Het Belfort. Jaargang 5

[p. 364]

Edgard Tinel.

NIET alleen de redenaar, die in de Kamers, in gouwdag of meeting onzen taalstrijd voorstaat, of de dagbladschrijver, die zijne pen ten haren dienste stelt; maar ook de kunstenaar, die in de eenzaamheid van zijne werkkamer meesterstukken voortbrengt voor Vlaanderens verheerlijking verdient den lof van elken waren Vlaming.

En dan vooral mogen wij hem onze aanmoediging en onze dankbetuigingen niet sparen, als hij dezelfde godsdienstige gevoelens met ons deelt. Den andersdenkenden immers ontbreekt het zelden aan lofbazuinen, die hun talent aan de vier hoeken des lands verkonden; de katholieken integendeel blijven maar al te dikwijls door hunne eigene vrienden verwaarloosd.

Onder dit dubbel opzicht denken wij een niet onverdienstelijk werk te doen met den lezer eenige wetenswaardigheden mede te deelen over onzen grooten Vlaamschen toonkunstenaar, Edgard Tinel.

De Vlaamsche meester zag het eerste levenslicht te Sinaai in Oost-Vlaanderen, den 27^sten Maart 1854. Op achtjarigen ouderdom begon hij, onder de leiding zijns vaders, die het ambt van organist en schoolmeester vervulde, het klavierspelen te leeren. In 1863 vervorderde hij zijne studiën in het koninklijk Conservatorium te Brussel, waar hij de eerste muzikale grootheden zijns vaderlands: Brassin, Dupont, Gevaert, Kufferath, A. Mailly, Samuel, onder zijne leermeesters

[p. 365]

telde. Op dat tijdstip werden te Brussel twee broêrs met schoone stemmen opgemerkt, die als knapen solo's zongen in de groote concerten: de eene was niemand anders dan onze jonge toonkunstenaar.

In 1873 behaalde Tinel den eersten prijs in het klavierspel, en op het zelfde tijdstip gaf hij zijne eerste liederen uit. Hij was slechts drie en twintig jaar oud, toen aan zijne cantate: ‘De Klokke Roeland’ de prijs van Rome met eenparigheid werd toegekend. Volgde een ernstige studietijd, waarna hij met zijne ‘Tableaux symphoniques’, zijne ‘Kollebloemen’ en eene reeks andere werken te voorschijn trad.

De gevierde Lemmens zaliger, tijdens de eerste algemeene vergadering van het Davidsfonds te Leuven, op 3^den Juni 1879 gehouden, de uitvoering van Tinel's Kollebloemen hoorende, kon niet nalaten van den jeugdigen toonzetter te zeggen: ‘Waarlijk, dat kereltje zal verre gaan’.

Doch het was den grooten meester niet gegeven de volle verwezenlijking zijner voorspelling te beleven. In 1881 werd hij aan de kerkmuziekschool van Mechelen, waarvan hij de stichter en eerste bestierder was, door den dood ontrukt. Edgard Tinel werd hem als opvolger aangeduid. Sedert werd onze kunstenaar tot algemeenen toeziener der Vlaamsche muziekscholen bevorderd.

Edgard Tinel, alhoewel kunstenaar van eigen vinding en zelfstandig in de hoogste mate, is Wagneriaan in den vollen zin des woords. Zijn ‘Franciscus’ is eene toepassing der vormen van Wagner op het oratorio. Maar zijne gewrochten putten in zijn vurig geloof en zijne gehechtheid aan den katholieken godsdienst een leven en eenen gloed, die het koude en wijfelende protestantismus onmachtig is in de zelfde mate aan Wagners scheppingen mede te deelen.

Eene ongemeene vruchtbaarheid was steeds onzen

[p. 366]

toonkunstenaar eigen. In het begin zijner loopbaan gaf hij, op weinige maanden tijds, meer dan honderd zangen bij de dertig klavierstukken uit. Het valt niet in ons bestek Tinels werken afzonderlijk te bespreken of zelfs ze alle op te sommen. Eene grondige studie daarover ware nochtans voor België hoogst wenschelijk; immers, wij moeten het tot onze oneer bekennen, 's mans meesterstukken werden tot nu toe in den vreemde beter naar waarde geschat dan in zijn eigen vaderland.

