Het Belfort. Jaargang 9
(1894)– [tijdschrift] Belfort, Het–
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
[pagina 165]
| |
Sente Augustijns regule in Dietsche met een fragment van ‘De bediedenesse’
| |
[pagina 166]
| |
sal vele slaghen ende wonden liden’ (1). Ende daer af seit de apostel: ‘niet die de wet horen en selen gherechtverdecht werden, maer diese doen’ (2). Daeromme laet ons horen de heyleghe gheboden ons goedertiers heren, ende ghedachtech wesen die te doene. Want also sente Jacob seit: ‘Soe wie dore siet de wet der volmacter vriheit, ende daer inne blivet, en es niet een versinnende horare, maer een volbringher des wercs, dese sal overmidsGa naar margenoot+ sinen wercken salech werden’ (3); ende dat es dat ‖ ons here seit in de ewangelie: ‘Salech sijnse die dat woort Gods horen, ende dat houden’ (4). Daeromme selen wi, die inden cloosters gheset sijn, oetmoedelic merken die dinghen die men ons ghebiet. ‘Sonderlinghe salmen houden’, seit hi, ‘den bant der minnen, op dat ghi eens willen sijt, te gader wonende in den huse; ende dat u een herte si ende een siele in Gode, want ghi daeromme vergadert sijt in een.’ Deerste vermaninghe wort ons ghedaen van eenheit des willen ende eendrachtecheit der seden, ende van selker eendrachte die in Gode si. Want eendrachte in quaet te doene es quaet, maar eendrachtecheit in goet te doene, in rechtverdecheit te volghene, in Gode te dienenne, es goet; ende dat eest daer wi om in een sijn vergadert, op dat wi alle eenen gheest ende ene siele hebben inden dienste Gods. Ende daer omme ghebiedt hi, dat wi in enen wille in den huse selen leven, ende dat ons si een herte ende een siele in Gode. Want also wi lichaemlec sijn vergadert in een, also eest behoorlec dat wi gheestelec te gader woenen. Want dat wi in een huus te gader sijn en helpt niet, eest dat ons scheet menegherande wille. Want God aensiet meer eenheit des willen dan der steden. Siet, wi sijn in een huus vele menschen: onderscheden (5) seden, onderscheden (6) her- | |
[pagina 167]
| |
ten, onderscheden sielen, al dit ‖ sal in een vergaderen,Ga naar margenoot+ een ghedachte ende een minne in Gode. Hieromme selen wi daer in van eenre sielen sijn ende van enen wille, dat wie Gode dienen, dat wi hem minnen van al onser (1) herten ende van al onser sielen, ende onsen naesten ghelijc ons selven. Want de doghet der eendrachtecheit es ons nootdorftech, ende die mach men aldus hebben. Eest dat een broeder, die metten anderen comt int clooster, hem beghint te berovene sijns eyghens willen, ende onsen here te volghene die seit: ‘Ic en ben niet ghecomen te doene minen wille’ (2), ende te eenre ander stede: ‘Vader! niet also ic wille, maer also du wils’ (3), dat eest dat alre best eendrachtecheit maket, eest dat een yeghelijc niet sinen wille, maer des anders pijnt te doene in goeden dinghen; ende dats een groot teken der oetmoedecheit, ende daer ute comt ghehoorsamheit ende andere doegheden. Maer eest dat ic wille doen minen wille, ende dese den sinen, so werden ghedeiltheiden, so comen kivinghe, toren ende twist: dat sijn de werken des vleeschs, ende also de apostel seit: ‘So wie alsulke dinghen doen en selen dat rijc der hemelen niet vercrighen’. Someghe sijn in verghaderinghen verhardert in haren sinnen, wijs in haren oghen. ‖ Dese bescermen als met redenen dat si begrepenGa naar margenoot+ hebben in haren sinne, ende en pinen hen niet den anderen te volghene, maer dandere tot hen te treckene. Ende siensi dat men hen niet en volghet, si werden tehants beroert ende verstoren de andere. Al selke pleghen wederspenech te sine den gheboden der ouders, ende dat ghebrec der onghehoorsamheit ende der onb...samheit (4) regneert sere in hen. Dese en sijn niet bequame ter eendrachtecheit, want si sijn (na den woorden des apostels) | |
[pagina 168]
| |
