Band. Jaargang 13

[p. 154]

Het boekenrek

‘De Belofte aan Rachel’ door Hubert Lampo. Uitgave A.A.M. Stols, 's Gravenhage, 332 blz.

‘Om Jozef ben ik bekommerd’ zegt de stervende Rachel tot haar jongste zoon Benjamin, ‘hij droomt er van het leven naar zijn wil in te richten; hij zal altijd wel in de eerste rij staan, doch in de voorste gelederen is het dat de slagen vallen. Beloof over hem te waken, wat er ook moge gebeuren en wat hij je ook moge aandoen’.

Benjamin zal zijn belofte gestand doen. Maar Benjamin blijft eerlijk tegenover zichzelf en naast de officiële versie stelt hij, voor het nageslacht, het bewogen leven van zijn broer te boek, van Jozef, de koele berekenaar, de scherpzinnige heersersnatuur die de kunst verstaat bij de massa's in het gevlei te komen, de niets ontziende dictator van Egypte die ten slotte aan zijn machtswellust ten gronde gaat.

Benjamin doorziet Jozef, en meteen alle dictator's van de komende eeuwen. Al ligt bij pozen de charge er iets te dik op, het verhaal blijft steeds aanvaardbaar, wellicht dank zij Lampo's beheerste proza - Jonckheere noemt het mannelijk - dat echter soms heftig kan opflakkeren.

Dit boek stemt tot nadenken maar de ideeën verstikken het leven niet, het verhaal grijpt ons aan en laat ons niet meer los tot de laatste bladzijde omgekeerd is; de stijl steunt het rhythme van het gebeuren maar dringt zich nooit op het voorplan. Kan een auteur meer van zijn werk vragen?

R.P.

‘Liefde's Verbijstering’ door Belcampo. Uitgave Kosmos, Amsterdam, Antwerpen, 134 blz. Prijs: geb. 110 fr.

Drie verhalen - één uit het verleden, één in het heden, en één uit de toekomst - hebben de liefde als thema. Een afgezaagd thema, maar toch weer niet als het behandeld wordt door Belcampo. Behandeld is trouwens geen geschikt woord, waar het Belcampo betreft. Belcampo goochelt; hij laat een ongebreidelde fantasie de vrije teugel; en hij vermeit zich in deze ‘spielerei’.

‘Het hardnekkige Verlangen’ is het beste van de drie verhalen. Het gaat over een aantrekkelijk meisje, met een zonnig karakter, gecultiveerd, in alle opzichten welgeschapen behalve in dit ene, dat zij twee neuzen heeft. Wat de mannen van een huwelijk afschrikt. Zij denkt hieraan te verhelpen als zij maar door attesten van hooggeleerde profes-

[p. 155]

soren kan bewijzen dat zij een volmaakt schepsel is. Zij komt achtereenvolgens terecht bij een theoloog, een botanicus, een chirurg en een professor in de aesthetica, maar telkens wordt ze afgescheept. Op een tentoonstelling treft ze schilderijen aan die vrouwen met twee neuzen voorstellen. Vol hoop gaat ze de schilder opzoeken maar de man is woedend als hij ziet dat wat hij zijn persoonlijke schepping meende te zijn ook in de werkelijkheid bestaat. Tenslotte wordt een schrijver, die niet aan gangbare voorstellingen gebonden is, door hare voortreffelijkheden bekoord. Een gevaarlijk thema, dat gemakkelijk in het belachelijke kan verzinken, waaraan Belcampo echter immer zeer behendig met een goocheltoer of een buiteling kan ontkomen.

Belcampo is een heel speciaal geluid in de Nederlandse letteren en met genoegen stellen wij vast hoe rijk en verscheiden deze geworden zijn: in de laatste nummers van ‘Band’ werden werken besproken van zo uiteenlopende aard als ‘Dies Irae’ van Valeer Kerkhove, ‘Soet Antwerpen Adieu’, van Van Hemeldonck, en nu ‘De Belofte aan Rachel’ van Lampo en ‘Liefde's Verbijstering’ van Belcampo. Voor elck wat wils...

R.P.

