Band. Jaargang 11

[p. 414]

Zomerklanken van Limburgse Dichters

AL bezocht men de musea van Parijs en Rome, van Brussel en Florence, en al bewondert men de prachtigste schilderijen, beelden en gebouwen, toch zal men uiteindelijk moeten bekennen: ‘Hoe ontroerend mensen, dieren, dingen in kleur en lijn zijn weergegeven, tenslotte is dat alles slechts tweedehands’.

Immers, éérstehands is alleen wat rechtstreeks uit Gods scheppend Wezen stroomt, wat direct ontspruit aan de Bron van Zijn Al-Schoonheid. Bloem en boom en bos, vink en goudfezant stralen iets af van dat oneindig schone, waaraan 't geschapene zijn glans en gloed ontleent. Beschouw bij 't ochtendkrieken de opgang van de zon, vanaf het eerste okergeel, 't rose-rood en paars, totdat de hemel in brand schijnt te staan. Zo schildert enkel God.

De kunstenaars met penseel en pen hebben altijd vol bewondering gestaan tegenover 't ontwaken van de natuur, tegenover 't landschap, dat zich baadt in 't gulden licht.

Limburg is rijk aan dichters en schilders. Beiden hebben beemd en heuvel, beek en ven en hei in zich opgenomen, om dat alles daarna in taalmuziek of kleurengamma's weer te geven.

Neem Frans en Emile Erens, Pierre en Mathias Kemp, Chretien Mertz en Edmond Jaspar, Jacques Schreurs en M. Molenaar M.S.C., Felix Rutten en Fons Laudy, Vic. Reinders en Marie Koenen, Paul Haimon en Loe Maas, Harie Loontjens en Fons Tuinstra, Robert Franquinet en Edgard Heynen, Jef Spuisers en Pierre Franssen, Köb Körner en F. Schleiden - allen hebben Limburg lief. Geul en Gulp, Roer en Maas, de levende en levenloze natuur hebben hen bezield, geïmpressionneerd, geïmpulseerd. Als wij uit hun lyriek 'n keuze moeten doen, ontstaat er even 'n ‘embarras du choix’: er is haast teveel om te kiezen. Laat ons beginnen met een poëtisch burgemeester, Jef Spuisers van Spaubeek. Hij voelt zich een begenadigd wezen in dit paradijs en smeekt het Opperwezen:

Laat mij dit prinselijk rijke land doorzwerven,
waar ik mijn groene tocht beginnen mocht:
dit land, o Heer, dat Uw liefde mij deed erven,
waar ik U vond, schoon ik U zelden zocht.

De zon viert hoogvaart boven deze gouwen
's Avonds als al verre heuvels blauwen.

[p. 415]

Velen zullen deze dichter gaarne nazeggen:

Laat mij er leven, Heer, laat mij er sterven,
want waar Uw hart is eindigt iedre tocht...

Fijner van structuur, fragiel van ziel is Vic Reinders, die inzonderheid Maas- en Jekerdal 'n liefde toedraagt, die nimmer ophoudt te getuigen.

Men ziet 't licht fel over 't landschap als hij 'n zonnedag schildert.

Laat alles, alles openstaan,
laat nu het licht naar binnen slaan
door ramen en door deuren.

Geen dag is ooit zo klaar geweest:
een aards en hemels zonnefeest
van licht en felle kleuren.

Daar buiten op het dampend land
neemt nu een boer zijn spa ter hand,
daar flitsen witte vonken.

Daar glanst het gouden koren al
en bloedrood staan daar zonder tal
klaprozen fel te pronken.

De mergelgroeven vlakken wit
in 't dampend dal, en ergens zit
een merel hoog te zingen.

En over alles, bos en dal,
slaat in zijn snelle vuren val
het licht op alle dingen.

Ternauwernood zijn boeren en boerinnen ontwaakt en hebben zij in 'n kort gebed Gods zegen over de arbeid van de dag afgebeden, of 't verre geloei van koeien in de zomerwei roept knecht en meid met melkemmers naar 't wachtend vee.

