Het Belfort. Jaargang 10

[p. 342]

Uit de pathologie der taal.

Gallicismen.

Japonie, Japoneezen, Japoneesch.

‘De japoneesche (japan.) vloot... bestond uit 26 schepen...’ Nieuws van den Dag (Brussel) 14, 8, '94. ‘Men denkt dat de Japoneezen enkel voor doel hebben de stelling der chineesche (chin.) batterijen te kennen.’ ‘(Sir Ch. Dilke) denkt dat Japonie in den beginne zal winnen.’ Het Vlaamsche Volk, 17, 8, '94.

Onder 't volk hoort men spreken van Zjăpoēnen en de naam van het rijk van den Mikado luidt meer dan eens in Zuidnederl bladen Japonie. Dit laatste staat natuurlijk onder den invloed van het Fr. Japon evenals Japoneesch onder dien van Japonais In 't Nederl. is de naam van het land Japan Zeer regelmatig wordt daarvan de naam der bewoners Japanners en 't bijv. nw Japansch afgeleid Japanners wordt bijv gebezigd door...

Maar analogie met den naam hunner westerburen, met wie ze 't nu aan den stok hebben, heeft de inwoners van Japan ook Japaneezen doen noemen. Die laatste vorm is zeer gebruikelijk evenals Japaneesch. In geen geval bezige men Japonie, Japonees of Japoneesch.

Mahomed, Mahomedaan, Mahomedaansch.

Een Zuidnederlander zal aldus schrijven omdat hij aan 't Fr. Mahomet, Mahométan, gewoon is. In 't Nederlandsch komen bijna zonder uitzondering de vormen Mohammed, Mohammedaan, Mohammedaansch voor. Vgl. Mohammedanen, Kielstra, Gids, '93, 12, 480. - Het groote Mohammedaansche feest.., S. Kalff, Els. Geill Maandschr., '94, 1, 67. - ‘Allah is Allah en Mohammed is zijn profeet!’ Jan Ten Brink, Rom Werken, VII, 103.

Czar.

Het Fr. spelt Czar, de Vlaming natuurlijk ook; des Czars lees ik bij Max Rooses, Gids, '94, 4, 22 en deze spelling zal men aantreffen telkens wanneer er in onze bladen spraak zal zijn van den

[p. 343]

Russischen autocraat. Toch is ze verkeerd. Wanneer men in 't Nederl. wil uitspreken hetgeen men Czar schrijft, moet men het noodzakelijk met korte a doen, het Nederl. spreekt met lange a uit en schrijft daarom ook Czaar, evenzeer als bazaar en met bazar.

Oh!

‘Oh, dat is een strijd, hopeloos en wreed;’ Piet Van Assche, Nederland, '94, 1, 26; id. 30. - ‘Oh, 't was om er zot van te worden.’ A. Pauwels, Nedl Dicht- en Kunsthalle, '94-'95, 5, 191.

Oh is Fransch; het Nederl heeft de tusschenwerpsels o en ho; het eerste past in de aangehaalde zinnen.

Zich aan iets verwachten.

‘Toen de Kalewala verscheen, mocht men er zich aan verwachten, dat uit hetgeen door de Finnen gedaan was een helder licht zou opgaan over hetgeen de Grieken deden.’ Max Rooses, Gids, '94, 4, 61.

Zich aan iets verwachten is s'attendre à quelque chose; die uitdr. is in 't Nederl. onbekend; onze taal zegt. iets verwachten, ook wel op iets rekenen: ‘Niemand scheen te verwachten, dat er iets bijzonders zou gebeuren.’ Nieuwe Rotterdamsche Courant, 19, 1, '94.

In plaats van zou gebeuren zou de Zuidnederlander geschreven hebben ging gebeuren = que qche allait se passer.

Gelijken aan...

‘Des zomers lijdt de arme minder door zijne ellende. Zijn nederig lot gelijkt aan dat der dieren’ C Buysse, Gids, '94, 4, 1.

Een zeer gewoon Zuidnederlandsch gallicisme. Onze taal zegt: gelijken op of naar ‘De drie bals, die wij achtereenvolgens bezoeken, gelijken op elkander als evenzoovele waterdroppels.’ G. Verschuer, Els., '92, 3, 306. - ‘Ook hier was, in gansch anderen vorm dan bij het gedicht van Potgieter, iets artificieels geleverd, iets wat naar de uitwerking van een theorema of stelling van Spinoza's ethica geleek.’ Quack, Studien en Schetsen, 253.

Handelen van...

‘In alle gevallen, waar gehandeld wordt van schilderijen, en in het algemeen, van kunstwerken van de XV^e en XVI^e eeuwen, vinden wij het altijd vermetel om toeschrijvingen te willen doen, zonder authentieke bewijzen.’ J Th. De Raadt, N D.e K, '94-'95, 5, 215.

