een huis in eigendom, kocht een ander van fr. 7000, dat naast het zijne stond, besteedde later fr. 80,000 om de twee panden tot één te vergrooten en eischte, toen in 1690 zijn huis met inboedel werd vernield, eene schadevergoeding van meer dan fr. 300,000.

Het proces, dat tegen hem is gevoerd, heeft geopenbaard op welke wijze hij zich in het bezit van een voor dien tijd zoo groot vermogen heeft weten te stellen. Een paar staaltjes mogen hier voldoende zijn.

Wanneer iemand een misdaad bedreef had hij gevangenisstraf en

[p. 131]

geldboete te wachten. De misdaad werd bijna altijd ontdekt, wijl de baljuw in betrekking stond met het gepeupel zoowel als met de aanzienlijkste lieden der stad. Was de baljuw, zooals hij dat noemde, wild op 't spoor, dan deed hij den misdadiger tot zich komen, herinnerde hem aan de straf, welke op zijn misdaad was gesteld en welke het verlies zijner eer na zich sleepte, en wist van hem het verzoek uit te lokken om het stilzwijgen des baljuws met eene zekere som te koopen. De baljuw was dan niet gemakkelijk in zijne eischen en bracht den schuldige zoozeer in het nauw, dat deze de verlangde som toestond. Volgens het proces heeft de baljuw 8 zaken van dien aard ten einde gebracht en daarvoor eene som van ongeveer f 13,500 ontvangen.

Indien iemand hem de eene of andere betrekking verzocht, was hij zeker die te verkrijgen, al moest zij nog ingesteld worden, mits hij eene som gelds wilde storten. Zelfs liet v. Nijevelt zich zijne voorspraak bij hoogere ambtenaren betalen; het is gebleken dat hij zich aanzienlijke sommen op die wijze verworven heeft. Alles was bij hem voor geld te koop; zoowel eer en aanzien, als betrekkingen en bevrijding van straf voor gepleegde vergrijpen.

De stedelijke ambtenaren handelden eveneens als hun waardige burgemeester. Zij maakten van de betrekking, welke zij bekleedden, gebruik om zich ten koste der burgers te verrijken, zeker als zij waren van de hulp des baljuws zoo zij met de bevolking in moeielijkheden mochten geraken.

Daardoor ontstond allengs eene ontevredenheid, welke spoedig tot alle klassen der bevolking doordrong. De baljuw was niet alleen gehaat om zijne afpersingen maar ook om zijn niet zeer zedelijk leven, doch tegenover hem durfde niemand aan verzet denken. Hij werd door allen gevreesd, want men kende zijne groote macht en zijn ontzaglijken invloed bij de hooge regeering. Doch tegenover de ambtenaren was men minder bescheiden; men verzette zich waar men kon tegen hunne onrechtmatige eischen en, waar dit niet hielp, nam men des nachts of ook des daags op afgelegene plaatsen meermalen geduchte wraak. Evenwel bleven de ambtenaren gewoonlijk de sterksten; zij behoefden slechts een klacht bij den baljuw in te dienen om hunne vijanden onschadelijk te maken, ja hen aan hunne voeten te brengen.

Intusschen heeft de geschiedenis meermalen aangetoond, dat het recht van den sterkste niet duurzaam is, en soms slechts eene geringe aanleiding noodig is om den sterke voor den zwakke te doen buigen. De ontevredenheid des volks kan zich lang bepalen bij een onvriendelijken oogopslag, een onbeleefd antwoord, een verachtelijk stilzwijgen, maar gaat zij over in verbittering, dan worden vaak gewelddadige middelen aangegrepen, en gaat het lijdelijk verzet in een feitelijk over. Deze overgang had in 1690 te Rotterdam plaats door den dood van Costerman.

Cornelis Costerman was een wijnhandelaar en behoorde tot eene der gegoede familiën van Rotterdam. Hij was ongeveer 28 jaren oud, toen de treurige gebeurtenis voorviel, welke hem in de geschiedenis bekend heeft doen worden. Twee jaren geleden was hij gehuwd met eene dochter van goeden huize, Adriana Korff geheeten, welke hem ruim een jaar later een zoon schonk. Volgens tijdgenooten was hij goedaardig van inborst, zedelijk van wandel en gezien bij zijne medeburgers. Daarentegen wordt hem verweten dat hij gemakkelijk te verleiden was en de pachters van den impost op de wijnen gaarne trachtte te verschalken.

