Het Belfort. Jaargang 7

[p. 72]

Boekennieuws en kronijk.

Een oude bekende in een nieuw gewaad. - Nu, ouder gewoonte, H.H. uitgevers, andermaal rekening houdende met de reeds ingetreden ‘lange avonden’ wedijveren in 't bezorgen van nieuwe uitgaven, doet zich voor menigeen de vraag op wat hij uit het vele ‘dat zich als der kennis’ making waard komt aanbevelen, zal kiezen, zonder dat de keuze hem straks kan berouwen.

Wel verre van mij te willen uitgeven voor bevoegd beoordeelaar, veroorloof ik mij, met inachtneme van alle bescheidenheid, de vrijheid met een enkel woord de aandacht te vestigen op een nuttig boek, dat reeds in zooverre op andre werken voor heeft, dat het een oude bekende is. Dit laatste wil niet zeggen, dat het verouderd is - voor het tegendeel zorgde de schrijver, de heer M.J, Koenen, die onder den titel Woordenverklaring een herziening of omwerking uitgaf - bij Dr Mijs te Tiel - van zijn reeds gunstig bekende ‘Sprokkelingen’, die nu na een drietal jaren nog eens ons worden aangeboden. Het behoeft zeker wel niet gezegd dat het tijdsverloop, dat tusschen den eersten en tweeden druk ligt, niet zonder invloed is gebleven op den inhoud van het werk, dat bevat: Aanteekeningen en beschouwingen, verklaringen en toelichtingen op het gebied der taal.

Een overzicht van 't geheel geven ons aanstonds de opschriften boven elk der twaalf hoofdstukken als: I inleiding, II een blik over het studieveld, III verklaring van woorden en uidrukkingen, IV iets over woordgrondig, V het leven van een woord, VI wijziging in de beteekenis der woorden, VII speling van het volksvernuft, VIII volksverbeelding en volksluim, IX vreemde woorden in 't nederlandsch, X wat sommige vreemde woorden beteekenen, XI hoe vreemde woorden soms ontstaan, XII woorden, uit vreemde talen overgenomen.

Ziehier wat den lezer op de ruim 200 pagina's van Koenen's nieuwste werk wacht. De schrijver heeft het genoemd een boek voor studeerende onderwijzers - ik geloof echter dat die grens wel wat erg getrokken is.

Ieder die belang stelt in onze taal en zich aan deze weten-

[p. 73]

schap wijdt, zal met vrucht en met genoegen dit boek ter hand nemen. Daar mijn bedoeling niet is een critiek te leveren, spreek ik niet over verschil van inzicht betreffende een woord als pekelzonde - dat misschien meer met het Latijnsche peccatillum dan het hollandsche pekel heeft te maken - en Engelsche ziekte of waar ik elders een kleine opmerking zou hebben te maken. Trouwens aan drgl. kleinigheden - gesteld het ongelijk aan de zijde van den geleerden schrijver ware - mag slechts een zeer ondergeschikte plaats worden ingeruimd waar het geldt de bespreking van een zoo uitnemend werk als voor mij ligt, een boek, dat ten zeerste iedre aanbeveling verdient en, dat ten volle een plaats verdient in de boekerij van ieder, voor wien nog beteekenis heeft het oude woord:

Bataven, kent uw spraak, en heel haar overvloed!

Groothuizen.

F.W. Drijver.

Christoffel Colomb, zijne betrekkingen met de Franciscanen. - Jubeljaar 1492-1892, door P. Fr. Ildefons \ erkindere, O.S Fr. - Gent, Drukkerij A. Siffer. Prijs fr. 1,00.

Gansch Amerika viert weldra het 400^e jubeljaar van zijnen



ontdekker, Christoffel Colomb! De geheele Christene wereld zal deel nemen in de vreugde! Rome werkt aan de zaligverklaring van den heldhaftigen man!

In alle talen worden zijn roem en deugd verheven; onze

[p. 74]

taalgenooten mochten niet beroofd blijven van de kennis van dien vromen held.

