Band. Jaargang 11

[p. 43]

Annuschka
door Gil Claes-Smeets

DE weg slingerde door de vallei, langs kleurige oude huisjes en frisse bloemen. De zon brandde en de bergtoppen glinsterden. In de koelte tussen twee bergen lag de Wetumpka... een zilveren bergrivier snelde er voorbij... stemmen lachten en glazen rinkelden. Officieren galmden grappen en dronken de luie namiddag weg.

We waren met drieën de kronkelwegen opgereden naar 't Wetumpka-hotel. De namiddag lag open als deze lege vlakte vol doelloosheid.

...Daar was Annuschka, stralend in de berglucht. Ze danste! Haar donkerrode haren zwierden en haar handen waren licht. Vele ogen glansden om haar blijheid, de champagne fonkelde in de glazen.

Annuschka beschrijven kan je niet, maar als je haar eenmaal ziet kan je haar nooit meer vergeten. Het zijn kleine irreële tableautjes waarin zij danst en zingt en lacht die je bijblijven. Meestal zie ik haar voor mij zoals ze ons haar leven vertelde in de namiddagstilte van de Wetumpka, even voorovergebogen, haar tragische ogen in de mijne en haar fijne hand luchtig om het cocktailglas. Soms dronk ze, met diepe gulzige teugen en automatisch schonk de donkere luitenant haar glas weer vol.

‘Heut'kann ich alles sagen, weil ich dich liebe und vertraue...’ haar stem was warmzangerig met verre klanken uit Hongarije en in haar verhaal waren veel vreemde namen...

‘De dag is stil. Nu kan ik luisteren naar mijn herinneringen... de Poeszta is ver nu en Szegedin... Ik ben Hongaarse en kom uit de streek van Szegedin, 'n blije naam die klinkt als muziek, een stad voor gelukkige mensen.

Mijn ouders waren eenvoudige boeren, maar in mij schalde het verlangen naar dans en warmte en muziek. Ik hunkerde naar de zon in de bloemen, naar blauwe bergen en blankbesneeuwde toppen - maar ik werkte stil, met in mijn hart een grote onvoldaanheid.

[p. 44]

...Toen kwam Deszo met zijn donkere ogen. Hij zong voor mij liederen van de Donau en van ongekende verten en ik vluchtte met hem, dansend, in een wereld vol beloften. O Deszo! 'n korte vlam van hoop in een nacht van pijn. Deszo met zijn kinderlijk vertrouwen en zijn warme artistenziel marcheerde voor ‘Das Grozse Deutsche Reich’ en ik bleef alleen, met een groeiende belofte, zwaar van pijn.

Hoe kunnen dingen die zo lang reeds gebeurden nog zo'n pijn doen? Ik denk aan mijn kindje, donker als Deszo, en ach, nog zo klein... en je kijkt me aan en ziet mijn tranen niet. De brok in mijn keel spoel ik weg en ik lach weer! Maar zijn vriendelijke oogjes branden wonden in mijn hart wanneer ik er aan denk hoe kort zijn tijd was bij mij.

'n Klein bundeltje in mijn armen en vliegtuigen hoog boven me, en sirenen die loeiden... En het water, het vele donkere water steeg in de kelder immer hoger, het spoelde om me heen en met mijn laatste krachten hield ik het kindje. Hoe lang, hoe eindeloos lang duurden die uren! Mijn haren hingen voor mijn ogen, mijn armen werden zo moe. Toen ontglipte de baby aan mijn krachteloze handen. Mijn God!

Er reed een wagen op de baan van Baja naar Kaposvar, 'n oude krakende wagen. Mijn ogen brandden en mijn hart deed pijn en mijn armen waren zo hopeloos leeg.

Toen we de Donau overstaken dacht ik aan Deszo en het scheen zo vele, vele jaren sinds we gelukkig waren.

En de weg was zo ver...

Interlude

De dagen waren lang, de nachten eindeloos. Stilaan leerde ik het aanvaarden van het onvermijdelijke, wat men berusting noemt, en ik kwam hier te Garmisch. Men vroeg om dans en blijheid en ik gaf - en men vermoedde de tragiek niet achter mijn lach. En die hopeloos eendere dagen regen zich tot maanden.

