Het Belfort. Jaargang 8

[p. 75]

Driemaandelijksch overzicht.

Kunst en letteren.

Pélléas en Mélisande - Even als vele tijdschriften ontleedt de Ned. Spectator het tooneelstuk van Maeterlinck Pélléas en Mélisande. De ontleding is voorafgegaan van het volgend oordeel: ‘In een tijd dat er een storm opgaat tegen het conventioneele tooneelstuk, met zijn min of meer romantische inkleeding, kunstige bewerking en geleidelijke ontknooping, - dat als hoogste eischen gesteld worden waarheid en realiteit, en voor alles gevorderd dat het drama geve een tranche de la vie; - te midden van al het strijdrumoer der jongeren om die meening als de eenig-goede ingang te doen vinden, en waarbij de namen van Ibsen, Hauptmann, Zola en eenige anderen als stormrammen dienst moeten doen, - komt hij opeens, geheel onverwacht, als zelfbewust artiest met een heel andere kunst, met zijn kunst....

En zooals het altijd gaat, men ziet elkaar verbaasd aan, haalt de schouders op, fluistert of mompelt fumisterie, tracht een tijd lang te negeeren of nog dommer brutaal te denigreeren, tot langzamerhand de overtuiging veld wint, dat men niet alleen met iets ongewoons, maar tevens met iets buitengewoons rekening heeft te houden.

Zoo heeft allengs de jonge Belg ook zijn weg gemaakt, en op dit oogenblik zijn alleen de onwetenden of verstokten nog in staat de eigenaardige beteekenis van zijn werken te loochenen....

Met Maeterlinck zijn wij opeens terecht gekomen niet alleen weer midden in het romantisme, maar ook in het symbolisme. Toch is het symbool bij hem niet de hoofdzaak; met andere woorden, hij stelt het niet voorop, gaat er niet van uit. Het is als het ware de vrucht, die rijpt uit de schoone bloesem zijner kunst. Zelf heeft hij het duidelijk gezegd:

Je ne crois pas que l'oeuvre puisse naître viablement du symbole; mais le symbole naît toujours de l'oeuvre si celle-ci est viable.

Twee soorten van symbolen onderscheidt hij:

L'un qu'on pourrait appeler le symbole à priori; le symbole de propos délibéré, il part d'abstraction et tâche de revêtir d'humanité ces abstractions....

[p. 76]

Tegenover deze symboliek met voorbedachten rade stelt hij de andere, de veel hoogere. En ik acht zijne verklaring even merkwaardig als scherpzinnig, en tevens een nuttige waarschuwing voor hen, die geneigd zouden zijn voor het symbolisme school te maken.

L'autre espèce de symbole serait plutôt inconscient, aurait lieu à l'insu du poète, souvent malgré lui, et irait presque toujours au-delà de la pensée: c'est le symbole qui naît de toute création géniale d'humanité, le prototype de cette symbolique se trouverait dans Eschyle, Shakespeare, etc.

Door het noemen van deze namen toont hij dat ook voor hem het algemeen-, het eeuwig-menschelijke hoofdzaak blijft. De met elkande in strijd gerakende menschelijke hartstochten veroorzaken het conflict, dat den dramatischen toestand in het leven roept, (29 Oct.)

Vondel en du Bartas. - A. Hendriks promoveerde met een proefschrift over den invloed van den franschen dtchter du Bartas op Vondel.

L. Delbeke. - Met belang gelezen in het Mag. littéraire eene studie van den jeugdigen schilder Maurits Bekaert over de schilderijen van L. Delbeke in de halle van Ieperen.

Hèlène Swarth. - Hèlène Swarth heeft de schoonste gedichen gezocht uit hare vier laatste bundels: Beelden en stemmen, Sneeuwvlokken, Rouwviolen en Passiebloemen en bij deze bloemlezing heeft zij een aantal nieuwe gedichten gevoegd. (Poëzie, Amsterdam Van Kampen en Zoon) ‘Bij de dichteres geen streven naar beschrijven of angstvallig detailleeren. In enkele woorden, rhytmen en klanken geeft zij uiting aan de aandoening die haar doortrilt, en door het wekken van een soortgelijke aandoening in ons, brengt zij ons in een stemming welke ons ontvankelijk maakt voor den weerslag van de door haar ontvangen indrukken. Hélène Swarth is een meesteres in het tot beeld maken, in het verbeelden van zulke indrukken.’ (Ned. Spectator 12 Nov.)