‘Woonhuis onzer Vreugde’ door Gerard de Xivry. Uitgave Jan Van Tuyl (Triomfreeks), Antwerpen-Zaltbommel. 212 blz. Prijs geb.: in reeksverband 65 fr., buiten reeks 130 fr.

Na de wereldoorlog 1914-1918 waren er in België ± 10.000 brouwerijen. Thans zijn er nog amper 600. Gevolg van de vooruitgang! Economisch gezien is het inderdaad onmogelijk dat de kleine dorpsbrouwerijtjes in onze moderne tijd stand houden tegen de grote brouwerijen die op werkelijk industriële schaal produceren.

Familiezaken die eeuwen lang gefloreerd hadden gingen te niet in de periode tussen de twee wereldoorlogen en achter veel gevels van de eens bloeiende dorpsbrouwerijen speelde zich een drama af. Het is van een dier drama's dat schrijver ons het boeiend relaas brengt in deze geslaagde roman.

Wanneer de enige zoon niet meer gelooft in de toekomt van de brouwerij, dit eeuwenoude familiebezit, laadt de zieke vader de zware last van de zaak op de frele schouders van zijn jonge maar sterke dochter Magdalena, die ten slotte niet alleen het bedrijf weet te redden (nl. door uitbreiding en door te brouwen voor rekening van andere, eveneens met ondergang bedreigde bedrijven), maar ook het geluk van haar afvallige broer.

Gerard de Xivry bracht ons met zijn jongste boek een nieuw bewijs van zijn steeds groeiende vaardigheid als schrijver van goede familieromans.

O.D.M.

‘Het Ox-Bow Incident’ door W. Van Tilburg Clark. Uitgave Jan Van Tuyl (Triomfreeks), Antwerpen-Zaltbommel, 228 blz. Prijs geb.: in reeksverband 65 fr., buiten reeks 130 fr.

Dit verhaal van een lynchpartij - een uit de honderden die zich in de Zuidelijke Staten van Amerika afgespeeld hebben - is een scherpe aanklacht tegen wantoestanden op gebied van rechtpleging.

‘Ox-Bow Incident’ beschrijft de nachtelijke tocht doorheen de Canyons van een dertigtal mannen uit de Far-West. De laatste tijd was er meermaals vee gestolen in die streek en door de laksheid van het gerecht waren de daders steeds kunnen ontsnappen. Deze maal rusten vage vermoedens op drie cow-boys die met een kudde in de buurt voorbij getrokken waren. Bij Ox-Bow worden de drie onschul-

[p. 156]

digen door de opgehitste troep overvallen en nog vóór het krieken van de dag, zonder enige wettelijke vorm van veroordeling, laffelijk vermoord.

Ofschoon een beetje langdradig, behoort dit boek toch tot de genietbare lectuur.

L.W.

‘Lord Peter schouwt het Lijk’ door Dorothy Sayers. Uitgeverij ‘Het Spectrum’, Utrecht-Antwerpen. Prismaboeken, 261 blz. Prijs ing. 20 fr.

De slogan ‘Prismaboeken zijn interessant, boeiend en laag in prijs’ is hier zeker geen leugen.

Dit boek omvat een tiental geheimzinnige of griezelverhalen - het een al onwaarschijnlijker als het andere. Maar dat heeft minder belang, want ze zijn echt knap in elkaar gestoken. In elk van deze geschiedenissen krijgt Lord Peter Wimsey, de onberispelijke gentleman-detective, de kans om een paar staaltjes van speurders-vakmanschap ten beste te geven. Geen list is sluw genoeg om hem te misleidden. In de hachelijkste situaties weet hij zijn kalmte te bewaren - de moeilijkste raadsels worden door hem ‘met een glimlach’ ontsluierd.

Liefhebbers van boeiende ontspanningslectuur krijgen hier zeker waar voor hun geld.

L.W.

‘Sigrid Undset’ door Dr A.M.F. De Vos. Met foto's. Ingeleid door Piet Schepens. 270 blz. Prijs: geb. 110 fr. Uitgave: Scandinavische Bibliotheek, Coupure, 65, Gent. 1953.