- Ken je de droevige Wals van Sibelius?

Zie je wat ik voor me zie, terwijl ik de ogen sluit en dans? de vele bloemen laag over 't water en de stille kano die wegdrijft in de verte? zie je de bomen zacht wuiven in de lome avond? Hoor je het stille ruisen? Gouden zon spoelt als schilfers tussen hun takken...

De droevige Wals van Sibelius, je begrijpende ogen, lieve, en tranen op mijn wangen.

Ik vertoef onder de bomen, het avondt en het licht hangt laag tussen de takken en over het luie water.

[p. 45]

De late karmijnen bloemen zijn koel tegen mijn brandend hoofd.

Luisterende stilte... de nacht komt...

- Kijk me niet zo aan, ik droomde even. Herinneringen welden in me op toen ik aan die muziek dacht, en aan die nieuwe liefde.

II.

Men speelde deze muziek toen ik danste op 'n zomerfeest van de officieren in het Posthotel.

Het was een kalme dag geweest en ik had genoten van de stille rust. De bosbeek klaterde langs mijn voeten en voor de eerste maal sinds lang, voelde ik me leven.

Er kwam een oude herder langs, die ‘Grüss Gott’ zei en twee jongetjes in korte leren broekjes liepen achter een berggeit aan. Haar zilveren bel tinkelde luid en de jongetjes lachten.

De zon danste in het water en kladden licht pletsten uiteen op de natte rotsblokken. Het was of ik ontwaakte uit een lange droomloze slaap en ik strekte me lui in het koele gras.

Boven me hingen kleine watten wolkjes en de hemel was zo stralend blauw en oneindig. Het was werkelijk zomer. Ik had mijn kleren van me afgerukt en met blijde verrassing mijn blonde weerkaatsing gezien in het heldere water, met een blanke bloem openbloeiend tussen mijn borsten. Toen ik me bukte was mijn schaduw groot in het groen-blauwe water en ik duizelde omdat ik toch gelukkig was. Ik wist dat ik die avond voor het eerst weer goed zou dansen.

Toen dan de muziek langs me heengolfde, meeslepend en nostalgiek als de avonden in de Poeszta, dwaalden mijn gedachten als vlinders over de donkere hoofden. En toen...’

- ‘Ja, Annuschka, ik weet wat er toen gebeurde omdat ik die avond ook daar was en je zag. Je droeg een lang lichtgroen kleed dat in golvende plooien langs je slanke lenden viel. Het had dezelfde kleur als je ogen. Je haren, donkerrood als rijpe kastanjes, zwierden om je fijne kopje. Je danste intens en scheen alles te vergeten wat achter je lag...

Naast me zat 'n officier geboeid naar je te kijken. Zijn cigaret lag half opgerookt en vergeten in het zilveren asbakje en brandde een bruine vlek in het woordje ‘Bavaria’.

Hij zat lichtjes voorovergebogen en even glommen de twee kapiteinsbaretten in het licht van de schijnwerpers.

Ik weet dat gedurende één moment zijn blik de jouwe gevangen hield, eer het daverend applaus losbarstte.

Je neeg, even maar, enkel met het hoofd - en het scheen me toe of je enkel ‘hem’ dankte.

[p. 46]

Ik zag jullie wat later samen dansen, je keek naar hem op en lachte en je scheen zo fijn en kwetsbaar in die sterke armen.

Je soupeerde ook samen, je dronk ‘Brüderschaft’ met hem en het was reeds laat toen hij je naar huis bracht...’

Hoe vreemd dat jij het zag?

Die avond staat immer voor me met zijn grote kleinigheden. Hij heette Bill Clark, hij was groot en blond, zijn ogen waren lapis-lazuli, zijn mond was eindeloos week en zijn lach was open en zonnig.

We dansten! Niets zag ik dan die vreemd-blauwe ogen, de lijn van zijn mond en zijn sterke handen, niets hoorde ik dan zijn stem.

Ik had jaren kunnen dansen maar de nacht groeide naar de kleine uren. Hoe we buitenkwamen weet ik niet, maar we wandelden in een stille oneindigheid vol sterren.

