Logo DBNL
Beatrijs en Carel ende Elegast (1859)

Beatrijs en Carel ende Elegast

(1859)–Anoniem Beatrijs, Anoniem Karel ende Elegast–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige

Verklarende woordenlijst.

Verklarende woordenlijst.

A.

Abijt, I, 28, 80, 131, 800, kleed, kloosterkleed, het fransche habit.
Achten, II, 574, om iets geven, waarderen.
Achter, I, 39, 559; II, 340, door, langs. Zie huyd op Stoke, 2 D., bl. 20; Lsp. gloss.
Achterhalen, II, 352, inhalen, bereiken. Lanc. IV, 5226
Achterlaten, II, 99, nalaten. Zie Lsp. gloss.
Aen, ane, duidt in 't algemeen de betrekking aan, die wij door verschillende woorden, als, aan, op, in, tot, bij enz. uitdrukken; I, 130, 285, 671, 825; II, 16, 310, 771 Verg. Reinaert gloss.
Aenlegghen, anelegghen, (aenligghen), II, 893, aan de ooren leggen malen. Lanc. IV, 630. Verg. Lsp. gloss.
Aenleggher, II, 1285, voorsteller, hier uitdager. Zie Lsp. gloss. op aenlegghen.
Aenscijn, II, 917, 1223, gelaat, aangezicht.
Aert, I, 352, aard, inborst. Rose, 4855.
Af, I, 12, 18, 40, van. Zie Rein. gloss.
Afgaen, I, 680, 908, verlaten, begeven. Zie Lsp. gloss.; Lorr. gloss.
Al in een, II, 1368*, aanhoudend, voortdurend. Zie Lsp. gloss., Reinaert, 1255.
Alf, elf, I, 736; II, 51, 778, 879, booze geest. Zij bedriegen de menschen door hun ghedroch of ghedrochte. Zie j.
grimm, D. Myth., s. 248-265. Dit alfs ghedroch schrijft maerlant aan de gevallen engelen toe; Sp. H., I1, III, 39,
 
Die belagen mede
 
Talre tijt die menscelichede,
 
Beede wakende ende in drome:
 
Elfs ghedroch ende fantome,
 
Toverie, comen van desen.

Van den haan heet het in de Nat. Bloeme, III B., vs. 1795:
 
Elfs ghedrochte (var. ghedroch) scuwet sijn luut.

En in het tweede boek van den Reinaert wordt van zeker amulet gezegd (vs. 5360), dat wie het draagt,
 
Donre, blixem, mach hem niet scaden,
 
Tovery noch alfs ghedroch.
Almoniere, I, 175, tasch, eigenlijk geldbuidel, waaruit men de aalmoezen gaf. Fr. aumonière. Zie roquefort op het woord. Elders (Belg. Mus., III, bl. 110) heet hij aelmoesnier. Zoo ook Rose, 1919. Lanc. III, 13682 halmeniere.
Als, I, 59, 648; II, 66, 1100 (1376?), samengetrokken uit alles. Zoo b.v. ook Lanc., II, 10197; Karl M., s. 124.
Altemet, II, 1123, naar mate, naar gelang dat. Verg. Lanc., II, 24587, 25040, 31673, 45418. Zie Lsp. gloss.
Ambachte, ambochte, I, 26; II, 686, bedrijf. Verg. clignett Bijdragen, bl. 109-113.
Anden, II, 822, smarten; 1219 afkeuren Zie Lorr. gloss., en vooral v. wijn op Heelu, bl. 80-82.
Ane, zie Aen.
Ane sijn, met Gen., I, 739, 972, kwijt zijn. Wal. 6678, 7972.
Anelegghen, zie Aenlegghen.
Anestaen, II, 1128, ergens van afhangen. Zie v. wijn op Heelu, bl. 28 vs. CXXII.
Anxtelic, II, 427, angstverwekkend, vreesselijk. Zie Lsp. gloss.
Arch, gen. argher, II, 211, slecht, schandelijk.
Aventure, II, 110, 207, fortuin, geluk; 292, avontuur, hagchelijke zaak. Zie Lsp. en Rein. gloss.
Aventuren, I, 139, de kans van iets wagen. Zie Lorr. Gloss.
Avestaen, met Gen., II, 1247, nalaten. Ferg. 4910; Velth., bl. 215.

B.

Balois, II, 1090, Valois, zie de aant., bl. 200.
Bassen, II, 791, blaffen. Maerl., Nat. Bl., II B., vs. 675, 676, 684. Verg. clignett, Bijdr., bl. 157-158.
Bast, I, 956, de schil of bolster van eene vrucht. Vandaar iets van volstrekt geene waarde. Zie Lsp. Gloss.
Bat, bet, I, 230, 276; II, 111, 302, 1015, 1133, beter, (meer). Verg. Lsp. gloss.
Bate, I, 1, 715, voordeel. Lees in de eerste plaats: te miere baten.
Becomen, pr. bequam, impers. met D., I, 404, behagen. Ferg. 786, 1229. Vandaar het adj. en adv.
Bequame, I, 264, 547; II, 487, 566, aangenaam, welgevallig. Ferg. 249, 1041. Verg. Lsp. gloss.
Becoren, I, 66, 70, 929, 987, in verzoeking brengen verleiden. Zie Lsp. gloss.
Becronen, I, 892, beklagen; van cronen, kreunen, zuchten, Stoke X B., vs. 325; Heim. 1843.
Beddeboom, II, 917, 1223, bedstel.
Bede, I, 558; II, 1176, bede, verzoek om onderstand of hulp.
Bederven, pr. bedorste, impers. met D. des persoons, II, 689, noodig hebben. Zie Lsp. gloss.
Bederven, I, 129, 640; II, 1300, verderven, te gronde richten. Zie Lsp. gloss.
Bedieden, II, 38, beduiden, beteekenen.
Bedinghe, I, 553, 932, gebed.
Bedwanc, II, 369, 1198, dwang, noodzaak. Zie Rein. gloss.
Begaen, II, 1352, behalen, verwerven. Lanc. II, 1109:
 
Het hevet menech dat begaen,
 
Haddi geseten ofte gestaen
 
Stille in huus, hine hads niet vonden.

Gewoonlijk in de beteekenis van achterhalen, b.v. Reinout 177:
 
Wien ic mochte begaen,
 
Dien soudic wel gherne slaen.

Lanc. II, 22222:
 
Des selfs dat ic sinen broeder dede,
 
Sprac hi, salic hem doen mede,
 
Opdat ickene mach begaen.

Lanc. IV, 6715:
 
Ende hise dreigede an haer lijf,
 
Opdat hise mochte begaen.

Lanc. IV, 4500:
 
Dattie coninginne, sonder waen,
 
Met Lancelote was begaen (d.i. betrapt).
Begaren, begheren met Gen., II, 1147, 1150, begeeren.
Begheven, I, 80, 138, 436, 453, 598, verlaten. Zie Lorr. gloss; clarisse op Heim., bl. 268.
Begheven, I, 15, die van de wereld afstand gedaan heeft kloosterling. Zie Rein. gloss.
Beghinnen, met Gen., I, 786; II, 193, 809; praet. began, I, 18, 291, II, 890; of begonde, II, 82; en begonste, I, 260.
Behendicheit, II, 837, 993, beleid, list, slimheid. Zie Rein. gloss.
Behoeven, impers. met Dat., I, 180, 269, 532, noodig zijn. Pers., I, 269, 532 noodig hebben.
Behouden, II, 636, genit. absolutus. Verg. clignett, Bijdr., bl. 246-247.
Beide, I, 726, uitstel, oponthoud. Ferg. 266.
Beide - ende, II, 263, zoowel - als. Zie Rein gloss.
Beiden, I, 755; II, 1170, dralen, uitstellen. Rein. 1101, 1187.
Bejach, II, 734, 1043, buit. Zie Rein. gloss.
Bejaghen, II, 223, 241, 595, 599, 645 bemachtigen, verwerven. Zie Lsp. en Rein. gloss. Hem bejaghen, II, 260, zick verzorgen.
Bekennen, I, 882, kennis nemen van iets. Zie Lsp. gloss.
Belegghen, I, 1008, beleiden, besturen.
Belet, I, 550, gevangen.
Beluken, part. beloken, II, 821, besluiten. Zie Lsp. en Rein. gloss.
Bemanen, II, 884, 958, aanmanen, bezweren.
Ben (Ic-die), I, 114, 633, omschrijving van het praes. indic. der ww. begheren, hopen.
Benedien, I, 812, 831, 1002, loven, benedicere.
Bequame. Zie Becomen.
Beraden, II, 540, 1040, helpen; part. beraden, II, 131, tot een besluit gekomen, besloten. Zie vooral Rein. Gloss.
Berechten, met Gen., II, 367, 373, 450, 493, 610, onderrichten, berichten. Ferg. 3284, 3693, 4004, 4373.
Berouwnesse, I, 485, 641, berouw. Franc. 3353, 3378.
Berren, I, 837; bernen, II, 1370, branden.
Bescreden, part. van bescriden, II, 317, 324, beschrijden. Zie Lorr. gloss.
Bescudden, II, 978, beschutten, beschermen. Ferg. 4139, 4155. Zie Lsp. gloss.
Besondech, I, 525, zondig. Flor., 1255.
Besorghen, II, 688, bezorgen.
Bestaen, I, 416; II, 1158, ondernemen, beginnen. Verg. Rein. gloss.
Besweren, II, 884, bezweren, juramento adstringere. Verg. de aant. bl. 197-198.
Beswiken, I, 308, verlaten, begeven. Rose, 4578. Zie gloss. op Lsp. en Mnlp.
Beten, I, 343, 347; II, 161, 680, 1128, 1286, afstijgen (van het paard). Lorr. gloss. Verg. clignett Bijdr., bl. 131-132.
Betrapen, II, 252, betrappen, achterhalen. Lanc. II, 30620.
Bevaen, I, 106, bevangen.
Bewenden, I, 146, 310, zich ergens heenwenden.
Bi, I, 53, 558; II, 704, door.
Bi namen, II, 1124, nominatim, hoofd voor hoofd.
Bidden, met Dat., I, 841.
Biden, II, 152, hetzelfde als beiden, letten, dralen. Lanc. II, 43350, 43670. Verg. huyd. op Stoke, II, bl. 478. Het subst. bide komt voor Flor. 1351, 2755.
Bilen, II, 769, blaffen. Verg. clignett, Bijdr., bl. 159.
Binnen dien, I, 845, ondertusschen. Ferg. 32, 1533. Zie Lorr. gloss., en verg. huyd. op Stoke, 2 D., bl. 109.
Bitterlijc, II, 177, bitter.
Blame, I, 924, schande; 930, hetgeen aanleiding tot blaam geeft, misdaad. Verg. Lorr. gloss.
Blye, I, 109, gelaatskleur. Rose, 5578; Stoke, II B., vs. 858; Tr. Orl. (bij blommaert, Ovl. Ged., I,) vs. 2368. Zie richthofen, Altfries. Wrtb., i.v.
Bliken, I, 503, schijnen, aan den dag komen. Verg. huyd., Proeve, II, bl. 395-400.
Bliven, part. bleven, I, 5, blijven.
Bloemkijn, I, 334, bloempje.
Boer, II, 1070, goed geluk. Lanc., II, 45268. Zie vooral de vries, Mnl. Taalzuivering, bl. 176-177.
Borghen, II, 835, sparen, behoeden. Franc. 2745. Zie benecke, I, 163. Maerl. gebruikt verborghen in dien zin,
 
Behoet, here, ende verborghe
 
Die ghene, daer ic vore sorghe.

