De Belgische Illustratie. Jaargang 3

Gij dwarskop!
Uit den tijd der inkwartiering in de Noord-Brabantsche grensdorpen, door Dr. J. Renier Snieders. (Turnhout.)
(Vervolg.)

Hanna ging zuchtend naar de ziekenkamer en kwam bij meester Anselmus haren nood klagen.

‘Wat ik nu ga aanvangen, weet ik waarlijk niet,’ meende zij; ‘ik heb niet meer om op te scheppen, dan hier op mijne bloote hand ligt..... dat komt er van wanneer men maar alles weggeeft.’

‘Gij hebt toch wel iets; bijvoorbeeld....’

‘Ja, bijvoorbeeld, wat zou ik hebben?’

‘Och, wat ken ik van de keuken?’

‘En die jood van een slachter, die wekelijks hier komt met zijn kruiwagen, is met geen oogen te zien.... visch heb ik ook niet; de wijnkelder is ledig.’

‘Gij hebt toch boter, eieren..... en kippen?’

‘Ja, nog een mageren, kreupelen haan,’ grinnikte de meid, ‘en wilt gij dat gebraad, binnen een uur tijds, aan dien goddeloozen vloeker voorzetten?’

‘Gij zijt altijd zoo rap geweest in de keuken?’

‘Praatjes! zulk een kruis hebben wij nog nooit in huis gehad.’

‘Och, laat ons niet morren en denken dat toch alles eindelijk te recht komt; de dichter had het wel goed voor toen hij zeide:

Gheluckig is de mensch, die oock het bitter lijden
Kan dragen met gedult, en sonder tegenstrijden.’

‘Met al die rijmpjes heb ik toch niets om op te scheppen,’ zuchtte Hanna.

Toch was de tafel om vijf ure gedekt en stond de melksoep met beschuiten gereed.

Vijf minuten later belde de kapitein en toen de meid binnen kwam, merkte zij tot haar groot genoegen dat de kom geheel ledig was.

Het tweede gerecht bestond uit aardappelen met harde eieren.

Hanna was pas uit de kamer of er werd wederom gebeld.

Aardappelen en eieren waren verdwenen.

Hanna besloot daaruit dat de kapitein toch juist geen last was voor de keukenmeiden; maar had hij ook niet gezegd dat hij een zoo razenden honger had?

Voor het derde en laatste gerecht diende Hanna nog boter, brood en een gebraden bokking op, en toen zij eenige minuten later op het bellen van den kapitein wederom binnen kwam waren al de schotels ledig.

‘Nog wat anders?’ vroeg de kapitein.

Hanna trok de schouders op en wilde hem verklaren hoe het kwam, dat de keuken zoo slecht voorzien was, dat... dat..... doch de kapitein gaf haar den tijd niet om voort te gaan; hij sprong op en riep:

‘Duivelsche meid!... Hier in Noord-Brabant allen muiters!... ophangen, fusilleeren....’

Hij greep haar achter in den hals vast en duwde haar met het gezicht op den houtbak, die naast het vuur stond.

Wat zag de om hulp roepende meid daar liggen? Al haar opgediend eten; melksoep, aardappelen, harde eieren, brood, boter en bokking, lag daar tusschen het gekloofde hout en den veenturf.

Bij het geschreeuw der meid, begon meester Anselmus, die niet uit zijn bed kon, om hulp te roepen en de dashond, die het niet durfde wagen in huis te komen, zat op den vensterdorpel te blaffen tegen den kapiein die hem, een uur geleden, met de bierkan bijna dood wierp, en nu de [arme Hanna met het hoofd in den houtbak duwde.

Dat roepen van den meester, dat angstgeschrei der meid, dat vloeken van den kapitein, dat geblaf van milord vormden een onbeschrijfelijk rumoer in het anders zoo vreedzame huis van den ouden man.

Een half uur later was echter alles wederom stil.

De kapitein zat voor het vuur om zijne voeten te warmen, en viel zoo langzamerhand in slaap.

Hanna, die er op zwetste nooit bang te zijn geweest, Hanna, die eens een groot-majoor had recht gezet en altijd bij voorkomende gelegenheden zoo rap was met den handveger, ging op hare kousen door het huis om hem niet wakker te maken.

