De Beiaard. Jaargang 1

[p. 573]

Staatkunde

DE afloop der Statenverkiezingen moet voor de politieke vrijzinnigen wel eene bittere ontgoocheling geweest zijn. Als ooit een ministerie in de ongezochte gelegenheid is geweest, zich zelf tot vriend van het Nederlandsche volk en de vrijzinnige staatkunde aantrekkelijk voor de kiezers te maken, dan was het het zittend kabinet. Niettegenstaande de natie zich in de ure des gevaars hecht aaneen om de Regeering heeft geschaard, ondanks haar prijzenswaardig buitenlandsch beleid, nu reeds gedurende twee jaar, hebben volk en kiezers haar den rug toegedraaid. En aan de liberale partij is niet alleen niet het minste relief gegeven, doch in nagenoeg alle provincies en districten heeft zij terrein moeten prijs geven.

Daarentegen heeft de rechterzijde zich krachtig gehandhaafd, en kan zij zelfs op winst bogen. Helaas is het hoofdresultaat dezer verkiezingen, dat de sociaaldemocratie met den voornaamsten buit is gaan strijken. In sommige organen der katholieke pers wordt de dalende macht der liberale partijen en de wassende invloed der sociaaldemocratische voorgesteld als voor een niet onbelangrijk deel het noodlottig gevolg van een tactische politieke fout van eerstgenoemde. Door hun samengaan met de socialisten zouden zij hun vrijheid en onafhankelijkheid inboeten, de macht en het aanzien dezer laatste versterken en ten slotte zich zelf geheel laten overheerschen en van den troon stooten. Aldus wordt de vrijzinnige aftakeling min of meer aan politiek technische oorzaken toegeschreven. Niet volkomen terecht. Want de liberale politiek is niet in verval, omdat zij zich overlevert aan de sociaaldemocraten, maar omdat zij in zich zelve geen levenskracht meer heeft. Haar oude leuzen en oorspronkelijke idealen, in hoofdzaak opgekomen uit haar wijsgeerig systeem, zijn deels verwezenlijkt, deels onbruikbaar gebleken. Zij heeft niets groots meer te geven. Terwijl het maatschappelijk leven van alle kanten roept om hulp en ingrijpen en de verwezenlijking eischt van een

[p. 574]

gedachte, die de samenleving tot een harmonieus geheel zal weten te organiseeren, kan de vrijzinnigheid geen afdoende hulp beloven, minder nog bieden. Het liberalisme is ten ondergang gedoemd. De dragers van zijne idee zullen nog veel knap wetenschappelijk en legislatief werk kunnen doen, uitkomst geven aan den nood der tijden niet.

Het socialisme daarentegen presenteert een aantrekkelijk afgerond theoretisch stelsel. Zijn voorgespiegelde toekomststaat heet de verwezenlijking van orde en rechtvaardigheid. Als partij moge de sociaal-democratie praktisch tot heden weinig opgebouwd hebben, door haar scherpe en dikwijls juiste critiek, door haar hooge eischen is zij de middellijke oorzaak geweest van belangrijke sociale verbeteringen. Haar doel en middelen mogen principieel verwerpelijk zijn, hare kracht en verdienste bestaat in het beredeneerd beloven van algeheele uitkomst, en in de tastbare resultaten, welke zij heeft weten te bereiken. Zoo zijn het niet stembuscompromissen, die richting geven aan de dalende lijn van het liberalisme en de stijgende van het socialisme, maar eene inwendige biologische causaliteit. Het socialisme zal ook wel zonder steun van het liberalisme tot macht en aanzien geraken, en dit laatste zal wel in zijn graf terecht komen, zonder daarheen door het eerste gedragen te worden.

Het is niet verkeerd, ons aan de oorzaken van den tragischen ondergang van den eene en de voortschrijdende ontwikkeling van den andere onzer politieke tegenstanders te spiegelen. Ons katholieke levensbeginsel postuleert een eigen economisch, sociaal en staatkundig systeem. Hebben wij dit al opgebouwd? Hebben wij de groote lijnen daarvan al in ons hoofd? Als wij met woorden strijden tegen het liberalisme en het socialisme en voor het christendom, hebben wij dan de daad gereed om de problemen van onzen tijd tot eene oplossing te brengen?

Twee de aandacht trekkende staatsstukken hebben dezer dagen het licht gezien. Vooreerst het voorloopig verslag

[p. 575]

van de 2^e Kamer naar aanleiding van het Regeeringsvoorstel tot wijziging van art. 192 der Grondwet. De conclusie die men uit dit verslag mag trekken is, dat de grondwettelijke financiëele gelijkstelling van bizonder en openbaar onderwijs is verzekerd. Te signaleeren valt evenwel hetgeen in het verslag is opgemerkt in verband met de door de Staatscommissie ontworpen wetten tot wijziging van de Lager Onderwijswet, tot regeling van de opleiding van den onderwijzer en tot regeling van het bewaarschool onderwijs. Deze ontwerpen vormen als het ware een organisch geheel met het ontwerp art. 192 der Grondwet. De Regeering kan deze ontwerpen niet overnemen, zoolang artikel 192 zijn beslag niet heeft gekregen. Intusschen geeft de beschouwing in het afdeelingsverslag aan die ontwerpen gewijd den indruk alsof na de grondwetsherziening van de door de Staatscommissie gedachte uitvoering van art. 192 niets zal of kan komen. Dit nu is bedenkelijk. Komt na de grondwetsherziening de rechterzijde aan het bewind, dan staat het natuurlijk aan haar, de plannen der Staatscommissie gewijzigd of ongewijzigd tot wettelijke uitvoering te brengen. Mochten echter de linkerpartijen aan het roer blijven dan zou daaruit kunnen voortvloeien, dat per slot van rekening het mooie grondwetsartikel een papieren artikel bleef. Verdient het daarom niet ernstige overweging dat de christelijke partijen alsnog den eisch stellen, dat de genoemde ontwerpen in de additioneele artikelen der grondwet worden opgenomen, totdat in organieke wetgeving aan art. 192 uitvoerig zal zijn gegeven?

Een tweede sprekend stuk is het verslag der 1^e Kamer aangaande het ontwerp-ouderdomsrente. In fijn-bijtende bewoordingen vraagt de Kamer aan de Regeering of, nu de ‘volkswil’ zich bij de Statenverkiezingen zoo krachtig tegen dit ontwerp en voor de sociale verzekering heeft uitgesproken, het ministerie op handhaving van haar voorstel nog wel prijs stelt. Men mag benieuwd zijn naar het antwoord op deze pijnlijke maar rake vraag. Zeker is, dat het ontwerp ten doode is opgeschreven. Hoe eerder dit doodvonnis

[p. 576]

voltrokken wordt, hoe beter. Dan zal het kabinet, naar men mag hopen, op constitutioneele wijze ten spoedigste kunnen uitvoering geven aan de wetgeving-Talma, naar welker vruchten door duizenden en duizenden reeds zoovele jaren reikhalzend werd uitgezien. Talma, deze groote Christen-figuur, aan het einde van wiens werkzaam en vruchtbaar leven gevoelens van dankbaarheid de overheerschende zijn.

J.R.H. van Schaik