verydelt in haren ghedachten, ende hare dwase herte es verdonckert, ende al segghen si dat si wijs sijn, si sijn dwaes gheworden. Want hoverdie es ene grote donckerheit des herten. Ende dats ene dwase wijsheit dat hem een mensche wille voorsetten boven den anderen, jeghen de welke de selve apostel seit: ‘So wie onder u wijs schinet wesen, die pine hem dwaes te werdene, op dat hi wijs werde’ (1). Want wijsheit deser weerelt es dwaesheit voor Gode. Ende dats grote wijsheit voor Gode, dat een ieghelijc hem rekene den minsten van alden andren, daer af es ghescreven: ‘Hoe du meerre best, veroetmoedech di in allen dinghen’. Ende doe onder den apostelen twist was, wie van hen de meeste scheen, wederriepse ons here tot oetmoedecheit ende tot eendrachtecheit ende sprac: ‘Die de meeste onder u es, die si u knecht’ (2). Ende des menschen soneGa naar margenoot+ en es niet ghecomen om dienst tontfan‖ghene, maer om dienst te doene, ende sijn siele te ghevene voor vele menschen om die te verlossene. Daeromme laet ons eendrachtech in den huse woenen, want broeders in een te woennenne es goet ende ontfanckelec Gode. Noch hem en behaghet niet so sere onse vaste, noch onse ghebedt, noch onse gheestelec offerande, noch onse messen, als onse eendrachtecheit. Ende daeromme seit hi in de ewangelie: ‘Ganc eerst ende versoene di met dinen broeder, ende dan com ende offere dine gaven’ (3), uut welken woorden ons oppenbaer es dat hi Gode niet weerdelic offeren en mach, die gheen eendrachtechert en heeft met sinen broeder. Daeromme sullen wi mercken hoe groet de doghet der eendrachtecheit es, sonder welke Gode niet en behaghet de offerande daer men de sonden mede afwasschet. Ende het es te wetene dat wi enen strijt aennemen jeghen den bosen gheest, als wi tot onser betringhen comen: en gheen dinc en es dat | |
[pagina 169]
| |
hi so sere ontsiet als eendrachtecheit der minnen. Want gheven wijt al om Gode dat wi hebben, dat en ontsiet hi niet, want hi en besit en gheen goet. Eest dat wi vasten, dat en onsiet hr niet, want hi en ontfaet ghene spise. Eest dat wi waken, daeraf en wert hi niet versaghet, want hi en ghebruket gheens slaeps. Maer eest dat wi vereent werden in minnen, dar af wert hi sere versaghet, om dat wi houden inder eerden dat hi versmaedde te houdene inden hemel. Hier ‖ af eest datmenGa naar margenoot+ de heileghe kerke bescrijf ontsienlec ende gheordineet, als een scare ghewapendere lieden die te stride gaen. Want also als de vianden anxt hebben, wanneer si de bottalgie des heers wel gheordineet ende vereent sien te stride, also en eest gheen wonder dat de bose gheest versaghet wert, als hi gheesteleken lieden begort siet met wapenen der doeghden, in eenheit der eendrachtecheit leven; ende als hise overmids discoordien noch scheiden noch dore gaen en mach, so wert hi verwonnen ende drijft groten rouwe. Hier omme scrijft de prophete van onsen here, ‘dat sijn stat ghemaect es in vreden, daer hevet hi ghebroken de machten der boghen, dat sweert, den scilt ende den strijt’ (1); ute welken woorden oppenbaer es, dat eendrachtecheit brect alle wapene des bosen gheests. Ende u si een siele ende een herte in Gode. Dit sijn de eerste vruchten des gheests, die wi van beghinne onser bekeringhen offeren selen den almechteghen Gode, ghiliker wijs als de eweghe wijsheit ghebidt ende seit: ‘Sone, ghef mi dijn herte, want wi werden eerst met onsen herten ende met onsen wille ghetrocken tot Gode’. Daeromme, eest dat wi met onsen lichame sijn ghescheiden vander werelt, so laet ons metten herten ende met willen vereeneghen met Gode, op dat wi warachtechlike metten prophete spreken moghen: ‘Mi es goet dat ic Gode anhanghe. Want ‖ die Gode anhanghetGa naar margenoot+ | |
[pagina 170]
| |
die es een ghest (1) met hem’ (2). Daeromme, laet ons hem anhanghen, op dat wi sterc werden overmids hem, op dat wi een werden in hem, ende salech werden met hem ende tot hem spreken moghen: ‘Mine ziele hevet aenghehanghen na di’. Godlike minne scheidet ons van der werelt ende vereent ons met Gode, ende also sal ons werden een herte ende eene ziele in Gode, eest dat wi ute al onser herten ende ute al onser sielen Gode minnen. Want God es de godlike minne; ende die in der godliker minnen blijft, die blivet in Gode, ende God in hem. Ende want godlike minne niet en soeket des haers, so volghet hier rechte na: ‘Ende ghi en selt gheen dinc u heyghen heten, maer alle dinc si u ghemeine’. Want wi en selen gheen eyghen dinc hebben, noch gheen dinc mijn heeten, maer onse selen wijt heeten, als