Band. Jaargang 13

[p. 479]

Het boekenrek

‘Mathilde’ door Leo Mets. - Gulden Reeks van het Davidsfonds Nr 418.

Een driehoeksgeval is altijd een dankbaar gegeven voor een romancier. In al zijn eenvoud laat het immers variaties tot in het oneindige toe. Met een dezer variaties heeft Leo Mets de Vliebergh-Prijs 1953 veroverd.

Mathilde is een fijnzinnig vrouwtje, dat aan de zijde van Mijnheer Charles, de egoïstische, laffe, zinnelijke, maar zeer respectabele postmeester van een polderdorp, langzaam wegkwijnt. En toch is Mathilde in het witte huis aan de steiger niet bewust ongelukkig, en Mijnheer Charles is vol bezorgdheid voor zijn Thildeke. Geleidelijk schept de genuanceerde kunst van Mets echter het besef van een tekort, van een leegte. Zal Reinier, de nieuwe penningmeester van het Waterschap, deze leegte vullen? Bijna sluit zich de driehoek. De mobilisatie en het uitbreken van de oorlog - en het afsterven van Mathilde - zullen hem echter weer uiteenbreken.

Mets is op zijn best in de rake notities waarin hij het wazige polderland voor onze ogen doet opdoemen, de kleinburgerlijke bespottelijkheid van de kring der dorpsnotabelen hekelt en de sfeer van het postmeestershuis uitbeeldt. De climax - de verklaring van Reinier - wordt meesterlijk opgebouwd. Het is echter jammer dat de ophoping van disparate gebeurtenissen die in zeven haasten verteld worden en tenslotte uitmonden in een overbodig happy-end de klassieke eenheid van het boek in de laatste bladzijden komt schaden.

R.P.

‘Natuurgetrouw’ door Hugo Claus. - Uitgave De Bezige Bij, Amsterdam. - 106 bl. - Prijs 5.90 fl. geb.

Dit is een bundel schetsen, verhalen, fabels, gregueria's, metamorphosen, dialogen, overwegingen, allegorieën, dagboekbladen, een reisbeschrijving, drie gedichten en een brief, zoals Claus het wonderkind en de belhamel van de moderne Zuidnederlandse letterkunde het zelf zegt. Ik zal in deze fantasieën - om de lijst nog wat aan te lengen - geen ‘indringende visie op de gewoonste voorvallen in het dagelijks leven’ zoeken. Het is duidelijk dat Claus zijn opborrelende verbeelding de vrije teugels gelaten heeft en zich daarbij kostelijk heeft geamuseerd. Dit heb ik ook. Ook nonsens kan lezenswaard zijn.

R.P.

[p. 480]

‘Muiterij in de Zuidzee’ door L.B. Davidson & E. Doherty. - Triomfreeks. - Uitgave Jan van Tuyl, Zaltbommel - Antwerpen. - 316 blz.

Men neemt een schip met bolle zeilen, bemant het met een brutale kapitein en een stel moordlustige scheepslui, doet het rondzwalpen op de Stille Zuidzee, op jacht naar monsterachtige walwissen, met af en toe een landing op paradijsachtige eilanden en op het gepaste ogenblik een flinke bloederige muiterij: het is een onfeilbaar recept, als het behendig gedoseerd wordt en tenslotte bekroond door een dramatische rechtszitting met, in de laatste alinea, juist voor het woordje ‘einde’, een close-up van de twee geliefden die mekaar in de armen sluiten. Niet zeer oorspronkelijk zoals men ziet, maar toch laat deze schotel, die door de twee auteurs met kunde voorbereid werd, zich uitstekend smaken. Gooi uwe beslommeringen overboord en ga, met Davidson en Doherty, muiten in de Zuidzee.

R.P.

‘Het oude Hospitaal’, door Helen Ashton. Uitgave Jan van Tuyl (Triomfreeks), Antwerpen-Zaltbommel. 256 blz. Prijs: gebonden in reeksverband: 65 fr.; buiten reeks: 130 fr.