In den avond kwam de oppasser van den kapitein. Het was een reusachtig schutter met halve cirkelvormige bakkebaarden en groote, zilveren ringen in de ooren.

Toen hij zonder aankloppen binnen kwam, ontstond er een vreeselijk leven om zijn lang wegblijven. De kapitein raasde, de oppasser raasde tegen, en hoe harder de eerste uitviel, hoe heviger de laatste den aanval beantwoordde.

Had die soldaat dan geen eerbied voor zijn overste? Had die kapitein dan zoo weinig gezag over zijne schutters? In elk ander corps toch ware de oppasser om zijne onbeleefdheid streng gestraft geworden.

In elk ander corps ja, doch in de plattelandsschutterij ging het, voornamelijk in den beginne, zoo streng niet toe; officieren en soldaten, bijna allen kennissen van het dorp, gingen zeer gemeenzaam, wel wat al te gemeenzaam, met elkander om.

Hanna stond dat wederzijdsch razen tusschen den overste en een gemeen soldaat af te luisteren en vroeg bij zich zelve of die woordenwisseling niet tot geweldadigheid zoude overslaan. Neen, langzamerhand kwamen beiden tot bedaren; de oppasser echter hield het laatste woord.

‘En waarom,’ zoo grinnikte hij, ‘zou ik ook zwijgen? Kende ik den kapitein niet al te goed, om veel omslag te maken? Dat ik maar een boerenzoon ben, dat weet ik; maar dat de kapitein, de slootmaker van het dorp is, dat weet ik ook, en dat hij bij mijn vader tienmaal en meer geld heeft geleend, maar niet altijd teruggegeven, dat weet ik ook nog. Waarom zou ik mij dan door hem laten overbluffen. Ik ben wel zijn oppasser, maar toch geen hond, wien men toesnauwt: ‘Ga daar liggen!’ Nu, de kapitein zweeg eindelijk met te zeggen: ‘Dwarskop!’

‘Ik zie op een dwarskop,’ antwoordde de schutter.

‘Wat?’ riep de overste.

‘Loop naar den drommel!’ zeide de oppasser.

Er volgde een dof geknor van den kapitein, en toen de schutter ook eens had geknord, bleef alles stil.

‘Ik heb hier een flesch rhum voor u meêgebracht,’ zei de oppasser.

‘Rhum!’ vroeg de kapitein bijna op een zachten toon.

‘Ik heb er een uur ver alle winkels om afgeloopen; in Siberië zou men minder moeite hebben om rhum te vinden, dan in de noord-brabantsche grensdorpen.’

‘Kobus, een glaasje meêdrinken?’.... zei de kapitein bijna vriendelijk.

‘Ja, wel,’ zei Kobus; hij stopte zijne pijp op en ging bij den overste aan het vuur zitten drinken tot dat de flesch ledig was.

Hanna maakte dien avond de opmerking dat de kapitein voor zijn oppasser had moeten onderdoen en dat hij misschien ook voor haar hadde gezwegen, indien zij evenals de schutter maar had aangehouden met hem in 't haar te vliegen. Ja, dat wilde zij beproeven, zoodra de gelegenheid zich daartoe aanbood.

Had zij niet eens een groot-majoor recht gezet? en daarom kon zij het zoo moeilijk verkroppen, dat zij voor een schutter moest zwichten. Ja, zij zou hem in 't haar vliegen, niet voor hem zwijgen, niet achteruitgaan, tegenrazen zooals de oppasser en even als deze hem voor haar doen buigen.

Nu, deze gelegenheid deed zich al spoedig op.

De kapitein was zeer laat gaan slapen om de zeer afdoende reden dat de rhumflesch niet vroeger ledig was; na tot aan den morgen wakker te hebben gelegen, viel hij eindelijk in slaap. Doch wat maakte hem daar wederom eensklaps wakker?

Het was een gedruisch, dat hem even als een dof gepraat van twee of meer personen in de ooren suisde.

