Band. Jaargang 11

[p. 148]

Engelse letteren
Nog over D.H. Lawrence en T.S. Eliot en enkele Nieuwe Uitgaven

NOG geen paar maanden na dat mijn korte beschouwingen bij de Herinneringsuitgave van D.-H. Lawrence volledige werken in de Penguin Reeks in BAND verschenen, ontving ik vanwege The British Council twee nieuwe uitgaven, twee belangrijke studies, in verband deze maal met de mens en de dichter Lawrence. De eerste is van de hand van een vrouw voor wie de poëzie van D.-H. de revelatie van zijn leven inhoudt. De tweede, is de eerste nadering tot de mens en de schrijver van Katholieke zijde. Dallas Kenmare en Father William Tiverton vertrekken van een totnogtoe over het hoofd gezien gebied. Zoals de bergbeklimmer staan zij voor een nieuwe tocht, naar een door vele omstandigheden verhulde spits. Dallas Kenmare heeft het pad gekozen van de poëzie; Father Tiverton's loopt enigszins door een vroeger gedeeltelijk geëxploreerd terrein, dat van het proza. Ik sprak daar zoëven van een spits, beter lijkt mij te spreken van een Kroon, een bergkroon met vele toegangswegen. D.-H. Lawrence was zoals alle groten eenvoudig in zijn complexiteit. Voor Miss Kenmare staat het vast dat D.-H. vóór alles en na alles dichter was. Eén der grootsten van onze tijd.

Gekapt op het model van de oer-dichter: de oer-dichter die in de eerste plaats priester en rechter was, boodschapper, leider, ziener en weldoener, die zelfs door de Koningen en hoofdmannen geraadpleegd werd. De intuitieve schouwer in de ziele-diepten der gewone stervelingen, de niet als dichter geborenen. Geleid door de dichterlijke, de niet-volkomen-wetenschappelijke rede. D.-H. had ‘his gift for creating good fellowship that made work a joy’. Hij was een schepper van schoonheid en goedheid. Dat hij daarbij, door zijn persoonlijke vizie op de dingen en de mensen, vaak in conflict kwam - in het dagelijkse leven: het a-poëtische leven - hoeft geen verwondering te wekken. D.-H. daarom een onmogelijke ‘compagnon’ te noemen, ware onrechtvaardig. Miss Kenmare betoogt dat de aristocratische, autocratische D.-H. precies daarom niet altijd begrepen werd, omdat hij enerzijds de massa op een hoger plan wilde voeren, maar niet blind was voor het feit dat het uiteindelijk niet kon gebeuren langs de weg van de Marxistische democratie. De koolmijnerszoon had zijn opgang langs die weg

[p. 149]

zien vertrekken, maar de dichterlijke aangeborenheid deed hem niets anders dan de waarheid zoeken en aanvoelen en hij ontdekte weldra dat de geest tenslotte altijd de materie moet leiden. Ook Father Tiverton, een schuilnaam voor een Engels priester, maakt hier een aanknopingspunt van, om tot de conclusie te komen, dat wij bij nadere beschouwing met een andere D.-H.-L. te doen hebben, dan deze welke men totnogtoe aan de wereld heeft voorgesteld. D.-H. heeft trouwens die voorstelling niet nodig. Hij komt uit zijn werk op ons toe als een aristocraat, hoe vreemd hij zich ook in het practische leven moge gedragen hebben. D.-H. grootste bekommernis was ‘humanexistence’, zijn heden en zijn toekomst. Hij mag zich brutaal en soms ‘onredelijk’ uitgelaten hebben; maar, de ondergrond was christelijk. D.-H. was een Europëer! Zijn belangstelling voor waarden was er een opvallende uiting van. Vandaar ook zijn opzoekingen in het domein der oude culturen (in Mexico, in Italië) en zijn confrontaties met het essentiële in het bestaan. Dit alles bracht hem ertoe zijn schijnbaar nihilistische levenshouding te doen evolueren in enkele positieve doelstellingen. Al zijn vorsingen in de psychologie der verhoudingen: kind-moeder, vrouw-man, leidden tot het poneren van volgende ‘waarheden’, waarin ligt besloten de negatie van elk pessimisme:

‘It is not easy to fall out of the hands of the living God.
They are so large, and they cradle so much of a man.
It is a long time before a man can get himself away.
Even through the greatest blasphemies, the hands of the

living God still continue to cradle him.’

Uit ‘Abysmal Immortality’.

Father Tiverton is geneigd D.-H. een christelijk-existentialist te noemen. Om het even. D.-H. in zijn strijd tegen het Christendom was er één omdat hij veronderstelde dat het zich te weinig bezighoudt met het zijn, nu; maar, wees daardoor precies op de noodzakelijkheid van een positief, bewust zijn, hetgeen door het Christendom eveneens wordt voorgestaan. Dit maakt D.-H. juist voor Katholieken zo interessant, dit maakt Father Tiverton's studie zo belangrijk en de aangehaalde verzen schijnen de opvattingen van Miss Kenmare te bevestigen, dat D.-H. vooral een dichter was, een echt dichter.