Dokters- en priesterromans genieten sinds enkele jaren de uitgesproken voorkeur van het lezend publiek. De uitgever Jan van Tuyl, - die een man van 't vak is, - weet dit beter dan wie ook. Het hoeft ons dus niet te verwonderen dat hij zijn nieuwe triomfreeks inzet met een opmerkenswaardig goede vertaling van de beroemde doktersroman ‘Yeoman's Hospital’ van de Engelse schrijfster Helen Ashton. Vorig jaar reeds mochten we de aandacht vestigen op een andere zeer goede en veelgelezen Amerikaanse doktersroman, verschenen in de reeks der triomfuitgaven, nl. ‘Dokter... Spoedgeval’ van Frank C. Slaughter (zie ‘Band’ jg. 1954, n^r 2, blz. 74). Zolang een uitgever werken van het gehalte van voornoemde romans op de kop kan tikken kunnen we hem ten volle bijtreden in zijn pogen om aan de smaak van Jan Publiek te voldoen.

Want ja, ook met ‘Het oude Hospitaal’ heeft de uitgever een waarlijk zeer gelukkige keuze gedaan. Helen Ashton beschrijft ons in deze roman wat er op één enkele oorlogsdag van het jaar 1943 zoal voorvalt in het kleine en ietwat verouderde Engelse ‘Yeoman's Hospital’. Een hospitaal zoals er duizenden zijn met patiënten van alle slag. Verpleegsters met gemakkelijke en minder gemakkelijke karakters. En dokters, meestal zeer bekwaam en vol toewijding, naast enkele uitzonderingen die hun zware verantwoordelijkheid wat al te lichtzinnig opnemen.

In Yeomans gaat het er toe zoals in alle hospitalen van de wereld: wedijver tussen de verpleegsters onderling, wedijver ook tussen de dokters. Want zoals overal wordt ook hier de strijd gestreden om den brode, en eveneens de strijd van het hart. In den strijd om den brode schijnt aanvankelijk een jeugdige en oppervlakkige arts het te zullen halen, omdat hij sterk gesteund wordt door zijn eigen vader, die hoofdchirurg is van de inrichting, en door zijn toekomstige schoonvader, burgemeester en lid van de Raad. Wanneer hij echter door onberaden plichtsverzaking bijna de moordenaar wordt van een arme patiënte, zal zijn vader zich niet meer verzetten tegen de rechtmatige bevordering van Sophia Dean, de flink begaafde en plichtbewuste vrouwelijke chirurge, voor wie uiteindelijk ook de strijd van het hart, die bij wijlen zonder uitkomst had geschenen, door een happy end bezegeld wordt.

Zeer degelijke ontspanningslectuur.

O.D.M.

[p. 481]

‘Grijze Wolf’, door H.C. Armstrong. Uitgave Standaard-Boekhandel, Antwerpen-Leopoldstad (Standaard-Romans). 296 blz. Ing. 60 fr.; geb. 85 fr.; luxe 110 fr.

‘Grijze Wolf’ is niets anders dan een uitmuntende biografie van de Turkse avonturier, groot militair, revolutionnair, politieker en dictator Mustafa Kemal Attaturk. Kapitein Armstrong, die gedurende vele jaren in Turkije verbleef, beschrijft ons met kennis van zaken de fantastische opgang van de jonge militair Mustafa Kemal, die niettegenstaande zijn talrijke en grote gebreken toch in zekere zin de voorbestemde man was om van het door de oorlog 1914-1918 totaal ontredderde grote Ottomaanse rijk te redden wat er nog van te redden viel. De auteur brengt ons in deze 300 bladzijden een brok geschiedenis die de doodstrijd zag bezegelen van sultanaat en kalifaat, maar die tevens een man zag naar voren treden die als dictator van Turkije, met zijn militair genie, zijn medogenloze vastberadenheid en zijn groot geloof in de toekomst van zijn volk, zijn land van de volledige teloorgang heeft weten te vrijwaren.

Deze rijk gedocumenteerde en vlot lezende biografie zal de liefhebbers van het genre ongetwijfeld weten te boeien.

Wijzen we terloops op de zeer verzorgde uitgave. Vooral de luxeedities van de Standaard-romans zijn prestaties waarover ons Vlaams uitgeversbedrijf zonder beperking fier mag zijn.

O.D.M.

‘Kraters in Lichterlaaie’, door H. Tazieff. Uitgave A. Manteau, N.V., Brussel. 200 blz. Prijs: geb. 155 fr.

