Band. Jaargang 11

[p. 44]

Correspondentie uit Vlaanderen
Literaire Kaleidoscoop van het Einde van het Jaar

DIT jaar, het voorbije, is een Sporenjaar geweest, tenminste voor de Vlamingen; voor de Amerikanen en voor de Russen, en ook wel voor de UNO-Lidstaten is het andermaal een Korea-jaar geweest, maar zonder fanfares ofte feestmuziek. Het Vlaams bewustzijn heeft misschien wel weer een stapje vooruit gedaan, mede onder invloed van de vrome en de opgewekte Guldensporenvieringen, als door de lectuur van enkele knappe wetenschappelijke studies aan de historische slag gewijd. De beste studie was mijns inziens toch Dr J.-F. Verbruggen's ‘De Slag der Gulden Sporen’ (in onze rubriek Boekbesprekingen reeds behandeld), naast het boek van Dr Theo Luyckx ‘Het Grafelijk Geslacht Dampierre en zijn strijd tegen Filips de Schone’. Het eerste werk op de markt gebracht door de Standaard-Boekhandel, het tweede door het Davidsfonds. Dr Verbruggen vergelijkt achtereenvolgens de verschillende bestaande zienswijzen omtrent de slag en voegt er dan zijn besluiten aan toe, gebaseerd op een streng wetenschappelijke basis.

Het Vermeylen-Fonds publiceerde het Verslag van de Studievergadering welke het op 25 November 1951 te Gent inrichtte. Deze vergadering was gewijd aan de positie van de Gentse Universiteit op dit ogenblik. Dr P. Lambrechts handelde over de Noden van de Gentse Universiteit en begon zijn verklaring met de bemerking dat het wetenschappelijk onderzoek nog voor grote uitbreiding vatbaar is. Hij betreurde dat ‘het ganse onderwijs quasi uitsluitend is afgestemd op het afleveren van diploma's’ en dat de universitaire ‘geest’ bij de studenten, bij velen onder hen zoek is.

In zijn toespraak ‘Leek en Alma Mater’ meende Maurice Roelants te moeten verklaren, dat ‘minder van de taal, meer van zeden en gebruik hangt het af of de duizenden universiteitsgediplomeerden nu zelf in vele milieus licht brengen of vage dwaallichten worden’. Hij besloot als volgt: ‘De Universiteit van Gent heeft, sinds zij Vlaams is en Nederlands van taal, de verfransing van het Vlaamse land, langs haar afgestudeerden om, stopgezet en meer dan één huik naar de nieuwe wind doen hangen. Zij heeft dat gedaan samen met Leuven. De verwachting gaat in dat Brussel ook volgt.’

[p. 45]

Alle sprekers van die dag waren het er over eens dat de Universiteit een zeer voorname sociale rol te vervullen heeft, maar dat wij zonder de technische middelen en zonder onze eigen Nederlandse commentaar, onmondig zullen gaan achterna hinken, wijs in onze ivoren boekentoren, zoals Maurice Roelants het nog zegde.

In dit Sporen-jaar lazen wij ook volgende zinsnede in Richard Declerck's Peilingen (De Vissende Kat - Gent):

‘Wij moeten wel eens de moeilijkheden tegemoet gaan en ons inspannen om nutteloze misverstanden uit de weg te helpen ruimen. Welnu, het is een feit, na de oorlog 1914-1918 hebben wij geleefd op een Vlaams-Frans misverstand waarvan de geestelijke betrekkingen tussen beide volkeren thans nog de sporen dragen. - Bij de Vlamingen heeft men er niet voldoende de klemtoon op gelegd, dat de Vlaamse beweging, in haar wezen zelf, niet gericht was tegen Frankrijk noch tegen de Franse cultuur. In haar gezonde grondkern was zij enkel een streven naar het herstellen van een gebroken volkseenheid. In een democratie is het, ten slotte, niet houdbaar dat de bevolking opgeleid en bestuurd wordt in een taal die niet deze is van de overgrote meerderheid.’