Het werk dat wij bespreken komt dus ter goeder ure en doet ons den held kennen in zijne goede en slechte dagen, omringd van vrienden en vijanden, maar standvastig in het katholiek geloof. Alhoewel de Goddelijke Voorzienigheid hem door onnaspeurlijke wegen geleidt en hem zelfs schijnt te verlaten, blijft Christoffel toch op den Almachtige betrouwen, en overtuigd dat zijn plan eene ingeving is van hier boven, zal hij het niet laten varen voor het verwezenlijkt is, al moet hij er door menigmaal den dood van nabij zien.

Zijn moed nochtans werd opgebeurd, de hinderpalen, die zijnen weg versperden weggeruimd door zijne trouwe vrienden de Franciscanen.

Zonder hen had hij nooit zijn doel bereikt.

Dit is het bijzonderste oogwit van den schrijver, die - zoo als hij zelf zegt - ‘geene nieuwe geschiedenis in het licht wil brengen over de wondere lotgevallen van den vromen held; enkel wil hij beter de mannen leeren kennen, die met Colomb voor de uitvoering van de heldhaftige onderneming streden, en met hem den roem der overwinning mochten deelen.’

Het boek is aantrekkelijk geschreven, vloeiend en eenvoudig en ongetwijfeld zal het met genoegen gelezen worden en door de meesters der scholen als prijsboek uitgedeeld worden.

De uitgever schijnt al zijne kunst in 't werk gesteld te hebben om het boek te drukken, 't is waarlijk een juweeltje; 't mag gerangschikt worden tusschen zijne fraaiste uitgaven!

P.V.P.

Beknopt overzicht van eenige punten der Staathuishoudkunde. - Lessen gegeven aan de leden van den Antisocialistischen Sprekersbond van Gent, door Arthur Verhaegen.

Ziedaar den titel van een boeksken van 83 bladzijden, dat onder de voogdij van den Antisocialistischen Werkliedenbond van Gent, van de pers komt.

Het boek bevat vier verdeelingen:

I.	Een kort overzicht der Staathuishoudkunde in het verleden.
II.	De liberale school van Staatshuishoudkunde.
III.	De socialistische school van Staatshuishoudkunde.
IV.	De christene school van Staatshuishoudkunde en haar programma.

Men ziet erin hoe verkeerd de liberale en de socialistische scholen handelen en hoe de christene school van huishoudkunde de ware is en alleen bij machte om den woeligen toestand, waarin de maatschappij verkeert, te bedaren.

Voor de werklieden is het een troost te zien dat, op het

[p. 75]

woord van den Paus, men meer en meer afbreekt met de leeringen, die den werkman als eene machien aanzien en behandelen.

Het boekje hopen wij in handen te vinden van iedereen; het is een catechismus, waarin de vragen en antwoorden staan aan de valsche profeten dezer dagen; het is een onmisbaar vademecum voor alwie zich met de maatschappelijke kwestie onledig houdt, en inzonderheid voor hem, die dit brandend vraagpunt in de meetingen wil bespreken.

Het boekje kost 50 centiemen en is te verkrijgen bij den heer Alf. Siffer, boekhandelaar, alhier.

De kanker onzer eeuw en de sociale Vlaamsche beweging, door V. van de Kerchove. - Afleveringen aan 10 centiemen, verkrijgbaar bij J. Herberigs, Drongenschenweg, 93, Gent, en bij alle dagbladverkoopers.

Dit werk behandelt de hedendaagsche kwaal der maatschappij in ons vaderland, hare oorzaken en de middels om die te keer te gaan. De ziekte onzer maatschappij bestaat in de armoede en de alleenwerking, vruchten der Fransche omwenteling van 1789; deze omwenteling verbrak alle banden tusschen de leden der maatschappij door het vernietigen der gilden, ambachten en neringen, waardoor elke mensch tot afzondering gedoemd werd. Door het verbeuren van goederen en eigendommen der gilden, ambachten en neringen, verviel het volk in armoede en bleef overgeleverd eenzaam aan zijne eigene krachten, en juist die afzondering en die armoede moeten noodzakelijk eene terugwerking doen ontstaan, die zich uiten zal door eene groote volksbeweging.