Zie de aanteek. aldaar, 3e Dl., in 8o, bl. 237.
Breiden, II, 1174, verbreiden, vermeerderen. Zie Lorr. en Minnel. gloss.
Broot bidden, I, 424, bedelen. Verg. Lsp. gloss. Vandaar broodbidder, Flor. 3191; Franc. 487.
Bughen, praet. booch, II, 410, 425, breken. Ferg. 2348:
 
Ferguut stacken metten scachte
 
Op sinen scilt met sulker crachte,
 
Dat hi vloech uten gereide;
 
Sine stegherepe boghen hem beide.

De gewone vorm voor ons buigen is boghen. Zie Lsp. gloss., i.v.

C. Zie K.

D.

Daghen, I, 291; II, 600, dag worden. Ferg. 2446; Lanc. II, 31067.
Dan, II, 1040, 1051, woud, schuilhoek. Zie huyd. op Stoke, 2 Dl., bl. 71-72.
Dan, II, 95; dane, II, 869; danen, I, 249, 803; II, 847, vandaar. Soms van dan, II, 196, 996. Zoo ook Lanc. II, 45858, 45938.
Daren, II, 900; deren, I, 968, 1000; II, 443, 883, deren, leed doen. Met den Dat., II, 965.
Deden, I, 880, deed hun.
Deelen ende kiesen. Zie op Kiesen.
Deemster, II, 125, 187, duister.
Derre, I, 598, dezer. Zie Lorr. gloss.
Derven, praet. darf, I, 62, 326, noodig hebben; II, 28, 1234, missen.
Dicht, I, 918, geschrift. Verg. v. Wijn op Heelu, bl. 1.
Dichten, 1, 1, schrijven, dichten.
Dicke, I, 202, 810; II, 218, 660, dikwijls. Zie Lorr. gloss.
Dienen, met Dat. I, 214. Verg. Wal. 2 Dl. bl. 200.
Dier, adj. I, 176, kostbaar; I, 419, duur, met Gen. II, 359, trotsch.
Diere bemanen, II, 958, bij al wat heilig is, met duren eed, vermanen.
Dieveghe, I, 708, dievegge. Eigenl. een adj.
Dinken, I, 50; II, 481, 700; praet. dochte, II, 36, 348, 1103, dunken. Zie Rein. gloss.
Discipline nemen, I, 211, 958, zich kastijden.
Doemen, I, 1038, oordeelen. Verg. de vries, in het Taalk. Mag., IV, 94.
Doen, I, 366; II, 460, 562, veroorzaken. Zie Rein. gloss.
Doen, II, 134, plaatsen.
Doghen, praet. dochte, intr., I, 25, deugen, goed zijn. Zie Lsp. gloss.
Doghen, trans. I, 94, 116, 435, lijden.
Doghet, II, 1303, goedheid. Rein. 3121. Verg. Lsp. gloss.
Dolen, I, 394, dwalen.
Dor, doer, dore, I, 564, 572, 1014 enz.; II, 214, 1297, 1316, om. Zie clignett, Bijdr., bl. 318-320.
Dore, I, 251, 677; II, 140, deur.
Doreliden, II, 1116, doorgaan, doortrekken. Zie Lsp. gloss., en verg. Liden.
Dormter, I, 199, 851, slaapzaal, dormitorium.
Dorper, I, 346, snoodaard, eigenl. dorpsbewoner. Zie Aant. op maerl., Sp. Hist., 2 Dl., bl. 97 vlgg.
Dorperlijc, I, 349, schandelijk.
Dorren, praes. ic dar, II, 466; praet. dorste; II, 738, 1265, durven. Zie Lsp. gloss.
Draghen (Over een), II, 673, overeenkomen. Verg. Lsp. gloss. op Overeendraghen.
Driven, I, 554, bedrijven. Zie Rein. gloss.
Drochtijn, II, 53, heer. Zie Lsp. gloss.
Duchten, II, 1106, duchten, vreezen.
Dullijc, I, 384, dwaselijk. Verg. clignett, Bijdr., bl. 70.
Dure, II, 752, door.
Dusdaen, II, 728, zoodanig. Zie Rein. gloss.
Dwinghen, I, 93, bedwingen, beheerschen. Verg. Rein. gloss.

E.

Echt, II, 797, 823, wederom, andermaal. Zie Lsp. gloss.
Eer, II, 1032, vroeger, eenmaal. Ferg. 1128.
Egghe, II, 412, scherpte, snede, het lemmer. Wal. 3345. Zie huyd. op Stoke, 3 Dl., bl. 284.
Eglentier, I, 150 enz., doornboom, wilde rozelaar. Zie Flor. gloss.
El, I, 607; II, 294, 322, 516, 664, 1211, ander. Zie Lsp. en Rein. gloss.
Elfsgedroch(te), zie op Alf.
Ellende, ellinde, I, 479, armoede.
Ellendich, I, 441; II, 76, arm.
Elwaert, II, 643, elders heen. Verg. Lsp. gloss.
Emmermee, I, 308, 816, steeds.
En si, I, 154, tenzij.
Enden, II, 1311, eindigen.
Evel, I, 842; II, 26, kwaad. Zie clarisse op Heim., bl. 350.
Evele moet, II, 495, gramschap. Zie Rein. gloss.

F.

Facelment, II, 259, kostbaar vaatwerk. Limb. I, 667. De plaats aldaar in 't gloss. aangehaald uit mones Anzeiger, IV, 202, is ontleend uit de tweede vertaling van de Rose. Het Fr. heeft daarvoor, bij meon, II, 250: Vesselements et monoies. Zie boven de aanteek., bl. 167, en voeg dáár bij de fransche voorbeelden nog dit uit den Lancelot du Lac (Lanc. II Dl., Inl., bl. VIII): ‘Li somiers estoit moult bien chargiez de joiaus et de vaisselement et de deners.’
Faelgien, II, 404, bezwijken, het Fr. faillir. In den Ferguut komt het subst. faelgie voor, vs. 1616, 1867.
Fel, II, 394, 1368, hevig; I, 315, 346; II, 1326, boosaardig. Verg. Rein. gloss.
Fier, II, 358, trotsch, hoogmoedig. Ferg. 2100, 3052.
Fijn, II, 480, einde. Zie Lsp. en Lorr. gloss.
Foreest, I, 329, bosch, het Fr. foret.
Formine, I, 305, valsch goud? metaal zonder waarde. Hoewel blijkbaar van romaanschen oorsprong heb ik dit woord nergens gevonden. Is het eene verbastering van ferramen, ferramentum, dat in het Lexique Roman van raynouard, III, 307, o.a. verklaard wordt: ouvrage de fer? of moet men denken aan eene afleiding van forma, in den zin van namaken?

G.

Ganc, I, 728, 756, imperatief van gaen. Zie Taalk. Mag. IV, 691 vlg. De jager, Verscheid., bl. 198.
Ghebare, II, 274, uiterlijk voorkomen. Zie Rein. gloss.
Ghebersten, I, 898, ontbreken. Verg. Doct. gloss.
Ghebieden, II, 552, gebieden te leven, scheppen. Verg. Wal., II Dl., bl. 292-293.
Ghebonden scoen, I, 280, sandalen.
Ghebreken, I, 427, ontbreken. Zie Lsp. gloss.
Ghebure, II, 1240, boer. Heelu, 6244:
 
Gheboeren,
 
Die na die tale van Brabant
 
Dorpliede sijn te rechte genant.

Verg. mijn Specimen de Velthemio, pag. 85.
Ghecusten, I, 376, smaken, aangenaam zijn.
Ghedaghet, I, 17, bedaagd, bejaard. Zie Lorr. gloss.
Ghedane, I, 22, gedaante. Zie Lsp. gloss.
Ghedochte, II, 39, 191, gedachte, gepeins.
Ghedoen, I, 514, bewerken. Verg. Doen.
Ghedoghen, II, 911, gedoogen, toelaten.
Ghedraghen, II, 1034, dragen.
Ghedroch, ghedrochte, I, 736; II, 51, 778, bedrog, fantasma. Zie op Alf.
Gheduren, I, 207, volharden; II, 235, rustig verblijven.
Gheheel, II, 533, geheel, integer.
Ghehende, II, 302, nabij. Zie huyd. op Stoke, 2 Dl., bl. 6-7.
Ghehingen, I, 704, II, 756, gehengen, toelaten. Zie Lsp. gloss.
Gheleide, II, 554, bescherming, vrede. Verg. clignett, Bijdr., bl. 396.
Ghelesen, I, 210, bidden. Zie Rein. gloss. op gheles, en verg. hier lesen.
Ghelike, I, 695, gelijkenis. Verg. Lsp. gloss.
Gheloven, I, 159, beloven. Zie Lsp. gloss.
Gheloven, II, 206, prijzen. Verg. Loven.
Ghelovert, I, 339, met loof, bladeren, voorzien.
Gheluut, II, 164, 408, 719 geraas. Zie Rein. gloss.
Ghemac, II, 572, rust. Zie Rein. gloss.
Ghemalen gout, II, 1385, opgelegd goud. Ghemalen
is het oude adj. gemâl, gamâl, waarover zie graff, II, 718, en diefenbach, Goth. Wtb., II, 60. Misschien ook het praet. van malen, moel, ghemalen, d.i. schilderen.
Ghemate (Te), II, 766, in de maat, van pas.
Ghematen, II, 541, ten onder brengen, overwinnen. Zie Lorr. gloss. op Maten.
Ghemene, I, 56, 199, 853; II, 103, te samen, gezamentlijk. Zie Lsp. gloss.
Ghemene wijf, I, 457, meretrix, Zoo maerl., Sp. Hist., IIIc, IX, 12:
 
