Het Belfort. Jaargang 8

[p. 325]

Driemaandelijksch overzicht.

Kunst en letteren.

Millet en Israëls. - Belangwekkend niet waar, een oordeel van Israëls over de schilderijen van Millet? Het staat te lezen in den Catalogus eener tentoonsteiling onlangs in Pulchri Studio te 's Gravenhage geopend: ‘Hn heeft bewezen, dat elke manier, die door den kunstenaar geschikt wordt bevonden, om zich te uiten, voor hem de ware is, en dat men geene rekening behoeft te houden met wat anderen voor noodzakelijk hebben geproclameerd... Begrijpt men wel den afstand, door Millet afgelegd, van zulke studiën als zijn eerste waren tot op werken, als men hier van hem zal bewonderen? Voelt men niet, hoeveel er is omgezet in het hoofd van den kunstenaar, die, beginnende met de zuiverste traditiën, eindigt met de meest vrije en zelfgevonden uitingen van zijn geest, zoo zelfs, dat men geneigd is te beweren, dat geene school, welke ook, in zijn werk zichtbaar is, en dat de bewondering van geen groot meester daarop van invloed is geweest.’ (Vl. School.)

Emile Verhaeren. - In de Revue Générale van Januari vonden wij het letterkundig portret van Emile Verhaeren. De beoordeelaar bewondert de kracht waarmede de dichter zijne gevoelens en waarnemingen uitdrukt, maar hij keurt al die nieuwigheden at waarmede de modernisten in hun schrijven pralen. Wij, van onzen kant, moeten ons verzetten tegen de scheldwoorden en de valsche betijgingen, waarmede de dichter onze buitenlieden bezwaddert in zijn eerste werk, les Flamandes.

Nieuwe strekking in de Letterkunde. - E.H.H. Hoornaert schreef in het Magasin littér. van Januari eene studie over de nieuwe denkbeelden die men in de letterkundige beweging onzer dagen kan waarnemen. De overdreven en bedorven natuurbeschrijving van Zola en andere vrijdenkers wordt verlaten. De keuring volgens het stelsel van Taine vindt geen bijval meer. Men keert terug naar het oorbeeld, naar verhevener denkbeelden, welke men in vrije en nieuwe vormen poogt in te kleeden. ‘In dezen toestand betaamt het dat men meegaande worde over zaken van vrij onderzoek. Indien de kunstenaars met eenigszins christene gedachten bezield, nieuwe kunstvormen zoeken, moet men deze a priori niet veroordeelen. De Kerk is niet meer vijandig aan allerhande uitingen der kunst, als aan de verschillende vormen van bestuur.’

Möser. - Pol de Mont ontleedt in de Dietsche Warande ('93 n^o 1) de werken van den Duitschen lierdichter Albert Möser. ‘Het is mijne overtuiging, besluit hij, dat Möser met hoofd en

[p. 326]

schouder boven de mannen der zoogenaamde Tageslyrik in Duitschland uitsteekt.’ De beoordeeling van Pol de Mont wordt in den laatsten dichtbundel van Möser overgedrukt.

Hélène Swarth. - ‘De lezer zoekt te vergeefs in die 286 blz. van Poëzie naar een woord van troost, van bemoediging, van opbeuring, terwijl overal de vertwijfeling doorschemert.’ (D. Warande.)

Balaguer. - Dr Johannes Fastenrath vertaalde in schoone Duitsche verzen, de machtige Katalaansche Trilogie van Victor Balaguer, die vergeleken kan worden aan de Burgraves van Victor Hugo. Zij heet de Pyrénëen en schetst in grootsche tafereelen, gebeurtenissen uit den oorlog tegen de Albigensen, welke de dichter verdedigt.

Schaepman. - Van Schaepman verschenen bij C.L. van Langenhuysen, te Amsterdam, ten prijze van fl. 1.50 de Verzamelde Dichtwerken. De bundel is versierd met een portret, door Jan Veth geteekend.

Natuurbeschrijvingen. - E.H.A. Joos schreef in het Kath. Onderwijs van Februari eene schoone letterkundige studie over de natuurbeschrijvingen. Hij deelde eene belangwekkende bladzijde mede van Sainte-Beuve, waarin deze aantoont hoe de welgekende Zwitsersche schrijver Töeffer, zoo aantrekkelijk door zijne fijne en dichterlijke beschrijvingen, de oude Vlaamsche schilders navolgde. Mogen alle schrijvers tot het volgende besluit komen: ‘Wij gaan in onze natuurbeschrijvingen, onze Vlaamsche schilders navolgen; wij ook willen chercheurs de choses à exprimer worden, van chercheurs de choses à copier die wij vroeger waren; wij zullen in ieder tafereel het gedacht pogen te vinden dat er uit straalt, en het in verband brengen met onze helden.’