Hij keerde zich van de rechter- op de linkerzijde, duwde zijn hoofd in de kussens en trok eindelijk zijn slaapmuts diep over de ooren, om van dat eentonig, vervelend gedruisch ontslagen te zijn. Doch te vergeefs; dwars door zijn slaapmuts bleef hij altijd iets hooren dat niet slecht geleek aan het hard gebrom eener kachel, die beurtelings van toon veranderde.

De kapitein wierp de dekens over het hoofd en bleef, met gevaar van te verstikken, zóó liggen, in de hoop niets meer te hooren.

Doch het gedommel, dan dof, dan weêr eenigszins hooger van toon, bleef aanhouden; de kapitein was nu zoo wakker geworden alsof hij met zijne schutters op het slagveld ware geweest; neen, aan slapen viel niet meer te denken.

‘Dat zou de duivel!’ morde hij, terwijl hij de dekens van zijn hoofd wierp en uit zijn bed sprong. Hij kleedde zich en deed de kamerdeur open. In de deur staande, hoorde hij nog altijd hetzelfde gedommel; nu geleek het aan eene op een afstand gehoorde fijne stem, opgevolgd door eene andere stem van een veel zwaarderen toon.

De kapitein ging door den donkeren gang en kwam voor eene deur, die met eene spleet openstond.

Wat zag hij daar in de kamer, die door een klein, koperen lampje verlicht werd? In een bed, waarvan de gordijnen waren weggeschoven,

[p. 27]

lag een oud man, het was meester Anselmus; voor het bed knielde de oude Hanna.

Zij had een paternoster in de hand, en bad met den ouden schoolmeester den rozenkrans; het was het morgenoffer, dat de huisgenooten volgens dagelijksche, loffelijke gewoonte den Heer opdroegen.

‘Wat weergâ is hier te doen?’ vroeg de kapitein.

‘Kapitein, goeden morgen,’ zegde meester Anselmus; ‘veel eer kennis met u te maken,’ en de zieke man stak zijne hand naar hem uit.

De kapitein deed alsof hij den groet van den man niet hoorde en de hem toegestoken vriendenhand niet had gezien.

‘Kan geen oog slapen, met dat vervelend gebabbel,’ sprak hij.

‘Wij doen volgens gewoonte, ons morgengebed,’ zeide Hanna.

‘Dat gebabbel maar laten;’ hernam de kapitein.

‘Dat gebabbel?’ vroeg de meid vreemd opziende; ‘wij bidden.’

‘Bidden?’ spotte de kapitein.

‘En moet de mensch niet bidden?’ wierp de meid op.

‘'s Morgens vroeg maar geen geraas maken.... liever slapen,....’ sprak hij bars.

‘En wie zal ons beletten te bidden en dat nog wel in ons eigen huis?’

‘Wat!’ riep de kapitein; zijn wat klonk als een klein pistoolschot.

‘Dat laten wij voor niemand,’ zei de meid met de hand op de heupen. Zij dacht dat het oogenblik daar was, om hem, even als de oppasser deed, in 't haar te vliegen en te beproeven hem tot zwijgen te brengen.

‘Wat!’ riep de kapitein andermaal en nog harder dan het daareven afgetrokken pistoolschot.

‘Indien gij zelf ook al eens een onze vader wilde bidden,’ vervolgde Hanna; ‘dan zoudt gij de steenen uit den grond niet vloeken, zooals gij nu doet.’

‘Wie vloekt? Ik?’

‘Gij, en dat is schande en zonde ook, voor een christenmensch..... Een kapitein in dienst van een deftig vorst zooals onze koning, moest zich schamen.... Een officier moet zich eerbiedigen en geen slecht Een officier moet zich eerbiedigen en geen slecht voorbeeld geven.... waarom bidt gij niet liever!’

‘Bidden? gekheid!’ morde de kapitein.

‘Kapitein pas op, in den hemel hoort men u,’ zegde de meid met opgestoken vinger.

‘In den hemel?... wijvenpraat,...’ hernam hij grinnikend.

‘Pas op,’ zegde de meid, ‘er is nog eene hel!’

‘Vertelsels,’ spotte hij.

‘Foei, kapitein,’ zegde de grijsaard huiverend om de goddelooze spotternij.