Die beweging, in Vlaamsch België, wil zij vruchten dragen, moet vaderlandsch zijn, het is te zeggen Vlaamsch.

Tien afleveringen zijn thans van dit werk verschenen, later, wanneer wij het geheel zullen kunnen beoordeelen, komen wij er op terug.

Vreugd en Rouw, twee gedenkdagen van de Mechelsche afdeeling van het Davidsfonds. Dit is een vlugschriftje uitgegeven tot herdenken van het aangenaam en verrassend bezoek van zijne Eminentie den Kardinaal op de algemeene vergadering van 10 November, en van de teraardebestelling van den eerevoorzitter der afdeeling wijlen Kanunnik Van Campenhout, plebaan deken van Mechelen. Het boekje bevat ook de merkwaardige lijkrede te dezer laatste gelegenheid uitgesproken door den heer Lodewijk De Koninck.

Ter zaliger gedachtenisse van Zeer Eerw. Heer L. Meersseman, bestierder van St.-Jozefsgesticht, Thorhout. - Gusten, verhaal uit den ouden tijd.

Twee lieve dichtboekskens van A. Mervillie, en te Brugge bij A. van Mullem gedrukt, 't eerste op 24, het tweede op 48 bl. in-8^o.

[p. 76]

Dit laatste draagt als bijschrift op het titelblad: ‘Tot nut ende genoegen van den Volke.’ Met evenveel, zoo niet met meer recht mocht die spreuke op het eerste werkje prijken De Dichter mag gerust zijn: het volk van Vlaanderen zal hem dan kbaar loven om zijn gemoedelijk woord en zijne diepgevoelige, vrome ziel. Niet zonder innige ontroering zullen de oud-leerlingen, de vrienden en kennissen van Z.E.H.L. Meersseman hunne eigene achting en liefde, hun eigenen rouw en hope wedervinden en genieten in het eerste werkje; en de kinderen, voor wie A. Mervillie ‘Gusten’ dichtte, zullen dat vertellingsken gretig lezen en geern leeren.

Buiten dien kring zal menige lezer misschien, met ons, den Dichter te streng en te kieskeurig vinden in het zuiveren van de taal; te weinig streng en keurig integendeel ten opzichte van de kunst.

Het Socialismus: zijne gronden onderzocht en zijne onmogelijkheid bewezen, door V. Cathrein S.J., uit het Duitsch vertaald door den eerw. heer L. Soens.

Deze vertaling van het merkwaardig werk van Pater Cathrein gaat verschijnen in het Jaarboek van het Davidsfonds, dat dezer dagen van de pers zal komen. Zij zal later ook afzonderlijk verkrijgbaar zijn voor 1 frank.

Het gewrocht van Pater Cathrein hoeft geene aanbeveling, het feit dat het in meest al de Europeesche talen reeds vertaald werd is welsprekend genoeg, en dat de overzetting in onze spraak gewetensvol, keurig en sierlijk zal zijn daarvoor hebben wij tot onderpand de puike studien welke de Eerw. heer Soens in het Belfort, in Met tijd en Vlijt en elders geleverd heeft.

Naar wij vernemen is de schrijver van zin, bij genoegzame ondersteuning, eene reeks Duitsche sociale werkjes in het Vlaamsch over te zetten. Het is immers in Duitschland dat het maatschappelijk vraagstuk het grondigst bestudeerd is geweest. Mochten de ijveraars op sociaal gebied, de werkmanskringen en al wie het goed meent met de toepassing der encycliek Rerum novarum, den toeleg van den bekwamen schrijver aanmoedigen en steunen.

D^r Am. De Vos. - De Kunstcredo, welken de heer D^r De Vos op het 1.1. letterkundig congres voordroeg, is verschenen. - Het Belfort meldde reeds een woord van deze ode aan de vergoddelijkte kunst. Het stuk, zooals wij zegden, is eene aaneensnoering van paarlen en diamanten; het bezingt hemelhoog de kunst om de kunst, in eene reeks opeenvolgende, welgeschaafde en fijngesmukte volzinnen. Het is eene schittering en eene flikkering zonder weerga, doch wij zouden er liever iets meer practisch in gevonden hebben.