Hij zei weinig over zichzelf, maar vertelde over zijn vluchten boven Duitsland, over de andere piloten en over zijn kolonel, en zijn hand lag luchtig op mijn arm. Maar toen hij afscheid nam kuste hij me niet. Hij zei enkel: ‘I'll be seeing you.’ Het was als een belofte! Die nacht sliep ik rustig. Ik kan niet zeggen dat ik van hem droomde, het zou een leugen zijn. Maar toen ik wakker werd was ik buitenmate gelukkig, zonder eerst te beseffen waarom. De zon danste door de kleine ramen, langs de vuurrode geraniums, op een kale vlek in het tapijt.

Ik rekte me behaaglijk en stapte op het balkon, midden tussen de bloemen. In de verte zag ik de bleke toppen der Waxensteins en toen wist ik dat Bill daar ergens was, met zijn zorgeloze ogen en zijn smekende mond.

De ganse dag wachtte ik op hem, ik trok een fleurig kleedje aan en stak bloemen in mijn haar en telkens wanneer een auto de hoek omdraaide spoedde ik me naar het venster, toen de dag in de nacht vergleed wist ik dat hij niet komen zou.

Ik had gemeend dat zijn woorden 'n belofte waren, had ik me zo vergist?

Zo was het de ganse week, een hoopvol, ongeduldig wachten en 'n grote teleurstelling.

Toen het Zaterdag werd had ik bijna alle hoop om hem weer te zien opgegeven en toen plots stond hij voor me, stralend en zonnig. ‘How's my girl?’, 'n paar luttele woorden en de wereld was weer mooi en goed.

Die hele avond waren we samen en ook de volgende dag. We reden naar Obergrainau en de Badersee. We zwommen als vissen in het meer en waren twee kinderen, zorgeloos en jong.

Hoe mooi was het daar! Het groenblauwe water schitterde in de zomerzon, de bergen waren vaalgrijs in de verte, met 'n luchtige nevel langs het meer, daar waar de groene sparren het water raakten.

[p. 47]

Er heerste vrolijkheid want al die officieren en soldaten waren in verlof. De Amerikaanse meisjes hadden hun blauwe en groene uniformen geruild tegen gebloemde kleedjes en kleurige badpakken, en ze plonsden met gebruinde dijen in het koele water of schudden als natte poedels dikke druppels uit hun haar. We wandelden naar de schaduw van het dennebos vlak naast het water en we vlijden ons lui in het gras. Bill had sandwiches meegebracht en 'n geheimzinnige platte zilveren fles. ‘A drink?’. De whisky brandde me in de keel, maar het deed deugd en gulzig dronk ik nog 'n slok, terwijl Bill lachend toekeek.

Hij kuste me even, kwajongensachtig, en liet me slapen tegen zijn schouder.

Toen ik wakker werd lagen er reeds donkere schaduwen tussen de bomen. Bill zei niets, hij keek me enkel aan en zijn hand streelde nadenkend over mijn haren, langs mijn wangen en even over mijn lippen. Het was of hij pijn had om iets dat ik niet begreep, maar toen ik vragen wou kuste hij me, wild...

De derde maal toen ik hem weerzag heeft hij me genomen, eenvoudig, zoals alles wat hij deed eenvoudig was - met een lach in zijn ogen en woorden zwaar van ernst. Hij noemde me ‘gipsy’ en glimlachte om mijn geluk en hij streek met zijn hand over mijn wilde haren.

Er hing wat maanlicht in de bomen, zijn gezicht was 'n donkere schaduw maar wat zilveren licht was om zijn hoofd en op zijn handen.

Hij keek door het venster, over de wijde vlakte en dan naar mij, en kuste even de palm van mijn hand.

Ik kan niet zeggen hoe gelukkig ik was, die blije zonnige zomer en die lange witte winter. Het was 'n winter uit 'n sprookjesboek, met dikke wattige sneeuw en knapperende open vuren. We dansten en schaatsten en reden tot boven aan de Zugspitze om er te skiën en met tintelende ogen scheerden we langs de donkere sparren.

