Awater. Jaargang 2

[p. 23]

Poëzieclubkeuze
Taalvreugde en pijn
Door Bas Belleman

Het Dichterspanel van de Poëzieclub heeft de bundel Varkensroze ansichten van Mustafa Stitou uitverkoren tot Poëzieclubkeuze najaar 2003.

De ware meesters weten in hun werk schijnbaar moeiteloos de grote thema's met het alledaagse te vermengen. Daardoor is het zo moeilijk hun werk te typeren: iedere summiere omschrijving is te beperkt. Ook in de nieuwe clubkeuze, Varkensroze ansichten van Mustafa Stitou, lopen verschillende thema's ongehinderd door elkaar: identiteit, liefde, seks, angst, hoge en lage kunst, het banale, het spirituele, om er maar een paar te noemen. Talloze thema's resoneren gelijktijdig, terwijl de zinnen kristalhelder en ritmisch zijn.

Neem het begin van het slotgedicht ‘Affirmaties’: ‘Ik kan stoppen met roken en ook als het niet lukt/ ik hou van mezelf ik ben niet dik niet klein niet rond/ ik heb een zachte pik zat liefde in mijn kippenborst.’ Zelfhulpboeken, angst, obsessies, het banale, alles klinkt hier gelijktijdig door. Stitou heeft er maar enkele woorden voor nodig.

Een stap terug

Varkensroze ansichten is zijn sterkste bundel tot nu toe, vindt de dichter zelf. ‘Mijn debuut was onbevangen, maar er stonden onafgeronde gedichten in. In de tweede bundel waren de gedichten gaver en speelser, maar forceerde ik het experiment. In deze bundel heb ik een stap terug gedaan: de onbevangenheid van de eerste bundel verenigd met de nauwkeurigheid van de tweede.’

De lezer voelt zich bij deze gedichten soms een voyeur en moet zichzelf dwingen te onthouden dat de ik-figuur niet dezelfde is als de dichter. Stitou: ‘Daar speel ik mee. Het is een persoonlijke bundel. Er is wel een kloof tussen de dichter en “het lyrische subject”, maar die is niet onoverbrugbaar.’

In verschillende gedichten drijft hij dat thema op de spits en tweemaal noemt hij zichzelf bij naam. ‘Omdat ik Mustafa heet, word mij van alles toegeschreven. Maar wat is mijn naam nou precies? Die zegt alleen maar dat ik geen Jean-Paul heet, of Tommy.’

Michael Zeeman heeft na de publicatie van het debuut Mijn Vormen gezegd dat Stitou de eerste dichter was die het woord ‘subsidie’ in een gedicht had gebruikt. Nog altijd vindt Stitou dat alles in aanmerking komt om in een gedicht te zetten. In de nieuwe bundel staan woorden als ‘bestseller’, ‘sneeuwscooter’ en ‘Bachmeezingzomermiddag’ en in het gedicht ‘De lagere school van de wereld’ noemt hij zichzelf, als hij vanaf zijn balkon scooterdieven uitscheldt voor hoerengebroed, een ‘dutchbatter’. ‘Er zit pijn in het woord “dutchbatter”. We weten allemaal wat er in Srebrenica gebeurd is. Dat vind ik interessant. Taalvreugde en pijn, daar gaat het om in poëzie.’

Het is een bundel die pijn doet, maar waar die taal-vreugde vanaf straalt. Vanwege dat zichtbare schrijfplezier is het op zijn minst opmerkelijk dat er tussen zijn debuut en zijn tweede bundel vier jaar zat en dat zijn derde bundel pas vijf jaar later is verschenen. Stitou: ‘Dat had te maken met niet-literaire ruis. Nu is het puin wat geruimd. Ik loop bovendien tegen de dertig; het gepieker en de luiheid beginnen te slijten. Als ik normaal wil functioneren, als ik gelukkig wil zijn, dan moet ik schrijven. Daar ben ik nu achter. Dus het lijkt me sterk dat het weer zo lang zal duren. Maar ik zal niet krampachtig achter mijn tekstverwerker gaan zitten. Zo ben ik niet. Zei ik “tekstverwerker”? Ik bedoelde natuurlijk gewoon eh... mijn laptop.’

Summier verslag

Voor de titel van de bundel had Stitou het woord ‘ansichten’ al een tijd lang op het oog. Ansichtkaarten doen summier verslag, maar geven ook iets van de stemming weer: ‘het is hier geweldig’. ‘Maar ik vond Ansichten als titel te mager. Er moest iets voor. Op een avond zat ik na een optreden aan de bar. Naast me zat een alcoholica. Ik mocht op rekening drinken, dus ik kon haar flink trakteren. Toen ik langzaam inzakte en weg wilde gaan, vertelde ze

Foto: Roeland Fossen

over een woordvoerder van het Amerikaanse Witte Huis die een walgelijk mantelpakje droeg: zwart met roze. En dat roze was “varkensroze”, zei ze. Ik was meteen weer wakker. Varkens hebben voor iemand die met de islam is opgegroeid natuurlijk iets onreins. Varkens zijn trouwens niet roze. En als ze wel roze zijn, dan zijn ze smerig roze. Als het om een tekening van een varken gaat, dan zijn ze zoetig, onwerkelijk roze. Die combinatie van onrein, smerig, zoetig en onwerkelijk was erg bruikbaar. Toen had ik de titel te pakken.’

Abonnees van de Poëzieclub hebben de bundel van Mustafa Stitou inmiddels ontvangen.
De bundel is verkrijgbaar in de meeste literaire boekhandels. Het werk van Stitou wordt uitgegeven bij De Bezige Bij.