Tavernen, daermen in dede
 
Dorpernie niet wel clene;
 
Want men hilter in wijf gemene;

L. 1. III3, XII, 97:
 
Of men sal di int bordeel driven
 
Met anderen gemeenen wiven.
Ghemerken, II, 298, zien, opmerken. Verg. Lsp. gloss.
Ghemessen met Gen., I, 603, 691, missen.
Ghemoeten, II, 284, 330, ontmoeten. Zie Lorr. gloss., clignett, Bijdr., bl. 228.
Ghene, I, 20, sommige, even als het Groningsche goent.
Gheneren met Gen., II, 107, 489, den kost winnen, zich verzorgen. Zie Rein. gloss.
Ghenesen, met Gen., II, 292, 992, te boven komen, verlost worden van iets.
Ghenieden, II, 629, zich onderwinden. Zie de aanteek. boven, bl. 193-194.
Ghenoeghen, imp. met D., I, 361, aangenaam zijn.
Ghenoot, II, 62, gelijke, par. Zie Lorr. gloss. en clignett, Bijdr., bl. 197.
Ghepens, II, 83, 446, 641, ghedachte, overpeinzing.
Gheraken, I, 11, treffen, slagen. Verg. Lsp. en Lorr. gloss.
Gheraken, II, 726 (ergens heen) raken. Zie Rein. gloss.
Ghere, II, 176, begeerte; II, 1324, ijver. Zie Lsp. gloss.
Gherecht, II, 1179, rechtmatig. Verg. Lsp. gloss.
Ghereden, II, 129; ghereiden, I, 35, 134, II, 1271, gereed maken. Verg. Lsp. gloss.
Ghereet (Wel), met D.P. en G.Z., II, 582, aangenaam.
Ghereet, II, 998, terstond.
Ghereet, II, 147, in promptu.
Ghereide, I, 289; II, 165, 255, 867, 949, 1169, zadel. Zie clignett, Bijdr., bl. 225.
Gherochte, I, 583, gerucht.
Ghescal, I, 331, geraas, rumoer. Zie Lsp. gloss.
Ghesceet, I, 425, scheiding. Zie Rein. gloss.
Ghescepen (Wel), I, 273, wel gemaakt, schoon. Van scheppen, d.i. maken. Verg. het Eng. shape, ons - schap en het Lat. formosus van forma.
Ghescepen staen, II, 669, 1262, geschapen staan.
Ghescien, met Gen. Pers., I, 500. Wat zal mijns ghescien, wat zal er van mij worden? - met D.P. II, 818, geschieden, overkomen.
Ghesinde, II, 1185, gezin, hofgezin. Karl M., bl. 19, 26, 46. Zie Rein. en Mnlp. gloss.
Ghesmide, II, 151, paardentuig. Zie Lorr. I, 1194. Verg. Rein. gloss.
Ghesparen, II, 1028, sparen.
Ghestade, I, 54, 341; II, 555, 625, bestendig, standvastig. Zie Lsp. gloss.
Ghestaen sijn, II, 850, 1064, staan, zijn, zich bevinden. Rein. 698. Verg. Lsp. gloss.
Ghesijn, I, 601, geweest. Ferg. 3643, 4012.
Ghevaen, II, 265, vangen, vatten. Zie Lsp. gloss.
Gheval, II, 433, 986, geluk. Zie Rein. gloss.
Ghevallen, praet. ghevel, I, 400; II, 1212, gebeuren; met Dat. II, 9, 213, 290, 1292, overkomen.
Ghevoech, I, 342, wat passend, aangenaam is. Zie Lsp. gloss.
Ghevoedert, I, 171, gevoerd, doublé.
Ghewachten, II, 883, bespieden, opmerken.
Ghewaren, II, 1274, toestaan.
Ghewaerlike, I, 652; II, 1378, waarlijk, waarachtich. Rein. 2564; Lorr. I, 786. Verg. Lsp. gloss.
Ghewaet, I, 265, II, 131, kleed.
Ghewaghen, met Gen. I, 368, 582, gewach maken, vermelden.
Ghewandelt, I, 829, veranderd, omgekeerd. Gewoonlijk verwandelt, zie mijn Specimen, pag. 116.
Ghewant, II, 106, 1314, kleeding. Ridders ghewant, wapenrusting. Zie Lsp. gloss.
Gheweldich, I, 703, machtig. Rein. 1224.
Ghewelt, I, 819, macht.
Ghewouden, I, 648, macht hebben over iets, te boven komen.
Ghewrochte, praet. van ghewerken, II, 342, 448, 1005, maken, scheppen. Zie Lsp. gloss.
Ghile, I, 805, bedrog. Zie Lsp. gloss.
Ghisemast, I, 654, de verstokte moordenaar, die ter linkerzijde van Christus gekruisd werd. Gewoonlijk heet hij Gismas of Gestas.
Gnade, I, 641, genade. Rijmkr. bij kausler, 7173; Doct. II, 778. Zie over de syncope clignett, Bijdr., bl. 169. Zoo gnoech in den Lsp. Ferg. en Doct. Zie de gloss.
Gode volen, I, 1024, Gode bevolen. Zie het fragment van den Troj. Oorl., in de N. Werken der Maatsch. van Lett, 1 Dl., 1 st., bl. 220, vs. 134 en de aant. aldaar, bl. 255.
Godsat, I, 354, II, 630, Gods haat. Ferg. 2304, 4702. Gewone term van vervloeking. Zie Rein. gloss. en huyd. op Stoke, 2 Dl., bl. 350-351.
Goom nemen, met Gen., II, 918, 1224, acht slaan. Zie Rein. en Lsp. gloss.
Gram, I, 596; II, 42, 1031, 1246, vertoornd. Zie Rein. gloss.
Gronden, I, 658, peilen, den grond bereiken, doorgronden. Zie Lsp. gloss.
Guldijn, I, 306, gouden, van goud.

H.

Haer, in de spreekwijze: niet een haer, I, 391, 949; II, 831, het allerminst. Zie Lsp. gloss. en verg. Bast.
Halsberch, II, 279, 405, 1112, 1120, maliënkolder. Zie Ferg. gloss.
Halve, in de spreekwijze: van Godshalven sijn, II, 295, van Godswege. Nog over in onze uitdrukking mijnenthalve enz.
Hantscoe, II, 920, 1226, handschoen. Verg. Scoe.
Harde, herde, I, 497; II, 228, zeer. Zie clignett, Bijdr., bl. 321-322.
Hare, I, 510, haren kleed. Rein. 269, 374.
Hare, I, 717, hier.
Harentare, II, 84, hierendaar.
Have, II, 58, 532, 1248, bezitting, schat. Ferg. 1068. Verg. Rein. gloss.
Helen, I, 945: II, 499, verbergen, verhelen.
Helpen, II, 270; hulpen, I, 800, 889; praet. holp, I, 464; II, 557. Lorr. I, 234.
Helt, II, 559, (zie de aant. bl. 192), 1394, helft. Zie Lsp. gloss. op Heelt.
Hen, I, 605, het en.
Henen, II, 456, vanhier, weg. Rein. 2247.
Hets u vrient dat ghi siet, I, 258, waar dat niet zoo zeer terugslaat op vriend, als op het.
Hiet, I, 753, 698; II, 22, 44, 848, ww. heten, bevelen.
Hilde, hilt, I, 52, praet. van houden, d.i. behouden; II, 398 (zie de aant. bl. 188-189) houden, vasthouden.
Hilt, II, 439; helt, 419, praet. van houden, standhouden, staan. Ferg. 158, 1745, 1749. Verg. Lorr. gloss.
Hinder, I, 909, onaangename aandoening.
Hine, I, 46, hi en, hij niet.
Hoe so, II, 469, hoe. Zie Rein. gloss.
Hoeter, I, 81, hoe het haar.
Hoy, I, 230, eene kleinigheid, het geringste. Verg. Bast en Haer.
Hone, I, 767, bedrog; sonder bone, voorzeker.
Hoot, I, 487, hoofd. Verg. Hor. Belg. VI, gloss.
Hootcleet, I, 281, hoofddeksel. Verg. Belg. Mus. I, bl. 336, vs. 361 enz.
Hore, I, 796, haar.
Houde, II, 146, gunst. Zie Rein. gloss. op Hulde.
Houde, II, 1156, 1242, snel. Zie Ferg. gloss.
Hoven, I, 626, oven.
Hovesch, I, 19, beschaafd, goed. Zie de aanteekening op bl. 38 van de eerste uitgave der Beatrijs.
Huve, I, 177, huif, hoofddeksel.

I.J.

Jaghen, II, 339, verjagen, drijven; II, 332, 356, 465, 878, najagen.
Jaic, II, 649, ja ic.
Jane, II, 1243, ei, bij eene vraag. Zie Rein. gloss.
Idel, II, 437, ledig. Lanc. II, 31542. Verg. Lsp. gloss.
Ie, II, 430, 501, 535, ooit. Zie Lsp. gloss.
Iegheren, II, 697, ergens. Zie Lorr. gloss. en verg. Niegheren.
Jeghen, I, 112, 501; II, 304, 337, tegen. Zie vooral Lsp. gloss.
Jeghenode, II, 591, omstreek, plaats, Hd. gegend. Ferg. 1547, 3475. Verg. de plaatsen uit Stoke, door huyd. bijgebracht op die kronijk, III Dl., bl. 341.
Ierst, I, 95, het eerst. So hi ierst mochte, zoodra hij kon.
Iemen, II, 852, iemand. Rein. 500.
Inde, I, 389, einde; inde nemen, I, 595, sterven. Verg. clignett, Bijdr., bl. 94-95.
Indien dat, II, 459, 496, indien, wanneer, mits. Zie Rein. gloss.
Inghelem, II, 5, 11, Ingelheim. Poeta Saxo, V, 435:
Ingilehem dictus locus est, ubi condidit [Karolus M.] aulam, Aetas cui vidit nostra parem minime.
Einhard, Vita Caroli M. (bij pertz, Monumenta, II, 452) verhaalt: ‘Carolum regem inchoasse palatia operis egregii, unum haud longe a Mogontiaco civitate juxta villam, cujus vocabulum est Engelenheim, alterum Noviomagi.’
Albericus trium-fontium verhaalt ons volgens otto fresingensis, dat Karel in het jaar waarop hij de ‘conjuratio valida’ stelt, het Paaschfeest te Ingelheim vierde. I, pag. 119.
Joeste, II, 394, aanval, impetus.
Joffrouwe, I, 37, 845, jonkvrouw, juffer.
Jonghere, I, 439, meervoud van jonc, kind. Verg. van wijn, op Heelu, bl. 156.