Op Maandag 28 Augusti 1690 - het was toen kermis - moest hij als adelborst bij de schutterij nachtwacht houden op het stadhuis; er waren nieuwe adelborsten hij de compagnie gekomen en deze zouden hunne makkers onthalen. Costerman met twee adelborsten en een tamboer namen de taak op zich een vaatje wijn te doen aanrukken.

Van het vaatje wijn was de impost niet betaald, doch in het donkere van den nacht hoopte men, zonder door de ambtenaren gehinderd te worden, het op het stadhuis te kunnen brengen. Doch op eens werden onze vrienden door de drie gebroeders van der Steen, allen ambtenaren, met twee deurwaarders en twee telders, aangehouden en gesommeerd het vaatje af te geven. Er ontstond een gevecht, waarbij de degens werden gebruikt, hetgeen ten gevolge had dat een der telders doodelijk gewond nederstortte en naar een naburig huis werd gebracht, waar hij spoedig overleed. Costerman trok met zijne vrienden naar de hoofdwacht, waar veel over het gebeurde gesproken en van den wijn gedronken werd.

Toen Costerman laat in den nacht huiswaarts keerde, vond hij den baljuw van Zuijlen van Nijevelt met zijn onderschout en eenige dienaren, welke hem na een kort gesprek, naar het Stadhuis, maar nu als gevangene, terugbrachten.

Reeds den volgenden dag verscheen Costerman voor de schepenen. De degen werd hem vertoond en door hem als de zijne erkend, evenwel loochende hij den moord gepleegd te hebben. Wèl bekende hij den degen getrokken te hebben, omdat hij niet wist met welk volk hij te doen had gehad.

Tot op den 9 September bleef hij ontkennen, maar op den ll September nogmaals voor zijne rechters gedaagd, nam hij, daar hij met de pijnbank bedreigd werd, zijne ontkenning terug, en verklaarde den moord bedreven te hebben. Van dien dag af tot aan zijn dood heeft hij in deze bekentenis volhard, doch onder de zonderlinge verklaring, dat hij het wel gedaan moest hebben, daar alle eerlijke lieden het zegden.

Het is ons doel niet hier het proces in zijn geheelen loop te volgen, daar wij van den dood van Costerman slechts melding maken als van de naaste aanleiding tot het oproer. Genoeg zij het daarom te melden dat Costerman schuldig werd verklaard aan den moord op den telder, en daarom ter dood veroordeeld, welk vonnis op 16 September 1690 volvoerd werd.

Over den dood van Costerman is zeer veel geschreven, de ongelukkige heeft zijne beschuldigers en verdedigers gehad, doch door het onderzoek van mr. Mees van Rotterdam in de archieven gedaan, van welk onderzoek de resultaten zijn in het licht gegeven, schijnt zijne schuld zoo goed als bewezen te zijn.

Het volk, hetwelk het proces met angstige gejaagdheid volgde, geloofde echter bepaaldelijk aan Costermans onschuld, altans het beweerde dit op hoogen toon. Het was genoeg dat Costerman te doen had gehad met een ambtenaar om hem in de oogen des volks onschuldig te doen zijn. Nog tijdens zijn leven kwamen allerlei schimpschriften tegen de overheid in het licht, welke in meer of minder bedekte termen de onschuld des wijnhandelaars volhielden, de snoodheid der ambtenaren poogden aan den dag te brengen, ja hen zelfs niet onduidelijk met een geduchte wraakneming dreigden. Bij de voorlezing en de uitvoering van het vonnis stond de menigte dicht opeengepakt op de strafplaats en beklaagde zeer luide het lot des onschuldigen, terwijl zij eveneens oproerige redenen hield. Het geloof aan Costermans onschuld werd nog versterkt, toen men met huivering zag, dat de hand des beuls beefde, en hij den ongelukkige op de smartelijkste wijze met het zwaard ter dood bracht. Zoo stierf dan volgens het volk de onschuldige, welke alleen zijn ongeluk te danken had aan de bloedzuigers, de afzetters, welke, als Nero voor Rome, een pest waren voor de stad en een hartzeer voor de vromen!