onse roc, onse huus, onse cappe, ende in anderen dinghen des ghelijcs. Want alle dinc selen wi int ghemeine hebben ende noment in (3) ghemeinen namen. Maer hier in machmen merken hoe groot onderscheet es tusschen vleesschenliken ende gheesteliken broeders, want de vleeschelike scheden dat ghemeene es, ende dese maken ghemeene dat ghescheeden was: die soeken een yeghenlic (4) dat sijns selfs is, dese soeken dat Jesus Cristus (5) es, ende niet haers selfs. Daeromme es dese broderscap beter dan die. Want die nemet af ende dese wasset; die heeft ghescheedenheit,Ga naar margenoot+ dese hevet eenheit; die ver‖gaet metter weerelt ende | |
[pagina 171]
| |
dese blivet inder ewecheit. Want daer toe leven wi nu hier te gader in desen huse, op dat wi hier na te gader in hemelrike bliven. ‘Wi sijn de kinder Gods’, seit de apostel, ‘maer ten es niet oppenbaer wat wi selen werden, maer wi weten alst oppenbaer sal werden dat wi hem selen ghelijc werden, want wi hem selen sien also hi es’ (1). Ende te eenre ander stede: ‘Wi en hebben hier gheene blivende stat, maer wi ondersoeken de toecomende stat’ (2). Daeromme en selen wi niet eyghens hebben, maer ons selen alle dinc ghemeine wesen. De menschen inder werelt maken hen deelen: de eene gout ende selver, de ander husen ende ghsinde, de derde enen groten name, macht ende glorie, de ene dit, de ander dat, elc na sijnre manieren; maer der goddiensteghere liede deel es God selve. Ende eest dat wi sodanen vader willen hebben, ende alsodane eerfnesse also God es, so moeten wi so leven dat wi werdech sijn hem te besittene ende dat hi ons besitte. Willen wi dan Gode besitten alse onse erve, sone sullen wi niet hebben buten Gode: Hi es alte ghierech dien niet en ghenoughet an Gode. Ende eest dat wi iet anders willen, als gout, selver, eerve, met desen deelen en wil God gheen deel wesen, na sinte Jeronimus woorden: ‘Ende ic’, seit hi, ‘en ontfanghe gheene eerve onder de andere gheslechten, maer ic leve vanden tienden als een priester ende een dyaken, ende ic diene den outare ende werde vander offeranden des outaers onthouden; hebbic nootdorfteghe spise ende cledere, dat sal mi ghenoe[ghen (3)]...’
Gent, Maart/Leiden, Juni 1894 | |
[pagina 172]
| |
Naschrift.Deze bijdrage was reeds gezet, toen de heer J.W. van Leeuwen, uitgever en antiquariesch boekhandelaar alhier, het volgende werk welwillend tot mijne beschikstelde: Lucerna vitae perfectae cvm sacerdotalis, tvm monachalis, ivxta Regvlam D. Avgvstini, ... avctore R. Patre F. Cornelio Lancelotto, ex Ordine Augustiniano S. Theol. Doctore, et olim per Belgium Prouinciali... Antverpiae, Apud Hieronymvm Verdvssivm Anno M. DC. XLII. in-4o, (X) + 574 + (XIV) blz. Deze doorloopende, wijd uitgesponnen verklaring van den Regel van Sint Augustijn heeft natuurlijk niets te maken met de hierboven medegedeelde ‘Bediedenesse’; maar zij wordt voorafgegaan door een tekst van den Latijnschen Regel, die op enkele plaatsen afwijkt van dien van 1553. Waar die afwijkingen voor mijn doel eenig belang opleverden, heb ik er nog kunnen partij van trekken in de noten. Om aan anderen eene ontgoocheling, die mij zelf is overkomen, te sparen, deel ik hier nog het volgende mede. Er bestaat een boekje in-4o, met den volgenden titel: Regula Deze incunabel, in twee kolommen gedrukt, bestaat uit 74 bladen, waarvan 1-6 en 67-74 niet genummerd zijn, maar 7-66 wel, nl. als: fol. 1 - fol. lx. Op | |
[pagina 173]
| |
fol. lix b vindt men het volgende colophon: ɑ Impressum Brixie per Angelum Britannicum anno dn̄i .M. cccccxi. die. v. Nouembris. Merkwaardiger wijze heeft dit boek van den Regel van Sint Augustinus niet anders dan den titel: het bevat eigenlijk eene uitvoerige levensbeschrijving van den grooten kerkvader, en kleinere van eenige andere heiligen. Dat ik achter deze kleinigheid gekomen ben heb ik weer te danken aan de dienstvaardigheid van den heer J.W. van Leeuwen, die, gelukkige bezitter van een exemplaar van dit zeldzame boekje en met mijne studie over den Regel van Sint Augustijn bekend, het ten gebruike afstond. Hem zij daarvoor nogmaals de verzekering mijner erkentelijkheid gebracht.
Leiden, 24 Juli 1894. Willem de Vreese.  |
|