C.K. Qu.

Camp, II, 1178, 1263, strijd, gevecht. Camp nemen, II, 1266, den strijd bepalen.
Caproen, I, 169, kaper, hoofdbedeksel, het Fr. chaperon, waarover zie roquefort i.v.
Caritate, I, 894, liefdegift, aalmoes. Zie Rein. gloss.
Carmen, II, 574, kermen, hier substantive gebruikt: gekerm.
Keytyf, I, 526, arm, ellendig, nietswaardig. Zie Lsp. en Rein. gloss.
Kempen, II, 1240, kampen, strijden. Kempe voor Kampioen komt in de Lorr. voor, II, 3589 en Ferg. 4273. Zie ook Lsp. gloss.
Kerstenhede, II, 1175, christendom, christelijk geloof. Ferg. 5409.
Cesseren, I, 66, ophouden, het Fr. cesser.
Chierheit, I, 178, kostbaarheid. Zie Lorr. gloss. en de daar aangehaalde schrijvers.
Kiesen, praet. coor, II, 532. De uitdrukking deelen ende kiesen, II, 601, heeft betrekking op het saksische recht. In den Saksen Spieg. heet het b.v.: ‘Swâr so twene man ên erve nemen solen, de eldere sal delen unde de jungere sal kiesen.’
Kinderkijn, I, 567, 901, diminutief van kinder.
Kinnen, I, 208, kennen.
Kint, meerv. kinder, I, 408, 1009; kindere, I, 478, 868; dat plur. kinder, I, 573, 877.
Claghe, I, 550, klacht, verzuchting.
Claer, I, 337; II, 200, helder. Verg. verclaren.
Clocseel, I, 848, klokketouw.
Cnieghebet, II, 1287, gebed op de kniën gebeden.
Cnijf, II, 953, 983, 1120, mes, dolk. Zie huyd. op Stoke, I Dl., bl. 526-529.
Coman, I, 304; II, 246, 514, koopman. Vandaar ons komenij. In Groningen heet de man uit den quasi ‘Komen-eisch’ winkel bij uitnemendheid koopman.
Comen, II, 479, in den zin van toe comen, d.i. gebeuren.
Comen te voren, zie op Voren.
Conde, I, 108; conste, I, 130, praet. van connen, kunnen.
Conforteren, I, 113, versterken, hier troosten.
Confuus maken, I. 746, te schande brengen. Zie Mnlp. gloss.
Cont, I, 76, bekend, Zie Lorr. gloss. De comp. conder I, 616, wordt in steê van den positivus gebruikt. Zie over dat gebruik Wal., II Dl. bl. 324.
Coorde, II, 1281, koord. Velt., bl. 42.
Cordewane, I, 278, lederen. Moet men ook lezen van cordewane? Want het Fr. cordoan beteekent het leêr (van Cordova) waarvan de schoenen gemaakt werden. Zie roquefort. En zoo wordt er Nib. Lied, I, 44, (Vaderl. Museum, I, bl. 29) ook gesproken van een rok ‘van swarten cordewane.’
Cortelike, I, 738; II, 713, 897, weldra, eerlang. Zie Lorr. gloss.
Corten, II, 454, 1350, 1380, bekorten.
Costerinne, I, 599, kosteres, even als het volgende
Costersse, I, 29. Zie bild, Verhand. over de gesl., bl. 85, § 73.
Couter, II, 683, 723, ploegijzer. Franc. 10255.
Covel, I, 233, 683, 806, kap, hoofddeksel. Verg. kiliaen.
Covent, I, 36, 145 enz., klooster. Verg. huyd. op Stoke, 3 D., bl. 175.
Cracht, II, 188, 1108, macht; II, 257, geweld, overmacht. In samenstelling met een ander subst., I, 750, Gods cracht, d.i. God; II, 126, iemens cracht, d.i. iemen (iemand).
Cranc, I, 462; II, 482, zwak, gering. Zie Lorr. of Lsp. gloss.
Crancheit, I, 78, zwakheid.
Cruut, II, 189; II, 794, kruid, gras.
Crijt, II, 1271, 1284, het krijt, de omheinde kampplaats. Zie Lorr. gloss.
Cume, II, 1034, naauwelijks, Hd. kaum.
Curie, II, 1333, leêren kleed of kolder. Zie huyd. op Stoke, 2 Dl., bl. 138.
Cussese, I, 284, samengetr. uit cussedese.
Quaetster, I, 520, gen. plur. van quaetste.
Quale, I, 41, leed, smart.
Qualike, II, 595, op slechte wijze, door verkeerde middelen.
Quedden, I, 549, 700, aanspreken. Zie Rein. gloss.

L.

Lacen, I, 500; lacy, II, 810, helaas.
Lachter, I, 856, 1011; II, 81, 100, 348, 1141, 1236, schande.
Lachterlike, I, 923, schandelijk, berispelijk. Verg. Lorr. en Rein. gloss.
Laghen legghen om iets, II, 580, bespieden.
Lampte, I, 837, lamp. Zie Lsp. gloss.
Lanx, I, 103, in de lengte.
Lat, I, 31, traag. Zie Rein. gloss.
Laten, met Gen., I, 769, 979; II, 1210, nalaten; II, 1202*, verlaten; I, 479, achterlaten.
Laten leven, II, 942, 999, scheppen. Verg. Ghebieden.
Latijn, II, 773, 784, elke onverstaanbare taal: b.v. de taal der Mooren in de Bat. d'Aleschans, 1645:
 
Li cuens respont et dist en lor Latin,
 
Par grant voidie parole au Sarrazin.

Zoo heet het van Mirabel in den Aiol (Hist. Litt. de la Fr. tom. XXII, pag. 286):
 
Elle sot bien parler de quatorze latins:
 
Elle savoit parler en Grigois et Hermin,
 
Flamenc et Borgengon et tout le Sarrasin,
 
Poitevin et Gascon, se li vient à plaisir.

Vooral de taal die men aan de dieren toekende. Tristan, 17365:
 
Diu wilden waltvögelîn
 
Hiezen si willekomen sîn
 
Vil suoze in ir Latîne.

Roman de la Rose, tom. II, pag. 197:
 
Et cel oisel chascun matin
 
S'estudient en lor Latin
 
A l'aube du jor saluer.
Leet, zie Liden.
Leit, I, 948; II, 603, voor leghet; II, 613, van legghen, ons liggen.
Leitse, II, 1122, legde ze van legghen, ons leggen.
Leet hebben, II, 538, het tegenovergestelde van liefhebben, haten; I, 266, te leder hebben, te meer haten.
Legghen, II, 1169, opleggen.
Legghen te voren. Zie op voren.
Lesen, I, 343, bijeenzoeken; praet. las, I, 865, in de bet. van lezen, voorlezen; I, 210, 469, 528, 955, bidden. Zie op ghelesen en verg. Rein. gloss.
Lettel, II, 158, 1267, luttel, weinig. Zie Rein. gloss.
Lettelkijn, II, 85, een weinigje. Rein., 2302.
Letten, II, 997, verwijlen, vertoeven. Zie Lsp. gloss.
Liden, I, 244; II, 455; praet. leet; I, 933, 320, 338, voorbijgaan; II, 148, overgaan. Zie Lsp. gloss.
Lief ende leet, II, 1010, alliterende formule, waarover zie grimm., R.A., s. 6, vlg. vooral 10. Bcatr. 140 heeft daarvoor ‘tsuete metten sueren.’
Lien, met Gen., II, 415, 1231, bekennen, belijden. Zie Lorr. gloss.
Lieve, I, 83, liefde. Zie Lsp. gloss.
Liever (Hen), I, 423. Dezelfde spreekwijze vindt men ook elders: Garijn van Montgl. (bild., T. en D. Versch., IV, bl. 128), vs. 76:
 
Ic bleve mi vele liever doot.

Ferg. 1389:
 
Ic laghe mi liever in die doetkiste
 
Dan hijt van minen monde wiste.

Mnlp., IV, 1080:
 
Ic bin my liever doot dan hi.
Lijf, I, 442; II, 1119, ligchaam; II, 28, 46, 90, 911, 1234, 1310, 1410, leven. Zie Lorr. en Lsp. gloss.
Lindeloof, II, 400, lindeblad.
Liselike, I, 778; II, 919, 1225, zachtjes, stilletjes. Zie Lsp. gloss.
List, I, 252; II; 204, 264, 521, behendigheid. Zie Flor. gloss.
Locht, I, 337, de lucht.
Loech, praet. van lachen, I, 274; II, 724, 823, lagchen.
Loech, praet. van liegen, I, 591.
Loos, I, 304, 315, bedriegelijk.
Loven, II, 154, prijzen; II, 717, goedkeuren. (Verg. Lorr. gloss); II, 1398, loven, danken en prijzen.
Luchter, II, 1322, linker. Zie Ferg. gloss.
Luden, I, 34, (de klok) luiden.
Luken, praet. looc, II, 86, sluiten.

M.