Maar het bleef niet lang bij de schimpschriften en oproerige redenen. Reeds den volgenden dag school het volk samen voor het huis van Pieter van der Steen op de Kaasmarkt en overlaadde dien ambtenaar met verwenschingen en bedreigingen. De substituut-schout Jan van Koperen werd des avonds ten 7 uur gewaarschuwd, hij zocht overal hulp maar vond die niet. Daarop ging hij alleen naar het huis, maar zag zich genoodzaakt ijlings het hazenpad te kiezen, daar het volk hem steenen naar het hoofd wierp. Toen van Koperen zich verwijderd had, liet het volk zich niet meer weêrhouden, sloeg de ruiten in, liep de deur open en drong naar binnen, waar alles - het was een porseleinwinkel - binnen weinige oogenblikken stuk geslagen was. Nadat de vernieling geëindigd was, daalde men in den wijnkelder, en hier werd zoo veel gedronken, dat velen spoedig beschonken tegen den grond lagen, hetwelk op dat oogenblik het gelukkige gevolg had, dat het oproer zich tot die plaats bepaalde.

Het gepeupel werd op zijdelingsche wijze zeer krachtig geholpen door de schutterij; deze was verscheiden malen opgeroepen maar niet verschenen, en eerst des nachts ten 1 ure gelukte het den burgemeester eenige vrijwillige schutters te verzamelen, waarmede hij het volk verdrijven kon. Hieruit blijkt genoegzaam tot welken hoogen graad de verbittering der gemoederen gestegen was. De stedelijke regeering wilde echter het gevaar niet inzien en ontbood niet alleen geen gewapende macht van buiten maar zond de honderd ruiters, welke door gecommitteerde raden uit den Haag in allerijl gezonden waren, terug. Het kostte nog veel moeite om den baljuw te bewegen de daarop afgezonden 160 man voetknechten binnen te laten, daar hij meende dat ‘met het vertrek der ruiters alle confusie geweken was.’ Dus zag zich nu de bevolking van Rotterdam overgelaten aan eene onwillige schutterij en 160 voetknechten. Deze zwakke macht hield evenwel de oproerlingen eenigermate in toom, misschien echter bleef men wel rustig omdat zich in dien tijd geen geschikte aanleiding opdeed om op nieuw te beginnen. Hoe dit zij, de bevolking bleef rustig tot Donderdag 5 October, toen op eens hare woede zich keerde tegen den baljuw zelven. Deze kwam op dien dag uit den Haag terug, waar hij waarschijnlijk verslag van het gebeurde had gegeven, en vond zich bij den ingang der stad begroet door eene volksmenigte met den kreet: ‘daar komt de moordenaar van Costerman.’ De baljuw, door zijne zonen vergezeld, poogde haastig zijne woning op de Leuvenhaven te bereiken, hetgeen hem ook gelukte; doch het volk dat hem gevolgd was, verzamelde zich voor zijn huis, hetgeen de passage daar ter plaatse geheel stremde en de tusschenkomst der gewapende macht noodzakelijk maakte.

Toen majoor Schilders met 20 man militie aanrukte, werd hij het mikpunt van de bespottingen des volks; gelukkig groeide spoedig zijne macht aan, zoodat hij weldra 150 man onder zijne bevelen had, maar ook hiermede was nog zeer weinig aan te vangen; althans Schilders achtte het niet geraden geweld te gebruiken maar liever wilde hij met zachte woorden beproeven het volk tot bedaren te brengen. Zelfs gaf hij aan sommigen een drinkpenning om zich elders te gaan vermaken. Dit hielp echter weinig; het volk wilde nu eenmaal niet tot bedaren gebracht worden, vooral daar de baljuw het scheen te tergen. Deze verscheen nu en dan met zijne zonen op den stoep voor zijne woning als wilde hij te kennen geven dat hij het volk niet vreesde. De burgemeesters, welke op het stadhuis ijlings bijeengekomen en daarop naar de woning des baljuws vertrokken waren, smeekten hem dan ook het volk niet verder te verbitteren, in welk geval zij zouden zorgen dat over zijn huis geen onheil kwam.

Dit geschiedde 's achternoens ten twee ure: drie uren later was de toestand reeds zoodanig verergerd, dat op den Doelen krijgsraad moest gehouden worden. De schutterij met hare 2 kolonels, 12 kapiteins, 12

[p. 132]

HET PARK VAN NETZAHUATLCOYOTZIN.

[p. 133]

IN DE KERK VAN VERSAILLES.

[p. 134]

luitenants en vaandrigs was opgeroepen maar niet verschenen; geen enkele schutter scheen voor de zaak des baljuws in de bres te willen springen. Hevige klachten werden hierover in den krijgsraad aangeheven, doch radeloos als men was, kwam men tot geen besluit, toen de kapitein der militie Beem op eens vernam dat zijn volk door het grauw aangevallen werd. Nu gaf hij aan zijne verontwaardiging in de hevigste bewoordingen lucht, verliet ijlings den krijgsraad en snelde naar zijn volk. Het gelukte hem dit te bereiken, doch niet dan nadat hij onderweg eenige oogenblikken de vlucht had moeten nemen in een huis op de Glashaven, omdat hij door het gepeupel, hetwelk hem herkend had, vervolgd was geworden.