T.-S. Eliot zet de traditie waartoe ook D.-H.-L. dient gerekend te worden van de grote Engelse dichters voort. Een nieuwe studie, ook al van een vrouw, wijst op de voortdurende bezorgdheid om het menselijk bestaan van deze moderne ziener-dichter. Zoek de mens; maar zoek de Schepping zonder dewelke de mens een zinloze caricatuur is. Het boek van Elizabeth Drew is behalve rijk aan beschouwingen rijk in zijn overzichtelijke studie van gans het poëtisch oeuvre van de meester van ‘Four Quartets’. De meester, een roepende in de woestijn als zovele anderen voor wie het dichterschap een roeping blijft! voor wie van zijn oorspronkelijke bestemming door God, door de Schepper van alle dingen, geen duimbreed wil afwijken, omdat het zou

[p. 150]

verraad betekenen tegenover degenen die hem lezen. Shakespeare, Milton, Vondel, Calderon, Goethe, brachten een boodschap en zagen hun tijd niet naar de ogen. Zij maakten zich van hun tijd niet los. Zij bewoonden geen droomkastelen. De groten schreven allen een ‘poëzie van het geweten’! Elizabeth Drew's bijdrage tot het in eer herstellen van de echte poëzie, houdt een bittere afstraffing in voor de bewering door sommigen als zou het werk van Eliot ‘het gedroomde materiaal zijn voor geleerden en studenten in de literatuur’. Eliot spreekt tot geheel het volk, tot gans de mensheid. Hij kan niet anders. Een dichter schrijft niet voor zijn vrienden of voor zichzelf! (Deze verfoeilijke opvatting van onze tijd, in dewelke de meeste, echte waarden, voor schijnwaarden worden opgeofferd). Elizabeth Drew's ‘T.-S. Eliot, the design of his poetry’ is een meesterlijke studie en een hartverheffend betoog.

Wij ontvingen ook nog ‘The Complete Poems of Robert Frost’, Cape, London. De verzamelde gedichten van de op dit ogenblik in de U.S.A. populaire dichter: Cats en Huyghens in een moderne vorm, soepeler dan Greshoff, maar soms vrij goedkoop, niettegenstaande zijn diepte. Hij is een fameuze ‘price-winner’. - ‘Osbert Sitwell’ van Roger Fulford, The British Council, in de reeks bio-bibliographische schetsen van belangrijke moderne Engelse auteurs. Ik meen dat ik reeds herhaaldelijk op deze veelzijdige persoonlijkheid gewezen heb, om er hier niet te moeten op terugkomen. - ‘A Century of British Painting’ - Anthony Bertram, The Studio, London. Een merkwaardige overzichtelijke schouw in de evolutie van de Engelse schilderkunst van de Pre-Raphaëlieten tot op onze dagen. Overvloedig geïllustreerd, met kleurplaten en zwart-wit reproducties. Bertram, wiens reeks ‘The World's Masters series’ vooral in Engeland populair geworden is, heeft hier een voortreffelijke studie geleverd. Zijn kennis en inzicht mag geroemd worden. Zijn keuze is voortreffelijk. De groei van de Engelse schilderkunst, de huidige bloei ervan, kan aan de hand van dit werk niet alleen nagegaan, maar van harte toegejuicht worden. - Een andere studie, welke wij gaarne voor belangstelling aanbevelen, is een haast identiek werk, ten minste van opzet, maar bestrijkt het domein van de Engelse schilderkunst in waterverf, kunst welke door geen enkel ander land overtroffen werd. De traditie van deze kunst is een eeuw ouder dan de Engelse schilderkunst in olieverf. Adrian Bury kon alzo zijn werk ‘Two Centuries of Water-Colourpainting’ betitelen. Vier en tachtig afdrukken in wit-zwart en zestien in veelkleurendruk illustreren een minder omvangrijke studie, dan die van Bertram, maar niet zonder grote verdiensten. Engeland heeft in die twee eeuwen meesters in het vak voortgebracht, die een techniek hebben uitgewerkt, welke nu nog aan de basis ligt van hun meesterschap op dat gebied. De Engelsen hebben trouwens een aparte Royal Society of Painters in water-colour! Deze uitgave kan voor velen een revelatie zijn van een bepaald aspect van het Engels kunstleven, dat totnogtoe in bredere kring minder bekend was dan sommige andere. - En dan ontvingen wij ook nog een Pelican: The Welsh door Wyn Griffith. Een vlot

[p. 151]

geschreven werkje over dit eenvoudig, soms vroom fanatiek zingend en dichtend volk in de Z.-W. hoek van Groot-Brittannië, dat nu nog met reden strijdt om eigen culturele zelfstandigheid. En het B.B.C. - Year Book, waarin wij naast leerrijke gegevens over de Televisie en andere uitzendingen, boeiende lectuur worden aangeboden welke in het voorbije jaar op antenne ging.

‘Fire-Bird’ bij Dallas Kenmare, James Banie, London.

‘D.H. Lawrence’ bij Father Tiverton, Rockliff, London.

‘T.S. Eliot, the design of his Poetry’ bij Elizabeth Drew, Eyre de Spottiswoode, London.

A.K. Rottiers