Macht doen (Sine), II, 597, zijn best doen.
Maelgie, II, 403, ijzeren ring waaruit de halsberg was samengesteld. Fr. maille. Zie Lorr. gloss. op Malgen ringen.
Mallic, II, 389, elk. Zie Ferg. gloss.
Man, I, 523, dienstman, leenman. Zie huyd. op Stoke, II Dl., bl. 378; - II, 219, mensch: misschien staat het daar voor ieman (een man) of ie man (ooit iemand).
Manen, I, 711, 747, 944; II, 1205, verzoeken, bezweren. Zie Rein. gloss. en v. wijn op Heelu, bl. 33. Verg. Vermanen.
Mee, II, 70. meer. Verg. Lsp. gloss.
Meeren, II, 14, vermeerderen. Zie Lsp. gloss.
Menechfout, II, 440, 527, 891, menigvuldig, veelvuldig. Zie Rein. gloss.
Meneghe (Die), II, 1345, menig een. Zie Lsp. gloss.
Merren, I, 100; II, 940, toeven, talmen, uitblijven. Zie Lsp. gloss.
Meskief, II, 374, ongeluk. Het Fr. meschief. Zie boven de aant. bl. 167.
Meswinde, I, 480, ongeluk, onheil. Ferg. 278, V.d. derden Edew., 1891. Zie Lsp. gloss.
Met, I, 928, mede, bovendien. Lorr. I, 955.
Metten, Mettine, I, 193, 195, 604, 849, de metten, matinae. Zie huyd., op Stoke, II, 497.
Mettien, II, 833, eigenl. mettien worden, terstond, metteen. Zie Rein gloss.
Miden, praet. meet, II, 1360, vermijden, achterwege laten. Verg. Karl M., s. 56.
Minne, I, 978, naam waarmede men vrouwen of lieve betrekkingen aansprak, zie hoffmann op Floris, bl. 116 en bild., Verh. over de Gesl.
Moet, I, 608, gemoed, inborst; te moede, I, 422, in zijn gemoed; pensen in sinen moede, II, 289, 413, 431, bij zich zelven denken; blide in sinen moet, II, 632, verheugd, blij.
Moeten, I, 11, 127, 295, 743, bij den optativus, bebeantwoordt aan ons mogen, Zie Lsp. gloss.
Moghen, praet. mocht, I, 117, 133, 648; II, 80, 142, 192, 209, kunnen; met den Gen. II, 941; en mocht des niet, ik kon er niet voor; - II, 1252, mogen.
Moghende, II, 1373, vermogend, machtig. Rein. 2787.
Morder, II, 1251, misdadiger, verrader, moordenaar.
Mort, II, 904, 1021, 1208, misdaad, (doodschuldige, zware) zie Lsp. gloss.
Moude, II, 1341, stof, zand, aarde. Zie Rein gloss.
Muul, II, 254, muildier.

N.

Na, II, 159, nabij.
Na, II, 172, na, postea.
Nacht, I, 147, vergelijk over het gebruik van dit woord huyd, op Stoke, 3 Dl., bl. 356.
Nadat, I, 893, naardien, dewijl.
Naer, II, 786, nabij; II, 351, na, achterna.
Naken, II, 299, 1321, genaken; tot iets komen. Verg. Rein. gloss.
Nalic, II, 420, bijna. Wal. 9697; Ovl. Ged., I, 322; Lanc. II, 2623; IV, 6240. Verg. Parth. en Doct. gloss.
Nase, II, 913, 1321, neus.
Naspreken, II, 1002, kwaadspreken, (iemand) te na spreken. Zie Lsp. gloss.
Nauwe, II, 580, naauwlettend. Zie Lsp. gloss. Verg. Rein. gloss.
Nederbeten, II, 1341, van 't paard stijgen. Verg. Beten.
Nederlegghen, I, 131, afleggen, zich ontdoen van iets. Zie Lsp. gloss.
Negheen, II, 222, 238, enz., geen, nullus.
Net; de spreekwijzen gevanghen int net, II, 112; brenghen int net, II, 1016, waren spreekwoordelijk. Zoo heet het Lanc. II, 44114:
 
Hi brachter menegen onder dnet.
Neven, I, 874, 933, 983, naast.
Nie, I, 124, 430, nooit. Verg. ie. Zie Rein. gloss.
Niegheren, II, 62, 235, nergens. Zie Lorr. gloss. en verg. Iegheren.
Niemare, II, 1168, tijding, nieuwstijding; II, 118, 164, gerucht, rumoer.
Niemen, I, 292 enz.; II, 37, 143, 1210, niemand; II, 136, nooit iemand (nie man. Verg. man).
Niewer, I, 580, nergens.
Nijt, II, 387, gretigheid, ijver. Zie Lsp. gloss. op Niet, en verg. Rein. gloss.
No, (passim), noch.
Node, II, 78, 80, 672, niet licht, niet gemakkelijk. Verg. Rein. gloss. Het komt van ode, dat men o.a. vindt Lanc. II, 25555, 34283, 43030.
Noemesise, I, 618, noemde zij ze.
Noyt, I, 527; II, 852, ooit. Verg. Lorr. en Lsp. gloss.
Nopen, I, 634, aanzetten, dringen. Zie Lsp. gloss.

O.

Object (Het) uitgelaten achter een ww., I, 84; II, 1404.
Ocht, I, 308, 368, 707, 714; Oft, I, 241, 438; II, 341, of, indien.
Ommewerpen (dat ors), II, 350, 382, snel doen keeren, omwerpen.
Omoedelike, II, 979, nederig. Zie Ootmoedelike.
Omtrent, II, 260, rondom, van alle kanten. Zie Rein. gloss.
Onbecant, II, 228, wreed. Zie Stoke, 1 B., vs. 195:
 
Die onbekende wilde Vriesen,
 
Die, ghelike verwoeden riesen,
 
Hem versloeghen.

Malp. IV, 2116:
 
Een vyandlic dier ende onbecant
 
Dat verdarff wijn ende coern.

Zie verder Mnl. gloss. op onbekennende.
Onbewaert, II, 911. Dit woord komt in verschillende beteekenissen voor. Lanc. II, 1163, een ridder werd het zwaard uit de hand geslagen:
 
Doe die riddere wert geware das,
 
Dat hi so onbewaret was,
 
Liep hi te sinen scilde werd sere,
 
Dien hi wech gheworpen hadde eere.

Velth., bl. 219:
 
Niet lanc hierna die coninc bestoet
 
Weder te varen te Vlaendren wert,
 
Daer sijn volc lach onbewerd.

In deze plaatsen beteekent het onbehoed, onverzekerd, hulpeloos, en stamt schijnbaar van bewaren. Deze beteekenis kan hier niet in aanmerking komen. Maar dat etymon is ook onjuist. Onbewaret, onbewaert staat voor onbewarent, van bewarenen, het Fr. warnir, garnir, uitrusten. Die beteekenis blijkt duidelijk uit de plaats uit den Lancelot door mij aangehaald in de vries' Brief over Kar. Gr., bl. 34 noot. Over
de apocope bewaren voor bewarenen, zie mijn Mnl. Ep. Versbouw, bl. 132-133.
In dien zien komt het woord Onbewaert voor Mnlp., I, 2684:
 
Een goet man die ghegecket waert
 
Sonder verdient ende ombewäert,
 
Gheloeft mij des volcomelic,
 
Hij dinct bij wilen misselic.

En Stoke verhaalt van graaf aernoud (1 B., vs. 913) dat
 
Sine kindere........
 
Waren jonc ende onbewaert.
Onbewaert beteekent dus in de plaats die tot deze aanteekening aanleiding gaf: niet toegerust, niet op zijne hoede; men zou dus het adjectief kunnen vertalen door het adverb. onverhoeds.
Den vollen vorm onbewarent lees ik Lanc. II, 33936:
 
Mi dochte goet, op datment riede,
 
Dat vort meer wachten onse liede
 
Dene helecht, dat si ons niene vonden
 
Onbewarent teneghen stonden.

Het enkelvoudige ww. bewaren voor bewarenen, Lanc. III, 1458; bewaert, Lanc. III, 1994. Of moet onbewaert = onbewarent worden afgelegd van waren = warenen, (warnen), waarschuwen, dat men vindt Lanc. II, 25003:
 
Mar ene dinc willic u waren:
 
Dar es enz.

Lanc. II, 8827:
 