Volgens de heer Declerck, thans gouverneur van de provincie Antwerpen, zouden de Vlamingen van nature niet literair zijn aangelegd en derhalve moeten wij ons tekort aanvullen door de assimilering van vreemde voedingsstoffen. Dit verklaart dan ook waarom dhr Declerck zijn ‘Peilingen’ in het Franse geestesleven heeft laten verschijnen, hij die alle lof heeft voor de ‘unieke’ Franse literatuur. Voor wanneer ‘Peilingen’ in het Engelse en het Duitse geestesleven? Ik meen, en velen met mij, dat vooral de Engelse literatuur, de meest objectieve, de meest humanistische literatuur van het Westen kan genoemd worden.

Van die goeie ouwe T.-S. Eliot - die in Van Wyck-Brook's boek ‘The Confident Years’, de literaire dictator van het Westen wordt genoemd, is nu zijn script voor de film ‘Murder in the Cathedral’ verschenen, in een prachtige editie door Faber en Faber op de markt gebracht, en waarin tientallen en nog tientallen prachtige snapshots uit de film zijn opgenomen, met een voorwoord van T.-S. en van George Hoellering die deze kunstfilm verwezenlijkte. Alleen reeds bij het bekijken van dit boek, wordt men getroffen door de ‘stijl’ van de Engelse productie.

Verleden jaar vierden wij de 80e verjaardag van Stijn Streuvels. Te dier gelegenheid werd de stem en het woord van de schrijver vastgelegd op een reeks platen welke thans in de discotheek van het N.I.R. berusten.

[p. 46]

In de Angelsaksische landen waar de radio en de gramofoonplaat een belangrijker plaats in het leven innnemen dan bij ons, heeft het geschreven woord sinds enkele jaren een nieuw afzetgebied gevonden. Het wordt vastgelegd in de wasgroeven van de gramofoonplaat, met het lied van de nachtegaal, de Symphonieën van Beethoven, de stem van de staatsman.

Door de beperkte mogelijkheden welke de gramofoonplaat totnogtoe biedt, komt in de eerste plaats de poëzie in de focus te staan van de nieuwgewekte belangstelling. Hetgeen de dichters en de liefhebbers van poëzie met grote vreugde kunnen aanzien. Velen onder hen bezitten naast hun bibliotheek een salon-pick-up. Zij kunnen de muziek der grootmeesters beluisteren wanneer zij willen. In afwachting dat zij de creaties van de dichters uit eigen land, zullen kunnen beluisteren, kunnen zij reeds van de scheppingen van verschillende moderne grootmeesters uit de Engelse literatuur genieten. De ‘Vier Kwartetten’, ‘Four Quartets’ van T.-S. Eliot werd reeds in 1947 opgenomen en het is the master himself reading it.

Elf gedichten van Edith Sitwell, behorende tot de Façade-suite, waarbij William Walter muziek schreef, worden door de dichteres en Constant Lambert gelezen.

Twaalf gedichten van Cecil Day Lewis en dertien gedichten van Stephen Spender, kunnen via de pick-up ook in hun zuiverste essentie genoten worden.

Andere uitgaven: Sir Henry Newbolt, John Drinkwater en Victoria Sackville-West, die lezen uit eigen werk.

Natuurlijk werden de classieken niet vergeten. Er bestaan uitgaven van veertien gedichten van William Wordsworth, gelezen door Stephen Murray; Acht gedichten van John Donne, gelezen door Anthony Quale; Zestien Shakespeare sonnetten, eveneens gelezen door Anthony Quale; Zeven gedichten en balladen van Rudyard Kipling; de Proloog tot Chaucer's Canterbury Tales.

En zover is het reeds gekomen dat gramofoonplaten, arsenalen geworden zijn, van kostbaar poëzie-bezit in de vorm van bloemlezingen voor jong en oud.

Deze manier van uitgaven stelt dan andermaal het probleem dat wij enkele tijd geleden behandelden: moet poëzie voorgedragen; in het slechtste geval gedeclameerd worden, of alleen maar gelezen of gezegd. Met het nevenprobleem: wie moet lezen: de dichter of de declamator? En T.-S. Eliot, die zich met dit probleem in het bijzonder heeft beziggehouden antwoordt ongeveer dit:

‘Het door de dichter gelezen gedicht is niet noodzakelijk als verwezenlijking als interpretatie de enig juiste, de enig goede, al evenmin als de uitvoering van een symfonie door een orkest onder leiding van de toondichter. Het gedicht, wanneer het enige diepte heeft, is vatbaar voor interpretatie. Het goede gedicht is onuitputtelijk. De opname van het gedicht gelezen door de dichter is in elk geval een gids voor het rhythme.’