De militie, welke voor het huis van den baljuw geposteerd stond, verkeerde niet in een benijdenswaardigen toestand. Zij scheen tot het uiterste met zachte middelen te willen werken, voornamelijk omdat burgemeesteren hadden beloofd dat zij versterking zouden zenden; doch deze kwam niet opdagen, en de euvelmoed des volks nam met elk oogenblik toe. Het wierp den soldaten steenen naar het hoofd, sloeg hen met stokken en overlaadde hen met scheldwoorden en bedreigingen. Hierdoor werd ten laatste het geduld des majoors uitgeput en hij gaf bevel op het volk te schieten; dit nam haastig verschrikt de vlucht tot achter de Leuvenbrug met achterlating van eenige dooden en gekwetsten. Schilders zond nu naar de burgemeesters om de sleutels van de brug, doch daar hij geen antwoord ontving, deed hij de sloten met kruit springen, gaf bevel dat ook de overige bruggen moesten opgehaald worden, en zoo was het eiland, dat de burgemeester bewoonde, voor het volk ongenaakbaar. Het was toen negen uur des avonds geworden.

Maar het volk verlangde den strijd zoo spoedig niet op te geven. Het kwam op een zonderling denkbeeld. Aan de Maas op het bolwerk lagen kanonnen, welke alleen gebruikt werden, om bij gelegenheid van zekere feesten te schieten. Van deze stukken zou het volk zich bedienen om het huis des gehaten baljuws in puin te werpen. Fluks werden 3 achttienponders gehaald en op de westerzijde der Leuvenhaven juist tegenover het huis des baljuws geplant, waarna het schieten onmiddellijk een aanvang nam. Burgemeesteren en andere overheden poogden langs verschillende kanten het huis des baljuws te bereiken, anderen snelden naar het gepeupel, hetwelk de kanonnen bediende, om te beproeven het van zijn bedrijf terug te houden, doch het gezag werd niet meer erkend, en de burgemeesters gingen naar het stadhuis terug, de kapiteins en de burgers tot alle toezicht aanmanende. Schilders zond bode op bode tot hen om assistentie, doch zij schenen allen moed verloren te hebben; zij lieten den majoor aan zijn lot over.

Deze gaf evenwel den moed niet op, hij snelde naar de kleine Wijnbrug, waar de pensionaris Schepers met eene compagnie schutters stond en verzocht hen die brug te willen verdedigen, in welk geval hij, Schilders, met 50 man militie de kanonnen veroveren zou. De pensionaris weigerde. Aan de Leuvenbrug teruggekomen, komt den majoor een bode te gemoet met het bevel van burgemeesteren om onmiddellijk met zijn volk de stad te verlaten, daar dit het eenige middel is om de woede der bevolking tot bedaren te doen komen. Toornig antwoordde de majoor dat hij dit schandelijk bevel niet opvolgen en den baljuw niet aan het schuim zou overlaten; hetzelfde antwoord gaf hij een tweeden bode, welke hem een gelijk bevel kwam overbrengen. Nu kwam de pensionaris Schepers zelf tot hem en gebood hem in allerijl zijn post te verlaten, doch Schilders wilde nog niet toegeven, tenzij de baljuw gewaarschuwd werd. Hiermede nam de pensionaris genoegen, en beiden begaven zich naar de woning van v. Nijevelt. Het was toen Vrijdag morgen 5 uur. Als een radelooze liep de gisteren nog zoo gevreesde baljuw door zijn huis en werd tot vertwijfeling vervoerd, toen Schepers hem kwam mededeelen, dat hij noodzakelijk moest vluchten, wilde hij zijn leven redden. Hij maakte eenige tegenwerpingen, doch stemde eindelijk toe, daar men hem verzekerde dat zijne woning tegen het gepeupel beschermd zoude worden. Haastig trokken hij en zijne zonen een soldatenpak aan en verlieten daarop tusschen het corps van Schilders de stad; buiten de poort gekomen, vonden zij de trekschuit, welke hen wachtte.