Oordeelkunde. - Het zesde deel der Impressions de thêatre van J. Lemaître is te Parijs bij Lecène en Oudin verschenen (prijs 3,50 fr.).

De Spiegel. - Te Berlijn is, in het Thomas-theater, het in den driejaarlijkschen prijskamp bekroonde drama Een Spiegel van Nestor De Tière, opgevoerd. Het publiek heeft de eerste bedrijven geestdriftig toegejuicht, doch in het derde bedrijf het negende tooneel, waar Daniel Elvier van eenen voor hare eer gevaarlijken stap wil terug houden, niet verstaan. (D. Warande.)

Van Vloten. - Bij Tjeenk Willink te Zwolle wordt er eene goedkoope uitgaaf bezorgd van D^r Van Vloten 's verdienstelijke bloemlezing: Neerlands Dicht en Ondicht der negentiende eeuw.

[p. 77]

E- de Goncourt. - Gij weet wellicht niet, beste lezers, dat E. de Goncourt, reeds in 1856 eene novelle schreef, Armande, in den trant van het realism. Van eene teringlijderes die weldra zal sterven, wordt er daar gezegd: Après cela, qu'elle frappe au monument, ça m'est totalement inférieur. Une femme en mi-mineur, qui couche avec de l'huile de morue, et poussive comme un fiacre....’ Reeds in 1856!... Dentu herdrukte deze novelle in zijne verzameling van diamant-uitgaven.

Schilderkunst. - Leest in de Vlaamsche School van Nov. en Dec. het artikel van Pol de Mont over het gewezen Salon van Gent.

Heine. - Gij meendet, beste lezer, dat H. Heine evengoed beslegen was in 't Fransch als in 't Duitsch, zijn moedertaal. Daar is niets van. Hij schreef in het Duitsch de Fransche werken die hij onderteekende en ze waren door zijne vrienden vertaald. (Mag. litt. 15 Sept.)

Maeterlinck. - ‘Het toeval heeft gewild, dat Huret op zijne litteraire rondreis ook den onvermoeiden socialistischen agitator Duc-Quercy heeft ontmoet, te Gent, waar hij heen was gegaan om Maeterlinck te interviewen. In een Vlaamsch cabaret, ontspon zich tusschen Duc-Quercy en Maeterlinck een gesprek. dat ik eenigszins verkort zal weêrgeven. De eerste verklaarde niet te begrijpen, waarom de beste schrijvers van dezen tijd, onder voorwendsel van zuivere kunst te willen maken, zich buiten de socialistische beweging stellen. Zal hun werk blijvende waarde hebben, dan moet het de afspiegeling zijn van den geest van den tijd, waarin het ontstond. Het socialisme nu omvat tegenwoordig alle uitingen van de menschelijke gedachte.

Maeterlinck - zooals te verwachten is van een schrijver, in wiens werken personen en gebeurtenissen los zijn van tijd en plaats - Maeterlinck meent, dat litteraire kunst, al kan zij zich ook niet geheel onttrekken aan den invloed van tijd en omgeving, toch er naar streven moet zich los te maken van de toevalligheden der beschaving van het oogenblik. Een beeld van een bepaalden tijd zal bovendien noch steeds belang inboezemen, noch steeds begrepen worden. Als men b.v. aanneemt, dat de maatschappij binnen duizend jaar zoozeer veranderd is, dat de mijnwerkers niets meer te verlangen hebben, wat zullen dan de geslachten die in het jaar 3000 of 4000 leven, nog begrijpen van de beroemde woud-scène, de vergadering der mijnwerkers in Zola's Germinal?

Toegegeven, maar wordt er wel ooit litterair werk gemaakt, dat in alle eeuwigheid belang zal inboezemen?

Zeker door hen, die in beeld hebben gebracht, wat het menschelijk hart ten allen tijde met vreugde of met smart zal aandoen: door Homerus, Aeschylus, Shakespeare.

Homerus geeft Duc-Quercy aan Maeterlinck cadeau; Aeschylus, Shakespeare, nu die laat hij nog gelden, maar dat men nog

[p. 78]

leest, komt alleen hierdoor, dat de beschaving van hun tijd niet zoover van de onze af staat. Over eenige duizenden jaren zal men ook hen niet meer begrijpen. Verder ontkent hij, dat er menschelijke aandoeningen zijn, die ten allen tijde dezelfde blijven; zij veranderen met de maatschappelijke inrichting.