In de Scandinavische bibliotheek, die onder leiding staat van de voortreffelijke auteur en vertaler Piet Schepens, verscheen een belangrijke studie gewijd aan de Noorse schrijfster Sigrid Undset. Dr A.M.F. De Vos, Professor in de moderne Wijsbegeerte aan het ‘Angelicum’ te Rome, heeft een zeer uitgebreide studie geschreven, waarin hij de figuur en het werk van een der grootste schrijfsters van onze tijd heeft belicht. Terecht heeft Dr De Vos naar de kern van zijn onderwerp getast, maar wat hij over Sigrid Undset als mens weet te vertellen, brengt deze kunstenares als een hoogstaande figuur nader tot ons.

Geboren in 1882 te Kalundborg, volgt de schrijver van deze studie de ontwikkeling van Sigrid Undset op de voet. Zijn werk zit vol belangrijke gegevens en conclusies, terwijl naast de literaire beschouwingen over het groeiende oeuvre van Sigrid Undset, ook een bijzondere aandacht blijft besteed aan de innerlijke belevenis van de Noorse schrijfster. Het is opmerkelijk dat Dr De Vos op een boeiende en indringende wijze de chronologie van het leven en de werken van Sigrid Undset weet te volgen, er een waardevolle beschouwing aan toevoegend. Dit boek over Sigrid Undset is in de eerste plaats een afgerond geheel geworden, waarin men geen hiaat tussen leven en oeuvre van de voorgestelde schrijfster kan opmerken. Van aan haar geboorte tot aan haar dood op 10 Juni 1949 volgt de auteur van deze studie nauwgezet het werk van Sigrid Undset. Maar het heeft een bijzonder belang verworven door de ruime kennis van de algemene menselijke betekenis van een waarachtige kunstenares.

Voor dit mooi verzorgde boek, waarin tevens talrijke interessante foto's van Sigrid Undset uit de verschillende perioden van haar leven zijn opgenomen, heeft Piet Schepens een kort maar warm inleidend woord geschreven. De studie van Dr A.M.F. De Vos, zoals ze de Scandinavische Bibliotheek met een goede publicatie komt verrijken, brengt een betekenisvolle hulde aan een schrijfster van universele waarde.

R.D.C.

[p. 157]

‘De Laatste Pope’ door Edzard Schaper. Vertaling door Frans van Oldenburg Ermke. Uitgeverij J.J. Romen en Zonen, Maaseik-Roermond.

Deze roman verhaalt het harde leven van ‘verplaatste’ Russische onderdanen en meer in het bijzonder van een Russisch Orthodox priester die, door de Boljewistische revolutie verdreven, een nieuw leven beginnen in de Noordelijke Oostzee-staten. Deze priester verpersoonlijkt het lijden en strijden van deze mensen. Niettegenstaande alle moeilijkheden weet hij, dank zij zijn groot geloof, stand te houden en zijn priestertaak tot het uiterste te vervullen.

De schrijver slaagt erin ons op een aangrijpende wijze deze harde strijd te laten meeleven, al gaat af en toe iets van de eigenlijke spanning verloren door een te lang uitweiden over bijkomende gebeurtenissen. Kortom het is een zeer lezenswaardig boek dat op een smaakvolle manier aangeboden wordt.

H.V.S.

‘Advent in Rusland’ door Edzard Schaper. Uitgave Romen en Zonen, Maaseik-Roermond. 277 blz. Ing. 110 fr. Geb. 135 fr.

De diaken Sabas is dank zij een bosbrand over de Russische grenzen geraakt en komt in een stadje terecht waar de godshunker is blijven smeulen. De komst van de diaken in de adventstijd doet het geloof van enkele getrouwen hoog oplaaiên en zelfs overslaan op een ambtenaar van de staatsveiligheid. In hun argeloosheid lopen de bijzonderste leden van de kleine gemeenschap in de val en moeten zij als obscuran tistische staatsvijanden terecht staan. De sfeer van de ijzigkille ondervragingen waar de onpersoonlijke staatsambtenaren beproefde - en sedert Koestier's boeken goed bekende - methodes aanwenden om schuld op onschuldigen te doen vallen wordt meesterlijk doch zonder effectbejag weergegeven. Maar meer dan aan Koestler doet dit boek aan Tolstoj denken, door het evangelisch licht dat over het gebeuren hangt, door de kracht die uitgaat van de zachtaardigen die de staatskolos in al zijn oppermacht verplicht is te verwoesten.

