Band. Jaargang 15

[p. 419]

[Nummer 10/11]

[Voorwoord]

HET opzet van dit nummer is de onzin die de laatste tijd in verband met het taalprobleem in Kongo uitgekraamd werd van de baan te ruimen. Taalkwesties zijn doorgaans affectief getint en brengen de gemoederen gemakkelijk aan het gisten zonder dat men precies weet waarover het gaat. Men denkt alleen dat de tegenstrever met slechte bedoelingen bezield is en hem dus in geen geval het minste mag toegegeven worden. Welnu, wij leven thans in Kongo in een periode waarin het hoofd koel moet bewaard worden en waarin wij, Vlamingen en Walen, meer dan ooit, eendrachtig moeten zijn.

Wij hebben in dit nummer de voornaamste documenten verzameld die betrekking hebben op de taalregeling in Kongo: artikel drie van de Koloniale Keure en de uitvoerige bespreking ervan in het Parlement, de rechterlijke beslissingen, de administratieve maatregelen, een reeks studies over het onderwerp en, ten slotte, de standpunten van verschillende culturele organismen, hier en in het moederland.

Wij hebben getracht objectief te werk te gaan en zowel vóór als tegen aan bod te laten komen.

Het spreekt vanzelf dat wij ons niet integraal verenigen met de standpunten die in de studies, memoranda en moties ingenomen werden. De oplossing van het taalprobleem moet rekening houden met de Kongolese toestanden en de schijnbaar logische constructies die met de beste bedoelingen in België opgebouwd worden zouden weleens meer kwaad dan goed kunnen doen.

[p. 420]

In ons editoriaal van augustus 1956 schreven wij het volgende:

‘Band’ heeft zich altijd tot taak gesteld eerst en vooral eerbied af te dwingen voor onze taal en onze cultuur zonder uit het oog te verliezen dat wij hier een dienende en een opbouwende taak te vervullen hebben en dat wij dus niet het recht hebben omwille van een taalgeschil alles op stelten te zetten. M.a.w. wij waren voorstander van een vreedzame evolutie die tastbare resultaten opgeleverd heeft maar die afhankelijk is van de wijsheid en de goede wil van alle betrokkenen. Nu die vreedzame evolutie in het gedrang gebracht wordt bestaat er geen andere uitweg dan de wettelijke bekrachtiging van de gelijkberechtiging van Frans en Nederlands.

Het principe is duidelijk genoeg. Wij mogen ons echter niet ontveinzen dat de toepassing ervan in de concrete werkelijkheid op tal van moeilijkheden zal stuiten. Er moet dan ook gestreefd worden naar een oplossing die strookt met de belangen van dit land. Een slaafse navolging van de regeling zoals zij in België bestaat met haar scherpe tegenstelling tussen Nederlands en Frans is dus te verwerpen. Ook in België is men tot het besef gekomen dat deze regeling geen ideaal is: zij stemt trouwens niet overeen met wat oorspronkelijk van Vlaamse zijde voorgesteld werd. Het taalregime mag Vlamingen en Walen die, vergeten wij het niet, hier naast mekaar leven, en onder de ogen van de inlander, niet tegen elkaar in het harnas jagen. Verdeeldheid is verderfelijk, wij zie het in, wij vragen dat ook anderen het zouden inzien.

Wellicht is algemene tweetaligheid de ideale oplossing. Dit is geen utopie: mits een eerlijke inspanning ligt ze in ieders bereik. Men zal voorzeker opwerpen dat het toch niet opgaat ook de negers ‘Nederlands’ te leren. Waarop wij antwoorden dat het een vereiste is, indien men het met de Belgisch-Kongolese gemeenschap ernstig meent, de zwarten toegang te verlenen tot alle facetten van de cultuur van de Lage Landen, ook de Nederlandse. Zoniet bestaat het gevaar dat de Vlaming, met zijn geheimzinnige taal en met zijn honderprocent blanke klassen, een exponent wordt van apartheid, de splijtzwam van wat zo moeizaam verenigd werd.

Heel het probleem moet met nuchtere ogen bekeken worden, zonder partijpolitieke brilleglazen, en van uit een Kongolees standpunt. Het moet ook gescheiden worden van individuële gevallen die evenwel, en wij staan er op, aan een grondig en onpartijdig onderzoek dienen onderwerpen en waarvoor een rechtvaardige oplossing moet toegepast worden.

Wij weten zeer goed dat hier slechts honderd duizend Belgen staan tegenover twaalf millioen inheemsen en dat wij het principe aanvaard hebben dat de belangen der inheemsen voorrang hebben. Dit neemt echter niet weg dat Kongo een Belgisch grondgebied is en, als dusdanig, kan niet gerechtvaardigd worden dat het Nederlands op een ondergeschikte plaats zou verdrongen worden of zelfs helemaal uitgeschakeld.

Met nadruk wijzen wij er op dat de bedoeling niet is de franstaligen van hun betrekkingen te beroven en evenmin de inlanders op lagere posten te houden.

Het zou een grove vergissing zijn de inlanders in een taaltwist te verwikkelen. Het ziet er echter naar uit dat zij een gewillig oor lenen aan de drogredenen die hun voorgehouden worden, zoals blijkt uit het hierna volgend uittreksel van een artikel van dhr Jean-François Iyeky in ‘La Voix du Congolais’ van october 1956.

[p. 421]

Le problème des langues au Congo sera pour longtemps encore, un sujet de contestations. Si nous soutenons et souhaitons l'enseignement du français dès l'école primaire, c'est que les raisons majeures décrites ci-dessus justifient notre point de vue, Lorsqu'on parle aujourd'hui de l'émancipation future des autochtones, il est très difficile de la concevoir sans une certaine culture intellectuelle. Celle-ci permettra (et permit déjà au Noir) de communier avec les idées qui régissent le monde d'aujourd'hui. Jusqu'à présent, nous l'avons déjà dit, le canal par où nous arrivent les opinions qui parcourent le monde est le français.