Maer ic ware u van desen,
 
Dat tkeren beter hadde gewesen.
Onbequame, I, 459; II, 863, onaangenaam.
Onbescouden, I, 647, ongescholden, zonder uitgevaren te hebben.
Ondaet, II, 904, 1021, 1121, 1208, 1231, misdaad. Zie Rein. gloss.
Onder, I, 173; II, 387, 1233, tusschen, onder (Fr. entre).
Ondercussen (Hem), I, 124, zich wederkeerig kussen. Verg. huyd. op Stoke, II, bl. 310.
Ondervinden, I, 574, te weten komen, leeren kennen. Zie Lsp. gloss.
Onghemac, tOnghemake sijn, II, 960, bedroefd, misnoegd zijn. Zie Lsp. gloss.
Onghereet, II, 708, niet voorhanden, niet doenlijk. Verg. Lsp. gloss.
Onghesont, I, 605, ziek.
Onghetroost, I, 526, troosteloos.
Ongheval, I, 60; II, 477, ongeluk, ramp. Zie Rein. gloss.
Onghewroken, I, 383; II, 441, 1001, ongewroken, ongestraft.
Onghier, II, 1369, vreesselijk, schrikwekkend. Zie Lsp. gloss. op ongehier.
Onnen, I, 10; II, 1413; praet. onde, II, 81, onste, II, 634, gunnen. Zie Lsp. gloss.
Onsochte, I, 422, onaangenaam, grievend.
Ontbiden, II, 353, 848, 860, wachten. Deze vorm komt herhaaldelijk in den Moriaen voor. Lanc. II, 42928, 42740, 42904, 43381, 43738, 44027. Verg. Biden.
Ontbieden, I, 729, 754; II; 77, 79, 977, 1268, doen weten, bevelen. Zie Lorr. gloss.
Ontbinden, II, 1020, ontvouwen, openbaren. Zie Rein. gloss.
Ontboren, II, 1270; praet. ontboren, II, 864, ontberen, missen.
Ontbreken, II, 17, ontwaken (plotselings, met schrik).
Ontdaen, II, 89, te niet gedaan, ten verderve gebracht. Ferg. 2239.
Ontdaen, ontaen, I, 757; II, 141, 1058, part. van het volgende ww.
Ontdoen, II, 161, openen.
Ontdect, II, 378, onbedekt, openbaar.
Ontdraghen sijn lijf, II, 1346, er het leven afbrengen; II, 579, zich het levensonderhoud verschaffen. Zie Lsp. gloss.
Onterven, II, 232, van erf of goed berooven. Verg. Rein. gloss.
Ontfermecheit, I, 658, 665, ontferming, barmhartigheid.
Ontfermenisse, I, 875, ontferming.
Onthier ende, II, 600, totdat. Zie huyd. op Stoke, 1 Dl., bl. 156-157.
Onthouden, II, 236; praet. onthelt, I, 463, onderhouden; II, 232, 239, 507, zich ophouden.
Ontploken, I, 335, ontloken, geopend. Van ontpluken, openen.
Ontraden, II, 337, vreezen. Zie de vries in den K. en Lett. Bode van 1845.
Ontsegghen, II, 1252, weigeren. Zie Ferg. gloss.
Ontsien, praet. ontsach, II, 758, ontzien, vreezen.
Ontspringhen, I, 702; II, 872, ontwaken, opspringen uit den slaap. Zie Lsp. gloss.
Ontwee, II, 426, 441, 1263, in stukken, kapot. Zie Lsp. gloss.
Onvergouden, I, 534, onvergolden.
Onverholen, II, 829, openlijk, zunder omwegen.
Onvrame, I, 758, schade, nadeel. Zie Lsp. gloss.
Ootmoedelike, I, 84, vleyend; II, 979, nederig.
Ootmoedich, II, 189, 1293, genadig.
Ootmoedichede, I, 530, genade.
Ootmoet, II, 1316, genade.
Op haer lachen, I, 274, haar toelagchen, op iemen sien, I, 340, iemand aanzien; op - leven, II, 500, bij leven. Zie over het voorzetsel op Lsp. gloss.
Opdat, I, 319, indien. Zie v. wijn op Heelu, bl. 53.
Opgheven, I, 521, overgeven.
Opheven, part. van opheffen, I, 6, beginnen. Zie Wal., II Dl., bl. 189; Lanc. III, 6452, 6603; Rose, 38.
Opsitten, II, 165, 1364, opstijgen, opzitten.
Opstaden, II, 1145, aanwrijven, aantijgen. Zie Staden.
Opstaen, I, 50, staan, rechtop staan.
Orconde, I, 495, getuige. Zie clignett, Bijdr., bl. 24.
Orconden, I, 1015, verkondigen.
Ordeel, I, 501, het (laatste) oordeel.
Orlof nemen, I, 160, afscheid (verlof) nemen.
Orloy, I, 846, uurwerk, horologium.
Ornament, I, 35, verciersel.
Ors, II, 163, 297, enz. paard.
Ort, II, 1149, punt. Lor. II, 447, 4334.
Over, I, 512, op, over, (super); II, 1179, voor, Lat. pro. Zie Lsp. en Rein. gloss. - Overwaer, I, 30, 239, 455, 476, voorwaar. Over recht, II, 568, 824, werkelijk, pour vrai.
Overbrenghen, I, 415, doorbrengen.
Overdaet, II, 1208*, misdaad. Zie clignettt Bijdr., bl. 232.
Overeendraghen, II, 673, overeenkomen, samenstemmen. Zie Lsp. gloss.

P.

Palas, II, 138, 1134, burcht, paleis.
Pande (Setten te), II, 218, wagen.
Pape, II, 251, 519, priester. Zie Rein. gloss.
Peken, II, 721, stuk slaan. Grimb. I, 3169. Ohd. pichan, zie graff III, 324. M. heeft breken, verg. de aant., bl. 195.
Pelgrijn, II, 246, 514, pelgrim. Zie Rein. gloss.
Pels, I, 250, 261, onderkleed.
Pensen, II, 201, 289, 305, 413, 431, peinzen. Fr. penser.
Pere, Niet twee peren achten, II, 436; twee peren waard zijn, II, 594, eene kleinigheid achten, waard zijn. Verg. Bast.
Perc, I, 386, kampplaats. Verg. Rein. gloss.
Picken, II, 730, stuk slaan. Verg. Peken.
Pine, II, 245, 513, moeite; II, 336, overlast. Zie Lsp. gloss.
Pinen, I, 212, moeite doen, zwoegen.
Pleghen, praet. plach. I, 27, 34, 39, gewoon zijn.
Plien, met Gen., II, 1206, doen. Zie de aant. bl. 202. en verg. Lsp. gloss.
Pointe (Te), I, 11; II, 550, à point, juist. Zie Lsp. gloss.
Poort, I, 402, stad.
Portenere, II, 157, portier.
Prijs, II, 1352, lof. Zie Lsp. gloss.
Prime, I, 298; Priemtijt, I, 241, hora prima. Zie huyd. op Stoke, 2 Dl., bl. 496.
Prisen, I, 23, 174; II, 1356, loven, prijzen; II, 436, waarderen, achten.
Proeven, I, 179; II, 344, onderzoeken; II, 994, beproeven.

R.

Raet hebben, II, 1140, overleggen. Zie Rein. gloss.
Reden, in de allitterende spreekwijs: na rechte ende na reden, II, 1273, 1382, naar recht en billijkheid. Verg. grimm, R.A., s. 10.
Recken, I, 217, uitrekken, martelen.
Recht, zie Reden en Over recht.
Reken, II, 722 (voor den dag) halen. Floris 1706, maerl., Sp. Hist., I, 90, vs. 30; ontreken, Doct. II, 3756; voirt reken, Doct., II, 1262.
Reven, I, 597, van zinnen beroofd zijn. Mhd. reben.
Riden, met den Ac., I, 398.
Ridderwise, II, 1355, ridderlijk, op ridderlijke wijs.
Ries, I, 43, dwaas.
Riesen, II, 602, dwaas zijn, als een dwaas handelen. Verg. Lsp. gloss.
Rijc, II, 288, machtig. Zie Rein. gloss.
Rinc, II, 1096, kring. Zie Rein. gloss.
Rinnen, praet. ran, ronnen, I, 61, vloeyen. Zie Lsp. gloss.
Riveel, II, 1054, vreugde, blijdschap. Zie Lorr. gloss.
Roc, I, 417, 445, spinrokken. In den Rein. rocke, zie het gloss. aldaar.
Roeken, II, 356; praet. rochte, II, 585, begeeren; zich bekommeren om. Verg. Lsp. gloss.
Root gout, II, 561, 858, gewoon epitheton voor 't goud, in tegenstelling van het witte zilver.
Rosside, I, 161, paard. Zie Ferg. gloss.
Rumen, I, 710, 991, ontruimen, verlaten. Zie Rein. gloss.
Rusten (Hem), I, 569, rusten, zich te rusten zetten. Ferg. 231. Verg. Dr. schotel, Gesch. enz. Uitspan., bl. 160.

S.Z.

Sadel, st. m., II, 849, 861, zadel.
Saen, I, 85, 484, 974; II, 473, 981, spoedig, terstond. Eng. soon.
Saghe, II, 791*, sprookje, valsch verhaal. Zie Lsp. gloss.
Sake, I, 155; II, 217, oorzaak. Zie Lsp. gloss.
Sale, II, 117, 123, 706, 839, 1094, 1183, burcht, kasteel.
Scaecman, II, 1308, roover, dief. Brand. I, 1319, waarvoor II, 1371, scaker heeft. Dit laatste is meer gewoon. Lanc. II, 44932. Wal. 3991; Limb. I, 439, 2619, 2700 enz.
Scaert, II, 411; scaerde, II, 1033, ‘elke opening, gat of bres, veroorzaakt door het wegnemen van een stuk des geheels.’ Zie vooral Lsp. gloss. en verg. Lanc. II, 44612, 45059.
Scame, I, 350, 929, schaamachtigheid, schaamte.
Scamelike, I, 465, schaamte wekkend, schandelijk.
Scamen, met den Gen., II, 416.
Scamp, II, 1357, scandelijke, oneerlijke handelwijs. Zie Rein. en Lorr. gloss. Lanc. II, 4484:
 
En es oec so starc man geen,
 
Men mochten dicwile met scampe
 
Verwinnen.
Scat, II, 214, 262, 1406, geld.
Sceden, intr. I, 311; II, 29; praet. sciet, II, 780, uit elkander gaan, scheiden; II, 375, 1272, trans. doen scheiden.
Sceide, II, 880, 1337, schede. Lanc. II, 44708, 44761.
Schellen, II, 857, 870. Zie over de bellen die het paardentuig vercierden Hoffmann, Hor, Belg., III, p. 113.
Scheren, II, 650, in scerne, in spot, spottend, schertsend. Zie Lsp. gloss.
Sciere, I, 267, 790, II, 957, terstond.
Scijn, Anscine, II, 310, blijkbaar.
Scinden, I, 309, 709; II, 301, te schande brengen, in 't ongeluk storten, straffen. Zie Lsp. gloss.
Scinen, met D., I, 519, 643, blijken. Zie Lsp. gloss.
Scoe, meerv. scoen, I, 235, 278, 513, schoen, eigenl. schede.
Scoonhede, I, 24, schoonheid; I, 184, 413, cieraad, kostbaarheid.
Scoren, I, 738, te niet gaan. Verg. mijn Specimen, pag. 165.
Scouwen, II, 922, 1228, aanschouwen, zien. Verg. echter boven bl. 198.
Sede, II, 133, 556, gewoonte; Seden, I, 22, manieren, gewoonten.
Seel, I, 848, touw; clocseel, klokkentouw.
Seer, II, 946, verdriet, droefheid. Zie Ferg. en Lsp. gloss.
Seinen, II, 96, 285, 1312, 1327, zegenen, het teeken des kruises maken. Fr. se signer.
Seker, I, 132, bepaald, definitus; met Gen. I, 321, 373; II, 471, 497, 1215, verzekerd.
Selc, I, 58, zoodanig; sule I, 51; II, 346, zoodanig, tel.
Selverijn, I, 323, zilveren.
Seriant, II, 231, 1091 (gewapend) dienaar. Stoke, 3 B., vs. 1003. Verg. clignett, Bijdr., bl. 314-316.
Sercoet, I, 137; sorcoet, I, 170, overkleed. Fr. surcoute.
Si, II, 58, 1091, is. Zie Lorr. gloss.
Siecheit, I, 154, ziekte.
Sin. Een woord van ruime beteekenis, gebruikt voor ‘den zetel van het denken zoowel als van het gevoelen, van het weten zoowel als van het willen, dus hoofd en hart beiden.’ Lsp. gloss.
In de eerste beteekenis staat het I, 119, 231, 589; in de tweede: I, 90, 126, 317.
Sinden, I, 484, zenden.
Sint, I, 92, 316; II, 502, sedert. Zie Rein. gloss.
Slotel, I, 237, 248; II, 841, slentel.
Smal, II, 1024, klein, gering, Eng. small; smale, I, 192, mignonne. Belg. Mus., I, 332, vs. 208:
 
Die grave vraechde haer met desen,
 
Wie es die jonghe nonne ende die smale,
 
Die hier sanc so wale?’
Willems, Mengel ngen, bl. 303, vs. 10:
 
Wel overcuusche scoene smale,
 
Gheeft mi den hoet.