R.P.

‘Met Bacchus op Reis’ door Albert Michiels. Uitgave De Boeck, Brussel, Koninklijkestraat, 265. 81 blz. Prijs: 70 fr. (75 fr. tegen terugbetaling.)

Een geïllustreerde geschiedenis van de druiventeelt, van Mesopotamië en Egypte tot de wijngaarden van Sovjetrusland en Californië en de serres van Hoeilaart.

R.P.

‘Fabeltjes voor grote mensen’ door Dorosmay Janos. Humanitasboekje n^r 8. ‘El Greco schildert de Groot-Inquisiteur’ door Stefan Andres. Humanitasboekje n^r 9. Uitgave Lannoo, Tielt. Prijs ing. per boekje: 25 fr.

Hiermee kregen we weer twee prettige Humanitas-boekjes op de leestafel. In een vroegere recensie heb ik al gewezen op de degelijkheid van deze reeks, die het allerbeste uit de wereldliteratuur biedt in uiterst smaakvol uitgegeven deeltjes: kleinoden in een schrijn.

Van de ‘Fabeltjes voor grote Mensen’ zou ik eerder hoeven te zeggen: sardijnen in een blik. Het boekje zit volgepropt met zeer korte fabeltjes, zonder veel kruim, en gezet in een minuscule letter. Die ‘Fabeltjes’ zijn tegengevallen: wellicht zouden ze veel verbeteren indien na zorgvuldige schifting alleen de beste in een leesbare letter herdrukt werden.

De novelle van Andres is niet precies een ‘prettig’ boekje; in zijn beknoptheid is dit geladen en onheilzwangere verhaal een meesterwerk.

R.P.

[p. 158]

‘Zaad in de Wind’ door Reninca. Uitgave Lannoo, Tielt. 139 blz.

Dit bundeltje aphorismen is de eersteling van Reninca. Het wordt thans zeer smaakvol heruitgegeven door Lannoo. Reninca biedt ons schone en verheven gedachten die echter het briljante ontbreken dat bij aphorismen verwacht wordt. Zelden ontstaat de vonk die onze totale, onmiddellijke en onvoorwaardelijke instemming opvordert. Dit ‘zaad’ is nog niet rijp.

R.P.

‘Zeven Eclogen’ door Lieven Rens. Uitgave Lannoo, Tielt. 46 blz. Prijs: ing. 30 fr.; gekart. 48 fr.

In een woordenvloed, die in een reeks golven komt aanrollen en niet van bezwerende kracht ontbloot is, bezingt Lieven Rens de gruwelen en de onuitwarbare problemen van de moderne tijd, de stuurloosheid van een mensheid die van haar ankers weggeslagen werd.

R.P.

‘De Staart van Satan’ door Cor Ria Leeman. Uilenspiegelreeks. Uitgave Desclée-De Brouwer. 172 blz. Prijs: ing. 28 fr.

Dit is het eerste deeltje van een nieuwe reeks oorspronkelijke humoristische romans die ons onze zorgen moeten doen vergeten. De prospectus raadt ons aan een proef te nemen. Het spijt me, maar die eerste proef is faliekant uitgelopen. Integendeel, ik heb nu een zorg meer: de zorg om het gehalte van onze humoristische romankunst. Maar wellicht zullen de volgende deeltjes mij verplichten dit streng oordeel te herzien.

R.P.

‘Ge kunt nooit weten’ door Jan De Spot. Uilenspiegelreeks. Uitgave Desclée-De Brouwer. 176 blz. Prijs: ing. 28 fr.

