Band. Jaargang 18

[p. 225]

Tokende

WIJ HEBBEN HET GROOT GELUK, vanavond aan U voor te stellen: Gerard De Boe, de welbekende Vlaamse cineast, die jaren geleden in Kongo werkzaam was en die dan de koloniale loopbaan vaarwel zegde om zich volledig aan zijn hobby te wijden: het maken van films. Dit hobby werd echter niet lang daarna een roeping en wel dermate, dat hij thans één der meest vooraanstaande documentaristen is geworden, die er thans in de filmwereld te vinden zijn. Hij heeft totnutoe zo maar eventjes 90 films gedraaid.

Zo is dan deze zeer begaafde cineast - als cineast en als mens geschoold in een harde maar interessante school - die van het leven. In het begin cineast om getuigenis af te leggen, nu cineast uit passie, maar steeds een sterke en koppige persoonlijkheid die, noch naar de inhoud, noch naar de vorm, tot een compromis bereid is.

Gerard De Boe is naar Kongo gekomen om er eindelijk zijn prachtige film ‘Tokende’ aan het publiek voor te stellen. ‘Tokende’, U weet het, is een film die werd verwezenlijkt in opdracht van het missie-paviljoen op de Expo '58. Het sukses ervan was dermate dat alle vertoningen volle zalen lokten en dat geheel de pers zonder onderscheid lovende woorden te over had voor deze inderdaad schitterende film in kleuren en cinemascoop.

Maar we kunnen wellicht beter Gerard De Boe zelf aan het woord laten om één en ander te vertellen over deze film en wellicht over de voorgeschiedenis ervan.

- Ja, Mijnheer Fierens, U weet, ik spreek niet graag over mijn eigen werk. ‘Tokende’ is een harde film geweest, die veel last, veel mizerie heeft meegebracht, maar het is ook een film waaraan voor mij het meest moreel genot is verbonden geweest. Niet alleen om zijn sukses, de bijval die hij gehad heeft, maar ook omdat ik er van overtuigd ben, - en ik mag het wel eens zeggen, - dat het werkelijk een film is die de moeite waard was van gemaakt te worden en die een blijvende getuigenis zal afleggen van veel werk hier in Kongo verricht door zoveel mensen.

[p. 226]

De film werd gedraaid in cinemascoop, wat dan een zekere moeilijkheid teweegbracht, want het was mijn eerste film in cinemascoop. Het is een lastig formaat, moeilijk om hoeken te vinden die de gedachten weergeven, welke ge in de beelden wilt steken; maar de simpelste, - en het sukses van de film ligt misschien wel daarin, - oplossing was dan de film draaien in cinemascoopformaat zonder feitelijk rekening te houden met dit formaat. En ik heb hem dan eenvoudig gedraaid zoals in gewoon formaat. Er werd ons gezegd, - en het is één der principes van de cinemascoop, - dat de camera weinig mag bewegen en zo voort; het is ook zeer moeilijk in cinemascoop een groot-opname te doen. Ik herinner mij bij voorbeeld - U zult het zien in de film - een scène gespeeld te Luluaburg: kleine meisjes die een vertelselken vertellen; één van die meisjes heeft een buitengewoon fysiek, een buitengewone mimiek, en we moesten absoluut van dat meisje groot-opnamen kunnen nemen om werkelijk waarde te kunnen geven aan die scène. We hebben er twee dagen op gewerkt om grootbeelden te kunnen maken van dat meisje. We hebben er honderden meter film aan verspeeld, maar zodra het kind de camera voelde op een meter of anderhalve meter afstand, was het volledig alle middelen kwijt, zodanig dat we de scène maar gelaten hebben zoals ze was.

Ik zou zo veel anekdoten kunnen vertellen over de film. Het was een lange reis met al die wagens over die lange wegen, de slechte wegen van Kongo met materiaal dat geweldig gevoelig was. Maar uiteindelijk... Ik geloof dat het een avontuur was dat de moeite waard was om beleefd te worden.

- Wel, Mijnheer De Boe, wat we ook graag van U zouden weten: U gaat nog altijd verder met filmen, natuurlijk. Wat hebt U zoal de jongste maanden gedaan? Als de vraag niet onbescheiden is?

- Na de expositie, of liever in het begin van de expositie, was ik absoluut ten onder, moe... doodmoe... want op de W.T. had ik zo maar even 13.000 meter film moeten leveren, in twee talen. Ge ziet van hier wat een werk het geweest is om dat allemaal tegen een bepaalde dag af te krijgen. Nadien heb ik dan enkele reizen ondernomen. Ik ben naar Rusland geweest, naar Italië, naar de Verenigde Staten, Spanje, altijd in verband met filmen; vooral dat ik er aan denk nu een stap verder te gaan, namelijk de stap naar de speelfilm.

- Oh ja, daar hebt U daarstraks nog over gepraat. Dat zal dan mijn laatste vraagje zijn, Mijnheer De Boe. Ik weet dat uw hart nog steeds aan Kongo vastzit. Is het dus juist, wanneer we veronderstellen dat U niet alleen voor ‘Tokende’ naar Kongo bent teruggekeerd?

- Ik ben voor ‘Tokende’ gekomen, maar terwijl ik hier ben wil ik ervan profiteren om een streek te bezoeken waar ik een deel van mijn leven heb doorgebracht, van het jaar 27 tot het jaar 30. Ik ben er nadien nog eens teruggeweest in diezelfde streek, in 39. Die streek ligt feitelijk nauw verbonden met mijn loopbaan als cineast, het is daar dat ik mijn eerste filmke gedraaid heb, dat een internationale waarde had, namelijk de moerassen van de Ngiri. En het is daar dat ik nu trachten zal eens naartoe te gaan om te zien of ze me weer zo onder de indruk zullen brengen zoals ze het vroeger gedaan

[p. 227]

hebben, want het is daar, in dat geweldig midden, die geweldige natuur, dat ik de speelfilm, die in mijn hoofd zit en waaraan ik al jaren denk, uiteindelijk zou willen verwezenlijken.

- Wel, Mijnheer De Boe, wij wachten met spanning op deze speelfilm die U, daar twijfelen wij niet aan, toch zult klaar krijgen en die we dan ook over, laat ons zeggen een paar jaar, hopen hier te kunnen begroeten.

Mijnheer De Boe, wij danken U zeer hartelijk voor deze zeer interessante gegevens over uw werk als cineast.

Bert Fierens.

(Interview met Gerard De Boe, uitgezonden door Radio Belgisch-Kongo, op 4 mei 1959.)