Maar, werpt Maeterlinck hem tegen, liefde, jalousie, toorn...’ (Ned. Spectator.)

Jacinto Verdaguer. - Onze lezers weten dat er vroeger eene onteding der vermaarde Atlantida van Verdaguer in ons blad verscheen. De eerw. H. Brouwers zal dit epos in het Nederlandsch vertalen hetwelk Pol de Mont bespreekt in dezer voegen: ‘Overtreft de schrijver zelf de meeste Catalaansche, Spaansche en Portugeesche poëten, door de wonderbare pracht en den onuitputtelijken rijkdom zijner kleuren, door de aangrijpende grootschheid van beschrijvingen, als daar zijn de Hof der Hesperiden, de Brand der Pyreneeën, de Verdwijning, ook het onderwerp bezit hoedanigheden, om de belangstelling in de hoogste mate te prikkelen. Aan twee groote ideeën, zegt ongeveer Tolra, dankt het Catalaansch epos zijn bestaan: het hangt in de eerste plaats, een tafereel op van eenen historischen tijd, zooals deze zich volgens de aloude overleveringen voordoet; den mythus van Hercules, den tocht dezes helden van de verbrande Pyreneeën tot de rots Calpe, die, door zijne knots getroffen, aan de wateren der Middellandsche Zee eenen doortocht biedt, opdat zij het zoogenaamde Atlantische grooteiland overstroomen en verzwelgen; de redding van de koningin Hesperis door Hercules, die haar naar Spanje voert, alwaar zij moeder zal worden van de legendarische helden, die de oudste en grootste steden stichteden, en aan verscheidene koninkrijken hunnen naam gaven; - zulke rijke stof behandelt de dichter in tien zangen van zijn uitgebreid gewrocht. Hij doet echter meer: bij middel van eene gelukkige kunstgreep, bindt de schrijver aan zijn eigenlijk verhaal de herinnering aan een ditmaal, degelijk historische gebeurtenis: de reis van Columbus. Men ziet het duidelijk! Door keuze en aard der stof sluit zich la Atlantida aan, bij al die grootere voortbrengselen van het dichterlijk genie, waarvan het bestaan onafscheidbaar aan dat van eene natie of een geslacht gehecht is. Niet meer gewicht kan, voor de Grieken de Ilias, voor de Romeinen de Aeneis hebben opgeleverd!... ’ (Dietsche Warande V n^o 5.)

Met genoegen lazen wij ook in de Verslagen der K. Vl. Academie de heerlijke rede door E.H. Brouwers uitgesproken. Met geestdrift schetst hij al de werken van Jacinto Verdaguer o.a. ook Patria, ‘een bundel gedichten, meesterstukken, alle bezield door de ware verhevene, noch rechtsch, noch linksch overdrevene, maar alleszins christelijke heldhaftige bijzondere en algemeene vaderlandsliefde.’ Hij verhaalt ook iets dat ongelooflijk zou zijn... in Vlaanderen: ‘Voor den overheerlijken lierzang aan Barcelona, liet de Stadsregeering twee groote gouden gedenkpenningen slaan ter eere van den Dichter. Ze

[p. 79]

liet 100,000 exemplaren van dat gedicht drukken en ronddeelen aan de kinderen der scholen. De Cataloenjers der Philipijnsche eilanden zonden eene lauwerkroon van geslagen zilver, een kunstjuweel dier landen naar Europa en boden ze den Dichter ten huldebewijs.

Gittens. - De Vl. School drukt in de beoordeeling van het lyrisch treurspel, Karel van Gelderland, het volgende: ‘Wanneer eenmaal de wereldlitteratuur met een tooneelwerk van een Nederlander zal mogen prijken, dan zal 't de naam van Gittens wezen, dien men op alle schouwburgen zal toejuichen, dat is onze vaste overtuiging.’

Vondel en Milton. - M. Edmundson beweert de eerste en de eenigste te zijn die tusschen Milton en Vondel eene volledige vergelijking heeft gemaakt en in alles getoond wat Milton aan Vondel verschuldigd is. E.H. Brouwers heeft bewezen dat hij dit vraagstuk langs alle kanten had verhandeld, van in de jaren 60, in redevoeringen op congressen uitgesproken en artikels 't zij in de Dietsche Warande, 't zij in boekdeel verschenen. (Verslagen der K. Vl. Academie '92 bl. 253.)