‘Nu,... mij niet schelen,...’ vervolgde de spotter; ‘moogt wel bidden,... maar niemand wakker maken,...hoor... of... 't nest dooreendonderen!’

‘En ik herhaal dat wij baas zijn in ons eigen huis,’ voegde de meid hem toe; ‘ga op een ander met al uw noten op uwen zang... of denkt gij dat het u schoon staat zooveel wind te maken en dat voor een plattelands-schutter? Of zijt gij bij u op het dorp dan zulke groote heeren, dat gij moogt vloeken, dat gij geen bokking, geen aardappelen, geen eieren lust en ook niet behoeft te bidden?’

‘Duivelsch wijf!’ grijnsde de kapitein.

‘Ik zie op een duivel,’ grijnsde zij tegen, evenals de oppasser gezegd had: ‘ik zie op een dwarskop!’

‘U wel vinden!...’ dreigde de kapitein.

‘Ja, vind maar, denkt gij dat ik bang ben? Ik heb wel eens een groot-majoor met gouden epauletten recht gezet.’

De kapitein liet haar praten en ging met drift de deur uit.

Eer hij de deur dicht stiet, liet hij een stroom afschuwelijke vloeken los.

‘Foei! wat een ondeugd,’ gilde de meid terwijl zij de vingers in de ooren stak.

‘Genade, Heer, genade!’ bad meester Anselmus. Beiden maakten een kruis, zooals de brave, eenvoudige christenen doen, wanneer Gods bliksem door de lucht schiet.

‘Hanna, laat dien woestaard met vrede’, zegde de oude man; ‘gij mocht soms de oorzaak wezen, dat hij weêr in vloeken uitvalt.’

‘Ja, 't is waar,’ zegde de meid.

‘De Heer mocht somtijds het huis straffen, waar zijn naam zoo wordt gelasterd.’

‘Ja, 't is waar,’ herhaalde Hanna; ‘doch even als zijn oppasser, had ik eens willen beproeven, hem tot zwijgen te brengen met hem halstarrig in het haar te vliegen, maar....’

‘De oppasser, ja, dat is iets anders; maar van u verdraagt hij geen opmerkingen, daarom moet gij voortaan vermijden hem te tergen, en door uw toedoen hem iets te doen zeggen, dat niet mag gezegd of gedacht worden.’

‘Ja, 't is waar,’ zegde de meid.

Dien dag scheen de kapitein niet zoo boos, dan bij zijne aankomst. Wel had hij gemord tegen den oppasser, om honderden kleinigheden; doch deze antwoordde zelden en wanneer het al te bont werd, zegde hij kort af:

‘Loop naar den drommel!’

Hanna was dien morgen slechts voor een enkel ding bezorgd, namelijk wat zij des middags den brutalen overste zou te eten geven, en met schrik dacht zij aan den houtbak in de eetkamer.

Gedurig drentelde zij rondom den oppasser die in de keuken den degen, de zilveren plaat van den schako en de stormbanden stond te poetsen. Met hem twee of driemaal een glaasje brandewijn in te schenken, durfde zij hem eindelijk vragen of hij nooit de tafel had gediend.

‘Tafel dienen? wat is dat?’ vroeg de schutter; ‘bij ons 't huis zet men op tafel wat men te eten heeft, en die honger heeft kan maar beginnen.’

‘Voor officieren gaat dat heel anders toe,’ meende Hanna; ‘hun rang en waardigheid verdienen die onderscheiding.’

En toen de schutter vroeg of zij zelve dat niet doen kon, antwoordde de meid dat zij bang was voor den kapitein, omdat hij zoo ongenadig vloekte en haar gisteren zoo had mishandeld.

‘Bang?’ lachte Kobus; ‘voor een enkel glaasje brandewijn breng ik het eten in eens of in zesmaal, zoo als gij verkiest, binnen.’

Het woord was pas gezegd of Hanna schonk hem een groot glas brandewijn in.

‘Dank u,’ zei Kobus; ‘dat is nog een bomketel, een echt vaderlandsch glas, daar kan ik met mijn twee oogen in eens in kijken..... De kapitein is een bullebak en gij zijt eene brave meid; zeg maar wanneer het eten zal gereed zijn en wil hij het weer in den houtbak smijten, dan is het voor zijne rekening, doch die gekheid wordt hij wel moê.....’

