Het Belfort. Jaargang 4

[p. 162]

De dranken van het Groot-Kartuizersklooster.
Legende uit de XIX^e eeuw.

PATER DOM GARNIER, uit het Groot-Kartuizersklooster, is dood!.. Den 10 Januari 1876 is de ouderdomsdeken der Paters Kartuizers gestorven, zachtjes, zooals hij geleefd had, in dit rustig verblijf, dat het orkaan der omwenteling vernield had en het geloof, in 1816, weer uit zijne puinen deed oprijzen.

Verscheidene dagbladen hebben hem eenige regelen vaarwel toegewijd; maar de verdiende lof, dien zij den overledene toebrengen, schijnt hem te veel persoonlijk de eer toe te kennen eener uitvinding, waarvan het eerste gedacht hem niet toebehoort, en aan welker naspeuring hij slechts zijne medehulp heeft verleend, onder den invloed van een' onbekenden uitvinder. Ik bedoel de dranken van het Groot-Kartuizersklooster, thans het eenige erfgoed der eertijds zoo rijke geestelijken en der armen, wier voorzienigheid ze zijn.

God speelt somtijds met 's menschens ontwerpen en vermaakt zich, de ijdelheid er van te doen uitschijnen bij middel van uitslagen, die het tegenovergestelde zijn dergene, welke men trachtte te bekomen.

Dom Garnier, die in de woestijn was gevlucht, denkende er den vrede en de vergetelheid der menschen te vinden, heeft, zonder het te weten, op aarde veel gerucht gemaakt, en zal door niemand vergeten worden. Inderdaad, dank aan zijn handteeken, gezet op al de flesschen, de lekkere voortbrengselen van zijn klooster inhoudende, was zijn naam europeesch, of liever wereldburgerlijk geworden.

Velen, men heeft het gezien, hebben hem de vaderschap toegekend van den zilveren, gouden of groenen godendrank, door

[p. 163]

de lekkerbekken zoo hooggeprezen: 't is eene misgreep, en hier wil ik zeggen hoe hij slechts een werktuig was.

Eenige jaren geleden was ik, te midden van den winter, voor vier of vijf dagen naar het Groot-Kartuis gegaan, ten einde het te bewonderen met zijnen hermelijnen mantel en zijne met diamant bedekte denneboomen....

Reeds meer dan eens had ik den wensch uitgedrukt de geschienis te kennen der vermaarde dranken, wier verschillige stalen mij - dank aan eene gulhartige gastvrijheid - niet gespaard werden. Ik was de waard der brave geestelijken. Vruchteloos had ik mij gewend tot den Eerwaarden Pater-Generaal. Vreemd aan het klooster ten tijde harer uitvinding, had Dom Karel Saisson mij geene de minste inlichting diesaangaande kunnen geven; doch, ten einde mij te bewijzen hoe hartelijk hij verlangde mij aangenaam te zijn, rees bij hem het goed gedacht op mij in rechtstreeksche betrekking te stellen met Dom Garnier, en hij leidde mij dadelijk in de cel van dezen laatste, die alleen mijne nieuwsgierigheid kon te vreden stellen, en met wien hij mij alleen liet.

Ziehier dus wat mij verteld werd.

Lang vóor de eerste omwenteling bezaten wij het geheim van ons ‘Elixir’, en nooit hadden wij ons op iets anders toegelegd, behalve de bewerking van gezegd voortbrengsel, toen, in 1825, of liever gedurende de twee daaropvolgende jaren - ik herinner het mij niet juist, maar ik was dan proefkloosterling - een speelreiziger - een apotheker - tot aan het Groot-Kartuis klom. Gedurende zijn bezoek hadden wij de gelegenheid den grooten cour van het klooster te samen door te gaan, en wij waren nevens eenen redelijken grooten stapel brandingsoverschotten, uit onzen distilleerhelm komende, toen de bezoeker, wiens aandacht op dit voorwerp geroepen werd door den sterken balsemachtigen reuk, die er nog uit kwam, zich bukte, er eene handvol van opnam, dat hij in de palm van zijne hand schudde, alsof hij het wande, en dan onmiddellijk onder zijne neusgaten stak.

- Maar waarom, riep hij uit, werpt ge dat weg?

- Omdat, antwoordde ik hem, wij er ons elexir hebben uitgetrokken, en die overschotten ons tot niets meer kunnen dienen.

- Tot niets?... Gij hebt ongelijk, hernam aanstonds mijn tegenspreker, terwijl hij, zooals hij het met de eerste had gedaan, eene nieuwe handvol caput mortuum - zoo noemde hij die overblijfsels van planten - opraapte en deed huppelen, en ze opnieuw aan het oordeel van zijnen reukzin onderwierp; gij hebt ongelijk, en ik ben er van overtuigd dat, met er een weinig wijngeest bij te voegen, gij er nog twee of drie smakelijke dranken zult uit trekken. Zoek de formulen, en ik verzeker u prachtige uitslagen.

Wij zochten lang; maar, twee jaren nadien, bezaten wij onze drie verkwikkende dranken: de witte, de gele en de groene.

[p. 164]

- En uw apotheker, hernam ik dan, hebt gij vernomen wie hij was? Ik ken u te goed, mijn Vader, 't is te zeggen de Kartuizers en de ambtenaren van uwe orde, om overtuigd te zijn dat in uw dankbaar hart onmiddellijk het gedacht is opgerezen hem te bedanken voor den u gegeven raad, en omdat hij u den weg toonde...