Si, dans l'enseignement, nous craignons un simple bourrage de crâne par la multiplicité des branches non approfondies, nous émettons des voeux ardents pour l'apprentissage des sciences qui assurent à la jeunesse les moyens de se ‘débrouiller’ durant son existence.

Il serait à regretter que dans les insitutions publiques et même dans certains secteurs privés, les fonctions qui ne réclament pas de spécialisation, soient subordonnées à la connaissance d'une langue à usage restreint. Cela nous fait penser à l'appui accordé par le C.E.F. (Conseil Economique Flamand) et le V.E.V. (Vlaams Economisch Verbond) à la requête de l'Amicale des Flamands d'Elisabethville. Cette Amicale a demandé aux parlementaires d'intervenir auprès du Gouvernement en faveur d'une prompte promulgation des décrets accordant aux Flamands du Congo, un statut linguistique équitable.

Le C.E.F, et le V.E.V. donnent alors 9 principes dont cette réglementation devrait s'inspirer. Le sixième principe est stipulé comme suit: ‘La nouvelle réglementation linguistique exigera l'adaptation de l'enseignement moyen et supérieur pour les indigènes concernant l'enseignement des deux langues nationales’.

S'il ne s'agit dans cette suggestion que de l'intensification de l'enseignement afin de donner à ceux qui apprendront le néerlandais le moyen d'étendre leurs rapports avec les Belges résidant au Congo, nous n'y trouvons rien à redire. Nous nous trouvons cependant en divergence de vues avec l'Amicale d'Elisabethville, le C.E.F. et le V.E.V. lorsqu'ils concluent ainsi leurs déclarations: ‘A l'occasion de vacance d'emploi dans les cadres, l'autorité coloniale supérieure du Ministère des Colonies proposera la nomination de candidats ayant une connaissance parfaite de la culture néerlandaise et animés d'un esprit national suffisant’.

Il est à craindre que cette position ne soit prise au détriment des fonctionnaires congolais[,] aujourd'hui ou demain, en service. Ceux de ces derniers qui sont au seuil des hautes fonctions n'ont pas joui de l'avantage d'étudier le flamand. On risque alors de les taxer d'inférieurs, dans le cas où ils brigueraient une place et que pour y accéder, la connaissance du flamand devienne le ‘Sésame, ouvre-toi’. Dans le sens le plus étendu, nous ne voyons pas d'utilité à consacrer plusieurs heures de cours pour une langue qui, dans la vie pratique, n'est pas d'usage courant.

Les Wallons et les Flamands étant tous Belges, oeuvrent dans l'union commune pour l'essor du Congo. Les Congolais ne peuvent donner leur préférence au français ou au flamand dans le domaine culturel ou politique. Cependant le français ayant été imposé dans le programme scolaire dès le début de la colonisation et, d'autre part, cette langue ayant une vaste diffusion mondiale, nous souhaitons son intensification et osons même dire sa ‘vulgarisation’ dans l'enseignement au Congo.

[p. 422]

De inlanders kunnen gerust zijn. Zij moeten niet lijden onder een toestand - hoe betreurenswaardig ook - die zij niet geschapen hebben en die zij ondergaan. Maar het spreekt ook vanzelf dat aan de inlanders de middelen niet mogen ontzegd worden om zich te integreren in een Belgisch-Kongolese gemeenschap en hier drukken wij er opnieuw op dat België ook Vlaanderen omvat. Het is dus noodzakelijk dat in het onderwijs voor inlanders ook een voldoende plaats aan het Nederlands ingeruimd wordt.

Wij zijn geen voorstanders van taaldwang. De wetgever moet slechts ingrijpen om de taalvrijheid te beschermen. De Vlamingen hebben echter niets aan de ‘virtuele rechten’ die hun door het Hof van Beroep van Elisabethstad toebedeeld werden. Hun meeste elementaire rechten moeten geëerbiedigd worden en voornamelijk:

	- het recht om van de Nederlandse taal gebruik te maken in hun geschillen en in het Nederlands berecht te worden door magistraten die hun taal machtig zijn;
	- het recht om door de overheidsdiensten in het Nederlands bediend te worden;
	- onderwijs in de Nederlandse taal voor hun kinderen;
	- een rechtmatige toebedeling van steun op cultureel gebied.

De Minister van Koloniën heeft verklaard dat aangestuurd wordt op een regeling die in grote lijnen zou overeenstemmen met het statuut van de Brusselse agglomeratie. De toestanden in Kongo vertonen inderdaad een grote gelijkaardigheid met de toestanden te Brussel en wij zijn van oordeel dat het opzet van de Minister, mits de nodige aanpassingen, redelijk is.

De Minister van Koloniën schijnt het trouwens goed te menen zoals nogmaals gebleken is uit zijn verklaring bij de opening van de Staatsuniversiteit te Elisabethstad waar hij niet nagelaten heeft ook in het Nederlands te spreken. Hij zegde o.m. wat volgt: ‘Uwe universiteit is een openbare instelling in wiens bestuur de vier universiteiten en de vijf Belgische scholen met universitair karakter meewerken. Daarom moet haar onderwijs ter beschikking staan van al onze lui, welke ook un nationale taal weze’.

Wij zijn er van overtuigd dat met goede wil en wederzijds begrip voor het standpunt van de tegenpartij binnen afzienbare tijd een bevredigende oplossing kan gevonden worden.

Band.