Dit is nu eens echte gezonde Vlaamse humor! Jan de Spot, oudhoofdredacteur van De Nieuwe Gids is een der beste Vlaamse journalisten, zowel voor wat ernstige als humoristische artikels betreft. ‘Ge kunt nooit weten’ is de samenbundeling van een dertigtal stukjes die in bladen en tijdschriften verschenen (vooral in ‘De Spectator’ tijdens de eerste na-oorlogsjaren) en die ook voor de radio werden voorgelezen. Wie zich eens een pint gezond bloed wil lachen leze dit pretentieloze, en misschien juist daarom zo geslaagde, boekje.

O.D.M.

‘Door het Oog van de Naald’. Uitgave Het Spectrum (Prisma-Boeken), Utrecht-Antwerpen. 204 blz. Prijs: ing. 20 fr.

Dit goedkope Prisma-boek bevat een dertiental ontsnappingsverhalen van koningen, ministers, dictators (Mussolini) en gewone gauwdieven. De lectuur van deze meestal zeer avontuurlijke belevenissen heeft me een avond van zeer aangename ontspanning bezorgd. Dit boekje is als een digest van de talloze bestaande ontsnappingsverhalen die te zamen wel een kleine bibliotheek kunnen vullen.

O.D.M.

‘De Verovering van de Mount Everest’ door W.H. Murray. Uitgave Het Spectrum (Prisma-Boeken), Utrecht-Antwerpen. 256 blz. Prijs: ing. 20 fr.

De Schotse bergbeklimmer W.H. Murray was in 1951 de tweede leider van de Britse expeditie die vanuit Nepal de mogelijkheid van een Everestbeklimming vanuit het Zuiden verkende. Deze expeditie baande de weg voor de twee Zwitserse expedities van 1952 en legde de grondslag voor het succes van de expeditie Hunt, waarvan twee leden, Hillary en Tensing, op 29 Mei 1953 de top bereikten, 32 jaar na de eerste verkenningsexpeditie vanuit Thibet. Deze 32 jaar geschie-

[p. 159]

denis verhaalt de auteur ons in eenvoudig maar buitengewoon boeiend proza, in degelijk Nederlands overgezet door Titia Easton. Talrijke kaarten en schetsen, alsmede reproducties van een twintigtal zeer geslaagde foto's dragen er het hunne toe bij om van dit Prisma-boek een klein juweeltje te maken.

O.D.M.

‘Les grands orateurs belges depuis 1830’ door Adolphe Rutten. Uitgave A. De Boeck, 265, Koninklijke Straat, Brussel. 408 blz. Prijs: ing. 100 fr.

Deze verzameling biedt ons de teksten van de voornaamste redevoeringen uitgesproken door onze grootste franstalige redenaars, sedert 1830 tot op heden. Ingedeeld in vier grote hoofdstukken bevat dit boek een rijke keuze van politieke redevoeringen, rechtelijke pleidooien, gewijde welsprekendheid, academische redevoeringen en conferenties.

Benevens een algemene inleiding schreef de auteur een voorwoord voor elk genre van welsprekendheid, alsmede een critische en biographische nota over elke redenaar.

In het eerste hoofdstuk vinden we de voornaamste redevoeringen uitgesproken sedert 1930 door onze koningen, ministers, senatoren en volksvertegenwoordigers.

De geciteerde pleidooien zijn werkelijk het neusje van de zalm. Om er slechts twee aan te halen: de verdediging van priester Daems en ‘La Justice sociale’ door meester Alexandre Braun in het fameus proces tegen de raad van het Hospitaal van Aalst, verdedigd door Woeste, en het pleidooi van Meester Le Jeune in het beruchte proces Peltzer.

Het derde hoofdstuk biedt ons het allerbeste op gebied van gewijde welsprekendheid, terwijl in het vierde hoofdstuk de elite van onze conferenciers en causeurs aan het woord komt.

Deze rijke verzameling was voor ons een ware revelatie.

O.D.M.

‘De gouden Poort’ (B) door Julien Kuypers. Bloemlezing voor Middelbaar en Normaal Onderwijs. 12de omgewerkte uitgave. De Sikkel, Antwerpen, 1953. 328 blz.; 24 illustraties. Ing. 90 fr.

