Avontuur. Jaargang 1

[p. 34]

Het duel kunstschilder X.-dichter Z.

In het atelier van kunstschilder X.

Wat is ekspressionisme? Ekspressionisme is de uiting van een gespecifieerd kunst-isme. Volgens sommigen is ekspressionisme de gespecifieerde kunst van een uiting. Volgens anderen de specificatie van een geuite kunst. Om het even: ekspressionisme is en blijft de kunst van een gespecifieerde uiting.

_* * _*

Elkeen groet in kunstschilder X. het ekspressionisme. Vreemde hoeden zijn tans geen modedracht; alleen inlands goed wordt, met het oog op de prijs, nog gewild, n'en déplaise de Stetson-fabriek, wier kwalitatieve konkurrentie uitgeschakeld is. Maar is het dan geen kwestie van kalkulatie? Natuurlik wel, maar in een valutazwak land wordt kalkuleren - in de ekonomiese betekenis van het woord - verleerd.

Maar nu iemand plots met een Stetson op het hoofd zien verschijnen! -

_* * _*

Kalkulatie en Stetsonhoeden wisselen af als cirrus, stratus en cumulus wolken, maar ook de kombinaties: cirro-stratus, stralo-cumulus, cirro-cumulus, cumulo-stratus zijn toegelaten.

_* * _*

Alle kombinaties zijn grotesk, waarover een ‘groteske groteske’ te schrijven is (het kwalificatief staat hier enclyties tegenover het substantief, waarvan de lezer nota gelieve te nemen).

_* * _*

Het geluid van een muzikale stem is als de geslepen kant van een spiegel. Om deze reden schilderde kunstschilder X. talloze zelfportretten.

_* * _*

[p. 35]

Kunstschilder X. en dichter Z. hebben soms filosofiese ontboezemingen.

- Het schilderij dat ik gisteren heb geschapen is totaal verschillend van het schilderij dat ik heden heb geborsteld, zei kunstschilder X. in zijn schilderachtige taal, en nochtans gebruik ik steeds dezelfde kleuren en penselen.

- Schilder met het hout van je penselen, zei dichter Z. en al je schilderijen zullen dezelfde wezen.

_**_*

Noch dichter Z., noch kunstschilder X. denken op dit moment aan zelfmoord. Want, zegt kunstschilder X. mijn scheppingskracht is nog verre van ten einde. Heinde en verre, zo ver als het oog reikt, zo hoog als mijn armen reiken, reiken mijn vooruitzichten.

- Ja, zegt dichter Z., de mogelikheden zijn ondoorgrondbaar, want talloos. Maar het loze van het getal en het geval zit in het vermogen (vermag, vermogen, ik vermag, ik vermocht). Dit cijfert het absolute van een geval en een getal niet weg, maar wel ons beider alsolutisme. - Mutatis mutandis.

- Dat is klaar, zegt kunstschilder X.

_**_*

Op de heuvel staat een kruis. Op de kruisweg staat een mijlpaal. Nu rijst de vraag: zal de mijlpaal tot het kruis gaan, of het kruis tot de mijlpaal komen? Poser la question, c'est la résoudre.

_**_*

Blijft nog de kwestie tussen Kruis en Halve Maan. De diskussie is momenteel zo ver gevorderd dat kunstschilder X. alras een nieuw doek op zijn ezel zet en dichter Z. als toevallig het princiep absolutisme volgenderwijze formuleert: de absolutie over de alleenheerschappij.

_**_*

Maar dit is niet alles. Toen dichter Z. nog een kind was, sprak zijn vader tot hem:

‘Je grootvader, mijn zoon, was een heilig man.

[p. 36]

‘Hij was geen grote, maar een groot vader.

Hij was geen grote, maar een groot brandewijndrinker.

Hij was geen grote, maar ook geen groot geleerde.

Waarom ik hem genadig ben? Waarom, mijn God, waarom?’

_**_*

En nog is het niet alles. Er was een zwoele zee en schuivend autolicht langs de nachtelike hotels. Er was geen mist op zee, maar het autolicht spleet de nachtzwam. Trots het splijtzwammig autolicht was er geen mededogen met de dwaallichten op zee.

