Beatrijs

[p. 5]

Ter inleiding

Het gedicht over Beatrijs heet sinds jaar en dag terecht de parel van de middeleeuwse Nederlandse letterkunde. Maar vindt het de lezers die het op grond van deze onderscheiding verdient? De meesten zitten nog op de schoolbanken en vragen zich balsturig af waarom ze met een zo moeilijke tekst worden lastiggevallen. Misschien blijven er een paar over die het later nog eens proberen, maar die dan doorzetten zijn nauwelijks anderen dan die de Nederlandse taal- en letterkunde als studievak hebben gekozen.

Een enkel boek kan in deze situatie natuurlijk geen verandering brengen, maar voor een belangrijk werk als de Beatrijs, dat men gerust een cultuurmonument mag noemen, kan men zich best wat moeite getroosten, ook al verwacht men geen wonderen van het resultaat. Die moeite bestaat in dit geval voornamelijk daaruit, dat het gedicht dient te worden overgebracht in een andere dan de oorspronkelijke taal. De taal waarin het geschreven werd, is wel de Nederlandse, maar het is de onze niet meer. Het verstaan ervan vereist een aanzienlijke hoeveelheid kennis. Dit probleem is uiteraard te overbruggen door een groot aantal voetnoten en aantekeningen, maar die maken het de lezer er bepaald niet prettiger op, integendeel. Het leesgenot wordt er danig door vergald. Tenminste, zo is het mij vergaan, en deze ervaring was de aanleiding tot de nieuwe Nederlandse tekst die u nu voor u hebt.

Hoe moet men die noemen: een bewerking, een vertaling of, zoals tegenwoordig wel wordt gezegd, een hertaling, een herdichting? Over die naam valt heel wat te discussiëren, maar ikzelf heb geen keuze kunnen maken. Ik kan hoogstens zeggen dat ik heb gestreefd naar een herschrijving, die met een zo nauwkeurig mogelijk behoud van de inhoud en het eigen, ook artistieke taalkarakter het werk wil brengen binnen het onmiddellijke bereik van de hedendaagse lezer. Daarbij is uitdrukkelijk van iedere verfraaiing, artistieke aanpassing of modernisering afgezien. De lezer kan hier en daar stuiten op wat hij ervaart als onregelmatigheden, afwijkingen van wat hij gewend is als metrisch geordende poëzie te lezen. De dichter van de oorspronkelijke tekst paste die

[p. 6]

ordening echter nauwelijks of in ieder geval heel vrij toe en daarin heb ik hem gevolgd.

Aan een in zijn eigen taal herschreven tekst heeft de lezer van vandaag echter niet genoeg; de Beatrijs stamt immers uit een andere wereld. Het verhaal heeft niet alleen een op zichzelf al interessante geschiedenis, het speelt zich ook af binnen een historische - godsdienstige, sociale, culturele - werkelijkheid, die de onze niet meer is. Het valt allerminst binnen onze onmiddellijke gezichtskring en stelt ook daarom nog talrijke andere problemen.

Daaraan wordt aandacht geschonken in de beschouwing die aan het gedicht is toegevoegd. Deze heeft - evenals de bewerking van de tekst - geen wetenschappelijke pretenties. Deskundigen zullen er dan ook geen nieuws in vinden. Ze werd uitsluitend geschreven om het begrip van de tekst nog verder te vergemakkelijken. Ik hoop dat het lukt.

G.S.