De Belgische Illustratie. Jaargang 1

[p. 286]

Uit het leven eener Vod.
Fantasie
Door August Snieders, Jr.
Vervolg.

Nathan had een goed ‘koopje’ gedaan en hij hoopte op honderd per cent winst.

Nu hingen al de kleedingstukken naast elkander aan eene lange rek.

Elk van ons, zegde ik, gevoelde zich diep in zijne eigenliefde gekwetst en had eene wel geconditionneerde verwensching voor haar, die ons als het ware door het venster had geworpen.

‘Dat is het lot van allen, lieftallige dames! zegde een oude donkergeel en uitgerafelde palmier-hoed, die tegenover ons aan een verroesten haak hing, en die er reeds lang moest gehangen hebben, want hij was door eene laag stof, en een rouwsluiër van spinneweb overdekt. Ik zag met verachting naar dat gemeene voorwerp.

Ho, gij ijdel ding! spotte de hoed. Toen ik jong, frisch en schoon was, stond ik hooger dan gij ooit gestaan hebt. Weet ge wiens hoofd ik eens dekte? In den warmen zomerdag beschaduwde ik het hoofd van eenen kroonprins, en ik was voor hem aangenamer dan de gepluimde generaalshoed, die hem zwaar en als een looden band om de hersens drukte. Als hij mij droeg was hij mensch, burger, vroolijk en onbezorgd; met zijnen generaalshoed was hij soldaat, vorst, statig, stijf en gedwongen.’

En wij zagen allen met verwondering naar de zoldering, waar nu die hedendaagsche kroon der burgerkoningen hing, en die men niet als relikwiën bewaart, zooals de kronen van voorheen.

‘Eens op eene drinkpartij, zegde de hoed, wierp de prins, in eene vroolijke luim, mij in de hoogte en ik viel door het venster. De wind, die geen eerbied heeft voor eene zoo lichte kroon als ik was, joeg mij vooruit, en ik rolde en rolde snel als een kaatsbal. Meer dan twintig bedienden en ambtenaars liepen hijgend achter mij, en de prins stond in het open venster deze jacht na te zien. Hij lachte luidkeels als hij de hijgende bende zag, de haren en de roode slippen der rokken, als kiekenstaarten in den wind; als hij nu een der dravers zag tuimelen, weêr opstaan, den loop hervatten, om den verloren afstand in te winnen. De harddraverij was daarenboven vergroot door een aantal rennende honden. Ieder liep om het zeerst, want men dacht - zelfs de honden misschien wel! - alwie den hoed meester wordt, krijgt gewis eene zilveren snuifdoos of een cylinder ten geschenke, of, wie weet! wordt hij wel ridder geslagen der orde van den Groenen Beer of van de Witte Kwakkel!... 't Zou immers wel meer gebeurd zijn... Maar onze prins dacht er zóó niet over: toch gaf hij den beslijkten hoed, aan eene van die tweebeenige kreeften ten geschenke.’

Er heerschte een doodsch stilzwijgen in de vergadering, wier lidmaten, zooals ik u zegde, allen met den neus, aan regelmatig geplaatste nagels, waren gehangen.

‘Wat al hoofden heb ik sinds bedekt! ging de palmier voort. Ik daalde met de jaren de maatschappelijke ladder af, tot dat eindelijk de voerman der aschkar, en ten slotte de brillenjood mij droeg, terwijl niemand wist van welke vorstelijke en duizelige hoogte ik was neêrgedaald..... Zoo is het leven van het grootste deel der wezens..... De bloemen, lieve dames, die gedurende eenen avond de kristallen vaas hebben versierd, worden des morgens verlept door het venster geworpen. De hond, die zijnen meester getrouw is geweest, wordt in zijn ouden dag doodgeslagen. De werkman, die zich kreupel en lam heeft geslaafd, wordt niet zelden vergeten, even als de soldaat, die zich voor de eer der vlag, een dozijn kogels door het lijf heeft laten blazen. De hovelingen en de grooten zelven vallen De dankbaarheid is zelfs, in vele gevallen, eene onmogelijkheid geworden. Wel hem die een gerust geweten heeft als het oogenblik gekomen is, dat de fortuin hem den rug toekeert!

Wat ingang konden die woorden bij mij hebben! Ik pruilde en zocht naar iets waarop ik mij wreken kon.

Helaas! het ongeluk maakte mij niet beter.

IX.

Een jong meisje was den winkel van Nathan binnen getreden.