In mijn vorige correspondentie vergat ik U iets te zeggen over de ‘Winkler Prins Stichting’, dit naar aanleiding van mijn voorstelling van het

[p. 47]

‘Winkler Prins Boek van het Jaar’ en dat gratis verleend wordt aan de leden van deze Stichting. Deze stichting welke enigermate het karakter heeft van een ‘Wereldbibliotheek’ of een Davidsfonds of de thans zo talrijke Boekenclubs, werd opgericht om tegen voordelige prijs, degelijke encyclopaedische werken uit te geven op gebied van wetenschap, kunst, politiek, e.a. en dat is dan tevens het onderscheid met hogergenoemde en niet-genoemde ‘boekenclubs’.

En dan wil ik deze correspondentie besluiten met uw aandacht te vestigen op verschillende boekenwerken die uw bibliotheek zeer zeker zullen verrijken.

Er is eerst de roman van Rose Gronon ‘Le Livre d'Arnd’ in twee delen, uitgegeven door la Nouvelle Bibliothèque te La Chaux-de-Fonds in Zwitserland. Een roman, of zal ik zeggen een romantisch verhaal in de trant van ‘Ik en mijn Speelman’ van Aart Van der Leeuw en ‘De Troubadour’ door Louis de Bourbon. Zeer vlot geschreven, boeiend, uitstekende lectuur om de lectuur. Rose Gronon is één in het Frans-schrijvende Vlaminge.

‘Idomeneia en de Kentaur’ door Hubert Lampo en Ben van Eysselsteyn, uitgegeven door A.A.M. Stols te 's Gravenhage. Een geestig boek in een literaire taal geschreven, waarachter wij de stimulans en de invloed van meester Herman Teirlinck kunnen aanvoelen en appreciëren. Het thema: alle volmaakte liefde is een droom. De Vlaamse en de Nederlandse auteur vermommen zich als Griekse vrienden en behandelen de liefde van een Kentaur voor de schoonste vrouw van Athene.

Een soms nogal pikante behandeling, dat geven wij toe.

Een boek dat speciaal de muziekliefhebbers zal interesseren, is het autobiographisch verhaal over de Goossens-familie in ‘Ouverture and Beginners’ bij Eugène Goossens, Methuen, London. Beroemde solisten en dirigenten bracht deze familie voort, zowel van het vrouwelijke als van het mannelijke geslacht. Hun begin en opgang, hun belevenissen, hun karakter en hun Vlaamse oorsprong komen hier aan het licht. Een familie nog te weinig bekend bij ons, waar zij in Engeland, in de V.S. en in de wereld gewettigde faam verwierf.

De kunstliefhebbers wijs ik op de jongste uitgaven van de Phaidon Press, London, ‘Van Eyck’ en ‘Van Gogh’ in 50 full colour plates! Het zijn de eerste uitgaven van die aard en van die omvang in kleuren. Telkens voorzien van een uitgebreid woord vooraf zijn deze uitgaven voorals-

[p. 48]

nog uniek. De kleur is buitengewoon goed gerealiseerd en aan de uitgave is de grootste zorg besteed.

Op zoek als wij steeds zijn naar voor ons minder bekende aspecten van de literatuur en de kunst, gingen wij ook eens bladeren in ‘Japanese Colour Prints’ (His Majesty's Stationery Office). Wat verrassende rijkdom aan lijn en verbeelding! Die kleine mannetjes en vrouwtjes van onder de opgaande zon, konden dan blijkbaar toch ook nog wat anders dan zich laten opleiden tot verbeten krijgertjes! Wat een ingetoomde hartstocht trilt er aan de bladeren van de bomen en leeft er in de rimpeling van het water, en de zon... de zon is altijd aanwezig, zichtbaar of onzichtbaar! En ik herinner mij het gezegde van Camus: ‘In het hart van ons werk, hoe duister ook, schittert een onvergankelijke zon. Hoe ver ik ook verwijderd leef van de wereld waarin ik leerde dit te verstaan, zij blijft de ster van mijn herkomst en haar licht voedt mij tot in de stad vol schaduwen waar het slot mij nog vasthoudt.’

A.K. Rottiers