De heer De Vos is de Nederlandsche taal zoo machtig als wie ook, en weinigen kunnen als hij de taal plooien, wenden, kneden en er uitmijnen al wat zij krachtig, beelderig en kernachtig bezit.

[p. 77]

Is verschenen bij Istas, drukker te Leuven, Het Leven van den Heiligen Aloysius van Gonzaga, naar de nieuwste bronnen, (met gravuren buiten den tekst) door R. Butaye. Pr. fr. 1,25. De volgende maand verschijnt eene recensie.

Biographisch Woordenboek der Noord- en Zuidnederlandsche Letterkunde, door J.-G. Frederiks en F.-Jos. Van den Branden. Amsterdam, J. Veen; Gent, A. Siffer. Prijs fr. 30,00.

De 15^e aflevering van dit standaardwerk is thans verschenen en met haar is deze uitgave volledig. Daar het gebruiken van een groot werk in afleveringen moeilijk is, heeft de uitgever het goed gedacht gehad een sierlijken en kloeken stempelband ter beschikking der inschrijvers te stellen aan fr. 2,75.

Onnoodig nog op het nut en de waarde van dit gewrocht te wijzen, het is onontbeerlijk voor alwie op de hoogte wil zijn van onze letteren en hare geschiedenis. Zuid-Nederland zoowel als Noord-Nederland zijn er in vertegenwoordigd door al hunne schrijvers, van de vroegste tijden tot nu, van de minst gekende tot de vermaardste, met den beknopten schets van hun leven en de lijst van al hunne werken.

Een welverdiende hulde moet er gebracht worden aan de verzamelaars, waarvan de eerste een Noord-, de tweede een Zuid-Nederlander is, om de moeite, de nauwkeurigheid en de geleerdheid waarmede zij zich van hunne bezwaarlijke taak gekweten hebben.

Onze dorpen en de sociale kwestie, door J. Sterck. Gent, A. Siffer. 160 bl Prijs fr. 1,50.

Het socialisme beloert onze dorpen, en met het oog op de uitbreiding van het stemrecht, zoekt het op den buiten zijne verderfelijke stelsels te verspreiden. Is men er bereid den aanval af te weren? Het is te betwijffelen, want maar al te veel heeft men rust gelaten waar rust scheen te zijn, en is het venijn bij velen onopgemerkt binnen geslopen. Beter is het de ziekte te voorkomen dan ze te moeten genezen.

In het werk van den heer Sterck vindt men nuttige en practische wenken om de ketterij van het einde der 19^e eeuw te voorkomen waar zij nog niet heerscht, en te bestrijden waar zij binnen mocht gedrongen zijn.

De taal is zuiver, doch de stijl, die vloeiend is, ware hier en daar beter wat min opgeschroefd.

Ten slotte: dit werkje is zeer aanbevelenswaardig en zal ontegensprekelijk veel nut stichten.

Te Brussel, bij Hayez, is van de pers gekomen, een hoogst nuttig boekje, geschreven door eenen letterzetter, dienstig, niet alleen aan zijne vakgenooten, maar ook aan letterkundigen. Wij bedoelen: Vade-mecum du Typographe, door Jean Dumont, en handelt over het gebruik van hoofd- en kleine letters, lees-

[p. 78]

teekens, accenten enz. Dit boek vervangt zeer wel het boek van Vincent, dat heden nagenoeg onvindbaar is.

Het Fondsenblad. - Het Brusselsch dagblad Het Land verdwijnt, doch zijne plaats zal niet ledig blijven want het wordt versmolten in het puike Fondsenblad van Gent. Met Het Handelsblad van Antwerpen staat het Gentsche blad aan het hoofd der Vlaamsche pers, niet alleenlijk om zijn groot formaat, zijn dagelijksch verschijnen met twee uitgaven, maar ook om zijne degelijkheid, zijne knappe artikelen, zijne belangwekkende briefwisselingen uit alle hoeken van het land, zijn rappen dienst van inlichtingen en zijne beproefde en verlichte vlaamschgezindheid.