De oude Jood prees haar nu dit, dan dat kleedsel aan.

Wel blonk de zucht om al die fraaie dingen te bezitten uit hare oogen; maar zij bezat nog die terughouding, welke doet zeggen: dit of dat is niet volgens mijnen stand.

Het was ook maar een eenvoudig naaistertje.

Het meisje had blonde lokken en blauwe oogen en er lag eene goedhartige uitdrukking over gansch haar wezen verspreid.

Later, later zou ze wel wat meer fraais en glinsterends koopen, maar nu moest zij zich bepalen bij dat chemissette!

En Nathan nam eenen haak, die aan een langen stok bevestigd was, en haalde mij naar beneden.

De prijs werd bepaald; het naaistertje rolde mij, met een zichtbaar genoegen ineen, borg mij in een harer zakken en ijlde voort als had zij eene booze daad verricht.

‘God zegene u! riep Nathan haar achterna en voorwaar, die wensch kwam het goede kind wel te pas. Dat beken ik nu - nu het echter te laat is.

Ik bevond mij in de familie van eenen timmerman.

In het voorhuis hamerde en schaafde de vader, een oud man; in het achterhuis zwoegde de moeder, een dood-eenvoudige vrouw.

't Waren menschen van den ouden stempel; de dag verliep bij hen in werken en bidden.

Wat buiten hun huis gebeurde, trof hun niet, en als de wereld uit bedriegers en bedrogenen bestaat, dan hoorde de timmerman en de zijnen gewis tot de laatsten.

Een der zonen was soldaat.

Dát wrong den vader; dát deed de moeder heimelijk weenen; dat wierp dikwijls een droevig waas over de anders vroolijke en opgeruimde gezichten der kinderen.

En het wiemelde in huis van kinderen, en toch schenen die menschen gelukkig in het hun toegedeelde lot. Onbegrijpelijk!

Vooral het dochtertje, Martha was de liefde van allen; zij was de tweede moeder voor de kleinere zusters en broeders.

Als het avond werd, hield het hameren in het voorhuis op; de blikken olielamp verlichtte eenen krans van lachende en blozende kinderen, rond de karig opgedischte tafel.

De kleinste bad luid en met een nog stamelend stemmetje het ‘onze vader’ voor en na het maal, en eindelijk werd het een strijd voor moeder en Martha, om de kleine bengels naar bed te krijgen.

Indien men er hier een vastgreep, ontsnapte er daar andermaal een aan de handen en snelde juichend terug naar den vader, klouterde op zijne knieën en zocht genade bij hem.

En dat liet de oude timmerman eenigen tijd lachend toe, tot dat hij zelf de woorden ‘naar bed’ hooren liet.

Op dat bevel verliet de juichende schaar de huiskamer, en kort nadien was alles stil, was alles rustig.

Ook vader en moeder gingen heen; maar Martha, ontstak dan de kleine bollamp en naaide ijverig door en 't was zoo stil in het vertrek, dat er niets gehoord werd dan het tikken der hangklok, die eerst negen, dan tien, eindelijk elf uren sloeg.

Dwaas kind! dacht ik. Is dat een leven voor een wezen, zoo lief, zoo goed als gij! Waarom, in plaats van in die donkere kamer te versmachten, zoekt gij het licht en het leven niet? Wees vrij, en het geluk zal u, op elk uwer voetstappen, toelachen!

Ik haatte dat huis! ik wilde het verlaten. Wie anders kon mij uit die sombere gevangenis verlossen, dan de blonde Martha?

Daarenboven, de enge en verouderde denkbeelden in het huis van den timmerman, hinderden mij; waarom zou ik aan dat lieve kind de oogen niet openen, haar ontheffen van den zwaren arbeid en haar gelukkig doen zijn?

X.

‘Martha, gij weet niet hoe schoon ge zijt, en wat geluk u in de wijde wereld wacht!’ Zoo fluisterde ik, toen het meisje, alvorens ter ruste te gaan, mij had aangepast en zich, het licht omhoog houdend, spiegelde.

Haar hartje klopte sneller en vond dat, hetgeen die inwendige stem zegde, waarheid was.

Andermaal plaatste Martha het licht op tafel, zette zich neêr en mijmerde.