Emile Claus. - De Vlaamsche School, n^r 1 van dit jaar, drukt eene beoordeeling over de tentoonstelling die Claus van eenige zijner werken opende in de Galerie Moderne te Brussel. ‘Steeds zoeken naar nieuwe wegen en nieuwe middelen, steeds veranderen en verbeteren is eene behoefte voor den waren kunstenaar. Het grootste onheil dat hem overkomen kan is: het briefje te vinden en alles te vervaardigen naar hetzelfde recept, onveranderd en onbewogen; verstokt en veisteend, en volhardend in de boosheid; dit deed Claus nimmer...

Voor wat Coloriet betreft is Claus uitstekend in zijne sneeuwgezichten; zijne najaarszon, die te Gent tentoongesteld was, is eveneens merkwaardig in dit opzicht. Deze schilderij was, na zijne Windbui een tweede stap in eene nieuwe richting; de derde stap is zijne Winterzon, welke echter, ondanks al de hoedanigheden die het doek bezit, niet vrij te pleiten is van overdrijving, terwijl zijne Boorden der Lei, zijn Wilgen en enkele andere, dank aan eene soort van pointillage, erg flikkeren. Dat is geene trilling van licht en dampkring meer, het slaat bijna over tot eene aardbeving en storm in de lucht. Als de kunstenaar het wil laten stormen, nochtans, beschikt hij over andere middelen, zooals bewezen wordt door hooger gemelde Windbui...’

Julius Wolff. - ‘Julius Wolff, de ook hier te lande gekende Duitsche dichter wiens Rättenfanger en Wilde Jager zulken welverdienden bijval gevonden hebben in de letterwereld, liet onlangs een nieuw klein epos verschijnen, getiteld der Fliegende Holländer en waarvan dus de beroemde legende het onderwerp uitmaakt’. (Vlaamsche School.)

[p. 327]

Zingende Vogels. - Het 3^de stuk van Pol de Mont's Zingende Vogels is bij Winand Klock, te Hasselt, van de pers gekomen. Van den verzamelaar zelf en van talrijke oudere en jongere medewerkers bevat het, zooals de voorgaande nummers, puike bijdragen in dicht en proza.

't Daghet in den Oosten geeft eene lezenswaardige bijdrage over woordafleidkunde, en een lief volksliedie, de drie Ruitertjes, waar het bekende thema in behandeld wordt van de jonkvrouw die van den ridder verstooten wordt als ze arm is, maar hem op hare beuit verstoot wanneer ze tot rijkdom gekomen is.

In de Nederl. Dicht- en Kunsthalle zet Gust. Segers zijne Vondel-Studiën voort met eene verhandeling over Vondel als Treurspeldichter. De eerste aflevering van den jaargang 1893-94 bevat bovendien onder de rubriek Boekennieuws, besprekingen van Wazenaar's laatste werk: Een Officier geworgd in het Belgisch leger, - van Van Steenweghen's: In 't groote Duitschland, en O. Wattez': Uit het Kinderleven.

De Januari-aflevering Vlaamsche Kunstbode heeft ons vooral geboeid door hare artikels over de Kloosterbibliotheken in de Middeleeuwen (D. Willebrord van Heteren) en de Mededeelingen van J. Broeckaert over Rederijkersgedichten der 16^e eeuw. Ook dient aangestipt te worden een schoon sonnet van Dr. Eug. van Oye: De Mensch.

Over C. Huygens en Dr. Worp's nieuwe uitgave van Huygens' Gedichten, schreef Dr. Willem de Vreese in 't Nederl. Museum eene hoogst leerrijke bijdrage.

Biekorf. - In het 3^e nummer van Schrikkelmaand worden eenige verzen overgedrukt uit De Sedighe Apologiën van Pater Olivier à S. Anastasio (1666):

Het muisken kwelt den olifant,
de haan den fellen leeuw vermant,
de vliegen kwellen peerd en koe, enz.

En daarna de vraag: Of er iemand weet hoe de haan den leeuw overmant?

Men heeft hier blijkbaar met eene fabel-overlering te doen. In Vondel's Warande der Dieren (Uitg. Van Lennep en Unger), luidt de 114^e fabel als volgt:

De Leeuw, den Haen en den Ezel.