De vulcanoloog en speleoloog H. Tazieff verbleef van 1945 tot 1948 in Belgisch-Kongo, waar hij verbonden was aan de Geologische Dienst. In deze hoedanigheid werd hem opdracht gegeven de uitbarstingen van een nieuwe vulkaan, door hem de Kituro gedoopt, te bestuderen. Hij ging hierbij zelfs zover dat hij niet aarzelde in de krater van deze vulkaan af te dalen. Sindsdien specialiseerde hij zich verder in de vulcanologie en bestudeerde hij o.m. de Nyamlagira en de Niragongo, en later, bij zijn terugkeer in Europa, de Stromboli en de Etna. Zijn belevenissen en bevindingen in verband met deze ontdekkingsreizen werden in ‘Kraters in Lichterlaaie’ op een knappe en boeiende wijze te boek gesteld. Enkele geslaagde foto's en schetsen illustreren dit leerzame boek waarvan W.F. Hermans een degelijke vertaling bezorgde. Mogen we de vertaler er echter attent op maken dat de oorspronkelijkinlandse plaats- en geographische namen in het Nederlands omgewijzigd worden overgenomen. Men schrijft dus niet: Kitoero, Boekavoe, Kivoe, enz., maar wel: Kituro, Bukavu, Kivu. Anders niets dan lof voor dit mooi boek dat door Manteau met zeer veel zorg werd uitgegeven.

O.D.M.

‘Julius Caesar’, door Shakespeare, ingeleid, geschiedkundig, letterkundig en taalkundig toegelicht door Dr R.M.S. Van den Raevenbusch. Utigave Desclée-De Brouwer, Brugge. 116 blz. Prijs: ing. 36 fr.

Het drama ‘Julius Caesar’ is een van Shakespeare's machtigste scheppingen. De ontleding van dit meesterwerk staat nog steeds, met recht en reden, op het programma van vele inrichtingen voor hoger middelbaar onderwijs. Gelukkig de leerlingen en professoren die bij deze studie over een zo degelijk en beknopt handboek als dat van Dr Van den Raevenbusch kunnen beschikken. De algemene inleiding en de

[p. 482]

bijzondere inleiding tot ieder bedrijf zijn telkens een meesterlijke synthese waarin kort en bondig behandeld worden: de toedracht der historische gebeurtenissen, de vergelijking met het geschiedkundig werk van Ploetarchos, de wijzigingen, toevoegingen en verklaringen eigen aan Shakespeare, en de betekenis van elk bedrijf in het kader van het ganse stuk. De tekstverklaringen en voetnota's zijn zeer oordeelkundig aangebracht.

O.D.M.

‘De verdwaalde Plant en Sonate voor twee Scharnieren’, door Piet Sterckx. 48 blz. per deel. Formaat 14 × 21 cm. Prijs per nummer: 35 fr. Uitgave: ‘De Nevelvlek’, Antwerpen. 1954.

Als jong journalist bij het Antwerpse dagblad ‘De Nieuwe Gazet’ is de toneelschrijver Piet Sterckx onverwacht op het literaire podium verschenen met een paar experimentele toneelstukken, die buiten hun opvoering op het ‘Theater op Zolder’ ook nog een ruimere waardering hebben gevonden. Het Fonds voor Nederlandse Letterkunde van de Koninklijke Academie voor Taal en Letterkunde, onder voorzitterschap van Gerard Walschap, kende aan P. Sterckx trouwens een premie toe om zijn toneelwerk in boekvorm uit te geven. Deze officiële erkenning sproeit grotendeels voort uit de creatie van de stukken door het Nederlands Kamertoneel, deze van ‘De verdwaalde Plant’ in Juni 1953 en van ‘Sonate voor 2 Scharnieren’ in Maart 1954. Door de toneelgroep ‘De Nevelvlek’ wordt voor het nieuwe seizoen de creatie aangekondigd van een derde toneelwerk van P. Sterckx, namelijk zijn ‘Spook in Kwadraat’.

De opvoering van de twee werken die thans op een eenvoudige, doch verzorgde wijze zijn uitgegeven, hebben aangetoond dat de auteur over een zeer speelse en suggestieve inspiratie beschikt. Hij blijft, zelfs in het schijnbaar onlogische, toch de logica van het waarachtige toneel volgen. Daarbij komt dat zijn dialogen een goed voelbare cohesie van het spel aangeven.

Niet alleen het experimentele toneel heeft in Piet Sterckx een van zijn meest belovende dienaars gevonden, ook ons Vlaams repertorium kan er slechts bij winnen dat deze schrijver voldoende opvoeringsgelegenheid krijgt. Beide publicaties kan men de toneelspeler en de liefhebber warm aanbevelen.

R.D.C.

Junior-Jongensboeken. Vierde serie bestaande uit 12 verhalen. 200 blz. per deel. Uitgave: N.V. De Verkenner-Baarn. Voor België: N.V. Het Kompas, Antwerpen. 1954.