Handelen van iets is traiter de qche, in 't Nederl. handelt men over iets

Op het oogpunt.

‘Wij stellen ons op het oogpunt der volkszaak, der arbeidszaak’ Het Vlaamsche Volk, 17, 8, '94.

[p. 344]

Nous nous plaçons au point de vue de...

Geene uitdrukking, waar meer meê geknoeid wordt dan deze; onder den invloed van het Zuidnederl. gallic onder dit opzicht (vr. in dit opzicht) zegt men onder dit oogpunt net alsof een oogpunt een paraplu ware, waar men kan onder schuilen; onder den invloed van van dit standpunt zegt men van dit oogpunt zonder zich in 't minst rekenschap te geven van 'tgeen een oogpunt is, eindelijk komt de schrijver van den bovenstaanden volzin en stelt zich maar klakkeloos op dat ongelukkig oogpunt, zonder te bedenken, dat het al een heele toer zou zijn, dit in de werkelijkheid te doen Een oogpunt is het punt, vanwaar uit de schilder, de teekenaar het voorwerp beschouwt, dat hij conterfeiten zal Onze taal bezigt in letterlijken en overdrachtelijken zin uit een oogpunt. Deze uitdrukking zou men evenwel met in den aangehaalden zin kunnen bezigen; maar men kan zich op een standpunt plaatsen; daar op heeft men plaats genoeg om te staan; anders zou het geen standpunt zijn, zich op een oogpunt plaatsen is al te ongerijmd.

De Sint-Rochusplein.

‘Luide hoeras (hoera's) begroetten de vlag toen zij op de St-Rochusplein te voorschijn kwam’ Id.

La plaine S^t-Roch. Tot heden toe was 't woord plein in onze taal van 't onzijdig geslacht.

Genoemd.

‘Gedurende de hoogmis werd de prachtige mis van den onlangs genoemden kapelmeester, Emiel Wambach, uitgevoerd.’ Id

Een ambtenaar wordt met ge- maar benoemd; in 't Fr. bezigt men nommer, daarom schrijft de Vlaming ook noemen In 't Nederl. wordt remand tot een ambt benoemd Een genoemde kapelmeester kan alleen beteekenen een van wien men den naam heeft genoemd.

Zondag verleden.

‘Het jongske van Woeste woonde zondag (Zond) verleden eene meeting te Ukkel bij’ Laatste Nieuws, 8, 8, '94.

Onze taal zegt verleden Zondag en niet Zondag verleden = dimanche passé.

De prooi.

‘De schade is onbeduidend; enkel een deel van de stallen is de prooi der vlammen geworden.’ Id 31, 7, '94.

In 't Nederl zal men uitsluitdend een prooi lezen, niet de prooi = la proie ‘Het buitengoed de Gemullehoeken nabij Oosterwijk, werd heden middag 3 uur een prooi der vlammen.’ Nieuwe Rotterdamsche Courant, 23, 2, '94; 2 bl B, 2 blz, 2 kol. - ‘Alhier

[p. 345]

ontstond een hevige brand bij den landbouwer W Heiltjes, wiens Hofstede met schuren enz een prooi der vlammen is geworden’ De Vrije Hollander (Orange City, Iowa, V. S) 27, 7, '94 ‘Waarschijnlijk zijn (mijne lieve diertjes) een prooi van de poes geworden’ Baron van Heeckeren, Taal- en Letteren, '94, 3, 150

In Verlof.

‘Twee soldaten die in verlof waren kwamen daar juist voorbij.’ Id 13, 9, '94

Trois soldats qui étaient en congé

Het Nederlandsch zegt met verlof ‘De met verlof hier te lande aanwezig zijnde gouverneur van Suriname zal aan hen, die hem over dienstzaken mochten wenschen te spreken, daartoe de gelegenheid geven op Maandag 18 en 25 Juni a.s’ N R C^t, 15, 6, '94. - ‘In het jaar 1887 was de Directeur van 's Lands Plantentuin te Buitenzorg, Dr Treub, met verlof in Nederland’ Prof. A A.W. Hubrecht, Gids, '94, 2, 294

Zelfs met vacantie kan men lezen. ‘De meeste onzer studenten zijn weer met vacantie te huis’. Vrije Hollander, 22, 6, '94

Alcool.

‘Alcool Volgens het Volksgeluk sterven 98,7 t.h onder de alcoolverbruikers tegen 71 onder de onthouders⁽¹⁾ (statistiek van 28 jaren.) Flaming. 6, 9, '94.

Daar de Vlaming er aan gewoon is in 't Fr alcool te lezen, neemt hij dit natuurlijk letterlijk over. Het Nederl. bezigt den oorspronkelijken vorm alcohol

Aalst, September 1894

H Meert.

(1) Nedl afschaffers. Een onthouder is iemand, die een goed ge heugen heeft.