Alles verrukte me, 'n woord, 'n gebaar, 'n blik vol teerheid en zijn hand op mijn arm. We maakten lange wandelingen en gooiden witte keitjes in de bosbeek of we raceden in 'n open wagen langs slapende dorpen, tot een hond met rinkelende ketting de stilte wegblafte. Dan hing het meer vol donkerblauwe schaduwen en je wist niet of het lichtje in de verte langs de weg stond, of misschien een ster was.

- Heerlijk was het... en kort!... want stilaan, haast onmerkbaar, veranderde hij. Ik zag dat iets hem hinderde, maar hij zweeg en toen ik eens over ‘later’ sprak, antwoordde hij ontwijkend.

Ik wist dat hij nog immer evenveel van me hield, maar hij kon niet meer zo onbekommerd lachen als voorheen en ik las zijn zorgen in de diepe lijnen langs zijn mond. Hij was wel bij me, maar scheen soms zo ver, waar ik hem niet bereiken kon.

[p. 48]

- Weet je wat het betekent wanneer iemand stilaan van je vervreemt? Je wil houden wat je bezit, maar het ontglipt je, als water tussen je vingers. Zo was het met Bill. Nog waren zijn handen zacht, zijn woorden vol goedheid, maar alhoewel zijn hart bij me was, zijn geest bezat ik niet meer. Als ik maar helpen kon... maar men kan niet vechten tegen het ongekende. Mijn vragen beantwoordde hij niet, mijn liefde verrukte hem en deed hem pijn.

Het was gedurende die korte week tussen Kerstmis en Nieuwjaar. De regen drupte in dikke eentonige slierten langs de kleine ruitjes van mijn kamer. Ik had 'n vuurtje aangelegd en de vlammen wierpen warme lichtvlekken op mijn donkerrood kleed. Ik wachtte op Bill. Tussen twee windstoten hoorde ik het kloppen op de voordeur en dan het kraken van de trap. Er was een korte aarzeling bij de kamerdeur eer hij binnenkwam en ik begreep veel toen ik Mac zag, Bill's beste vriend.

‘Mag ik even binnen, het is hier zo rustig en goed...’

Sprakeloos leidde ik hem naar 'n zetel en luisterde naar wat hij te vertellen had - want vragen dierf ik reeds sinds lang niet meer.

Maar hij zag mijn angst en zei dadelijk: ‘Jij maakt het hem moeilijk, Annuschka!... en hij houdt teveel van jou...’

Ik begreep niet en toen ik eindelijk vroeg was zijn antwoord voor me als een doffe pijn: ‘Bill is getrouwd! Hij zei het je eerst niet omdat zijn vrouw echtscheiding vroeg en vooral ook omdat hij het in 't begin noch nodig, noch belangrijk vond. Later hield hij van je en werd het telkens moeilijker, maar hij meende alles in 't reine te hebben eer hij er met jou over sprak. En nu... komt zijn vrouw naar hier, om 'n verzoening...’

Ik hoorde slechts vage woorden, wist enkel dit éne: voor ons beiden zou er nooit een ‘morgen’ zijn.

‘Als ik iets voor je doen kan...’ Toen ging hij en ik bleef, eenzamer dan tevoren.

Die avond kwam Bill niet.

Zoals een dier de eenzaamheid en donkerte zoekt om zijn wonden te likken, zo ging ik de nacht in met mijn verdriet. De wind ruiste langs de donkere wegen, de regen zwiepte me tegen om de hoek en mijn voeten plasten in de glimmende straat. Ik voelde de druppels op mijn wangen en proefde het zout van mijn tranen, maar de wind voerde mijn snikken mee, verloren in de nacht.

Op Oudejaarsavond kwam hij, om me een laatste maal te zien. Weer waren we in het bos. Het was er stil, de sneeuw dempte onze

[p. 49]

stappen en de lucht hing dun en ijl tussen de donkere bomen. Ergens kraakte een twijg - een late vogel vloog op en een beetje sneeuw dwarrelde van zijn vleugels.

Er hing reeds wat mist toen de avond kwam, mild en rustig als donker fluweel en de pijn in mij werd zachter toen hij mijn naam fluisterde in de stilte en ik mijn leed weerspiegeld zag in het heimwee van zijn ogen.