Nauwelijks had het volk het vertrek der soldaten gezien en vernomen dat de baljuw als een misdadiger de stad verlaten had, of het hief een gejuich aan, dat door de geheele stad weêrgalmde, en snelde naar het huis van v. Nijevelt, dat nu onbeschermd aan zijne woede overgelaten was. Daar de deuren niet spoedig genoeg voor de straatsteenen bezweken, voerde men een der kanonnen van de overzijde aan en schoot er de deur mede aan stukken, zoodat de stad van het gebulder daverde. Allen wilden naar binnen, tot het geheele huis opgevuld was. De meubelen werden vernield en de stukken naar buiten geworpen, de boekerij, de slaapkamers, alles werd leeggeplunderd en verwoest; een schat van huisraad en kostbaarheden was in een oogwenk aan den haat des gepeupels opgeofferd. Des morgens ten 9 uur was het vernielingswerk geëindigd. Maar daarmede niet tevreden, sloeg men de hand aan het huis; geen steen bleef op den andere; het werd met den grond gelijk gemaakt. Van hier stoof het volk naar den fraaien tuin des baljuws buiten de Goudsche Poort en verwoestte dien eveneens, terwijl het tuinhuis tot den grond toe afgebroken werd.

Hiermede was de wraak der bevolking voltrokken; binnen zeer weinig tijds waren de vroegere orde en rust in het volkrijke Rotterdam teruggekeerd.

Het is zeer duidelijk gebleken dat het oproer niet enkel het werk was van het gepeupel; lieden uit alle standen hadden er deel aan genomen. Zelfs de aanzienlijksten der stad waren in 't gewoel ontdekt, ofschoon zij gepoogd hadden zich op verschillende wijzen onkenbaar te maken. De goede bediening der kanonnen en het denkbeeld om die voor het huis des baljuws te planten bewezen eveneens dat personen uit de hoogere klassen het volk hadden ter zijde gestaan of misschien aangevoerd, en wat als een onomstootelijk bewijs kan gelden, is dat later bijna niemand - immers slechts drie personen uit het gepeupel - vervolgd werd, omdat men vreesde de eerste familiën in schande te dompelen. Daar volgt dan uit dat het oproer niet was een ongemotiveerde of eene plotselinge uiting van den volkshaat, opgewekt door het ter dood brengen van Costerman, maar dat de oorzaak daarvan dieper lag en het geheele volk ontevreden was over het bestuur der overheid.

Was het oproer met een proces begonnen, het werd er eveneens mede besloten. De baljuw werd voor den Hove van Holland gedaagd en beschuldigd van usurpatie van de autoriteit der schepenen, van usurpatie in kerkelijke en politieke regeering en vooral van concussie en exactie, d.i. het onrechtmatig afpersen van gelden. De beschuldiging door mr. Johan Ruijsch, fiscaal van den Hoogen Raad, tegen hem ingebracht, was vervat in 935 artikelen. Nijevelt verdedigde zich in een geschrift van 757 artikelen, waarin hij over het algemeen verklaarde dat hij door het verloren gaan zijner papieren niet in staat was zich te verantwoorden, dat hij zich de zaken niet meer herinnerde, of dat men het gebeurde verdraaide. Hoe vreeselijk de beschuldigingen ook waren en hoe duidelijk bewezen, de baljuw, welke door het Huis van Oranje gesteund en misschien om politieke redenen, door de rechters gespaard werd, is vrijgesproken, terwijl deze vrijspraak gevolgd werd door een bevel van Willem III aan het bestuur van Rotterdam om den baljuw alle hem toegebrachte schade te vergoeden.

Een harde slag voor Rotterdam! want de eischen des baljuws waren niet gering, en mededoogen kende hij niet. Hij had gezegepraald; Rotterdam zou het ondervinden. Na eene langdurige conferentie met de commissie tot regeling, uit de vier burgemeesteren en drie leden van Rottes vroedschap samengesteld, bepaalde hij het bedrag der schadevergoeding op de voor dien tijd ontzaglijke som van f 318,000, en ging er slechts noode toe over om die tot f 304,100 te verminderen, waarop zij definitief werd vastgesteld. Om deze som te vinden moest de stad eene leening sluiten van f 300,000, waarvan de interestbetaling een tweede leening van gelijk bedrag en verhooging van belasting noodzakelijk maakte. Zoo werd het oproer te Rotterdam gestraft.

Toen deze zaak op orde was gesteld, keerde van Zuijlen van Nijevelt weder als baljuw naar Rotterdam terug, drong zijne zonen en vrienden als vroeger in de openstaande betrekkingen, maar had niet lang voldoening van zijne nieuwe heerschappij, want reeds op den 24 Juni 1695 overleed hij.