Alzoo maakte zijne ‘Orgelsonate’ in Duitschland den grootsten opgang. Het is van haar, dat Frans Witt, voorzitter van het Ceciliaverein, verleden jaar in Beieren overleden, gezegd heeft, dat zij alleen met die van Beethoven te vergelijken is.

Zijne Bünte Blätter (klavier), in België minder bekend, beleven in Duitschland reeds hunne tweede uitgaaf.

Over ruim vijf weken werd te Stuttgart (Wurtemberg) zijn Te Deum voor mannenstemmen met orgel uitgevoerd. Zoozeer viel de toonzetting in den smaak, dat de maker daarvan ongevraagd eene geldzending (eeresoldij) ontving, wat alleen met de aanzienlijkste toonkundigen gebeurt.

Zijn ‘Polyeucte,’ die onlangs te Brussel zooveel bijval verwierf, dagteekent van vóór twaalf jaar. Doch sedert heeft Tinel de orkestpartij heel omgewerkt, en alzoo bracht hij een meesterstuk tot stand, waarvan de uitvoering èn op de leden van het orkest, èn op de toehoorders den diepsten indruk heeft teweeg gebracht. Het werk bevat: 1^o een openingstuk (ouverture), 2^o de droom van Pauline, 3^o de dans in den tempel van Jupiter, dans, die afgebroken wordt door de komst van Nearque en het omwerpen der afgodsbeelden. Daarna schetst de muziek ons den triomf van het christelijkelement.

Doch ontegensprekelijk de grootste en volmaakste schepping van den meester, ja, een der eerste kunst gewrochten, die de Vlaamsche muziekschool in deze

[p. 367]

eeuw mocht voortbrengen, is het oratorio Franciscus. De woorden zijn van L. De Koninck en werden in het Hoogduitsch overgezet door Elisabeth Alberdingk Thijm en in 't Fransch door Emma Tinel.

Het werk bevat drij deelen: Het eerste heeft voor titel: ‘Franciscus' leven in de wereld.’ Het tweede draagt tot opschrift: ‘Franciscus' kloosterleven.’ Het derde: ‘Franciscus' dood en verheerlijking.’ Het oratorio, geschreven voor Soli, Koor, Orgel en Orkest, eischt voor zijne uitvoering meer dan gewone krachten. Nochtans mochten wij dit kunstgenot herhaalde malen smaken en zelfs werd Tinels ‘Franciscus’ te Londen in de groote gemeentezaal van Westminster opgevoerd.

Wij laten hier een uittreksel volgen der beoordeelingen, die in bladen van verschillige landen en gezindheden over 's mans meesterstuk werden gemaakt.

‘Wij hebben hier met een grootsch en ernstig kunstwerk van uitnemenden stempel te doen. Daarom onze hartelijke dank aan den toonkunstenaar en een woord van dank voor den dichter De Koninck’.

Caecilia.

‘Het is een werk ter eere Gods, een met goud geborduurd prachtgewaad, kunstrijk geweven uit honderd duizenden verrukkelijke klanken om Sint Franciscus te verheerlijken. Maar het werk prijst ook den bescheiden meester, die een kunstgewrocht van den eersten rang in het leven riep.’

Th. Smid, S.J. in de Dietsche Warande.

‘L'oeuvre du musicien est de haute valeur. Elle doit être incontestablement rangée parmi les plus belles qui se soient produites dans notre temps.’

Flandre Libérale.

‘Franciscus erwies sich bei der Aufführung als eine epochemachende Erscheinung auf musikalischen Gebiete.’

Kölnische Volkszeitung.

[p. 368]

Deze enkele aanhalingen, welke wij zouden kunnen vermenigvuldigen, toonen genoeg, welken opgang Tinels oratorio in de muzikale wereld heeft gemaakt. De meester heeft zich daardoor eene roemzuil opgericht, die de tijd niet kan ondermijnen. Hij heeft tevens eene glansrijke perel bijgezet aan de kunstkroon van Vlaanderen, en daarom brengen wij hem hier onze openlijke en innige hulde.

Paul Bellefroid.

Candidaat in de Rechten.

Leuven, 10ⁿ April 1890.