In samenwerking met het Nationaal Hoofdkwartier van ‘De Nederlandse Padvinders’ werden twaalf nieuwe junior-boeken gepubliceerd voor de jeugd. Het zijn telkens boekjes op een handig formaat uitgegeven en voorzien van voortreffelijke illustraties.

Het is lektuur die zich vooral tot het avontuurlijke jongenshart richt, doch waarbij voldoende belang aan de inhoud werd besteed om er geen minderwaardige publicaties van te maken. De vierde serie bevat onder meer de volgende titels ‘De schat in de Himalaja’ door C.B. Rutley, ‘Ruimte-Piraten’ door M.E. Patcheff, ‘Vondeling op de Witte Buffel’ door R. Leigthon, ‘Ontvoerd op een Smokkelschip’ door J. Marsh, ‘De Spaanse Papegaai’ door C.B. Rutley, ‘Per Raket naar de Maan’ door R. Marsten, ‘Zilverwolf’ door J. O'Brien, ‘Ivanhoe’ door W. Scott, ‘De Stenen Olifant spreekt’ door Br. Campbell en ‘Kiddie keert terug’ door R. Leighton.

[p. 483]

Deze verhalen die rechtstreeks tot de verbeelding van de jonge lezers spreken, kan men tot de goede ontspanningslektuur rekenen.

R.D.C.

‘Audace’ (Recueil littéraire trimestriel), n^rs 3 en 4. Uitgave Bruylandt, Regentiestraat 67, Brussel. 248 en 254 blz. Prijs per nummer: 45 fr.

In ons Meinummer (blz. 200) maakten onze lezers reeds kennis met deze uitgave. Ziehier de inhoud van de laatste twee nummers van deze eerste jaargang: n^r 3: J.-J. Marine: Six cocktails au Zoute; J. Boland: Cinq récits étranges; E. Terwagne: La cendre et le brasier; M. Teymour: La couronne de carton; J. Drève: Vent d'est, vent des femmes; A.-Ph. Clary; A Ségeste, un jour d'été; J.-L. Schmit: Fusillés contre un mur chaulé; P. Willems: le bon vin de M. Nuche; Nummer 4: R. Avermaete: Le plus heureux des hommes; P. Demeuse: Nouvelle londonienne; R. Crabay: L'enfant prodigue; R.-Ph. Foyx: L'inhumaine; M. Stoumon: Françoise et le destin; P. Vandromme: Images vénitiennes; P. Dresse: le Colloque des fleuves; L. Hommel: Hommage à Colette; M. Mousenne: Le mauvais jeu.

B.

‘Lektuurgids’, bibliographisch tijdschrift. Verschijnt tien maal per jaar. Abonnementsprijs 120 F. Uitgeverij De Sikkel, Lamorinièrestraat, 116, Antwerpen.

Zoals de redaktie uiteenzet in het ‘Ten geleide’, wil Lektuurgids een nuttige wegwijzer zijn in de vloed van publikaties die de boekenmarkt overstroomt. Het tijdschrift richt zich dan ook in de eerste plaats tot de bibliothekarissen van openbare bibliotheken, de leiders en het personeel van politieke, syndikale, sociale en kulturele instanties, maar zal bovendien met veel voordeel geraadpleegd worden door elke intellektueel die zich op de hoogte wenst te houden van de nieuwe uitgaven.

De teksten worden opgesteld, - aldus steeds de redaktie, - in een volkomen geest van onpartijdigheid, waarbij uitsluitend rekening wordt gehouden met de literair-esthetische, wetenschappelijke of paedagogische waarde van de besproken boeken.

Enkele stukproeven wezen evenwel uit dat dit niet steeds het geval schijnt te zijn, en o.a. met de lovende bespreking van ‘De Staart van Satan’ door Cor Ria Leman kunnen wij helemaal niet akkoord gaan (cfr. onze recentie in ‘Band’, Jg. 1954, nr 4, blz. 158).

Dit neemt nochtans niet weg dat deze ‘Lektuurgids’ van harte welkom is. Naast de katholieke ‘Boekengids’, - die we in dit blad reeds meermaals hebben aanbevolen, - verdient dit nieuw bibliographisch tijdschrift onze waardering en onze steun. Behoudens de enkele uitzonderingen die we hierboven aanhaalden, - noteer dat àl te subjectieve beoordelingen ook wel in ‘Boekengids’ voorkomen, - kunnen we nochtans in alle oprechtheid getuigen dat de voorlichting welke ‘Lektuurgids’ geeft doorgaans zeer objectief is. We wensen deze publicatie dan ook van harte een zeer ruime verspreiding.