Vlamingen, gij ziet hoe moeilijk het is een Vlaamsch orgaan, blad of tijdschrift, in het leven te bewaren, ondersteunt dus de pogingen van die, welke zich ontzeggelijk veel moeite en opofferingen getroosten, om, tot behoud van onzen landaard, van onze taal, van ons geloof en onze zeden, de Vlaamsche pers in stand te houden.

Samenwerking. - Het is tegenwoordig al samenwerking wat de klok slaat in de vlaamschgezinde bladen. Iedereen is voor de samenwerking, doch voor eenigen wordt men ketter of schismatiek op samenwerkend gebied, als men den Landsbond voorstaat, of als men durft vinden dat die of gene beter op zijne gangen zou hoeven te letten en beter zou doen b.v. Vlaamsch te spreken in den gemeenteraad van zijne stad.

Samenwerken, zelfs volgens sommigen onzer vrienden, bestaat in samen te werken met liberalen, doch samenwerken met katholieken onder een,..... dat is tegen de samenwerking!

Waarom zouden de katholieke Vlamingen onder elkander zich niet steviger vereenigen? De liberalen doen het wel; hier in Gent vormen de Vlaamsche liberale kringen éénen bond, en den 8ⁿ November laatst zagen wij te Antwerpen, en den 13 December te Brussel, de vergadering van den bond tusschen al de liberale Vlaamsche maatschappijen van het land.

Dus, zooals wij het in ons nummer van 7 Juli schreven, dienden al de Katholieken, vereenigd in het Davidsfonds, zich eerst en vooral aan te sluiten bij den Landsbond, en verder vereenigd en vertiendubbeld in kracht en macht bij het Nationaal Verbond.

Z.Z.

Koninkl. Vlaamsche Academie. - Decemberzitting. De eerw. heer Jan Bols wordt gekozen tot werkend lid, alsmede tot lid der bestendige Commissie van geschiedenis.

De heer Coopman leest eene beschouwing over de laatste aflevering van het groot Nederlandsch Woordenboek, uitgegeven in Holland, en welker opstellers een zeer groot getal technische uitdrukkingen, spreuken, enz., niet kennen, welke nochtans

[p. 79]

voortleven in den mond der bevolking van al de Vlaamsche provinciën.

Jhr. de Pauw brengt verslag uit over een fragment van een gedicht der XV^e eeuw, dat tot nog toe onbekend was. Het stuk is getiteld: ‘Spieghel der Sonderen’.

De Verslagen en Mededeelingen zullen dezer dagen de antwoorden bevatten op de weinig welwillende aanmerkingen, gemaakt tegen de Kon. VI. Academie door de Académie royale de Belgique.

Ten slotte wordt ter vervanging des heeren Roersch, de heer P. Willems gekozen tot lid der Commissie, die gelast is eenheid van terminologie te brengen in de Nederlandsche spraakleer.

Verzoekschriften. - Het regent er in de Kamers: eerst die uitgaande van den Nederduitschen bond van Antwerpen en als gevolg der vervlaamsching van het middelbaar onderwijs de gedeeltelijke vervlaamsching van het hooger onderwijs vragende; verder die op touw gezet eenerzijds door den Landsbond, anderzijds door het Nationaal verbond en recht eischende vóór de krijgsraden.

De manmoedige en krachtige houding van advocaat Adolf Pauwels vóór het beroepshof van Brussel heeft de rechtvaardige oplossing van onze taal vóór de beroepshoven verhaast, ongetwijfeld zal zijne niet min kloeke en krachtdadige houding ter gelegenheid van het schandaal dezer dagen gebeurd in den krijgsraad van Antwerpen, eveneens de zaak bespoedigen en ras tot een goeden uitslag leiden. De Vlamingen zijn dank verschuldigd aan den heer Pauwels.