We spraken niet, woorden waren zo overbodig en we konden niets zeggen buiten wat we reeds zwijgend wisten. Niet eenmaal noemde hij zijn vrouw en toch was ze tussen ons als een stille aanwezigheid.

Haast ongemerkt gingen we van 't oude jaar in 't nieuwe, en zo verging mijn lach in pijn.

Nog sprak hij niet toen we reeds bij het donkere huis kwamen.

Er lagen wat takken in de haard die even nagloeiden en gonzende muziek hing in de kamer. Barnabas von Geszy speelde zijn Tango Bolero... ‘Dans nog eens voor mij, Annuschka, een laatste maal. Zo wil ik je wegsluiten in mijn hart.’ De muziek ruiste, opwindend en ontroerend-mooi...

Weer weefde ik witte bloemenslingers, weer hingen lome geuren in de avond en dansten roodgelaarsde meisjes aan de kim. Roestbruine paarden draafden naar het einder met wuivende manen. Een viool snikte wanhopig en castagnetten knetterden vonken... Maar toen de muziek zweeg brandden Bill's ogen in de donkerte. Hoe stil was het! De kalmte scheen onwezenlijk en zijn kus was bitter zacht. ‘Annuschka!... het was tè mooi om lang te duren...’ Met een ruk draaide hij zich om...

Toen de deur achter hem dichtviel besefte ik pas mijn eenzaamheid; zoveel bleef ongezegd.

Ach! Es ist vorüber!... Deszo; Szegedin, de Poeszta en Bill... 'n Tango Bolero en Sibelius...

Ik drink Champagne-cocktail en lach en wil niet denken aan die muziek, die immer opnieuw in mijn gedachten zingt als 'n obsessie.

Het was 'n droevige wals...

Mijn gezicht is nat van tranen. Hij ging maar even langs mijn leven en toch is het alsof ik hem voor immer toebehoor.

Men zegt wel eens dat liefde pijn is... Zijn liefde was de stille muziek uit een andere kamer.

...Ik had gedacht hem nooit weer te zien, maar op een avond, vele weken later zag ik hem samen met zijn vrouw. Ik had gezongen en gelachen om de pijn niet te voelen, diep in mij... toen ik hem plots zag. Hij keek me even aan en zijn handen balden zich tot vuisten. Hij dronk zijn glas in één teug leeg en het was of hij me van verre toedronk.

Naast hem zat zijn vrouw, koel, donker en gereserveerd. Ze overzag, 'n beetje superieur, de drukte rondom zich en rookte nerveus 'n sigaret uit 'n lange koker in onyx. Ze zat onbeweeglijk. Enkel haar kleine voet

[p. 50]

wipte even op en neer, op maat van de muziek. Ze sprak ook niet tot Bill, die haar even nadenkend gadesloeg eer hij over de hoofden heen, mij zocht.

Toen besefte ik de hopeloosheid van mijn verlangens.

Die avond was lang en moeilijk. Ik wilde de mensen toch wat vreugde geven en danste voor hen van mijn dromen, maar dronken stemmen schalden liederen in een vreemde taal. Ik wilde niet denken aan Bill, die kortbij was en toch zo ver. Ik was erg moe. Mijn voeten brandden en mijn hoofd was zwaar. Ik dronk ook wat, misschien wat veel en ik lachte om het domme gedoe en om mezelf en om de hele gekke wereld.

Toen vonden ze Annuschka weer grappig, en ze begrepen niet dat ik snikte in mijn lach.

De maan rees over de toppen van de Waxenstein, de stille huizen, en de slapende mensen en over Annuschka.

Misschien zou de dag wel stiller zijn en beter...

't Is rustiger geworden. In de schemering glimmen haar ogen en haar ring schittert in de plooien van haar kleed waar haar hand ligt.

Ze heeft reeds een lange wijl niet gesproken en ik tracht de loop van haar gedachten te raden.

Iets verdrietigs ligt om haar mond en een groot heimwee.

Dan zegt ze rustig: ‘Mijn leven was pijn en leed... Nu is het een mooi verhaal geworden!...’

Garmisch 1946 - Costermansstad 1950

Gil. Claes-Smeets