- Ach! Mijnheer, gij hebt gelijk zóo over ons te denken. Ons eerste gedacht is een gevoel van diepe dankbaarheid geweest, en overal hebben wij den man gezocht, wien wij zoo veel verplicht waren: wij zouden gelukkig geweest zijn den uitmuntenden dienst te erkennen, welken hij ons bewezen had. Wij zijn dus aan alle deuren gaan kloppen; de uitgestrektheid onzer betrekkingen in Frankrijk en in den vreemde, onze briefwisseling met de geestelijken, wij deden alles bijdragen, doch vruchteloos... Onze weldoener heeft zich aan onze dankbaarheid onttrokken; onmogelijk was het ons den bezoeker van 1825 te vinden...

- Zoo, gij kent hem niet?

- Eilaas! neen.

- Welnu! ik ken hem.....

- Och! Mijnheer, zijn naam, ik smeek u! Zeg ons wie hij is, en waar wij hem zullen vinden.

- Leid mij bij uwen Generaal; in zijne tegenwoordigheid, mijn vader, zult gij zijnen naam kennen.

Al loopende leidde hij mij door het klein klooster, opende de deur eener ruime wachtzaal en klopte twee maal zachtjes aan de deur van den eerwaarden Vader.

- Binnen, zegde eene zoete stem.

En weldra bevonden wij ons in het cabinet van Dom Karel.

- Welnu! mijn lieve gast, zijt gij te vreden? of begeert gij nog iets?

- Eerwaarde Vader, riep Dom Garnier met geestdrift uit, Mijnheer kent den apotheker!.....

- Wat zegt ge? Och! Mijnheer, zijn naam?..... Te vergeefs hebben wij hem aan de gansche wereld gevraagd, en wij zijn voornemens hem onze dankbaarheid anders als door woorden te bewijzen.....

- Ik weet zeer wel dat woorden voor u niet voldoende zijn, antwoordde ik, en eenieder weet het met mij. Nooit roepen de ongelukkigen vruchteloos uwe hulp in, en gij houdt u niet te vreden met degenen die zich aanbieden: ook deze die zich verbergen zoekt gij op.....

- Wij doen hierin slechts onzen plicht, fluisterde de grijsaard; immers wij zouden ons jegens God ondankbaar toonen, indien we niet een weinig goeds verrichtten..... Maar, ik smeek u, den naam van den weldoener onzes huizes?

- Welhoe, eerwaarde Vader, gij kent hem niet?

[p. 165]

- Neen! waarlijk neen!

- Herinnert gij u La Fontaine's fabelen?

- Een weinig..... Wat bedoelt gij?

- Herinnert gij u een treffend voorwerp, genomen uit de ‘Gedaanteverwisselingen’ van Ovidius, een klein meesterstuk, genaamd ‘Philemon en Baucis,’ stuk, dat zich in het vervolg der fabelen van den Braven Man bevindt?

- Ja.

- Welnu! dit stuk bevat eene groote misgreep, want het begint met een vers, dat gij drie honderd vijf en zestig maal per jaar leugenachtig maakt: Noch goud noch de grootheden schenken ons het geluk...

- Gij zijt een vleier..., doch wij nemen uwe uitlegging aan. 't Is waar! We zijn gelukkig voor God, die ons toelaat een weinig goeds te verrichten... Maar, nog eens, wat bedoelt gij?

- Jupiter en Mercurius, gekleed als twee pelgrims, waren aan de deur van Philemon en Baucis komen kloppen. Te vergeefs hadden zij in het gansche dorp de gastvrijheid gevraagd: het nederig huis alleen opende zich voor hen, en zijne bewoners kweten, ten voordeele der reizigers, al de plichten der menschlievendheid. Weldra opende een mirakel de oogen dier eerlijke menschen, die, op bevel van den meester der Goden, dezen op eenen nabijgelegen berg volgden, de verdelging huns dorpjes bijwoonden en hunne arme hut zagen veranderen in eenen tempel van marmer en goud, wiens altaren zij vroegen hun leven lang te mogen dienen. Dan smeekten de twee echtelingen Jupiter af, als laatste gunst, om te samen te mogen sterven; en gij weet, hoe, op zekeren dag, zij terzelfder tijd in eenen linde- en eikenboom vervormd werden.

- Maar, Mijnheer, ik zie niet.....

- Hoe dan, Eerwaarde Vader, gij ziet niet? Welnu! die bezoeker, dien gij zoo diep betreurt niet te kennen, die apotheker was niemand anders dan God zelve, die zich alzoo had verkleed om u de rijkdommen te komen weerschenken, welke de Omwenteling u ontnomen had, en die gij op eene zoo heerlijke wijze gebruikt...

De goede Pater was getroffen, en, na een oogenblik stilzwijgen:

- Ach! Mijnheer, riep hij uit, met een' zoeten glimlach, die legende is wel eene andere waard!.....

Gustaaf Vallier.

Vertaald door Jan Muyseleer, Aalst, October 1888.

De heer Vallier, ridder der Leopold's orde, oudheid- en penningkundige te Grenoble (Frankrijk) zal binnen kort een groot werk doen verschijnen, handelende over de zegels der Kartuizers.