Onzes dunkens ware de beste oplossing het afschaffen der krijgsraden voor alles wat de eigenlijke krijgsregeltucht niet betreft. Overigens mochten alle bijzondere rechtbanken afgeschaft worden om alle inbreuken tegen de wet te laten beoordeelen door de gewone rechtbanken. Krijgsraden, militaire hoven, handelsrechtbanken, jury's, werkrechtersraden, alles is superfetatie.

Davidsfonds. - Den 28 December l.l. was het wederom feest in de afdeeling Borgerhout, men stelde er als voorzitter aan den heer Peeters-Verellen, gouwschepene of lid der Bestendige afvaardiging der provincie Antwerpen.

Het Davidsfonds van Zele viert den 12 Januari de inhuldiging zijner feestzaal; 's morgens mis ter eere van Sinte Luitgardis, daarna wijding der zaal en eindelijk banket. Gesticht pas een jaar geleden, telt die voorbeeldige afdeeling reeds boven de 200 leden. Wilden al de afdeelingen de handen uit de mouwen steken zooals Zele, ver van onze inschrijvers te zien verminderen, werdt het getal dubbel.

Gent heeft zich ook weer toegelegd op het aanwerven van nieuwe leden, en op een paar maanden heeft die afdeeling met woeker herwonnen al wat zij door sterfgevallen, verhuizingen en ontslagen gedurende de laatste jaren verloren had. Haar ledengetal zal nu boven de 500 gaan.

[p. 80]

Vrede (Sint-Amands). - Het bekroonde lied met kenspreuk: ‘God, huisgezin, eigendon, vaderland’, is van den heer August Bultynck, hoofdopsteller van het ‘Fondsenblad’ en medewerker aan het ‘Belfort’. Onze beste gelukwenschen.

† Jozef-Donaas van Droogenbroeck, vader en Pieter-Eduard van Droogenbroeck, broeder van den heer J.-A. van Droogenbroeck, lid der K. Vl. Academie en dichter van Makamen en Ghazellen. - Mevrouw J.-P. van Dieren, weduwe van den grooten Vlaamschen uitgever diens naams. - Victor Jacobs, uitgelezen staatsman, die in de Kamer groote diensten bewezen heeft aan de Vlaamsche zaak. - Stas, beroemde Belgische scheikundige. - William Gorman Wills, welbekende Engelsche tooneelschrijver. - Paul Hunfalvy, Hongaarsche philoloog van groote verdienste en vermaardheid. - Ludwig von Roenne, Duitsch schrijver over bestuurlijk recht. - P. de Lapommeraye, befaamd Parijzisch tooneelcriticus. - Graaf van Bréda, medewerker aan L'Univers, onder den deknaam van Agreval.

† Mgr Freppel. Bisschop van Angers, geboren in 1827. Hij was een uitstekende redenaar en schreef onder andere: Les Pères apostoliques et leur époque (1850), les Apologistes chrétiens au 11^e siècle (1860), Saint Irénée et l'éloquence chrétienne au 11^e siècle (1861), Examen critique de la Vie de Jésus (1863) et des Apôtres (1863) de Renan, Origène (1868), le Panégyrique de Jeanne d'Arc, uitgesproken in de hoofdkerk van Orleans (1867). Hij werkte ook mede aan Le Monde.

† Mgr Janssen, de schrijver van het befaamde werk Geschichte des Deutsches Volkes. Dit meesterlijk gewrocht dat inzonderheid de geschiedenis behandeld van de 16^e eeuw met hare scheuringen op godsdienstig en staatkundig gebied, blijft ongelukkig onvoltooid, doch zal voortgezet worden door den bevoegden leerling van Mgr Janssen, den heer Pastor, hoogleeraar te Innsbruck. Zes boekdeelen zijn verschenen, het 7^e was bijna volledig en voor het achtste en laatste, dat den Dertigjarigen oorlog beschrijft, liggen de materialen kant en klaar. Het zijn deze 2 laatste deelen welke de heer Pastor met de gegevens van den schrijver zal doen verschijnen.