‘Ja, gij zijt schoon, hervatte ik. Heeft men u dat zoet woord

[p. 287]

nog nooit toegefluisterd? Ja, niet waar. Welnu, schoonheid wordt in de wereld gehuldigd en men legt alle bedenkelijke pracht aan hare voeten. Hebt gij nooit gedroomd, Martha, aan het bezit van al die glinsterende voorwerpen, welke bij de rijke vrouwen - wandelende juweel-pyramieden - schitteren.

Het meisje zat beweegloos en haar hartje klopte sneller en sneller.

‘De wereld, o, de wereld is zoo schoon, zoo genotvol. Waarom zoudt gij datgene wat zij u aanbiedt, niet genieten, Martha? God heeft het immers voor uwe voeten gestrooid en het kan Hem niet onbehagelijk wezen, dat gij de rozen opneemt, welke Hij deed ontluiken.

‘Hoe wilt ge, dat ik in de wereld trede? zegde het kind met een diepen zucht.

‘Gij hebt gelijk; dit huis hoe somber ook, bevat wezens aan welke uw goed hart verkleefd is. Maar waarom zoudt gij veroordeeld zijn hier gansch uw leven door te brengen? Dan, in de wereld zijn voor u schatten te rapen, en gij zoudt eens in uw vaderlijk huis terug keeren, niet met eenig vuig kopergeld, maar met de handen vol goud. Uw vader, uwe moeder zouden gelukkig, uw broeder - de zoon, wiens afwezigheid men betreurt - zou van de dienst worden vrijgekocht....

Er schitterde een blijde lichtstraal in Martha's oog.

‘Waarom zit ge altijd hier, in die donkere kamer. Martha? zet u liever aan het venster, langs de straat, in het kamertje, ter zijde van uw's vaders werkhuis. Tusschen de bloemstengels door, zult ge soms, doch niet te dikwijls, eenen blik op straat werpen en de voorbijganger zal u opmerken - en er zal, misschien morgen reeds, een jongeling zijn oog op het venster werpen, een uur nadien nogmaals voorbijgaan en dan nog eens, en eindelijk u vriendschappelijk toeknikken, alsof hij sedert lang u keilde. En geloof me, hij kent u reeds zonder u zelfs gezien te hebben, Martha; want voor elk hart is er een hart bestemd, en als eens die twee harten elkander ontmoet hebben, vormt er zich een heilige cirkel rondom hen, die immer enger wordt en eindelijk beiden onverbreekbaar aan elkander vasthecht. O, geloof me, gij zijt voor het geluk, voor het genot, voor de pracht en weelde bestemd, lief kind!

‘Gij booze geest! sprak er eene stem uit het nederig katoenen kleed, dat blonde Martha droeg. Wat zondige denkbeelden stort gij in dat naïve hart!

Het was de strijd tusschen den geest des kwaads en den engel des goeds.

‘Kind, zegde deze laatste, luister naar die verleidende taal niet: het is de stem van den geest des kwaads. Uit deze kamer lokt hij u, niet naar het venster; neen! hij lokt u uit het stille familie-leven, naar het leven der gedruischmakende wereld. Hier, in dit heiligdom, door het werk en het gebed gezaligd, kan hij uw hart niet bemeesteren. Het eerlijke woord uws vaders, het reine oog uwer moeder, het kruisbeeld dat boven de deur hangt, maken hem machteloos en zij waken over u. Doch, eens aan dezen kring onttrokken, eens in de wijde wereld, zal hij u in het ongeluk storen, en al uwe tranen, zouden uwe oneer, uwe zonde niet uitwisschen.

‘Kind, hervatte ik, zie de wereld zoo donker niet in. Zijn allen, die gij in de wijde wereld hebt zien schitteren, dan verlorenen? Zijn allen, die ooit beminden, dan gevallen? Zijn allen die de pracht en het geluk genieten, dan Magdalena's? O, gewis, daar zijn er; maar gij zijt zoo rein als de starren - die oogen der engelen - en zoo min als de onzuivere adem der wereld de starren bezoedelen kan, zoo min zal hij u kunnen bezoedelen.

‘Vertrouw niet op u zelve, kind! zegde het katoenen kleed. En waarom zoudt gij mij verstooten? Ik ben, 't is waar, het kleed des werks; maar ik ben ook het kleed der eerlijkheid, en uw geweten bleef immer zuiver onder mij. Een mijner oudere zusters was uw wiegekleed, onder eene andere mijner zusters slaapt gij zalig na den volbrachten arbeid, en als eens uw bruidegom komen moet - een krachtige, brave jongen, uit denzelfden stand als die, in welken gij leeft - zal hij u des te meer beminnen wanneer hij u hier, in deze sombere huiskamer en in uw nederig katoenen kleed, werkende vindt.