Des middags echter kwam de kapitein niet te huis; hij had gedineerd met andere officieren in een naburig dorp en kwam eerst laat in den avond in zijn logement terug.

Nu, dat was ook gelukkig voor het huishouden van den zieken grijsaard, die zelf aan alles gebrek had.

De oude pastoor der parochie, die een half uur gaans van het gehucht woonde, had bij het aanhoudend regenachtig weder zijn zieken vriend, meester Anselmus, sedert een paar weken niet meer bezocht en was geheel en al onbewust van hetgeen er bij hem omging.

‘Waarom heeft mij de brave man zijn nood niet geklaagd?’ zegde de pastoor, toen een buurman hem den toestand van den ouden schoolmeester uitlegde.

Een uur later hield een man met een kruiwagen aan het hek van meester Anselmus stil; op den kruiwagen stond eene mand met allerlei mondbehoefte; op den bodem lagen versch vleesch, braadworst, wijn, enz.

‘Wat op den bodem heeft gelegen,’ zegde Hanna, ‘zal ik maar ter zijde zetten voor den zieke.’

‘Neen,’ antwoordde deze; breng dat alles op de tafel van den kapitein, met een weinig van het overschot zal ik mij best behelpen.

‘Dat zal dan volstrekt niet gebeuren,’ zegde Hanna heêngaande.

‘'t Is toch een ongelukkige meid,’ zuchtte Anselmus.

‘Dat is toch een oprecht braaf man!’ zegde de meid, toen zij alleen was.

Hanna deed het met weêrzin; maar toch deed zij het, omdat haar heer het zoo en niet anders wilde.

Dien middag diende Hanna zelf de tafel, dewijl zij wel stellig verzekerd was, dat er geen enkel gerecht in den houtbak zou geworpen worden.

Maar hoe verwonderd keek zij op, toen zij het overschot van het stuk rundsgebraad wilde afhalen en bemerkte dat de schotel, waarop zij het had opgediend, ledig was.

Welke maag had die woeste kapitein om zulk een stuk vleesch op een middag op te eten? Of had hij het overschot ook in den houtbak geworpen? Neen, in den houtbak lag niets, dan eenige stukken gekloofd hout.

Doch ook van den braadworst, welken zij naderhand opdiende, bleef geen vezeltje over.

Hanna weende toen zij bij den oppasser kwam en vertelde, hoe zij er op had gerekend, haren zieken heer dien dag eenig versterkend voedsel voor te zetten en nu zien moest, hoe die gulzigaard daar binnen alles alleen had opgegeten.

‘Neen, dat kon in zijne maag niet,’ verzekerde de oppasser; ‘het overschot heeft de schelm in zijn lederen koffer weg geborgen; ik ken den rekel van ouds..... hij is niet aan zijn proefstuk; in zijn vorig logement speelde hij denzelfden trek.’

‘Waar is mijn handveger?’ zegde de meid en zij liep driftig de kamer in.

Zij wierp een oog op den koffer, die in den hoek naast den houtbak stond en bemerkte dat het leder bemorst was met saus.

‘Waar is het overschot van mijn rundgebraad?’ vroeg zij, hem onverschrokken beziende.

‘Wat?’ vroeg de kapitein bars.

‘En mijn braadworst? Of komt u dat alleen toe? Moet hier in huis niemand dan gij alleen eten? Mijn ziekelijke heer sterft van zwakheid.... den koffer open! wat!... hier!’

‘De hand van mijn koffer,’ riep de kapitein; hij haalde eene pistool uit zijn binnenzak en trok met een groven vloek den haan over.

Hanna liep gillend de kamer uit, niet zoo zeer voor het overgehaalde pistool, dan wel voor het grove vloekwoord, waarvan zij huiverde.

De oppasser verzekerde dat de kapitein haar had willen bang maken en dat zijne pistolen nooit geladen waren.

(Wordt vervolgd)

[p. 28]

DE KONING DER NEDERLANDEN.

[p. 29]

DE GUNSTELINGEN.