_**_*

Er komt geen einde aan. Maar vermits er meer vreugde is om de terugkeer van éen verloren schaap enz. zal het blaten van de kudde niet vergeefs geweest zijn. Omtrent de dualiteit van Jezus Kristus hoeft in zo verre niet meer gediskussieerd te worden, dat de ritueel-intellektuele rompslomp zich voortaan en spontaan zou ordenen. Kunstschilder X. mag nu nog de mening toegedaan zijn, dat in het geval Jezus-Kristus de godheid van de mensheid wel te onderscheiden maar niet te scheiden is, als een paal boven water staat pal, dat het lijden van de vreugde noch te scheiden noch te onderscheiden is. Het is makkelik gezegd: ik ben er overheen het lijden als een vreugde te beschouwen, maar men denkt er niet aan dat dit gezegde ook een dualiteit in zich sluit: een sadisties en een masochisties element. Het geheel heeft de smaak van muskaatnoot. Nu is evenwel het ogenblik gekomen waarop dichter Z. kan zeggen: vrind ga heen en zondig niet meer; ik heb in jou geen schuld gevonden maar of je nu schuldenaar of schuldeiser bent, zo lang de vordering blijft bestaan en de renten zich doelloos ophopen, zullen de rollen niet worden gekeerd.

Maar dit is fantaisisties-politiese tendens, hoor ik zeggen; niets is echter meer realisties want de politiese realiteit heeft immers uitgemaakt, dat, mocht de kombinatie niet van mij zijn uitgegaan, de mogelikheid bestaat dat het initiatief door mijn vrind zou kunnen worden genomen.

_**_*

[p. 37]

De initiatie gebeurt niet zonder slag of stoot. De degens worden gekruist. Het revolverschot valt; als echo knalt het door het gebergte en vleit zich als een lam in de schaduw van een appelboom in bloesem. Elke wordende vrucht is een initiatief dat voor het grijpen ligt.

_**_*

Onze appelboom stelt het goed. Zijn rozige bloesem strooit hij kwistig omheen de jonge vrouw die in zijn schaduw zit. De rozige handen der jonge vrouw strelen de rozige huid van een biggetje, dat in de gedaante van een kat spinnen zou, maar tans gemoedelik knort. Om de hals van het biggetje zit een roze strik met koperen belletjes. De avond valt. Het biggetje dartelt over de appelbloesem, maar het geluid van zijn klokjes is niet als het gerinkel van paardebellen over de sneeuw in een lauwe winteravond.

- Het wordt duister, zegt kunstschilder X., zal ik het licht aandraaien?

- Laat maar, zegt dichter Z., het wordt een witte nacht.

- Spreek liever van witte raven.

- De vrouw met het biggetje zorgt voor de witte nacht. Je hebt misschien gelijk, ze kon een witte raaf zijn, zoals het biggetje Bébé Cadum kon wezen. Ik weet het niet. Jij weet het niet. Zij weet het niet. Wij weten het niet. En deze onwetendheid is ons geluk, onze liefde, onze rijkdom, ons zonnescherm en onze kolk. Het wordt een witte nacht waarin het nooit middernacht zal worden, zodat de liefde van de vrouw met het biggetje onuitputbaar is. Laat ons hieruit onze kracht putten, het diploma van onze leefbaarheid en de banaanschillen waarop onze vijanden moeten uitglijden. Het volstaat niet bij de pakken te gaan zitten en te zeggen: ik denk, dus ik ben. De pakhuizen zitten al meer dan vol. Laat ons evenals de vrouw het biggetje strelen, dan kan de appelboombloesem onze hoofden besneeuwen. Je hebt bemerkt hoe de vrouw haar lieveling met ‘Quelques Fleurs’ besproeide, zodat tans nog de nacht er van geurt. Zo rood als de lippen van de vrouw zijn, zo diep moet hare liefde wezen.

- Dus een scharreltje, konkludeert kunstschilder X.

Gaston Burssens.