‘En waarom zoudt gij gedoemd zijn, Martha, hervatte ik, weêr gansch uw leven in denzelfden stand te leven, waarin gij u nu bevindt? De mensch verlangt zich te verheffen en in die maatschappelijke verheffing ligt toch geen kwaad?

‘Neen, in de verheffing ligt het kwaad niet, zegde de katoenen engel; maar wel in de middelen welke gebezigd worden. Die welke men u aanprijst, Martha, zijn oneerlijk; ik heb ze tot in het diepste diep doorgrond. Eens in de wereld gelokt, begoocheld door eene huichelende liefde, verblind door de pracht, weggesleept door den dans, zal uw vader de vensters van zijn huis toenagelen en alzoo trachten de oneer te ontduiken, en bij het flauwe licht der gewijde kaars, zal hij de doodkist voor uwe moeder maken......’

‘Leid ons niet in bekoring! bad Martha, en driftig stond zij op, en neêrknielend deed zij haar avondgebed, dat ik - het zij mij vergeven! - nog poogde te storen.’

XI.

Weinige maanden nadien stond de oude timmerman, mismoedig en beweegloos, aan de schaafbank en wachtte te vergeefs zijn blond dochterke.

De moeder weende en ging in het huis rond, en stond stil op elke plaats waar Martha getoefd had.

De kinderen scholen in een hoekje van de kamer bijeen, de handjes in elkander gestrengeld en zij waren bang, omdat het zoo somber en doodsch in huis geworden was.

Martha bewoog, Martha werkte, Martha zong er niet meer; zij was heen gegaan en wilde in dat arme, donkere huis, in dien nederigen timmermanswinkel niet meer leven.

Het dochterke van den werkman wilde de wereld in; de pracht van buiten had haar verlokt en ik was het, ik, die haar die booze denkbeelden had ingegeven. Och, ik besefte niet wat ik deed!

Zij, die eene betrekkelijke welvaart aan den huiskring gaf, had dezen verlaten - en de zoon, die tot den soldatendienst gedwongen werd, kwam niet weêr om hare plaats in te nemen.

Uit nijd en spijt had ik kwaad gesticht, een oneindig kwaad en tot mijne straf lag ik zelf nog altijd, vergeten en versleten, in den hoek der oude, vochtige kamer.

‘Gij hebt eene schandelijke daad op het geweten, Mevrouw de vod! liet ik inij gram ontvallen, en ik stiet haar met den voet van mij af.

‘Heb ik het u verborgen? gaf zij mij ten antwoord. En waarom zoudt gij een zoo onverbiddelijke rechter voor mij zijn, terwijl het berouw zuivert en zelfs heiligt?

Ik zweeg; de vod had nogmaals gelijk.

XII.

Ik weet niet, zegde mijne gezellin, hoe ik het huis van den timmerman verlaten heb, maar ik bevond mij op een schoonen herfstdag, in een kleinen, door bloemen, zonneglans en schaduw vervroolijkten tuin.

Naast een biezenstoeltje stond eene poppenwieg.

Een kindje van omtrent tien jaren, met bleeke wangen, diep liggende oogen en zwarte, golvende lokken speelde onder den rijk beladen appelboom ‘moedertje.’

Het kindje kuchte en was lijdend, en daarom had de moeder een warmen doek om het halsje vastgemaakt.

Ik lag in een mandje, in gezelschap van een aantal veelkleurige lappen.

Het meisje had op het biezen stoeltje gezeten, zong een wiegelied en bekeef liefderijk de pop als zij niet slapen wilde.

Nu stond het kind op, ging op de teentjes heen en weêr, om den slaap der pop niet te storen en legde waarschuwend den vinger op de lippen, als haar kleine broeder met zijnen drijftol gedruisch makend, den appelboom naderde.

De boosheid was in mij nog niet gedood; het ongeluk had mij niet beter gemaakt; ik wilde nog schitteren.

De knaap gaf echter geen acht op mij, het hart van het meisje was niet vatbaar voor mijne vleitaal, en als ik in haar, gevoelens van coquetterie wilde doen ontluiken, werden zij door eenen, langs de bloemen zwevenden vlinder, op de rozen gonzende bij, door het fladderen eens vogels weêr even spoedig uitgedoofd.

(Wordt vervolgd.)