Zie voorts Lorr. gloss..
Sneven, I, 222, 614, vallen, ten val komen; II, 1014, ‘dura sive adversa pati’ (kil.), Rein. ed. willems, 7031:
 
Weest verduldech in uw sneven,
 
Ghi en moocht doch niet langer leven.
So, II, 796, als.
Sochte, I, 669, 824, zacht, aangenaam. Verg. Rein. gloss.
Soghen, I, 492, zogen.
Sondelijc, I, 473, 930, zondig.
Sonder, II, 106, behalve. Zie Lsp. gloss.
Sonderlingh, II, 282, afgezonderd, eenzaam; I, 24, adverb. in 't bijzonder.
Sondersse, I, 554, 697, zondares.
Sorghe, II, 220, 836, vrees. Zie Rein. gloss.
Sorghen, I, 501, vreezen.
Spade, I, 67, laat.
Spaen, plur. spaenre, II, 409, spaanders. Zie Lorr. gloss.
Sparen, II, 1361, sparen; I, 776; II, 34, 114, dralen. Zie Rein. gloss.
Spel. Spelen der minnen spel, I, 345. Maert. I1, 36, 24:
 
In Ethyopen es een lant,
 
Dat Gharamanta es genant,
 
Daer men geen huwelijc en kint,
 
Maer elc speelt daer hijt vint.

Vandaar: speelkinderen, overspel.
Spel, II, 1276, gevecht. Zie mijn Specimen, pag. 82-83.
Spele (Uten - gaen), II, 1260, ernst worden, tot het uiterste komnen, slecht afloopen. Zie Lsp. gloss.
Spoet, I, 162; II, 1102, 1181, haast.
Spoet, In de spreekwijs: Dats pine jeghen spoet, II, 1037, dat is nuttelooze moeite.
Zie voorbeelden en de verklaring Wal., II Dl., bl. 250.
Stade (Staen in -) I, 444, 744, 863; II, 1056, helpen, bijstaan. Zie Lsp. gloss.
Staden an of op, II, 1145, 1254, aantijgen.
Staen, praet. stoet, I, 161, 575; II, 162, elders stont. Zie huyd. op Stoke, II Dl., bl. 81 en Rein. gloss.
Stede, I, 226, 557, 839, plaats.
Steken in, I, 115; II, 944, ergens in zitten blijven, ergens in zijn.
Steken (Ute), II, 255, stooten (uit iets). Verg. Lsp. gloss.
Stillekine, I, 254, stilletjes.
Strael, I, 115, pijl. Zie Ferg. gloss.
Subtijl, I, 19, fijn.
Sulc, Zie selc.
Striken uut. Zie op Uutstriken.
Suur, II, 530, onaangenaam.
Suverlijc, I, 340, schoon.
Swaer, I, 155, moeyelijk. Verg. Rein. 1878.
Swighen met Gen., I, 355.

T.

Tale, I, 191, 397, 615; II, 118, 124, 271, 705, 1184, gezegde, verhaal, gesprek Zie Rein. gloss.
Telken, II, 826, telkens.
Tellen, II, 52, zeggen, mededeelen.
Telt, I, 163, 328; II, 678, stap, gang. Zie mijn Specimen, pag. 121.
Ten, I, 975, te den, tot den.
Teren, I, 8, tot eer, ter eere.
Termijn, I, 602, tijdvak, tijdruimte.
Tes, I, 402, te des, totdat. Zie Rein. gloss.
Tfi, II, 501, 804, foei.
Toecomen, I, 433; II, 704, tot stand komen, ontstaan, gebeuren. Zie Lsp. gloss.
Toeverlaet, II, 222, 238, 664, hulp, dat waarop men zich verlaten kan; II, 968, hoop, vertrouwen.
Toghen, I, 7, toonen.
Tooch, praet. van tien, I, 233, trekken. Zie Lsp. gloss. op Tien.
Toren, I, 41, 363; II, 462, 492, 948, verdriet, leed. Zie Rein. gloss.
Torsen, I, 185, opladen. Ferg. 53.
Traghen, I, 852, vertragen, dralen.
Trac, praet. van trecken, I, 797, gaan. Flor. 167. Verg. Lsp. gloss.
Trone, I, 371; II, 199, hemel, uitspansel. Zie Lsp. gloss.
Troost, I, 294, 370, toeverlaat, waar men vertrouwen op heeft.
Troosten, I, 73, bemoedigen, helpen. Zie Lorr. gloss.
Tumen, II, 421, vallen. Zie Lorr. gloss., waar voor Wal., 1252 te lezen is: 2152.
Twi, II, 314, waarom? Zie Lsp. en Rein. gloss.
Twien, impers. I, 313, 764, twijfelen. Zie Lsp. gloss.

U.

Utestriken, I, 593, uitgaan (Heimelijk). Stoke, VII B., vs. 31, 755. Rijmbijbel, vs. 10409:
 
Dus streec hi uut ende alle die sine
 
Om tontfliene in die woestine.
Uten spele. Zie op Spel.

V.

Vaec, I, 668, vaak, slaperigheid.
Vaen, II, 209, 808; part. ghevaen, II; 174, vangen.
Vaer, vare, I, 204, 909, 255, 509, 635; II, 285, 395, vrees.
Vaert, Vert, II, 253, 933, weg. Ter -, II, 912, 1348, 1362, terstond. Zie Lsp. gloss.
Vaken, II, 85, slaap krijgen.
Vanden, I, 101, bezoeken. Zie clignett, Bijdr., bl. 137, en verg. Rein. gloss.
Vangen ten swaerde, II, 389, 1336, naar het zwaard grijpen. Zie Lorr. gloss.
Varen, II, 31, 43, 93, 273, gaan, zich bewegen; praet. voer, voeren (voren), I, 290, 401. Zie Rein. en Lsp. gloss.
Vast, II, 471, 497, verzekerd.
Vaste, II, 692, 1154, 1329, spoedig, hard. Zie Rein. gloss. en verg. Lorr.. gloss.
Vensterkijn, I, 57, venstertje.
Verbaren, II, 188, 1066, toonen, zich vertoonen. Zie Limb. gloss.
Verbeiden, I, 735, afwachten.
Verbidden, part. verbeden, I, 675, 783, door bidden redden. Verg, Verdinghen.
Verbieden, II, 619, beletten. Zie Lsp. gloss.
Verbliden, II, 1167, blijde, verheugd worden. Zie Lsp. gloss.
Verbouden, I, 533, verstouten.
Verburen, II, 208, 236, verbeuren, verliezen.
Verdachvaerden, II, 1252*, dagen, uitdagen.
Verdect, II, 377, bedekt. Lanc. III, 642.
Verdinghen, I, 552, vrijpleiten. Zie mijn Specimen, pag. 96, en de vries in 't Taalk. Mag., IV, 55.
Verdinken, praet. Verdocht, impers., II, 935, verdacht voorkomen, onrust baren. Maerl., Sp. Hist., III2, 25, vs. 21 en cap. 26, vs. 5.
Verdoolt, II, 306, verdwaald.
Vereent, part. van verenen, II, 49, vreezen. Zie mijn Specimen, pag. 100. K.M., s. 123. Niet te verwarren met vereent = vereenigd, dat men b.v. leest maerl., Sp. Hist., I3, 28, vs. 18.
Vererret, II, 939, vertoornd, hier meer in den algemeenen zin van commotus.
Vergaen, I, 81; II, 474, 807, 1098, ten einde komen, gebeuren.
Vergheten met Gen., I, 165, 379; II, 676, wordt het, misschien ten onrechte met den acc. gekonstrueerd. De be-
teekenis is daar: zijn karakter verloochenen, zich vergeten. Zoo in den Bere Wislau (serrure, Vad. Mus., II, 277), vs. 423:
 
Mettien quamen gevlowen
 
Scinkers [ende] drossaten,
 
Die hars selfs so vergaten,
 
Dat[se] vloen in de zale.

Verg. benecke, I, 543b.
Vergier, I, 149, 187, 789, boomgaard. Fr. vergier. Borchgr. v. Vergi, 65, 71, 487. Verg. Lorr. gloss.
Vergronden, I, 871* (?), verklaren, verhalen. Doch zie Vermonden.
Verheffen, II, 1388, opheffen; II, 1365 beginnen. Elders opheffen. Zie Rein. gloss.
Verhoghen, intr. I, 117; trans. I, 518; II, 1304, verheugen. Zie Lsp. gloss.
Verholen, I, 77; II, 275, 557, verborgen; II, 1073, geheim. Verg. Rein. gloss.
Verhoren, II, 35, 272, 308, hooren; II, 88, in den wind slaan, niet letten op iets, Hd. überhören. Lanc. II, 44587.
Verkiesen, praet. vercoos, I, 316, uitkiezen, het oog laten vallen op iemand. Vandaar het part.
Vercoren, I, 111, 142, uitverkoren; II, 682, gekozen.
Verclaren, I, 287, 296, klaar, helder worden.
Verladen, I, 74, 864, overladen, bezwaard. Zie Lsp. gloss. en mijn Specimen, p. 88.
Verlaten met den Gen., II, 364, kwijtschelden.. Verg. Lsp. gloss. op Verlatenisse.
Verleiden, II, 778, 879, leed doen, plagen. Rose, 3541.
Verliesen, praet. verloos, II, 816, part. verloren, II, 171, waar het de beteek. heeft van doen verloren gaan.
Verlichten. II, 312, schitteren.
Vermanen, I, 72, aanroepen, bidden. Verg. Manen.
Vermiden, met den Gen., II, 328, nalaten.
Vermonden, I, 871, 916, verhalen, mondeling mededeelen. Ferg. 2135.
Vernemen, II, 156, 303, waarnemen (met de oogen), zien. Zie Rein. gloss.
Vernoy, I, 229, 828, verdriet, ongeluk. Zie clarisse op Heim., bl. 129.
Vernoyen, I, 358, verdrieten.
Veronnen, I, 62; II, 588, misduiden, kwalijk nemen. Zie huyd. op Stoke, III Dl., bl. 310.
Verraden, II, 1146, argtistig iemands val zoeken (vooral van den leenheer). Zie Rein. gloss. Zoo worden
Verrader, II, 1405, en
Verraet, II, 1247, In meer algemeenen zin gebruikt, gelijk wij nog spreken van een verrader des vaderlands.
Versamenen, intr. II, 386, te samen komen. Verg. Lsp. gloss.
Verscoven, I, 664, uitgesloten. Kil. amotus, repulsus. Verg. Lsp. gloss.
Versekeren, II, 516, ongemoeid laten, veilig laten. Nat. Bl., III, 3550 heet het van den gier:
 