Gekwetter en gekwinkeleer spettert hun tegen uit boom en struik en haag. Maar boven de slag van vinken, putters, merels klinkt 't tierelieren van 't kleine vogeltje, dat zich met schokken en stoten omhoogwerkt uit 't groen van spurrie en serdel. 't Is 'n opvallend diertje, dat leewerk of leeuwerik heet. Ook die brengt de Schepper zijn lof en lied, dat trilt boven 't dauwende Limburgse landschap. Natuur en wezen dwingen hem tot zang en dank. De leewrik moet zich uitleven in jubeltonen. Hij zou stikken door de volheid van dierlijke emoties als die geen lucht kon geven aan wat ook hem, klein schepseltje, bezielt. Onbezorgd over lief en leed van 't mensdom, onbekommerd over vrêe en oorlogswee, dartelt hij Gods firmament tegemoet. Zingen zal die, tierelieren moet ie, boven hei en wei, boven 't gouden korenveld en de gele lupinen, over hof en bos.

Hoor hoe twee dichters verschillend reageren op dit tierelierend diertje.

Mathias Kemp, zanger van Limburg, ziet in een lyrisch vers dit vogeltje:

Naar zonnefeest van zilveren luchten
stort hij zich dol en dronken op
en werpt een zwerm van zanggeruchten
neer over dal en heuvelkop.

Wat deert hem werelds wel en wee?
hem kwelt een vreugd: hij moet die melden,
hij moet verstoren stilt' en vree
van weiden, wegen en van velden.

Hij stierf, zo iets hem zwijgen deê!

[p. 416]

Plaats daarnaast Vic Reinders, die in zes coupletten de leeuwerik gadeslaat en de dichter vergelijkt met dit zangertje, doch zich zelf bekennen moet, onmachtig te zijn: 'n volkomen zuiver lied te zingen.

Ik zou deze korte schets willen besluiten met 'n lofwoord op 't Limburgs land, dat van 'n heel hoog punt overschouwd wordt door de reeds genoemde Sittardse dichter Jef Spuisers, die in een tweetal strofen schoonheid en romantiek samenvat.

Telkenjaren zult gij, stijgend,
lentes zingend harte zijn,
wijl wij, dieper aardwaarts neigend,
zwijgend dragen aardse pijn.

Telkens blijven we u nastaren,
tot ge in 't klare kristallijn
mèt uw lied omhooggevaren
ons slechts laat verlangens pijn.

Wiekend naar de wijde zalen
van het klare hemelhuis,
moet gij telkenmale dalen
weder tot uw donker huis.

't Felle lichten van de hoge,
blauwe klaarte draagt gij niet,
bij uw allerhoogste pogen
schragen u de vleuglen niet.

Maar uw pogen naar de hoge
schoonheid boven aards verdriet
wordt in cirkelende bogen
levend tot uw schoonste lied.

Zo de dichter, hij die d'hoge
klaarheid zoekt in 't zuiverst lied,
voelt, al zingend, 't machtloos pogen
breken in een aards verdriet.

Land, waar hoge popels ruisen,
sierend Roer en Geul en Maas;
land, gezegend door de kruisen,
rijk beschermd door Sint Servaas;
land, waar eeuwenoude dromen
zweven rond kasteel en gracht;
land met wijde blauwe zomen,
onvergankelijk is je pracht.
Limburg, waar ik zo van hou,
al mijn liefde, al mijn trouw.

Land van heuvels en valleien,
golvend blond en groen gebied,
land van bloesemblanke weien,
vreugd en deugd en vogellied,
land van forse boerenhoven,
stoere kracht en noeste vlijt,
land van zon en korenschoven,
laaiend licht en vruchtbaarheid.
Limburg, waar ik zo van hou,
al mijn liefde, al mijn trouw.

Jef Notermans