Millet. - Met aandoening lazen wij in het Magasin littéraire van 15 Nov. eene studie van A. Dutry over den volksschilder, den nu zoo vermaarden kunstenaar Millet... Waarlijk hij schilderde als een eenvoudige, Vlaamsche schilder die de echte natuur opmerkt en gevoelt.

Wetenschappen.

Kanunnik Andries. - De maatschappij l'Emulation van Brugge heeft in hare jaarboeken het leven van Kanunnik Andries uitgegeven, opgesteld door Kanunnik De Leyn. Hetgene vooral uitschijnt in 't leven van dezen grooten vaderlander, 't is dat hij door zijne oudheidkundige opzoekingen zooveel goed gesticht heeft. In 't verleden ligt het heden, was waarheid voor dien geleerden navorscher, voor dit groot en bewonderenswaardig karakter.

De Halle van Ieperen. - Onze medewerker H. Meert schreef in de Vlaamsche School eene schoone bijdrage over de merkwaardigheden der stad Ieperen. Eene prachtige plaat vertoont de Halle die hij aldus beschrijft: ‘Het gebouw is een der zuiverste typen uit den eersten tijd van den spitsboogstijl. Nergens treft men een monument aan waar de vroege gotiek zich met zooveel edele soberheid openbaart. De indruk van het geheel is grootsch en rustig; men heeft hier de overladendheid niet, die in de stadhuizen van Brussel en Leuven den totaalindruk in den weg staat, noch de wanverhonding tusschen de hoogte van Halle en Belfort, welke te Brugge zoo onaangenaam treft. Eenvoud van lijnen en versiering geeft aan dat eerbiedwaardig monument iets edels, iets majestatisch, dat mij in geen ander zoozeer trof.’

Latijn. - Er was spraak in Duitschland een grooten Thesaurus

[p. 80]

linguae Latinae tot stand te brengen. Het schijnt dat dit wetenschappelijk werk niet zal uitgevoerd worden.

Nederlanders in Amerika. - Velen weten niet welke rol de Nederlanders in de Vereenigde Staten hebben gespeeld. Het Dietsch bestanddeel is vooral op den voorgrond getreden in het oude Nieuw-Nederland, het New-York van onze dagen, den Empire-state, den leidenden staat nog altijd. Leest daarover den Ned. Spect. van 17 Sept. laatstleden.

M. de Quatrefages. - In de laatste afl. van de Revue des Q. Scientif. staat er eene schoone bijdrage over de wetenschappelijke denkwijze van M. de Quatrefages nopens den mensch. 1^o Hij is vijandig aan de leering van de ontwikkeling der diersoorten, en verdedigt vooral de standvastigheid van het menschelijk geslacht. 2^o Hij meent dat al de menschen, hoe verschillend ook uit eenen enkelen koppel gesproten zijn. 3^o Hij denkt dat de eerste menschen in 't Noorden van Asia gewoond hebben, dat ze nadien gevestigd waren rond de groote bergen van 't midden van dit werelddeel, dat ze daar verschillend geworden naar alle streken verland hebben. 't Is wonder om lezen hoe de uitgebreide eilandzee van Polynesië bevolkt wierd.

Mercator. - Liefhebbers van aardrijkskunde, mogen niet nalaten in de Revue des Q. Scientif. eene schoone bijdrage te lezen over de aardrijkskundige werken van Mercator. Zij kunnen daar vernemen wat men in dit vak aan Vlaanderen te danken heeft. (Oct. '92.)

Bijbelkunde. - D^r Van Hoonacker laat nu in het Muséon eene studie verschijnen over de belofte van Jephtè.

Avesta. - Williams Jackson geeft eene spraakkunst uit van de taal van den Avesta; die taal wordt ter zelfdertijde met het sanskrietsch vergeleken; bericht aan de bijzondere beoefenaars van het Eranism.

Aryas. - Weerom nieuws aangaande de Aryas: de vermaarde taalkundige van Berlijn, Johann Schmidt, vond bij de Germanen eene telling steunend op het zestal. 't Zelfde stelsel was in voege te Babylonië. Van waar is het stelsel der Germanen herkomstig, 't en zij uit Asia waar de Germanen vroeger nevens de Semiten zullen gewoond hebben?

Folk-Iore. - De jongstverschenen afl. van den Grundiss der Germanischen Philologie handelt over folk-lore. Men vindt er nogtans niets anders dan de bloote opsomming der werken over volksliederen, sagen, spreekwoorden en raadsels. Niet alles wat in Zuid-Nederland het licht zag, wordt er vermeld.

J. Cl.