Die sijn herte met hem draghen,
 
Sijn versekert van allen dieren.
Versien, I, 940, zien.
Versmoort, I, 959, geheel en al bedolven.
Verspien, II, 334, verspieden.
Verstaen, I, 589; II, 660, vernemen; II, 694, opletten, luisteren.
Verstormen, intr. II, 985, te hoop loopen, in rep en roer raken. Fr estormir. Wal. 8068, 8844, 9284, 9446. Lanc. I, 9316, 44293; velth., bl. 233.
Versuchten, praet. versocht, I, 104, zuchten. Zie Rein. gloss.
Vert. Zie Vaert.
Vertaren, I, 3, verteren, II, 966, verteeren (in verdriet).
Vertoghen, I, 972, vertoonen.
Vertrecken, I, 918, verhalen. Lorr. II, 4308; Ferg. 285, 2871.
Vervaluen, I, 129, vaal worden, verdorren.
Verveert, I, 257; II, 805, bevreesd, verschrikt.
Vervroyen (Hem), I, 357, zich verheugen, vreugde plegen. Wal. 2508, 2792.
Verwachten, II, 30, (zich) wachten.
Verwandelen, I, 109, veranderen. Zie mijn Specimen, p. 166 en Lsp. gloss.
Verwaten hebben, I, 631, een afschuw hebben van iets. Zie huyd., Proeve, III, bl. 92.
Verweent, I, 406, 579, weelderig, prachtig, dartel. Zie Lsp. gloss.; vooral Dr. de jager in De Taalgids, I, bl. 128 vlgg.
Verweentheit, II, 854, pracht. Verg. Lsp. gloss.
Verwerken, II, 115, zich door zijne werken (iemand) afkeerig maken, zijne gunst verliezen. Zie Lorr. en Lsp. gloss.
Verwerven (aen iemen), I, 130, van iemand verkrijgen.
Verwinnen, II, 970, overwinnen, te boven komen. Zie Rein. gloss.
Verste, II, 690, uitstel. Zie Lsp. gloss.
Vespertijt, II, 1283, 1366, zes uur na den middag, avond. Wal. 9506; Ferg. 1151.
Veten, II, 538*, vijandig zijn.
Vinden, praet. vant, vonden, II, 784, verhalen.
Vingherlijn, I, 177, 305, ring.
Vinken, I, 938, ving hem.
Vite, I, 985, leven, bedrijf, levensbeschrijving. Verg. Rein. gloss.
Vlegghe, II, 411, scheur, spleet. Lanc. II, 45057:
 
Soe wat dat hi gerochte
 
Metten swarde dat hi brochte,
 
(En ontfinc noit vlecge no scard),
 
Hi sloech tot over die middeward.

Maerl., Vanden lande van Oversee, c. 8:
 
Kerke van Rome, trec dijn swaert,
 
 
 
Besie oft vlegghe heeft of scaert
 
Ant ende of inder middewaert.
Voeghen, I, 362; II, 746, passen, schikken, lusten.
Voeren, II, 1257, doen varen, behandelen.
Volcomelijc, I, 13, volkomen, geheel en al.
Volghen met Dat., II, 691.
Volmaect, II, 1303, heilig.
Vorboech, II, 855, borstriem aan het zadel. Flor. 1524. In eene andere beteekenis komt hetzelfde woord voor Rose, 3793; Franc. 3245; Reimkr. bij kausler, 1688: daar beteekent het voorburcht, faubourg.
Vore, I, 506, te voren. Voren (Te), II, 45, 491, vóór alles; I, 293, van te voren. Van te voren, II, 87, op nieuw. Verg. Rein. gloss.. Te voren comen, I, 724, 737, verschijnen, zich opdoen. Vore bringhen, II, 923, aan den dag brengen. Zie Lsp. gloss. Te voren legghen, I, 364, voorstellen; I, 378; II, 1137, verwijten. Lanc. III, 1856.
Voren. Zie Varen.
Vorese (voretse, voeretse, voeredese), I, 1026, voerde ze, deed ze varen. Zie voeren.
Vortbringhen, II, 900, 1207, aan den dag brengen, verhalen. Zie Lsp. gloss.
Vraei, II, 1, waar. Fr. vrai. Zie Lsp. gloss.
Vraghen, met den Gen., II, 451, 642.
Vrame, I, 86, 539; II, 864, voordeel. Klankwisseling voor vrome, dat in dezelfde beteek. II, 1265 voorkomt. Zie Lsp. gloss.
Vremt, II, 36, zonderling, vreemd.
Vri, I, 535, edel, Zie v. wijn op Heelu, bl. 158-161, en Lsp. gloss.
Vrien, I, 842, bevrijden.
Vroe, I, 67; II, 973, vroeg. Zie Lsp. gloss.
Vroe, I, 830, 899, blijde, verheugd. Zie t.l. a, pl.
Vroet, I, 393; II, 1400, wijs, verstandig. Vroet maken, II, 459, 478, doen weten; Vroet sijn, met Gen. II, 380, 607, weten.
Vroude, I, 393, vreugde.
Vullen, I, 136, van binnen voorzien, voeren.

W.

Wachte nemen met den Gen., I, 148, opwachten.
Wachten, I, 151, opwachten; II, 1202, bewaken, 't oog houden op; Hem w., II, 924, zich wachten voor; II, 462, bespieden, het toeleggen op iets.
Waden, praet. woet, II, 406, vloeyen. Zie boven bl. 189.
Waen, II, 782, meening; in goeden wane sijn, II, 971 (goede) hoop hebben.
Waerlike, II, 179, waarachtig.
Waert hebben, II, 490, 932, op prijs stellen. Zie Lsp. gloss.
Waerbi, I, 586; II, 886, waardoor, waarom.
Wake (Werden in -), II, 1067, ontwaken. Verg. Werden in slape.
Wale, I, 404, wel, goed.
Wan, I, 478, praet. van Winnen.
Wanc (Sonder -), I, 756, 791, zonder wankelen, zonder aarzelen; I, 547, zeker (stoplap).
Wandelen, I, 829, veranderen. Verg. Verwandelen.
Wanderen, I, 160, keeren, zich heen begeven. Verg. Rein. gloss.
Wanen, I, 48, 71; II, 12, 286, 332, 396, 1129, 1302, meenen, gelooven.
Wapen, II, 1093, wapenen. Zie over den verkorten vorm mijn Mnl. Ep. Versbouw, bl. 132 vlgg.
Ware nemen, I, 902, verzorgen.
Wat, met Gen. plur., I, 873; II, 460, 605, 991. Zie Wal.. II Dl., bl. 239.
Wedde, I, 622, pand, betaling. Zie Flor. gloss.
Weder. Weder ende ghens, II, 84, op en neder, heen en weêr. Weder ende vort, II, 815, 1109, op en neêr, overal. Verg. Lsp. gloss.
Weder - no, I, 656, 952; II, 57, noch - noch.
Weder - ofte, I, 47, hetzij - hetzij. Zie Lsp. gloss.
Wederdeilen, I, 570, op zijne beurt mededeelen.
Wedermoet, I, 41, toorn, onaangename gemoedsstemming.
Wederstoot, II, 1106, tegenstand, aanval. Lanc. IV, 4435.
Wedertale, I, 397, antwoord. Zie Rein. gloss.
Welde, I, 57; weelde, I, 375, weelde.
Wenden, I, 198, zich begeven, keeren. Verg. Rein. 1540.
Werden in slape, I, 669, inslapen. Verg. in wake werden.
Wes, I, 786, gen. van wat. Verg. beghinnen.
Wesen, I, 209, manier van zijn. Lanc. II, 28182; III, 5283; IV, 4824, enz. enz. Zoo in de inleiding op 't Leven van Jezus, waar meijer het minder juist verklaarde aanwezen. De Mhlp. heeft weselicneit, dat in het gloss. ook minder juist wordt vertaald.
Wet, II, 1256, geloofsregel, geloof. Verg. Rein. gloss.
Wet, I, 120, ww. weten.
Wijf, II, 851, 954, 1218, echtgenoot, uxor. Zie Rein. gloss.
Wile, I, 683, 806, hoofddoek. Belg. Mus., II, 434, vs. 92:
 
Doen quicte metten oghen
 
Dat soete soete nonnekijn,
 
Ende sprac: ‘Bi Gode, den hoghen,
 
Ic wilde die wiele mijn
 
Ende mijn nonneghewant,
 
Ende teloester al te male
 
In gloede ware verbrant.’
Wile, II, 391, 828, tijdsruimte. Bi wilen, I, 40, som-
tijds. Ter wilen, II, 770, terstond. Verg. Lsp. gloss.
Wilen, I, 299, weleer.
Willemijn, I, 16, broeder van de orde van den H. Willem, door paus Callixtus II bevestigd.
Willen sijn, II, 698, zijn. Meer voorbeelden van dat gebruik van willen vóór een ander ww. Wal., II Dl., bl. 206-207.
Windewaien, II, 802, door den wind heen en weêr slingeren, hangen.
Wors, II, 1353, slechter. Zie Rein. gloss.
Wreken, II, 1294, straffen. Verg. hier onghewroken en Rein. golss. op wrake.
Wulle, I, 135, wol.
Wullen, adv. I, 513, in een (ruw) wollen kleed gehuld. Lorr. II, 1434; Lanc. IV, 8882.

Vorige