Den hoogh verheven Leeuw vermoeyt van 't stadigh jagen,

Vont eenen Ezel staen, verloomt door 't sacke draghen,

Daer bij een Lombaertsche Haen, die door zijn luyd gekraey.

Den trotsen Leeuw verschrikt, dat hij met eenen draey Sich op der vlucht begeeft.....

Gelezen ook in de Dietsche Stemmen het slot eener boeiende bijdrage van den heer C. Lecoutere, een bekende voor de lezers van 't Belfort, over: een nieuw boek over het Mahâbhârata.

Wetenschappen.

De minst beschaafde Volkeren. - 't Is een dogma bij sommige geleerden dat de wilde volkstammen, de minst beschaafde volkeren,

[p. 328]

nu, den voormaligen toestand van het menschdom verbeelden en dat onze voorouders, menschen waren even weinig ontwikkeld en beschaafd als de wilden. Het stelsel van den vooruitgang, niet waar, rust op die bewering als op eene steenrots?... Welnu, de geleerden die naar geene woorden, naar geen voorbedachte stelsels uitzien, en de wilde volkstammen met onbevoordeelde oogen en niet door den bril van het rationalism aanschouwen, vinden bij de wilden overblijfsels eener vroeger meer ontwikkelde beschaving en ontdekken op hunne lippen eene taal die een verachterd volk met zou kunnen maken, eene taal die dikwijls zoo fijn en zoo volmaakt is als deze van Athenen en Rome. Dat zijn zekere geleerden verplicht niet te weten of bij hunne lezers te verzwijgen. (R. des Q. Scientif. Januari '93).

Betwiste vraagstukken. - Welke zijn de vraagstukken die heden met drift besproken worden? 't Zijn de voortteling van zelfs, de ontwikkelingsleer, de mensch van het derde aardkundig tijdvak, de afstamming des menschen van den aap, de wilde levenswijze der eerste menschen. Indien ge daarover in duidelijke woorden het antwoord der zuivere wetenschap begeert, door een geleerden en bevoegden man, door een knappen schrijver opgesteld, lees het boek van M. de Nadaillac, le Problème de la Vie (Parijs, G. Masson).

Hans Memlinc. - Biekorf wijdt eene studie aan het dagboek van Romboudt de Doppere, onlangs leden door de maatschappij, l'Emulation uitgegeven; daarin komt het volgend merkwaardig uittreksel over Hans Memlinc: ‘Den elftsten van Augusti (1494) stierf te Brugge Meester Hans Memmelinc, die toen ter tijde als de bekwaamste en de uitmuntendste schilder van geheel de christene wereld bekend stond. Hij was kerkomstig uit Mainz, en wierd te Brugge begraven in Sint-Gillis’. Daarmede is het nauwkeurig tijdsti van den dood van Memlinc gekend.

Jephté. - D^r Van Hoonacker verdedigt in het Muséon van Januari de meening dat de dochter van Jephté aan Jehovah wierd toegewijd, offerande die gebeurde door het opdragen van een zinnebeeldig brandoffer, in de plaats van den persoon die van zijnen kant aan Jehovah bleef toegewijd. De schrijver toogt hoe de toewijding van den persoon en de opdracht van een zinnebeeldig brandoffer, om die toewijding te beteekenen, geheel wel door de korte woorden konden uitgedrukt worden: Jephté slachtofferde zijne dochter.

Nederlandici. - Men heeft wel Nederlandicus, zegt H. Logeman, maar waar blijven de afleidingen op ist, isme, istiek, istisch enz. die de beoefenaars der Nederlandsche philologie kunnen noodig hebben om hun vak aan te duiden? Hij stelt voor de volgende woorden in te voeren: Batavisme, Batavist, Batavistisch en Batavistiek!... Laat hem maar batavieren!

Baskisch. - De Basken zouden na 't gevecht van Roncevaux het lied van den zegepraal gezongen hebben. Dat lied, het lied van Altabizcar was enkel een voortbrengsel van wetenschappelijk bedrog.

Klanken en kleuren. - Te Edinburgh verscheen dezer dagen een belangrijk boekske, Colour-melodies. De heer Mcsagan lost daarin de reeds zoo dikwijls besproken vraag op betreffende het wedergeven van kleuren door klanken. Hij is er, na veel arbeid, in geslaagd een sonnet te schrijver, waarvan de klanken geheel den indruk geven van een regenboog.

J. Cl.