Letterkundige teksten zijn het instuderen waard en vormen tevens de smaak van beginnelingen, zo ze met minderwaardig materiaal kunnen worden vergeleken. Dit wordt door opstellers van bloemlezingen vaak over het hoofd gezien. Het ruim en kundig toepassen van het wit-zwart procédé is wel de voornaamste verdienste van K.'s overbekend handboek. De opgenomen leesstukken bevatten staaltjes uit het allermodernste prozawerk: ‘Thalassa’, ‘De Vleespotten van Egypte’ enz. Hiermee en met de prachtige illustraties, die een alleszins streng leerboek tot een kunstmonografie in het klein omtoveren, zullen leraar en leerling graag instemmen.

Een handboek is steeds voor verbetering vatbaar. Het weze ons toegestaan op twee leemtes te wijzen. Het hoofdstukje ‘Wat theorie’ is te eenzijdig op dichtwerken afgestemd. Buiten een vluchtig overzicht over stijlfiguren en beeldspraak, die dan nog hoofdzakelijk de poëtische taal aanbelangen, worden de stijlelementen van het kunstproza praktisch genegeerd. Er zou toch zoveel te zeggen zijn over bv. de stijlwaarde van het abstracte woord, van het bijv. naamwoord, het deelwoord, de vraagzin. Na de onderzoekingen van W. Kramer en Prof. Overdiep, moet ook voor beginnelingen het kunstproza technisch worden belicht.

Vervolgens mist dit overigens puik handboek een wel omschreven kader. Paedagogisch gesproken is dit niet zonder bezwaren. De behandelde thema's mogen nu afzonderlijk zo knap gekozen zijn - en som-

[p. 160]

mige ervan zijn op de psychologie der jeugd uitmuntend afgestemd - het geheel maakt toch de indruk dat deze ‘inleiding tot literaire schoonheid’ veeleer op 'n prettig gekuier in de letterkundige warande gaat gelijken dan op een doelbewuste wandeling. Of draagt de leraar alleen de zware last de af te leggen weg nauwkeurig af te bakenen?

G. Van Cutsem, s.j.

‘Faire... et Comprendre’ 1, 2, 3, 4, door Willy Schneider. Uitgave De Sikkel, Lamorinièrestraat, 116, Antwerpen.

Dat wij hier vóór een twaalfde heruitgave staan van de rekenboekjes Willy Schneider, spreekt op zich zelf reeds voldoende ten gunste van deze degelijke rekenmethode. Fris en aantrekkelijk voorgesteld, prettig geïllustreerd, zelfs met enkele Kongolese tafereeltjes (op aanvraag van de CEPSI van E'stad en met medewerking van Belgische leraars die in Kongo onderwijzen), zijn die boekjes zeer aan te bevelen voor onze lagere scholen. Met Nederlandse tekst worden ze uitgegeven onder de benaming ‘Langs kunnen naar kennen’.

G.C.

‘Taaloefeningen’, door Melis en Queeckers. Uitg. De Sikkel, Lamorinièrestraat, 116, Antwerpen. Prijs: 22 fr.

In deze reeks van de jubileumuitgave kwam nu ook II ‘Bij Oom en Tante’ voor het derde leerjaar van de pers. Evenals zijn voorgangertje, dat wij hier reeds vroeger vermeldden, is het rijk geïllustreerd door Elsa Van Hagendoren, met nog meer prettige oefeningen en leuke versjes.

G.C.

‘Les territoires d'outre-mer et la communauté européenne’, door Fred Van Der Linden. Institut Royal Colonial Belge, Bruxelles, 1953.

Deze eminente schrijver en publicist onderzoekt en analyseert het voor en het tegen van de voorstellen van Straatsburg om de Afrikaanse gebieden te betrekken in een internationaal plan van samenwerking. Zijn standpunt is dat het vooralsnog te vroeg is om de politieke integratie van de koloniale gebieden in een semi-europese gemeenschap te overwegen.

A.

‘A la recherche d'une Colonie belge - Le Consul Blondeel en Abyssinie’, door Albert Duchesne. Institut Royal Colonial Belge. Bruxelles.

Een wetenschappelijke studie van een onschatbaar nut voor de kennis van onze pre-koloniale geschiedenis. Prof. Duchesne verdient voor deze uitgebreide verhandeling de grootste lof.

A.