O.D.M.

White man's Country - Lord Lelamere and the making of Kenya - 2 vol. - Elspeth Huxley, Chatto & Windus, London.

Een prachtig boek over Kenya en zijn ontwikkeling in de eerste halve eeuw, is dit werk van Elspeth Huxley, die vooral, zoals de titel reeds aanduidt, de enorme bijdrage van de blanke in Oost-Afrika belicht, tot de bevruchting van een gebied, door de natuur en zijn onkundige bevolking tot een onvruchtbare, barre hoogte en laagvlakte gedoemd.

[p. 484]

Dat daarbij de illustere figuur van Lord Delamere ter sprake komt, is als vanzelfsprekend. Zijn moedig en kundig optreden, zijn onversagende pioniersgeest, heeft niet weinig bijgedragen tot de ontwikkeling van een gebied, dat nog rijke toekomstmogelijkheden biedt, voor blank en zwart, wanneer anderen, zoals hij, het beste van hun krachten zullen geven, om de gerezen problemen van de huidige dag, met zin voor realiteit en een noodzakelijk gemeenschapsgevoel, op te lossen.

A.

Economics of Agriculture in a Savannah Village by Miss M.R. Haswell - His Majesty's Stationery Office for the Colonial Office - London.

In de reeks Colonial Research Studies is deze uitgave nummer acht. Hierin zijn na een grondige analyse van de economische mogelijkheden ener landbouwonderneming de resultaten vervat van een studie ter plaatse over het leven van het dorp Genieri, 120 mijl van de rivier Gambia, dit gedurende de periode Mei 1947 - Februari 1950.

A.

‘The Prehistory of East Africa’, by Sonia Cole - Penguin Books. ‘Islam’ by Alfred Guillaume - Penguin Books.

Sinds de mens van de twintigste eeuw Afrika heeft ontdekt, is de belangstelling voor alles wat betrekking heeft op Afrika, land en volk, klimaat en bodem, van jaar tot jaar gestegen. Met de ontwikkeling van het wetenschappelijk onderzoek is deze belangstelling samen gevallen en nu stellen wij vast, dat zelfs aan de verst afgelegen streken en gewesten van onze aardkloot, de onderzoekende geest is doende geweest, zodat wij, met eén dezer uitgaven te lezen, wellicht méér te weten komen over de geschiedenis en de voorgeschiedenis van donker Afrika, dan zegge over de geschiedenis van ons eigen geboortedorp of onze geboorte-stad. Deze beide pocket-books van méér dan tweehonderd bladzijden, geven de nieuwsgierige lezer een kans om de ontwikkeling van leven in al zijn diverse uitingen, in een andere landstreek, in een ander klimaat, en met en door andere volkeren, te leren kennen. Vooral het werk over de ‘Islam’, stug en bijna ondoordringbaar als het Atlas-gebergte, zal de Afrika-student met genoegen en nut ter hand nemen.

A.

‘Présences Belges à Londres’ - door Hugo A.J. Van de Perre, L'Ecran du Monde, Bruxelles, Paris. - The Hand and Flower Press - Aldington, Kent, England.

Hugo A.J. Van de Perre de charmante bibliothecaris van het ‘Belgian Institute’ te Londen, heeft bij hogervernoemde uitgeverijen een uiterst boeiende en lezenswaarde gids laten verschijnen, waarin hij ons meeneemt naar een aantal op zichzelf reeds bezienswaardige, historische gebouwen in het centrum van Londen, die bovendien herinneringen oproepen aan een verleden dat in grote mate de invloed heeft ondergaan van de cultuur-uitstraling onzer illustere voorvaderen. Men staat verbaasd welk élan deze invloed heeft genomen. Brit en Vlaming dienen de auteur dankbaar en erkentelijk te zijn, voor de wijze waarop hij een stuk kultuurgeschiedenis verheldert. Hij doet dat allerminst pedant, met kennis van zaken, in een schone, rijke, bekoorlijke taal. Wij verwachten veel van zijn boek ‘Vlaams Erfgoed te Londen’ dat vermoedelijk volgend jaar zal verschijnen; maar, wensen inmiddels zijn ‘Présences Belges à Londres’ een succesrijke verspreiding toe.

A.K.R.